ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 ΜΑΘΗΜΑ:. Μνημεία και Μουσειακά Αντικείμενα: Υλικά και Τεχνολογία Κατασκευής ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Χαρίκλεια Ντρίνια, ΕΚΠΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Αλέξης Στεφανής, ΤΕΙΑ 1. Η δομή τής ύλης (ατομικό, μοριακό, ιοντικό, κρυσταλλικό επίπεδο). Κατάσταση της ύλης. Η δομή των κεραμικών (δομή των αργίλων, τύποι αργίλων, δομικές αλλαγές κατά το ψήσιμο των κεραμικών). Η δομή των γυαλιών και των υαλωμάτων (δομή τής άμορφης ύλης, ρόλος των συστατικών τού γυαλιού στη δομή του). Δομή των μετάλλων (μεταλλικός δεσμός, κρυσταλλικά συστήματα των μετάλλων, κράματα, διαγράμματα φάσεων, δομή). Ιδιότητες των μετάλλων σε σχέση με τη δομή τους. Φυσικές - μηχανικές ιδιότητες. Διάβρωση και σχέση της με τη δομή των μετάλλων και κραμάτων. 2. Το άτομο του άνθρακα και η δομή των οργανικών ενώσεων. Φαινόμενα που σχετίζονται με τη δομή. Οι οργανικοί διαλύτες. Συνθετικά πολυμερή (θερμοπλαστικά πολυμερή, θερμοσκληρυνόμενα πολυμερή). 3. Φυσικές οργανικές ενώσεις (πολυσακχαρίτες, δομή, ιδιότητες κυτταρίνης, ίνες - βερνίκια, δομή, σύσταση - λιπίδια, δομή, ιδιότητες - πρωτεΐνες, δομή, ιδιότητες). 4. Λίθοι (δομικοί και διακοσμητικοί λίθοι - ασβεστόλιθοι, σχιστόλιθοι, ψαμμίτες, πωρόλιθοι, κροκαλοπαγή, πορσελανίτες, γύψος- ανυδρίτης, λάβες και τόφφοι, σελενιτική γύψος, γρανίτες, μάρμαρα, κ.λπ.). Αρχαία Λατομεία, τρόποι εξόρυξης λίθων, μεταφορά, συστήματα τοιχοδομίας, επιλογή υλικών δομής, χρονική περίοδος και γεωγραφική κατανομή τής χρήσης τους. Πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι - σφραγιδόλιθοι (αμέθυστος, όνυχας, τοπάζιο, τιρκουάζ, γρανάτης, κυανίτης, έγχρωμοι χαλαζίες, ίασπις, καρνεόλης, κ.λπ.). Λίθινα υλικά κατασκευής εργαλείων, όπλων και οικιακών αντικειμένων (οψιδιανός, πυριτόλιθοι, κροκαλοπαγή, κ.λπ.). 5. Κεραμικά-γυαλί (πρώτες ύλες κεραμευτικής, αγγειοπλαστικής, πορσελάνης, γυαλιού, κοινές άργιλοι, καολίνης, μπεντονίτης, χαλαζιακή άμμος, άστριοι). 6. Μέταλλα (μεταλλικές πρώτες ύλες για την κατασκευή εργαλείων, όπλων, κοσμημάτων & οικιακών αντικειμένων - χρυσός, άργυρος, χαλκούχες και σιδηρούχες ενώσεις, κασσίτερος, χρώμιο, κ.λπ.). Μεταλλευτικά & μεταλλουργικά απορρίμματα. Σπουδαιότητά τους στην κατανόηση των διαύλων του εμπορίου και των τεχνικών ανάκτησης των μετάλλων κατά την αρχαιότητα. Συμπεριφορά των μετάλλων στα διάφορα περιβάλλοντα. 7. Κονιάματα (πρώτες ύλες κονιαμάτων (άσβεστος, γύψος, ποζολανικοί τόφοι, άμμοι, ασβεστόλιθος). Ιστορική εξέλιξη της τεχνολογίας των κονιαμάτων. Επίχρισματα, δομικά κονιάματα, ενέματα. 8. Χρωστικές (ανόργανες χρωστικές - οξείδια χαλκού, κοβαλτίου, σιδήρου, κ.λπ.). Οργανικές χρωστικές (αλιζαρίνη, ριζάρι, ινδικό μπλέ, κρεμεζί, κ.λπ.). 9. Οργανικά Υλικά. Οργανικά πολυμερή ως μέσα Συντήρησης - Αποκατάστασης αρχαιολογικών αντικειμένων και έργων τέχνης. Ζωικής προέλευσης (δέρμα, οστά,
δόντια, ζωικές ίνες, κλπ.).φυτικής προέλευσης (ξύλο, φυτικές ίνες, βαμβάκι, ψαθί, χαρτί, σχοινί κλπ.) ΣΤΟΧΟΙ: 1. Γνώση των βασικών ιδιοτήτων των διαφόρων υλικών κατασκευής και συντήρησης, σε σχέση με τη δομή τους. 2. Γνώση για τον συνδυασμό τής δομής με τη συμπεριφορά των υλικών κατασκευής και συντήρησης. 3. Αποφυγή χρήσης υλικών στην έκθεση ή αποθήκευση των μουσειακών αντικειμένων, τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν πρόβλημα στα αντικείμενα. 4. Γνώση της φύσης των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά το παρελθόν για δομικούς, διακοσμητικούς και αισθητικούς σκοπούς, καθώς και συσχέτισή τους με υλικά που αντικαταστάθηκαν σε νεότερους χρόνους έως σήμερα. Τρόποι αναγνώρισης της προέλευσης των υλικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. 5. Γνώση των μηχανισμών, των παραγόντων, του βαθμού και της ταχύτητας διάβρωσης αντικειμένων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος σε διάφορες συνθήκες (ατμοσφαιρικές, θαλάσσιες, υπεδαφικές, κ.λπ.). 6. Επιλογή της διαδικασίας συντήρησης & αποκατάστασης υλικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. 7. Αναλυτική περιγραφή των αιτίων χρήσης συγκεκριμένων υλικών σε δεδομένο χρόνο και χώρο (π.χ. αισθητικοί λόγοι, ύπαρξη χρήσιμων υλικών σε μικρή απόσταση από τους χώρους κατανάλωσης, δίκτυα εμπορίου, συμμαχίες, ύπαρξη θαλάσσιων μεταφορών, κ.λπ.). 8. Κατηγοριοποίηση και έκθεση ανά χρήση και φύση των υλικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στις προθήκες των μουσείων. Πληρέστερη περιγραφή των εκθεμάτων των μουσείων αλλά και των αρχαιολογικών χώρων όσον αφορά την προέλευση των ανωτέρω υλικών και τη φύση τους. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Κατανόηση της δομής βασικών υλικών Μνημείων και Έργων Τέχνης, από ιστορική και τεχνολογική άποψη. Γνώση της φύσης των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά το παρελθόν για δομικούς, διακοσμητικούς και αισθητικούς σκοπούς, καθώς και συσχέτισή τους με υλικά που αντικαταστάθηκαν σε νεότερους χρόνους έως σήμερα. Τρόποι αναγνώρισης της προέλευσης των υλικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Αναλυτική περιγραφή των αιτίων χρήσης συγκεκριμένων υλικών σε δεδομένο χρόνο και χώρο (π.χ. αισθητικοί λόγοι, ύπαρξη χρήσιμων υλικών σε μικρή απόσταση από τους χώρους κατανάλωσης, δίκτυα εμπορίου, συμμαχίες, ύπαρξη θαλάσσιων μεταφορών, κ.λπ.). Κατηγοριοποίηση και έκθεση ανά χρήση και φύση των υλικών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στις προθήκες των μουσείων. Πληρέστερη περιγραφή των εκθεμάτων των μουσείων αλλά και των αρχαιολογικών χώρων όσον αφορά την προέλευση των ανωτέρω υλικών και τη φύση τους. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Anderson, Leaver, Rawlings and Alexander 1996 (4η εκδ.). Materials Science. Εκδ.Chapman and Hall.
Dermitzakis, M.D. - Tsipoura-Vlachou M. - Stamatakis M.G. 1988. «Petrological and geological study on the building material from the underground pit of Gortys area, Crete Island». Στο Marinos, P. and Koukis, G.(eds), The engineering geology of ancient works, monuments and historical sites (Preservation and Protection), Balkema, Rotterdam 1990, V.4, 2049-2056. Harley, R.D. 1970. The artists pigments 1600-1835, Butterworths, London. Hatch, L. Kathryn, 1993. Textile Science, West Publishing Company, USA. Hodges, H. 1968. Artifacts: An introduction to early materials and technology, ed. J. Baker, 3rd ed. Horie, C.V. 1987. Materials for Conservation. Εκδ. Butterworth. Laurie, A.P. 1967. The painter s Methods and Materials, Dover Publ.Inc., New York. Pomoni-Papaioannou, F. - Stamatakis, M.G. and M.D. Dermitzakis 2002. «Sedimentological study of building and decorative stones of Neogene limestone from the islands of Crete and Kefallinia. Comparison with Malta Stone». Mineral Wealth, no 114, 53-60. Smith, W.F. 1996. Principles Materials Science and Engineering. Εκδ. Mc Graw-Hill. Stamatakis, M.G. 1988. «Building stones from the ancient quarries of Agiades area, Samos Island, Greece». Στο Marinos, P. and G. Koukis (eds), The engineering geology; ancient works, monuments and historical sites (Preservation and Protection), Balkema, Rotterdam 1990, V. 4, 2043-2047. Taylor, A. M., 1972. Technology of textile Properties, Fobres Publications, London. Van Vlack, L.H. 1973. A Textbook of Materials Technology. Εκδ. Addison - Wesley. Vlachou-Tsipoura, M. - Stamatakis, M. and M. Dermitzakis 1997. «Building and ornamental stone of Thymiana, Chios Island, Greece.- Characterization, origin and deterioration». ITCHE, Patras Oct. 1996., V. 1, 187-192. Κατερινόπουλος, Α. 1994. Τα ορυκτά των μεταλλείων τού Λαυρίου. Αθήνα: Έκδοση του Συλλόγου Ελλήνων Συλλεκτών και Απολιθωμάτων, σ. 304. Κοντού E.K., Κοτζαμάνη Δ.Δ., Λαμπρόπουλου Β.Ν., Γυαλί, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση, Αθήνα, 1995. Λαμπρόπουλου B.N., Διάβρωση και Συντήρηση της Πέτρας, Αθήνα, 1992. Λαμπρόπουλου B.N., Κεραμικά, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση, Αθήνα, 1996. Λαμπρόπουλου B.N., Μανέτα X.A., Πορσελάνη, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση, Αθήνα, 1993. Σταματάκης, Μ. - Τριανταφύλλου Μ. & Μ. Δερμιτζάκης 1998. «Ορυκτολογικές και γεωχημικές αναλύσεις αρχαιολογικών ευρημάτων». Αρχαιολογικό Συμπόσιο στη μνήμη Δ.Ρ. Θεοχάρη, Η προϊστορική έρευνα στην Ελλάδα και οι Προοπτικές της: Θεωρητικοί και μεθοδολογικοί προβληματισμοί. Θεσσαλονίκη-Καστοριά, 26-28 Νοεμβρίου 1998. Περίληψη, 55-58.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ: 1 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ: ΚΕΝΟ ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΚΕΝΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΚΕΝΟ ΤΡΙΤΗ 01-11-2016 (15:00-17:00) 2 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΕΚΠΑ) ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΡΙΤΗ 08-11-2016 (13:00-14:00) ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΥΛΙΚΑ ΔΟΜΗΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΤΡΙΤΗ 08-11-2016 (14:00-16:00) ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΝΙΑΜΑΤΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΤΕΦΑΝΗΣ ΑΛΕΞΗΣ ΤΡΙΤΗ 08-11-2016 (16:00-17:00) 3 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΤΕΙΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ-ΓΥΑΛΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΡΙΤΗ 15-11-2016 (15:00-17:00) 4 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΤΕΙΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΡΙΤΗ 22-11-2016 (15:00-17:00) 5 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΤΕΙΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΕΡΜΑΤΟΣ - ΥΦΑΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΕΣ: ΜΑΛΕΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΙ ΡΑΠΤΗ ΣΤΑΥΡΟΎΛΑ ΤΡΙΤΗ 29-11-2016 (15:00-17:00) 6 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΤΕΙΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΞΥΛΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΟΥΡΝΟΥ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΑΜΠΑΤΑΚΟΣ ΤΡΙΤΗ 06-12-2016 (15:00-17:00) 7 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (@ΤΕΙΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΧΑΡΤΙΟΥ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΖΕΡΒΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΑΙ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΡΙΤΗ 13-12-2016 (15:00-17:00) 8 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ:
ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΖΩΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΠΑΝΑΓΙΑΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΝΤΡΙΝΙΑ ΤΡΙΤΗ 20-12-2016 (15:00-17:00) 9 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ: ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΚΑΤΕΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΙ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - ΡΟΓΚΕΝΜΠΟΥΚΕ ΜΙΣΕΛ ΤΡΙΤΗ 10-01-2017 (13:00-17:00) 10 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΕΣ: ΜΑΛΕΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΙ ΡΑΠΤΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΡΙΤΗ 17-01-2017 (15:00-17:00) 11 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (ΕΚΠΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΣΑΜΠΑΤΑΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΙ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΡΙΤΗ 24-01-2017 (15:00-17:00) 12 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (ΕΚΠΑ): ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΩΤΑΕΡΙΟΥ (ΓΚΑΖΙ) ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΗΣ ΑΛΕΞΙΟΣ ΤΡΙΤΗ 31-01-2017 (15:00-17:00) 13 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ: ΘΕΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΤΡΙΤΗ 07-02-2017 (15:00-17:00)