Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Περιεχόμενα Μαθήματος Όνομα καθηγητή:χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης
Εκπαιδευτικοί στόχοι Το μάθημα στοχεύει σε μια ολιστική και κριτική προσέγγιση της έννοιας της αγροτικής ανάπτυξης μέσα από τη διδασκαλία βασικών εννοιών και μεθόδων για την κατανόηση μιας κοινωνικά ετερογενούς αγροτικής κοινωνίας. Πλαίσιο αναφοράς αποτελεί η Ελλάδα και οι χώρες της Ε.Ε.
Λέξεις κλειδιά Αγροτική κοινωνία, ύπαιθρος, ανάπτυξη, δημογραφία, αγροτική εκμετάλλευση, οικογενειακή γεωργία, φύλο, νέα αγροτικότητα, πολυλειτουργικότητα
Θεματικό πεδίο 1 1. Θεωρία και μέθοδος στη μελέτη της αγροτικής κοινωνίας (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Η έννοια της ανάπτυξης και οι θεωρητικές προσεγγίσεις στην Κοινωνιολογία της Ανάπτυξης Η μελέτη του αγροτικού χώρου και οι νέες θεωρητικές κατευθύνσεις Η μελέτη της αγροτικής κοινωνίας στην Ελλάδα
Βασικά βοηθήματα 1 Kothari, U. and Minogue, M. (2002), Critical Perspectives on Development, in U. Kothari and M. Minogue (eds), Development Theory and Practice: Critical Perspectives, Houndmills, Palgrave, pp. 1-16 H. Newby & F. H. Buttel (1980), Toward a Critical Rural Sociology, στο H. Newby & F. H. Buttel (eds), The Rural Sociology of the Advanced Societies: Critical Perspectives, Croom Helm, pp. 1-35 M. Mackay, H. C. Perkins and S. Espiner (2009), The Study of Rural Change from a Social Scientific Perspective: Literature Review and Annotated Bibliography, Lincoln University, New Zealand, pp. 3-21 F. H. Buttel (2001), Some Reflections on Late Twentieth Century Agrarian Political Economy, Sociologia Ruralis, vol. 41, No 2, pp. 165-182 Z. Bika (2007), A Survey of Academic Approaches to Agrarian Transformation in Post-War Greece, Journal of Peasant Studies, 34: 1, 69-90 Σ. Δαμιανάκος κα. (1997), Εξουσία, Εργασία και Μνήμη σε τρία Χωριά της Ηπείρου: η Τοπική Δυναμική της Επιβίωσης, Πλέθρον/ΕΚΚΕ, σελ. 14-36
Θεματικό πεδίο 2 2. Αγροτική κοινότητα και αγροτικός μετασχηματισμός (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Κοινότητα και κοινωνία Η αγροτική κοινότητα: βασικά χαρακτηριστικά και λειτουργίες Ο μετασχηματισμός της αγροτικής κοινότητας και της αγροτικής κοινωνίας
Βασικά βοηθήματα 2 Χ. Κασίμης (2004), Σημειώσεις Αγροτικής Κοινωνιολογίας, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σελ.14-22 Σ. Δαμιανάκος κα. (1997), Εξουσία, Εργασία και Μνήμη σε τρία Χωριά της Ηπείρου: η Τοπική Δυναμική της Επιβίωσης, Πλέθρον/ΕΚΚΕ, σελ. 14-36 Σ. Δαμιανάκος (εισ- επιμ) (1987), Διαδικασίες Κοινωνικού Μετασχηματισμού στην Αγροτική Ελλάδα, ΕΚΚΕ, Αθήνα, σελ.13-26 Χ. Κασίμης (1992), Τίποτα δεν Έχει Αλλάξει και Τίποτα δεν Είναι όπως Παλιά : Πολυαπασχόληση και Οικογενειακή Γεωργία στη Σύγχρονη Αγροτική Κοινότητα, στο Η Ελληνική Κοινότητα, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, σελ.35-48
Θεματικό πεδίο 3 3. Δημογραφικές αλλαγές, απασχόληση και μετανάστες στην ύπαιθρο (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Αγροτικός μετασχηματισμός και δημογραφικές αλλαγές στην αγροτική κοινωνία Αγροτική έξοδος και δημογραφική κρίση. Απασχόληση στην γεωργία και την ύπαιθρο Η αστικο-αγροτική αντιστροφή και οι οικονομικοί μετανάστες στην κοινωνία και οικονομία της υπαίθρου
Βασικά βοηθήματα 3 E. Arnalte (2003), Η Αγροτική Προβληματική στη Νότια Ευρώπη: Προσεγγίσεις και Προβληματισμοί, στο Α. Ν. Πολύμερος (επιμ.) Ανάπτυξη και Μετασχηματισμοί της Υπαίθρου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, σελ. 104-129 C. Kasimis and A.G. Papadopoulos (2001), The De- Agriculturalisation of the Greek Countryside: The Changing Characteristics of an Ongoing Socio-economic Transformation, στο L. Granberg, I. Kovach and H. Tovey (eds), Europe s Green Ring, Aldershot, Ashgate, pp. 197-218 Χ. Κασίμης, (2002), Από την Αγροτική Κοινωνία στην Κοινωνία της Υπαίθρου, στο Ι. Λαμπίρη-Δημάκη (εισ.-επιμ.) Η Κοινωνιολογία στην Ελλάδα Σήμερα. Η Ολοκλήρωση της Τριλογίας, Παπαζήσης, 2002, σελ.185-198 Kasimis C. (2008), Survival and Expansion: Migrants in Greek Rural Regions, Population, Space and Place, Vol.14, 511-524
Θεματικό πεδίο 4 4. Κοινωνικές τάξεις & κοινωνικές ανισότητες στην ύπαιθρο (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Τι είναι οι κοινωνικές τάξεις και τι τα κοινωνικά στρώματα Κοινωνικές ανισότητες και/ή κοινωνικοί διαχωρισμοί Ιδιοκτησία και απασχόληση στην ύπαιθρο Η ανάδυση των νέων μεσαίων στρωμάτων και ο μετασχηματισμός της ελληνικής υπαίθρου
Βασικά βοηθήματα 4 Α.Γ. Παπαδόπουλος (2007), Κοινωνικές Ανισότητες και οι Κοινωνικές Επιπτώσεις της Αγροτικής Πολιτικής στην Ελληνική Ύπαιθρο, στο Η Κοινωνική Πολιτική σ ένα Μεταβαλλόμενο Περιβάλλον: Προκλήσεις και Προοπτικές, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο, σελ. 101-112. Urry, J. (1995), A Middle Class Countryside?, in T. Butler and M. Savage (eds), Social Change and Middle Classes, London, Routledge, pp. 205-219. Cloke, P., Phillips, M. and Thrift, N. (1995), The new middle classes and the social contructs of rural living, in T. Butler and M. Savage (eds), Social Change and Middle Classes, London, Routledge, pp. 220-238.
Θεματικό πεδίο 5 5. Οικογενειακή εκμετάλλευση και οικογενειακή γεωργία (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Το εννοιολογικό περιεχόμενο της οικογενειακής γεωργίας και η θεωρητική συζήτηση Το ελληνικό παράδειγμα Παγκοσμιοποίηση και οικογενειακή γεωργία
Βασικά βοηθήματα 5 G. Therborn (1999), Modernity, Globalization and the Rural World στο C. Kasimis, A.G. Papadopoulos, Local Responses to Global Integration, Ashgate, Aldershot, pp.21-39 B. Kayser (1995), The Future of Countryside, στο J. D. van der Ploeg and G. van Dijk (eds), Beyond Modernization: the Impact of Endogenous Rural Development, Van Gorcum, Assen, pp. 179-190 Α.Γ. Παπαδόπουλος (2002), Αγροτική Ανάπτυξη και Οικογενειακή Γεωργία στην Ελλάδα: Στρατηγικές Επιβίωσης, Ευελιξία και Αγροτικότητα, στο Ι. Λαμπίρη-Δημάκη (επιμ), Η Κοινωνιολογία στην Ελλάδα Σήμερα. Η Ολοκλήρωση της Τριλογίας, 1959-2000, Αθήνα, Παπαζήσης, σελ. 349-360
Θεματικό πεδίο 6 6. Κρίση και αγροτικές περιοχές (Χ. Κασίμης) Διδακτέα ύλη: Από την κρίση στη γεωργία στην οικονομική κρίση Μεταβολές βασικών μεγεθών της αγροτικής οικονομίας μέσα στην οικονομική κρίση Επιστροφή στην ύπαιθρο;
Βασικά βοηθήματα 6 Kasimis C., Papadopoulos A.G. (2013), Rural Transformations and Family Farming In Contemporary Greece, in: Dionisio Ortiz-Miranda, Ana Moragues-Faus, Eladio Arnalte- Alegre (eds) Agriculture in Mediterranean Europe: Between Old and New Paradigms (Research in Rural Sociology and Development, Volume 19), Emerald Group Publishing Limited, pp. 263 293 Κάπα Research (2012), Επιστροφή στην Ύπαιθρο: Εργασία και Ποιότητα Ζωής, Πανελλαδική Έρευνα. Κασίμης Χ., Ζωγραφάκης Σ. (2013), Η ύπαιθρος, η γεωργία και η κρίση, Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, Τεύχος 27, Νοέμβριος- Δεκέμβριος 2012, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2013, σελ. 17-31, Παπαζήσης, Αθήνα
Θεματικό πεδίο 7 7. Η διάσταση του φύλου στην αγροτική ανάπτυξη (Ι. Γιδαράκου) Διδακτέα ύλη: Η έννοια του φύλου (gender) ως κοινωνική κατασκευή, αγροτικός χώρος και φύλο Η έμφυλη διάσταση στην οργάνωση της εργασίας στο αγροτικό νοικοκυριό και στην αναπαραγωγή του. Σχέσεις εξουσίας, εκσυγχρονισμός της παραγωγής, πρότυπα γυναικών του αγροτικού νοικοκυριού, προκλήσεις σε ζητήματα διαδοχής και σύγχρονες τάσεις Φύλο και ενδογενής ανάπτυξη, πολυαπασχόληση και ρόλος των γυναικών Οι έννοιες του κοινωνικού αποκλεισμού και της ενδυνάμωσης των γυναικών του αγροτικού χώρου Η γυναίκα στην ευρωπαϊκή και ελληνική γεωργία
Βασικά βοηθήματα 7 Brandth B. (2002), Gender Identity in European Family Farming, Sociologia Ruralis, Vol. 42(3)/2002, pp. 181-200 Schmitt M. (1997), Women Farm Owners Between Self-confidence and Social Inacceptance, XVII Congress of ESRS Symes D.G (1990) Bridging the Generations: Succession and Inheritance in a Changing World, Sociologia Ruralis, Vol. XXX., No 3-4, pp. 261-27 Gasson R. and Errington A. (1993) Farm Family Business, Cab International van der Plas and M. Fonte (eds) (1994), Rural Gender Studies in Europe, Van Gorcum Γιδαράκου Ι. (1999), Ενδογενής Ανάπτυξη της Υπαίθρου και Γυναικεία Απασχόληση, στο Χ. Κασίμης, Λ. Λουλούδης (επιμ.), Ύπαιθρος Χώρα: η Ελληνική Αγροτική Κοινωνία στο Τέλος του Εικοστού Αιώνα, ΕΚΚΕ/Πλέθρον, σελ. 189-216
Θεματικό πεδίο 8 8. Η νέα αγροτικότητα, η πολυλειτουργική ύπαιθρος και οι νέες πολιτικές για την ανάπτυξη της υπαίθρου (Λ. Καζακόπουλος) Διδακτέα ύλη: Ο ορισμός του «αγροτικού» και της «αγροτικότητας» Πολυλειτουργική γεωργία και πολυλειτουργική ύπαιθρος Τα νέα χαρακτηριστικά της αγροτικής ανάπτυξης και η σημασία του δεύτερου πυλώνα της ΚΑΠ Προς μια νέα διακυβέρνηση του αγροτικού χώρου, επίπεδα και μοντέλα διακυβέρνησης Η σημασία της συνέργειας Η κοινωνική ομάδα και ο ρόλος των δικτύων και της συνεργασίας Οι κοινωνικοί και θεσμικοί φορείς της ανάπτυξης
Βασικά βοηθήματα 8 J. Gray (2000), The CAP and the Reinvention of the Rural in the European Community, Sociologia Ruralis, Vol. 40, No 1, pp. 30-52 Bebbington, A. and J. Farrington (1993) Governments, NGOs and Agricultural Development: Perspectives on Changing Inter-Organisational Relationships, The Journal of Development Studies, Vol. 29, No.2, pp. 199-219 Γ. Ζαϊμάκης (2002) Κοινοτική Εργασία και Τοπικές Κοινωνίες, Ελληνικά Γράμματα, σελ. 153-197 N. Ward and K. McNicholas (1998) Reconfiguring Rural Development in the U.K.: Objective 5b and the New Rural Governance, Journal of Rural Studies, Vol 14, No 1, pp.27-39 J. D. van der Ploeg, H. Renting, G. Brunori, K. Knickel, J. Mannion, T. Marsden, K. de Roest, E. Sevilla-Guzman & F. Ventura (2000), Rural Development: From Practices and Policies towards Theory, Sociologia Ruralis, Vol 40, No 4, pp.391-410 T. Marsden (1998), New Rural Territories: Regulating the Differentiated Rural Spaces, Journal of Rural Studies, Vol 14, No 1, pp. 107-117 D. Barjolle, J. Chappuis and B. Sylvander (2000), From Individual Competitiveness to Collective Effectiveness: a Study on Cheese with Protected Designations of Origin, I. S.H.S/ EAAE, pp.1-16
4. Γ. Ζαϊμάκης (2002), Κοινοτική Εργασία και Τοπικές Κοινωνίες, Ελληνικά Γράμματα. Βιβλιογραφία Μαθήματος 1/3 Στους φοιτητές είναι διαθέσιμος φάκελος με τα βασικά κείμενα για κάθε ενότητα στο e-class του μεταπτυχιακού προγράμματος. Τα βασικά βιβλία της βιβλιογραφίας είναι: 1. Ζακοπούλου Ε., Κασίμης Χ., Λουλούδης Λ. (επιμ.) (2008), Αγροτικότητα, Κοινωνία και Χώρος, Πλέθρον, Αθήνα 2. Χ. Κασίμης, Λ. Λουλούδης (επιμ.) (1999), Ύπαιθρος Χώρα: η Ελληνική Αγροτική Κοινωνία στο Τέλος του Εικοστού Αιώνα, ΕΚΚΕ/Πλέθρον. 3. Α.Γ. Παπαδόπουλος (επιμ) (2004), Η Ανάπτυξη σε μια Πολυλειτουργική Ύπαιθρο, Αθήνα, Gutenberg.
4. Γ. Ζαϊμάκης (2002), Κοινοτική Εργασία και Τοπικές Κοινωνίες, Ελληνικά Γράμματα. Βιβλιογραφία Μαθήματος 2/3 Στους φοιτητές είναι διαθέσιμος φάκελος με τα βασικά κείμενα για κάθε ενότητα στο e-class του μεταπτυχιακού προγράμματος. Τα βασικά βιβλία της βιβλιογραφίας είναι: 1. Ζακοπούλου Ε., Κασίμης Χ., Λουλούδης Λ. (επιμ.) (2008), Αγροτικότητα, Κοινωνία και Χώρος, Πλέθρον, Αθήνα 2. Χ. Κασίμης, Λ. Λουλούδης (επιμ.) (1999), Ύπαιθρος Χώρα: η Ελληνική Αγροτική Κοινωνία στο Τέλος του Εικοστού Αιώνα, ΕΚΚΕ/Πλέθρον. 3. Α.Γ. Παπαδόπουλος (επιμ) (2004), Η Ανάπτυξη σε μια Πολυλειτουργική Ύπαιθρο, Αθήνα, Gutenberg.
Βιβλιογραφία Μαθήματος 3/3 Και συμπληρωματικά: 5. C. Kasimis, A.G. Papadopoulos (1999), Local Responses to Global Integration, Ashgate, Aldershot. 6. Σ. Δαμιανάκος κα. (1997), Εξουσία, Εργασία και Μνήμη σε τρία Χωριά της Ηπείρου: η Τοπική Δυναμική της Επιβίωσης, Πλέθρον/ΕΚΚΕ. 7. Θ. Ανθοπούλου και Α. Μωϋσίδης (επιμ) (2001), Από τον Αγροτικό Χώρο στην Ύπαιθρο Χώρα: Μετασχηματισμοί και Σύγχρονα Δεδομένα του Αγροτικού Κόσμου στην Ελλάδα, Αθήνα, Gutenberg