ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΟΝΙΑΜΑΤΩΝ

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΟΝΙΑΜΑΤΩΝ Βασιλική Πάχτα 1, Ιωάννα Παπαγιάννη 2 1 ρ Αρχιτέκτων-Μηχανικός, Συντηρήτρια, Εργαστήριο οµικών Υλικών, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκη, vpachta@civil.auth.gr 2 Καθηγήτρια, Εργαστήριο οµικών Υλικών, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκη, papayian@civil.auth.gr ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Ιστορικά κονιάµατα, τράπεζα, τεχνολογική εξέλιξη, ψηφιακό µουσείο ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Τα κονιάµατα αποτελούν ένα διαχρονικό συνδετικό υλικό των ιστορικών από την προϊστορία έως σήµερα. Η συστηµατική ανάλυση και καταγραφή των χαρακτηριστικών τους την τελευταία εικοσιπενταετία στο Εργαστήριο οµικών Υλικών ΑΠΘ, οδήγησε στη δηµιουργία µίας ευέλικτης τράπεζας. Μέσω της συγκριτικής αξιολόγησης των αποτελεσµάτων, προέκυψε η αλληλένδετη σχέση της τεχνολογικής εξέλιξης των κονιαµάτων µε τα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (περιβάλλον, κοινωνικο-οικονοµικό πλαίσιο). Τα πιθανά σενάρια αξιοποίησης της τράπεζας είναι: - διάχυση επιστηµονικής γνώσης σε σχέση µε την τεχνολογία των ιστορικών κονιαµάτων - µουσειολογική αξιοποίηση του υλικού για τη δηµιουργία ψηφιακού µουσείου τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων µε χρήση τρισδιάστατων απεικονίσεων υλικών και κατασκευαστικών λεπτοµερειών, µε τη χρήση σχετικών ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα κονιάµατα αποτελούν σηµαντικό δοµικό στοιχείο των από την προϊστορία έως σήµερα. Αφορούν σε αναµίγµατα συνδετικών κονιών (πηλός, άσβεστος, ποζολάνη), αδρανών (φυσικής προέλευσης-συνήθως ποτάµιας, ή θραυστών-λατοµείου), νερού και βελτιωτικών (πρόσθετα, πρόσµικτα) [1] [2]. Ανάλογα µε το λειτουργικό τους ρόλο στις κατασκευές, τα κονιάµατα διακρίνονται στις κάτωθι κατηγορίες και παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις σε σχέση µε τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά τους [2] [3]: - Κονιάµατα δόµησης (αρµολογήµατα) - Επιχρίσµατα (εσωτερικά, εξωτερικά) - Κονιάµατα οροφών ή επικάλυψης στεγών - Υποστρώµατα δαπέδων - Υποστρώµατα τοιχογραφιών - Υποστρώµατα ψηφιδωτών (εντοίχιων, επιδαπέδιων) - Κονιάµατα αρχιτεκτονικών µελών Από την ανάλυση ενός µεγάλου αριθµού κονιαµάτων, όλων των τύπων και ιστορικών περιόδων, που έχει πραγµατοποιηθεί την τελευταία εικοσιπενταετία στο Εργαστήριο οµικών Υλικών ΑΠΘ προέκυψε η αλληλένδετη σχέση της τεχνολογικής εξέλιξης των κονιαµάτων µε τα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (περιβάλλον, κοινωνικο-οικονοµικό πλαίσιο). Παράγοντες όπως το είδος του κτίσµατος και η διαθεσιµότητα πρώτων υλών, η τεχνολογική εξέλιξη και το ευρύτερο πολιτιστικό επίπεδο κάθε περιόδου και τόπου, φαίνεται να επηρεάζουν τα υλικά και την τεχνολογία των κονιαµάτων. 2. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΟΝΙΑΜΑΤΩΝ Από τη συγκριτική µελέτη των αποτελεσµάτων ανάλυσης ιστορικών κονιαµάτων προκύπτει ότι για την παρασκευή τους χρησιµοποιήθηκαν οι ίδιες πρώτες ύλες για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο των 10 χιλιετιών (8η χιλιετία π.χ. έως αρχές 20ου αιώνα) [1] [4]. Ο πηλός κυριαρχεί στις προϊστορικές κατασκευές και χρησιµοποιήθηκε για χιλιετίες στη δόµηση, λόγω της αφθονίας του ως πρώτη ύλη και της απλής και εύκολα αντιληπτής χρήσης του (ανάπτυξη πλαστικών ιδιοτήτων µε ανάµειξη µε νερό, σκλήρυνση µε έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία). Από τη Νεολιθική περίοδο (2η χιλιετία π.χ.) πιστοποιείται η χρήση ασβέστου στα κονιάµατα (επιχρίσµατα, δόµησης), κυρίως σε συνδυασµό µε εδαφικά υλικά (Ακρωτήρι, Μυκήνες), ενώ αµιγή ασβεστοκονιάµατα χρησιµοποιούνται από τη Ρωµαϊκή περίοδο (2 ος αι. π.χ.). Το σύστηµα υδράσβεστος και ποζολάνη, που οδηγούσε σε κονιάµατα υψηλής αντοχής και ανθεκτικότητας στην υγρασία ξεκινά να χρησιµοποιείται τουλάχιστον από την Ελληνιστική περίοδο (4 ος αι. π.χ.) σε επιχρίσµατα και υποστρώµατα επιδαπέδιων ψηφιδωτών, ενώ µέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα αποτελεί το κύριο σύστηµα κονιών και εφαρµόζεται σε όλους τους τύπους

κονιαµάτων. Η χρήση κεραµάλευρου και κεραµικών αδρανών ξεκινά οµοίως κατά την Ελληνιστική περίοδο σε συστηµατοποιείται κατά τη Ρωµαϊκή και Βυζαντινή. [1] Σε σχέση µε τα υπόλοιπα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κονιαµάτων, παρατηρείται η διαχρονική χρήση αδρανών φυσικής προέλευσης µε κοκκοµετρική διαβάθµιση που ποικίλει ανάλογα µε τον τύπο του κονιάµατος (0-8mm έως 0-16mm για δόµησης, 0-2mm έως 0-4mm για επιχρίσµατα, 0-2mm έως 0-16mm για υποστρώµατα δαπέδων). [1] [4] Η χρήση εγκλεισµάτων είναι συνεχής σε όλες τις περιόδους και σε όλους τους τύπους κονιαµάτων. Υπερτερούν τα συσσωµατώµατα ασβεστίτη που σχετίζονται µε την ατελή σβέση και ανάδευση της ασβέστου, ενώ εµφανίζονται συχνά κόκκοι κάρβουνου, τεµάχια ξύλου-άχυρου και σε µικρότερο ποσοστό σβώλοι πηλού, κελύφη, φυτικές-συνθετικές ίνες και τεµάχια καλαµιού. Στα επιχρίσµατα η χρήση τεµαχίων ξύλου, καλαµιού και άχυρου, είναι συχνότερη και σε µεγαλύτερη αναλογία και συνδέεται µε την αύξηση της εφελκυστικής αντοχής (κράτυνση) των κονιαµάτων. [1] [4] Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται συνοπτικά τα χαρακτηριστικά κονιαµάτων δόµησης ανά χρονική περίοδο και τύπο µνηµείου, ενώ στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται φωτογραφίες δειγµατοληψίας, µακροσκοπικές και µικροσκοπικές των δειγµάτων. Πίνακας 1: Χαρακτηριστικά κονιαµάτων δόµησης ανά χρονική περίοδο και τύπο µνηµείου Ιστορική περίοδος Μνηµείο/ Χρονολογία Νεολιθική Τούµπα Θεσσαλονίκης / 1200π.Χ. Ελληνιστική Αρχαίο Θέατρο Άργους / αρχές 3ου αι. π.χ. Γαλεριανό Ρωµαϊκή Συγκρότηµα/ 3ος αι. µ.χ. Παλαιοχριστιανική Βυζαντινή Βασιλική Γ' Φιλίππων / 6ος αι. µ.χ. Οθωµανική Παζάρ Χαµάµ / Σύγχρονη 19ος-20ος αι. 1500 Κολιγόσπιτα Ζωγράφου/ 1845 Κτίριο ιοίκησης Μύλων Αλλατίνι / 1879 Σύστηµα κονιών Π: πηλός Υ: υδράσβεστος Πζ: ποζολάνη Κ: Κεραµάλευρο Λόγος Κ/Α Τύπος αδρανών/ Κοκκοµετρία (mm) Π 1/1 Φυσικής προέλευσης / 0-4 Υ-Πζ 1/2 Φυσικής προέλευσης / 0-4 έως 0-8 Υ-Πζ-Κ 1/2 Φυσικής προέλευσης + θραυστά κεραµικά / 0-8 έως 0-16 Υ-Κ 1/2 έως 1/3 Φυσικής προέλευσης + θραυστά κεραµικά / 0-6 έως 0-8 Υ 1/2 Φυσικής προέλευσης / 0-8 Π 1/1,5 Φυσικής προέλευσης / 0-8 Υ-Πζ 1/2 Φυσικής προέλευσης / 0-8 Θλιπτική αντοχή (ΜΡα) Πορώ δες (%) - - 0,5-1,3 16-19 1,2-2,2 22-25 1,4-2,8 17-23 0,7-2,4 19-23 0,6 23 1,2 21 Πίνακας 2: Φωτογραφίες δειγµατοληψίας, µακροσκοπικές και µικροσκοπικές δειγµάτων κονιαµάτων δόµησης ανά χρονική περίοδο και τύπο µνηµείου Ιστορική περίοδος Νεολιθική Μνηµείο/ Χρονολογία Τούµπα Θεσσαλονίκης / 1200π.Χ. Φώτο µνηµείου Μακροσκοπική δείγµατος Μικροσκοπικ ή δείγµατος Ελληνιστική Αρχαίο Θέατρο Άργους / αρχές 3ου αι. π.χ. Ρωµαϊκή Γαλεριανό Συγκρότηµα/ 3ος αι. µ.χ.

Βυζαντινή Παλαιοχριστιανική Βασιλική Γ' Φιλίππων / 6ος αι. µ.χ. Οθωµανική Παζάρ Χαµάµ / 1500 Σύγχρονη 19ος -20ος αι. Κολιγόσπιτα Ζωγράφου/ 1845 Κτίριο ιοίκησης Μύλων Αλλατίνι / 1879 Όπως φαίνεται υπάρχουν διαθέσιµα για ψηφιακή επεξεργασία ιστορικά και τεχνολογικά στοιχεία σε µάκρο, µέσο και µίκρο κλίµακας επίπεδο, που επιτρέπουν την ολοκληρωµένη εικόνα της αρχαίας οικοδοµικής τεχνολογίας. 3. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ Η απαίτηση της συγκριτικής µελέτης και στατιστικής επεξεργασίας των αποτελεσµάτων ανάλυσης ιστορικών κονιαµάτων που πραγµατοποιήθηκαν στο Εργαστήριο οµικών Υλικών, οδήγησε στο σχεδιασµό µίας ευέλικτης τράπεζας µε στόχο [2]: - Οργάνωση και αρχειοθέτηση των αποτελεσµάτων - Εύκολη διαχείριση του µεγάλου όγκου - υνατότητα συγκριτικής και στατιστικής παρακολούθησης πληροφοριών - υνατότητα εισαγωγής νέων - Ευκολία και ευελιξία στην εφαρµογή από οποιοδήποτε χρήστη - υνατότητα χρήσης ενός κοινού Λογισµικού, χωρίς την απαίτηση εξειδικευµένου προγράµµατος λειτουργίας. Η τράπεζα σχεδιάστηκε στο περιβάλλον της Access (Microsoft) και στη σηµερινή µορφή της διαθέτει τα αποτελέσµατα ανάλυσης 2000 δειγµάτων κονιαµάτων όλων των τύπων και ιστορικών περιόδων. Οι κύριοι άξονες στους οποίους βασίζεται η δοµή και συµπεριφορά της είναι οι πίνακες και οι φόρµες (εικ.1). Στους πίνακες καταγράφονται όλες οι πληροφορίες, ενώ οι φόρµες (εικ.2) αποτελούν τον τρόπο παρουσίασης των πληροφοριών. Οι δύο αυτοί οδηγοί βρίσκονται σε άµεση αλληλεξάρτηση και οι όποιες αλλαγές πραγµατοποιούνται στο ένα σκέλος αυτόµατα ενηµερώνουν και το άλλο. [2] [5] Παράλληλα, σηµαντικά στοιχεία της λειτουργίας της είναι οι µακροεντολές και τα ερωτήµατα. Οι µακροεντολές αφορούν σε ένα σύνολο ενεργειών που δηµιουργούνται για την αυτοµατοποίηση συνηθισµένων εργασιών και τα ερωτήµατα δίνουν στο χρήστη τη δυνατότητα να εντοπίσει πληροφορίες της βάσης που τον ενδιαφέρουν (π.χ. παράθεση αποτελεσµάτων συγκεκριµένων ιδιοτήτων κονιαµάτων συγκεκριµένης περιόδου). [2] [5]

Εικόνα 1: ιάρθρωση τράπεζας αποτελεσµάτων ανάλυσης ιστορικών κονιαµάτων Εικόνα 2: Φόρµα παρουσίασης αποτελεσµάτων ανάλυσης τράπεζας 4. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ Όπως επισηµάνθηκε, η καταχώρηση και διαχείριση των αποτελεσµάτων ανάλυσης κονιαµάτων στην παρούσα τράπεζα, δεν απαιτεί εξειδικευµένη γνώση του χρήστη. Στη σηµερινή της µορφή ήδη αποτελεί ένα σηµαντικό εργαλείο καταχώρισης και διαχείρισης των αποτελεσµάτων ανάλυσης ιστορικών κονιαµάτων από το Επιστηµονικό προσωπικό του Εργαστηρίου οµικών Υλικών. Το βασικό πλεονέκτηµα της είναι η δυνατότητα αρχειοθέτησης και επεξεργασίας ενός µεγάλου όγκου πληροφοριών και η συγκριτική µελέτη (παραµετροποίηση) πλήθους, βάσει του εκάστοτε ερωτήµατος. Η µελλοντική αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τράπεζας, σε συνεργασία µε άλλους φορείς και µε το κατάλληλο πλαίσιο θα µπορούσε να συµβάλλει σε επιστηµονικό, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, στους κάτωθι άξονες:

- διάχυση επιστηµονικής γνώσης σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά των ιστορικών κονιαµάτων, ανά τύπο κονιάµατος και ιστορική περίοδο - δηµιουργία ψηφιακού µουσείου εξέλιξης τεχνολογίας ιστορικών κονιαµάτων, µέσω της µουσειολογικής αξιοποίηση του υλικού και µε τη χρήση τρισδιάστατων απεικονίσεων υλικών και κατασκευαστικών λεπτοµερειών, µε την ενσωµάτωση σχετικών ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων. 4.1 ιάχυση επιστηµονικής γνώσης Τελικός στόχος του σχεδιασµού της τράπεζας είναι η διάχυση της συσσωρευµένης επιστηµονικής γνώσης σε σχέση µε το χαρακτηρισµό των υλικών και τη χρονολόγηση (ένταξη σε ιστορική περίοδο του µνηµείου ή φάσεων του µνηµείου), στους φορείς και επιστήµονες που ασχολούνται µε το θέµα της µελέτης και αποκατάστασης µνηµείων και του σχεδιασµού συµβατών υλικών επέµβασης. Με βάση ένα πιθανό µελλοντικό µοντέλο, θα ήταν δυνατή η διαδικτυακή σύνδεση συγκεκριµένων χρηστών στα δεδοµένα της τράπεζας, διασφαλίζοντας ωστόσο την προστασία των αρχείων. Με τον τρόπο αυτό, οι µελλοντικοί χρήστες θα µπορούσαν να αντλήσουν πληροφορίες σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά κονιαµάτων συγκεκριµένου τύπου και ιστορικής περιόδου, συγκρίνοντας τα υπάρχοντα δεδοµένα µε τα αποτελέσµατα της προσωπικής τους έρευνας. Παράλληλα, θα µπορούσαν να οδηγηθούν σε ασφαλέστερα συµπεράσµατα σε σχέση µε τον τύπο των υλικών που αντιµετωπίζουν και τα πιθανά χαρακτηριστικά τους. [2] Σε δεύτερο επίπεδο επεξεργασίας θα µπορούσαν να αναδυθούν στοιχεία φιλοσοφίας της αρχαίας τεχνολογίας δόµησης που να αποτελέσουν διαχρονικό οδηγό για τη σύγχρονη δόµηση [1]. Η διάθεση στο διαδίκτυο ενός τέτοιου µεγάλου όγκου πληροφοριών, θα πρέπει να διέπεται από τους διεθνείς νόµους Πνευµατικής ιδιοκτησίας και τις συµβάσεις και άδειες εκµετάλλευσης, ώστε να διασφαλίζονται τα πνευµατικά δικαιώµατα του Εργαστηρίου οµικών Υλικών. 4.2 Ψηφιακό µουσείο τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων Το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν στην τράπεζα αποτελεί τη βάση µίας ολοκληρωµένης και συστηµατικής µελέτης των κονιαµάτων, θεωρουµένων στο τεχνολογικό κοινωνικο-οικονοµικό και πολιτιστικό πλαίσιο κάθε περιόδου. Το σύνολο της επιστηµονικής γνώσης που περικλείεται στην τράπεζα είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί µελλοντικά, ώστε να αποτελέσει το αρχείο για ένα ψηφιακό µουσείο τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων. Η τεχνολογική εξέλιξη των κονιαµάτων, που συνδέεται άρρηκτα µε την οικοδοµική τεχνολογία κάθε περιόδου, θα µπορούσε έτσι να αποτελέσει αντικείµενο επιµόρφωσης, όχι µόνο των επιστηµόνων που ασχολούνται µε το θέµα αλλά και του ευρύτερου κοινού. [2] Η δηµιουργία ενός ψηφιακού µουσείου τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων θα πρέπει να βασίζεται στα γνωστά εργαλεία µουσειολογικού σχεδιασµού [6] [7] [8] [9], λαµβάνοντας υπόψη τις κάτωθι παραµέτρους: - επιλογή τύπου και πληροφοριών - ψηφιοποίηση - διαχείριση και διασύνδεση πληροφοριών µέσω κατάλληλων µετα - παραµετροποίηση και παρουσίαση πληροφοριών βάσει του προφίλ και των ενδιαφερόντων κάθε χρήστη (απλός, εξειδικευµένος χρήστης) - δυνατότητα αλληλεπίδρασης επισκέπτη µε τα εκθέµατα και τις πληροφορίες που τα πλαισιώνουν. Οι παράµετροι σχεδιασµού του ψηφιακού µουσείου τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων παρουσιάζονται σχηµατικά στην Εικόνα 3. Η επιλογή των πληροφοριών που θα εµπεριέχονται στο µουσείο θα µπορούσαν να αφορούν σε ένα σύνολο, όπως: - συγκεκριµένα χαρακτηριστικά κονιαµάτων ανά ιστορική περίοδο και τύπο κονιάµατος (δόµησης, επίχρισµα, υπόστρωµα τοιχογραφιών, ψηφιδωτών (εντοίχιων, επιδαπέδιων), αρχιτεκτονικών µελών), βάσει της υφιστάµενης τράπεζας - στοιχεία τυπολογίας (τεχνολογικά, αρχιτεκτονικά, µορφολογικά), µέσω πληροφοριών, φωτογραφιών, κατασκευαστικών λεπτοµερειών, τρισδιάστατων απεικονίσεων - χρονολογία και χωροθέτηση - διαθέσιµα στοιχεία ευρύτερου ιστορικού, αρχαιολογικού, πολιτιστικού, κοινωνικο-πολιτικού ενδιαφέροντος. Η ψηφιοποίηση των πληροφοριών αποτελεί το µεγαλύτερης κλίµακας στάδιο υλοποίησής του µουσείου και θα βρίσκεται σε άµεση αλληλεξάρτηση µε τα επιλεχθέντα δεδοµένα. Χαρακτηριστικά αναφέρονται: - επανασχεδιασµός παρουσίασης στοιχείων υφιστάµενης τράπεζας - σχεδιασµός τρισδιάστατων φωτορεαλιστικών απεικονίσεων υλικών και κατασκευαστικών λεπτοµερειών µνηµείων και ιστορικών κτιρίων µε έµφαση στα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κονιαµάτων ανά τύπο. Ένας τέτοιος τρόπος απόδοσης των χαρακτηριστικών των υλικών θεωρείται εποπτικότερος ειδικά για το µη εξειδικευµένο κοινό, ενώ θα µπορούσε να προσφέρει σηµαντικές κατασκευαστικές πληροφορίες που σήµερα δεν είναι εύκολα αντιληπτές λόγω της συµβατικής και µόνο διαχείρισης των. - Εικονική παρουσίαση χαρακτηριστικών και τυπολογίας κονιαµάτων µέσω φωτογραµµετρικής τεχνολογίας και ψηφιακής αποκατάστασης υφιστάµενων, µε δυνατότητα περιήγησης επισκέπτη σε τρισδιάστατα εικονικά περιβάλλοντα αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων, όπου θα είναι δυνατή η άντληση του συγκεκριµένων πληροφοριών.

Η ορθή διασύνδεση του µεγάλου όγκου των πληροφοριών του µουσείου µέσω κατάλληλου φιλτραρίσµατος και συγκεκριµένων µετα θα είναι δυνατό να οδηγήσει στην ευέλικτη χρήση του. Η διαχείριση των θα είναι δυνατή µέσω δύο πόλων αναζήτησης σε σχέση µε: - τον τύπο του κονιάµατος (δόµησης, επίχρισµα, υπόστρωµα τοιχογραφιών, ψηφιδωτών (εντοίχιων, επιδαπέδιων), αρχιτεκτονικών µελών) - την τυπολογία των (ναοί, κάστρα, γέφυρες, ανάκτορα, ιδιωτικές οικίες, δηµόσια κτίρια κλπ) - την χρονολογία (ιστορική περίοδος και υποπερίοδος αναφοράς: Προϊστορική, Αρχαϊκή, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωµαϊκή, Βυζαντινή, Οθωµανική, Μεσαιωνική, Σύγχρονη) και χωροθέτηση (γεωγραφική περιοχή). Η παραµετρική παρουσίαση όλων των, καθώς και η δυνατότητα της διαδραστικής αλληλεπίδρασης του επισκέπτη θα είναι δυνατή ανάλογα µε το προφίλ και τα ενδιαφέροντα του κάθε χρήση. Μέσω ευέλικτου συστήµατος πλοήγησης, µηχανής αναζήτησης και λέξεων κλειδιών ο κάθε επισκέπτης θα µπορεί να µεταφερθεί αυτόµατα στο σύνολο πληροφοριών που τον ενδιαφέρουν. Για παράδειγµα ένας επισκέπτης χωρίς τεχνολογικό υπόβαθρο θα µπορεί εύκολα να µεταφερθεί σε εικονικό περιβάλλον επιλεγµένου µνηµείου, όπου θα είναι δυνατή η άντληση πληροφοριών σε συγκεκριµένα σηµεία πλοήγησης (π.χ. ιστορικά-αρχαιολογικά στοιχεία µνηµείου, τεχνολογικά και κατασκευαστικά στοιχεία τοιχοποιιών, κονιαµάτων κλπ.). Αντίστοιχα, εξειδικευµένος χρήστης µε επιστηµονικό ενδιαφέρον στα τεχνολογικά χαρακτηριστικά κονιαµάτων συγκεκριµένου τύπου και ιστορικής περιόδου, θα µπορούσε να µεταφερθεί αυτόµατα σε ανάλογη σελίδα όπου θα παρουσιάζονται τα πλήρη χαρακτηριστικά συγκεκριµένων κονιαµάτων, µε συνδέσµους σε φωτογραφίες (µνηµείων, δειγµάτων κονιαµάτων (µακροσκοπικές, µικροσκοπικές)), κατασκευαστικές λεπτοµέρειες, τρισδιάστατες απεικονίσεις κλπ. Σχεδιασµός ψηφιακού µουσείου εξέλιξης τεχνολογίας κονιαµάτων Επιλογή Ψηφιοποίηση Χαρακτηριστικά ιστορικών κονιαµάτων ανά τύπο Τυπολογία Χρονολογία και χωροθέτησ η ιαθέσιµα στοιχεία: ιστορικά, αρχαιολογικά, πολιτιστικά κλπ Τράπεζα Τρισδιάστατες φωτορεαλιστικές απεικονίσεις Εικονική περιήγηση ιαχείρισηδιασύνδεση Παραµετρική παρουσίαση Τύπος κονιάµατος Τυπολογία Χρονολογία και χωροθέτηση Π ροφίλ και ενδιαφέροντα χρήστη Σύστηµα πλοήγησης Μηχανή αναζήτησης Λέξεις κλειδιά ιαδραστική αλληλεπίδραση επισκέπτη Εικόνα 3: Σχηµατική παρουσίαση παραµέτρων σχεδιασµού ψηφιακού µουσείου τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού ρόλου θα µπορούσαν να αναπτυχθούν ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια ασκήσεις που να αφορούν σε δοµικές εργασίες όπως: - παρασκευή αρχαίων κονιαµάτων - κτίσιµο Αγ. Σοφιάς ή Πάνθεον της Ρώµης - συµπεριφορά µνηµείου σε σεισµό και ανακατασκευή Σχετικό υλικό µπορεί να αντληθεί από τους αρχαίους Συγγραφείς (Βιτρούβιος, Πλίνιος) από αγγειογραφίες, καθώς και από στοιχεία της σύγχρονης οικοδοµικής τέχνης.

5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η συστηµατική ανάλυση και καταγραφή των χαρακτηριστικών των ιστορικών κονιαµάτων επιτρέπει την αξιόπιστη συγκριτική αξιολόγηση τους, από την οποία προκύπτουν πολύτιµα συµπεράσµατα αρχαιολογικού, ιστορικού, τεχνολογικού και κοινωνικοοικονοµικού ενδιαφέροντος. Προς την κατεύθυνση αυτή, σηµαντικό εργαλείο αποτελεί η παρούσα τράπεζα που επιτρέπει την καταγραφή και παραµετροποίηση ενός µεγάλου αριθµού ιστορικών κονιαµάτων όλων των τύπων. Τα πιθανά σενάρια αξιοποίησης της τράπεζας είναι: - Η διάχυση της επιστηµονικής γνώσης σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά των ιστορικών κονιαµάτων, σε όλους τους φορείς και επιστήµονες που ασχολούνται µε το θέµα της αποκατάστασης µνηµείων, µέσω διαδικτυακής σύνδεσης στα δεδοµένα της τράπεζας, διασφαλίζοντας ωστόσο την προστασία των αρχείων (εφαρµογή σχετικής νοµοθεσίας Πνευµατικής ιδιοκτησίας και αδειών εκµετάλλευσης). - Μουσειολογική αξιοποίηση του υλικού, ώστε να αποτελέσει το αρχείο ενός ψηφιακού µουσείου τεχνολογικής εξέλιξης ιστορικών κονιαµάτων άµεσα συνδεδεµένου µε την οικοδοµική τεχνολογία κάθε ιστορικής περιόδου και τις διαχρονικές αξίες δόµησης. Το αντικείµενο ενός τέτοιου µουσείου η υλοποίηση του οποίου θα πρέπει γίνει µε κατάλληλο σχεδιασµό, θα µπορούσε να προσελκύσει πολλούς επισκέπτες, ειδικά στον Ελληνικό χώρο, όπου παρατηρείται µία πολιτισµική και οικοδοµική συνέχεια χιλιετιών, ενώ θα µπορούσε να αποτελέσει, πηγή γνώσης για τις διαχρονικές κατασκευαστικές αξίες και τη συµβολή τους στη σύγχρονη δόµηση. Βιβλιογραφία 1. Papayianni, I.: The longevity of old mortars. Materials Science & Processing, Applied Physics. A, 83, 685 688 (2006) 2. Πάχτα, Β.: Ιστορική εξέλιξη κονιαµάτων. ιδακτορική ιατριβή, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (2011) 3. Van Hees, R.P.J., Binda, L., Papayianni, I., Toumbakari, E.: Characterization and damage analysis of old mortars. RILEM TC 167-COM: Characterization of Old Mortars with Respect to their Repair. Materials and Structures.37, 273, 644-648 (2004) 4. Pachta, V., Stefanidou, M., Konopissi, S., Papayianni, I.: Technological evolution of historic structural mortars. Journal of Civil Engineering and Architecture, 8, 7 846-854 (2014) 5. Papayianni, I., Pachta, V., Iliadou, K.: A data base system for managing information concerning historical mortars. In: 14th International Conference on Virtual Systems and Multimedia, VSMM 2008, Editors M. Ioannides, A. Addison, A. Georgopoulos, L. Kalisperis, Limassol, Cyprus (2008) 6. Ambrose, T., Paine, C. Museum basics. Routledge, 8, London (1993) 7. Donga, S., Wang, X., Xu, S., Wu, G., Yin, H.: The development and evaluation of Chinese digital science and technology museum. Journal of Cultural Heritage. 12, 111 115 (2011) 8. Donga, S., Xu, S., Wu, G.: Earth Science Digital Museum (ESDM): Toward a new paradigm for museums. Computers & Geosciences. 32, 793 802 (2006) 9. Sylaiou, S., Liarokapis, F., Kotsakis, K., Patias P.: Virtual museums, a survey and some issues for consideration. Journal of Cultural Heritage. 10, 520 528 (2009)