Η Διαχείριση της Διαφορετικότητας στο Μάθημα των Θρησκευτικών

Η Διαχείριση της Διαφορετικότητας στο Μάθημα των Θρησκευτικών Πριν από αρκετά χρόνια, όταν διορίστηκα για πρώτη φορά σε κάποιο Λύκειο στην Ελλάδα, κλήθηκα να αντιμετωπίσω, ή καλύτερα να διαχειριστώ τη θρησκευτική διαφορετικότητα. Αναφέρομαι σε περίπτωση μαθήτριας Ρωμαιοκαθολικής, η οποία ενώ μπορούσε να απαλλαγεί νόμιμα από το μάθημα των θρησκευτικών, μετά από παρότρυνση των γονέων της, ζήτησε να παρακολουθεί και να βαθμολογείται στο μάθημα. Για μένα η πρόσκληση-πρόκληση ήταν μεγάλη γιατί θα «αντιμετώπιζα» τους καθολικούς. Όμως ζήτησα και τη γνώμη του ηλικιωμένου, σεβαστού Θεολόγου Διευθυντή του Λυκείου για το πώς έπρεπε να διαχειριστώ αυτήν την περίπτωση. Μου είπε τα εξής: Ο Θεολόγος πρέπει να είναι διαλεκτικός παιδαγωγός, να σέβεται, να κατανοεί, να συμπαθεί και να δέχεται τον «άλλον» χωρίς προκατάληψη, φανατισμό και μισαλλοδοξία. Τα λόγια αυτά ήταν καταλυτικά στην όλη πορεία μου ως Θεολόγου καθηγητή μέχρι σήμερα. Βασικά ντοκουμέντα: 1. Τόσο τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών όσο και τα χρησιμοποιούμενα βιβλία του μαθήματος των Θρησκευτικών λειτουργούν υπέρ του πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος της σχολικής τάξης στο Ελληνικό Κυπριακό σχολείο, αφού σέβονται τη Θρησκευτική και πολιτισμική ετερότητα, την αναδεικνύουν και την προστατεύουν χωρίς να τη δυσφημούν ούτε να τη μειώνουν. Έτσι συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός κλίματος συνδιαλλαγής και κατανόησης μεταξύ των ομάδων ή και ατόμων με διαφορετική καταγωγή, θρησκευτική και πολιτισμική τοποθέτηση. 2. Το 2008 το Υπουργικό Συμβούλιο εγκρίνει το «Κείμενο Πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση».Σ` αυτό ορίζεται ότι: Το σχολείο ενσωματώνει και δεν αποκλείει. Δίνει ίσες ευκαιρίες αναγνωρίζοντας τη διαφορετικότητα του μαθητικού πληθυσμού. Το σχολικό σύστημα/παιδεία πρέπει να σέβεται τη διαφορετικότητα, τον πλουραλισμό (πολιτιστικό, γλωσσικό, θρησκευτικό). 3. Ο 5 ος διεθνής δείκτης του ΟΗΕ (1999) για την κοινωνική δικαιοσύνη στην εκπαίδευση ορίζει ότι : «Τα προγράμματα και η εκπαίδευση εν γένει να είναι ευέλικτη

ούτως ώστε να προσαρμόζεται σε αποκλίνουσες ανάγκες και κοινωνίες μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο και αλληλοεπηρεαζόμενο κόσμο». 4. Το προσχέδιο της Σύστασης 2007 της Επιτροπής Υπουργών προς τα κράτη μέλη σχετικά με την θρησκευτική διάσταση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αρχές, στόχοι και διδακτικές προσεγγίσεις. Ως βασικοί στόχοι της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης σε αυτό προσδιορίζονται: α) Η ανάπτυξη αυτονομίας, κριτικού πνεύματος και ανεκτικότητας. β) Το άνοιγμα προς την οποιαδήποτε ετερότητα και η κατασκευή των συνθηκών εκείνων που θα κάνουν τον οποιοδήποτε μαθητή να νιώθει ότι ανήκει στη κοινότητα συνολικά. γ) Η ανάπτυξη του αισθήματος της εμπιστοσύνης βάσει της οποίας εδραιώνεται το συνανήκειν των πολιτών πέραν των ηθικών και θρησκευτικών τους διαφωνιών, ώστε να συμμετέχουν πλήρως στη δημοκρατία στο μέλλον. (Σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανάπτυξη και κατοχύρωση μιας «δημοκρατικής υπηκοότητας») Συνάδελφοι. Οι τάξεις μας άρχισαν δειλά δειλά να γίνονται πολύχρωμες θρησκευτικά, πολιτιστικά και μάλιστα με ραγδαία αυξανόμενη τάση. Υπάρχει μια συνεχής αύξηση του ποσοστού των μαθητών στα σχολεία μας, οι οποίοι προέρχονται από μη χριστιανικά περιβάλλοντα. Σύμφωνα με κάποια στατιστικά στοιχεία πριν μερικά χρόνια, το ποσοστό αυτών των μαθητών ανερχόταν περίπου στο 5,5%. Αν υπολογιστούν και οι θρησκευτικά αδιάφοροι, τίθεται επιτακτικά το ερώτημα πώς θα διαχειριστούμε αυτή την διαφορετικότητα; Πορίσματα ερευνών έδειξαν ότι υπάρχουν αρνητικές αντιλήψεις για τους μετανάστες στα σχολεία μας, ξενοφοβικές απόψεις όπως οι ξένοι απειλούν την πολιτιστική μας ομοιογένεια την θρησκεία μας κλπ. Όλα αυτά όμως δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη ρατσιστικών αντιλήψεων. Για μας τους Θεολόγους όμως η θρησκευτική πολυχρωμία της τάξης μας όχι μόνο δεν είναι απειλή και δεν πρέπει να προκαλεί φόβο αλλά πρέπει να θεωρείται ευλογία Θεού γιατί τα παιδιά όλου του κόσμου είναι Θείο Δώρο και καλούμαστε να τα βοηθήσουμε να γίνουν πρόσωπα και όχι να τα απορρίψουμε. Όπως καίρια επισημαίνει ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας «η ουσία της αμαρτίας είναι ο φόβος του Άλλου, πράγμα που αποτελεί μέρος της απόρριψης του Θεού. Εφόσον η επιβεβαίωση του «εαυτού» μας πραγματοποιείται μέσω της

απόρριψης και όχι της αποδοχής του Άλλου- αυτό επέλεξε ελεύθερα να κάνει ο Αδάμδεν είναι παρά φυσιολογικό και αναπόφευκτο ο άλλος να γίνει εχθρός και απειλή. Η συμφιλίωση με τον Θεό είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη συμφιλίωση με οποιονδήποτε «άλλον»...το γεγονός ότι ο φόβος του άλλου ενυπάρχει παθολογικά στην ύπαρξη μας καταλήγει στο φόβο όχι μόνο του άλλου, αλλά και κάθε ετερότητας». ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ 21 ΟΥ ΑΙΩΝΑ Όπως διαμορφώνονται οι πραγματικότητες στα σχολεία μας, και από ότι φαίνεται στον ορίζοντα αυτές δεν είναι αναστρέψιμες, πιστεύω ότι είναι επιτακτική ανάγκη να ξαναδούμε το μάθημα μας σε συνάρτηση με αυτή τη διαμορφούμενη πραγματικότητα. Τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα (οικονομικοί μετανάστες, πολιτικοί πρόσφυγες) άρχισαν να προκαλούν επιπτώσεις στις κοινωνίες και κατ` επέκταση στα σχολεία. Επίσης με μια λύση του Κυπριακού πιθανόν οι επιπτώσεις αυτές να είναι μεγαλύτερες. Παρόλο που οι ετερόδοξοι και αλλόθρησκοι μαθητές έχουν το δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, αρκετοί από αυτούς και μετά από συγκατάθεση των γονέων τους παραμένουν στην τάξη, παρακολουθούν το μάθημα και ορισμένοι από αυτούς ζητούν ακόμη και να βαθμολογούνται. Αυτή την επιθυμία των παιδιών έχουμε υποχρέωση να τη σεβαστούμε αλλά και να την ενισχύσουμε, πάντοτε όμως με αγάπη και σεβασμό, αποδεχόμενοι την διαφορετικότητα τους. Αυτή η αποδοχή του άλλου και της ετερότητας του βρίσκεται εξάλλου μέσα στην θεολογική μας παράδοση. «Εν τη οικία του Πατρός μου μοναί πολλαί εισίν» (Ιω 14,2). Πιστεύω ότι για να κρατήσουμε αυτούς τους μαθητές αλλά και για να προσελκύσουμε και άλλους (γιατί αυτή πρέπει είναι η έγνοια και η αγωνία μας) πρέπει να βρούμε τρόπους ώστε το κάνουμε πιο θελκτικό, πιο προσβάσιμο και πιο φιλικό. Μ αυτό τον τρόπο θα καταφέρουμε να αγαπήσουν το μάθημά μας.

Μορφή, περιεχόμενο και διδασκαλία του μαθήματος (Θα σταχυολογήσω ορισμένα σημεία) 1.Τονίζουμε τον υπερφυλετικό και υπερεθνικό χαρακτήρα του Χριστιανικού μηνύματος και της Ορθόδοξης Θεολογίας. 2. Προσφέρουμε στους μαθητές μας τη βασική γνώση για τις μεγάλες θρησκείες και τους βοηθούμε μέσα από το μάθημα μας να τις βλέπουν (εκτός από προσπάθεια νοηματοδότησης της ζωής κάποιων ανθρώπων) και ως βήματα συνεννόησης και αλληλεγγύης των λαών. 3. Για να δημιουργήσουμε μέσα στην τάξη ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και να υποστηρίξουμε αυτή την θέση διαβάζουμε στους μαθητές θρησκευτικά κείμενα των μεγάλων θρησκειών που αναφέρονται σε φιλόκαλες αντιλήψεις και στάσεις ζωής. 4. Ευαισθητοποιούμε τα παιδιά για τα μεγάλα, σύγχρονα παγκόσμια θέματα και προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνίας. 5. Εξασφαλίζουμε τις παιδαγωγικές προϋποθέσεις για να εκφραστεί και η πνευματικότητα των αλλόθρησκων ή ετεροδόξων παιδιών χωρίς όμως σε καμία περίπτωση να περιπέσουμε σε θρησκειολογία ή θρησκευτικό συγκρητισμό. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε συνάδελφοι; (Χαρακτήρας του μαθήματος ) Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε όσο το μάθημα των θρησκευτικών διατηρεί τον βιβλικό, διαχριστιανικό (ομολογιακό και διομολογιακό), πολιτισμικό, διαπολιτισμικό, διαθρησκειακό, θεολογικό, και παιδαγωγικό του χαρακτήρα. Διατηρώντας αυτό το χαρακτήρα το μάθημα των θρησκευτικών είναι Ευαγγελικό, άρα ανοικτό, καλώντας τους ανθρώπους κάθε έθνους, θρησκείας στο τραπέζι της βασιλείας Του Κυρίου, δίνοντας έμφαση στη σπουδή της Ορθόδοξης Πίστης, Ζωής, Λατρείας, Παράδοσης και Αγιοπατερικής Γραμματείας. Ο σύμβουλος της αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Κωνσταντίνος Ζορμπάς) τόνισε στο Συμβούλιο της Ευρώπης ότι είναι αναγκαία η υποχρεωτική διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών για τους μετανάστες γιατί γνωρίζοντας τις θρησκευτικές παραδόσεις του τόπου στον οποίο διαμένουν προάγεται η κατανόηση, η ανοχή και η συμφιλίωση μεταξύ όλων των ανθρώπων. Πιστεύω ότι τα αλλόδοξα και αλλόθρησκα παιδιά, όπως διδάσκονται τη γλώσσα την Ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μας μέσα από τα Αρχαιοελληνικά και Νεοελληνικά

μας κείμενα, είναι ανάγκη να γνωρίσουν και τον ιδιαίτερο «θρησκευτικό μας πολιτισμό». Τα θρησκευτικά γεγονότα, οι θρησκευτικές πράξεις, οι θρησκευτικοί συμβολισμοί καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος στο πολιτιστικό μας περιβάλλον. Πιθανόν οι μαθητές που δεν γνωρίζουν τη σημασία και το νόημα βασικών θρησκευτικών στοιχείων να έχουν μαθησιακά και επικοινωνιακά κενά. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι το εξής. Εμείς ως Θεολόγοι καθηγητές μπορούμε παράλληλα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης μας να κρατάμε στην τάξη μας και όλα αυτά τα αλλόθρησκα και ετερόδοξα παιδιά; Πιστεύω ότι η Θεολογική μας κατάρτιση, η γνώση και κατανόηση του Ευαγγελίου μάς καλούν να δώσουμε την δική μας μαρτυρία μέσα από αυτά τα παιδιά του κόσμου, που στην πραγματικότητα είναι Θείο Δώρο για μας. Άλλωστε, ανέκαθεν η Ορθοδοξία ήταν στραμμένη προς το πρόσωπο του «Άλλου», ακολουθώντας τις ρήσεις του Ευαγγελίου. Ο διαλεκτικός παιδαγωγός, όπως ανάφερα και πιο πάνω ξανοίγεται με ασφάλεια στο μάθημα του, ένα μάθημα, δημοκρατικό, διαλεκτικό, ανανεωτικό (σε σχέση με προβλήματα και προβληματισμούς της εποχής χωρίς να χάνει την ουσία του), και πάντα ανοικτό στην κριτική. Ο καθηγητής Νίκος Νησιώτης υποστήριζε ότι η θρησκευτική παιδεία πρέπει να προσφέρει πνευματική ικανοποίηση και χαρά και να μην είναι κυριαρχική και εξουσιαστική. Αυτή τη μεγάλη χαρά θα πρέπει να απολαμβάνουν τα παιδιά στο μάθημα των Θρησκευτικών. Για να γίνει όμως αυτό κατορθωτό θα πρέπει το μάθημα να γίνεται μέσα σε ατμόσφαιρα ισοτιμίας, ελευθερίας και διαλόγου και μέσα σε πλαίσια ορθής θεολογικής και παιδαγωγικής προσέγγισης. Δεν πρέπει ποτέ να λησμονούμε ότι τα παιδιά που έχουμε απέναντί μας ομόθρησκα και αλλόθρησκα είναι εικόνες του Θεού και ως τέτοιες άξιες του πλήρους και ανυπόκριτου σεβασμού μας. Εννοείται ότι κέντρο του διαλόγου που αναπτύσσουμε θα πρέπει να είναι ο συγκεκριμένος άνθρωπος της άλλης θρησκείας ή δόγματος και όχι αφηρημένα απρόσωπα συστήματα. Ένας διάλογος που θα πρέπει να γίνεται με γνώμονα το ευαγγελικό λόγιο (Ματθ. 7,12) «να κάνουμε στους άλλους αυτό που θα θέλαμε αυτοί να κάνουν σε μας» Ο ξένος δεν είναι εχθρός αλλά φίλος και επισκέπτης κι αυτό γιατί κανείς δεν είναι ιδιοκτήτης στον κόσμο αυτόν που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ξενοδοχείο και σύναξη ετέρων. Για να επιτευχθεί όμως ένας ισότιμος διάλογος με αυτά τα παιδιά πρέπει οι εταίροι του διαλόγου να αισθάνονται ασφαλείς στα σχολεία και οι σχολικές τάξεις πρέπει να είναι χώροι όπου οι μαθητές να αισθάνονται ελεύθεροι να επικοινωνούν χωρίς φόβο. Επομένως τα σχολεία πρέπει να δημιουργήσουν τέτοιο κλίμα και παιδαγωγική

ατμόσφαιρα ώστε όλα αυτά τα παιδιά να αισθάνονται ότι είναι αποδεκτά. Εννοείται ότι παύει οποιοδήποτε ίχνος προκατάληψης ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια δημιουργίας ευνοϊκού συναισθηματικού περιβάλλοντος για τα παιδιά που προέρχονται από μη Χριστιανικά περιβάλλοντα. Παράλληλα οι διδάσκοντες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα όρια της τάξης τους δεν είναι οι τοίχοι της αίθουσας αλλά τα όνειρα, οι προσδοκίες και οι ανάγκες αυτών των παιδιών. Τελειώνοντας, θα ήθελα να αναφέρω συνοπτικά, πώς πρέπει να λειτουργεί ή καλύτερα να διακονεί ο Θεολόγος Καθηγητής τη θρησκευτική διαφορετικότητα στο σχολείο γενικότερα και ειδικότερα στην τάξη. α. Έχοντας βιώσει ο ίδιος στην προσωπική του ζωή το γεγονός της Πεντηκοστής, που σημαίνει πρόσληψη του όπου γης ανθρώπινου προσώπου αλλά και της πολυπολιτισμικότητας των λαών και των γλωσσών και ένταξή τους στην προοπτική του σώματος του Χριστού, δεν ταυτίζει τον Θεό με ένα μοναδικό πολιτισμό και τονίζει ότι ο Θεός σαρκώνεται μέσα σε κάθε ανθρώπινο πολιτισμό. β. Ευαισθητοποιεί τα παιδιά σε θέματα φιλίας, αλληλεγγύης των λαών, καταπολέμησης της φτώχειας, προσφυγικών προβλημάτων κ.ά. (γνωρίζοντας ότι πολλά από αυτά τα παιδιά ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες). Η προσπάθεια είναι να αναδειχθούν τέτοια στοιχεία μέσα από κείμενα των Θρησκειών. γ. Αναπτύσσει διάλογο με αλλόθρησκους και ετερόδοξους μαθητές, δεν είναι ουδέτερος αλλά ούτε και εριστικό και παρουσιάζει με σεμνότητα και παρρησία τις θέσεις της Ορθόδοξης Πίστης.. δ. Δεν προσπαθεί να καταργήσει την θρησκευτική διαφοροποίηση, αλλά πρέπει να δημιουργήσει στα «ξένα» παιδιά (για το δικό τους καλό) το αίσθημα ότι ανήκουν στην κοινότητα συνολικά. ε. Στην προσπάθεια του να κάνει τον αμερόληπτο να μην πέσει στην παγίδα εξομοίωσης των θρησκειών ή ανάμειξης στοιχείων τους (συγκρητισμός). στ. Και τέλος πρέπει να αξιοποιεί στο μέγιστο βαθμό όλα εκείνα τα στοιχεία που αναφέρονται στον αλληλοσεβασμό, στην αποδοχή και την ειρηνική συνύπαρξη με τη θρησκευτική ετερότητα και είναι διάσπαρτα μέσα στη Βίβλο και στα Πατερικά κείμενα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις βιβλικές αναφορές στη Δημιουργία του κόσμου, στη διήγηση του πύργου της Βαβέλ, στο Λαό του Ισραήλ και την ιστορία του, στη διδασκαλία του Κυρίου έξοχο παράδειγμα η παραβολή του Καλού Σαμαρείτη- στην Πεντηκοστή κ.ά. Ο παιδαγωγικός στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από την οικοδόμηση σωστής επικοινωνίας μεταξύ όλων των μαθητών και μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών..

Πρακτική Εφαρμογή Μετά το θεωρητικό πλαίσιο που παρουσίασα, για την διαχείριση της διαφορετικότητας, θα ήθελα να δώσω και μερικά πρακτικά παραδείγματα. Δεν θα αναφέρω πολλά ούτε και θα παραθέσω πολλές λεπτομέρειες γιατί πιστεύω ότι η θεολογική κατάρτιση και η προσωπικότητα του κάθε ενός από εμάς, μπορεί να διαχειριστεί αυτές τις εικόνες του Θεού με το δικό του ξεχωριστό τρόπο. Διάλεξα το μάθημα για το «Ισλάμ» της Β` Λυκείου γιατί το Ισλάμ, πέραν των Θεολογικών διαφορών, είναι θρησκεία που βρίσκεται κοντά στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, ιστορικά και γεωγραφικά. Είμαστε κοντά στον κόσμο και τον πολιτισμό του έχοντας και την ιστορική εμπειρία της συμβίωσης που υπήρξε στο παρελθόν και πιθανόν να υπάρξει και στο μέλλον. Εδώ θα ήθελα να σημειώσω και είναι καλά να επισημανθεί και στους μαθητές το ότι ο Ελληνισμός μέσα από το πέρασμα των χρόνων έχει ταυτίσει το Ισλάμ με τους Τούρκους. Διαπραγματευόμενοι αυτή την Διδακτική Ενότητα στόχος πρέπει να είναι : α. Να γνωρίσουν οι μαθητές την Ιστορία και τις βασικές διδασκαλίες του Ισλάμ. β. Να μάθουν για τον τρόπο και χώρο διδασκαλίας του Ισλάμ. γ. Να ενημερωθούν για το πώς αντιμετωπίζει το Ισλάμ τις σχέσεις ανθρώπου Θεού, ανθρώπου-συνανθρώπου, άντραγυναίκας πάντοτε σε σχέση με το Χριστιανισμό. Γνωρίζοντας όμως ότι μέσα στην τάξη μας, έχουμε παιδιά αλλόθρησκα Μουσουλμάνους, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το «πρόβλημα». Διαλέγουμε τον εύκολο δρόμο βάζοντας τους ξένους στο περιθώριο, αγνοώντας τους και προχωρώντας ερήμην τους, τιμωρώντας έτσι τη διαφορετικότητα τους; Ή τον δύσκολο δρόμο της ενεργού εμπλοκής αυτών των μαθητών, προσπαθώντας να βρούμε λεπτές και δυσδιάκριτες πολλές φορές ισορροπίες, να γεφυρώσουμε χάσματα, χωρίς να πάψουμε ούτε στιγμή να σεβόμαστε την πίστη και την ευλάβειά τους. Πιστεύω ότι για να πετύχουμε στον δύσκολο δρόμο, εάν τον διαλέξουμε, πρέπει μέσα από την προσφορά αυτού του μαθήματος να προάγουμε την κατανόηση, την ανοχή, τη δεκτικότητα, τη συμφιλίωση και την καταλλαγή μεταξύ των μαθητών μας. Κάποιες σκέψεις για την προσφορά του μαθήματος. Ξεκινώντας από το γεγονός ότι: 1. Χριστιανισμός και Ισλάμ έχουν τροφοδοτηθεί από το θρησκευτικό στρώμα που ξεκινά από την παράδοση του Αβραάμ. (Οι μουσουλμάνοι επικαλούνται την κληρονομιά του Αβραάμ στο Ισλάμ)

2. Κάποια κοινά στοιχεία των δύο θρησκειών που σε γενικές γραμμές μπορεί να είναι τα ακόλουθα: Α. Βεβαιότητα στην Ύπαρξη του Θεού. Β. Η πεποίθηση για την κοινή καταγωγή της ανθρωπότητας Γ. Η πίστη στο μήνυμα των προφητών που μίλησαν εξ` ονόματος του Θεού. Δ. Η πίστη στην Ανάσταση των νεκρών και στην έσχατη κρίση. Στην συνέχεια διαπραγματεύομαι μορφές έκφρασης θρησκευτικής εμπειρίας που ακολουθούν παράλληλους δρόμους. Όπως : Προσευχή, ελεημοσύνη, νηστεία, ιερές αποδημίες, ομολογία πίστεως, διάφορες γιορτές, σεβασμός της τιμής και της περιουσίας. Αυτό μπορεί να γίνει με παράλληλη επεξεργασία κειμένων της Αγίας Γραφής και του Κορανίου με εμπλοκή των μαθητών (Μουσουλμάνων και Χριστιανών). Παράλληλα τονίζουμε και τις διαφορές όπως η αντίληψη περί Θεού, το δόγμα της Αγίας Τριάδος, η θεότητα του Ιησού Χριστού, η πίστη ότι ο «Θεός Αγάπη εστί» και τις κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με την αξία και την θέση της γυναίκας, τη θρησκευτική ελευθερία κ.ά. Για αυτό άλλωστε, τονίζουμε στους μαθητές μας, δεν είμαστε μια θρησκεία αλλά διαφορετικές. Τώρα πιο πρακτικά, μπορούμε να αναφερθούμε σε θέματα που πιθανό να θεωρούνται υποτιμητικά, ή να προκαλούν χλευασμό ή ακόμα και αντιπαράθεση. Όπως: Το κάλυμμα της κεφαλής της γυναίκας που αναφέρεται κι από τον Απόστολο Παύλο (Α` Κορινθίους 11,5-10), Η αφαίρεση Υποδημάτων ( Έξοδος Γ5), Διάκριση φαγητών σε καθαρά και ακάθαρτα (Λευϊτικό ΙΑ 6-7), Παράδεισος: Το κοράνι περιγράφει τον παράδεισο με υλικές και ανθρωπομορφικές εκφράσεις. Σύμφωνα όμως με τον καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ζιάκα, θεολόγοι του σύγχρονου Ισλάμ ερμηνεύουν αλληγορικά και παραβολικά αυτές τις εκφράσεις, δίνοντας πνευματικό και συμβολικό περιεχόμενο. Δουλεία: Υποστήριξε την δουλεία ως θεμιτό κοινωνικό θεσμό. Υπήρξαν όμως και Χριστιανοί δουλέμποροι που με τη συμπεριφορά τους διαστρέβλωσαν το νόημα της Καινής Διαθήκης. Σήμερα έχουμε υπέρβαση του γράμματος του Ισλαμικού κοινωνικού δικαίου. Κατάργηση της δουλείας (τελευταία Σαουδική Αραβία) Ιερός Πόλεμος «Τζιχάντ»: Υπήρξε πάντοτε συστατικό στοιχείο της Ισλαμικής Διδασκαλίας. Σήμερα χρησιμοποιείται από φανατικούς για να πετύχουν ιδεολογική κάλυψη των συμφερόντων τους. Πιθανόν όμως να έχει τις ρίζες του και σε κάποιους

δήθεν Χριστιανούς που, δεν δείχνουν χριστιανική συμπεριφορά προς τους Μουσουλμάνους, τους εκμεταλλεύονται και κάθε άλλο παρά Αγάπη αποπνέει η στάση τους. Αυτή την εποχή υπάρχει ένα ήπιο Ισλάμ που αποκηρύσσει την τρομοκρατική δράση. Την άποψη τους την δικαιώνουν με εδάφια και επιχειρήματα από το κοράνι. Εδώ μπορούμε να αναφερθούμε και στους Σταυροφόρους. Η αντίσταση των Χριστιανών σε αυτές τις μορφές βίας και φανατισμού είναι οι πρωτοβουλίες ΑΓΑΠΗΣ. Δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα ενισχύσουμε το κλίμα κατανόησης αλληλοσεβασμού της διαφορετικότητας. Ανάθεση εργασιών σε Μουσουλμάνους μαθητές όπως: Βιογραφία του Μωάμεθ. Τη θέση του Αβραάμ στο Ισλάμ. Η από κοινού έρευνα σε Κοράνι και Ευαγγέλιο για θέματα όπως η θέση της Γυναίκας, η Ανάσταση των νεκρών, η Αγάπη κ.ά. Μέσα από την μελέτη κειμένων του κορανίου και του Ευαγγελίου, οι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής, πίστης και σκέψης του «άλλου» Μία άλλη δραστηριότητα, την οποία εφαρμόζει συνάδελφος στην Λευκωσία, είναι η επίσκεψη σε Μουσουλμανικό τέμενος όπου οι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν την αρχιτεκτονική του τεμένους, τους βασικούς του χώρους, το τελετουργικό προσευχής κ.ά. Θα τελειώσω με τα λόγια του φωτισμένου Ιεράρχη Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου, που ζει στο πετσί του καθημερινά αυτή την διαφορετικότητα, αναζητώντας λύση στο πρόβλημα πώς θα δεις το διαφορετικό. «Μόνο με τη μελέτη και έξαρση των ουσιαστικών ανθρωπολογικών αρχών των δύο θρησκειών μπορεί να υπάρξει ειρηνική συνύπαρξη, αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβσμός»..π.χ (Κοράνιο κεφ. 49.Τα δωμάτια στ. 13) τονίζει. «Ω άνθρωποι! Σας έχουμε πλάσει από ένα μόνο άνδρα και μια μόνο γυναίκα και από σας κάναμε λαούς, φυλές για να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο. Ο πιο τιμημένος ανάμεσα σας ενώπιον του Αλλάχ είναι ο πιο ενάρετος» Συνάδελφοι, Ο ρόλος του Θεολόγου καθηγητή σε αυτή τη διαμορφούμενη νέα πραγματικότητα στα σχολεία μας είναι πάρα πολύ σημαντικός, θα έλεγα καταλυτικός.

Χωρίς να γινόμαστε κοινωνιολόγοι της θρησκείας, θρησκειολόγοι ή εκφραστές του θρησκευτικού Συγκρητισμού, καλούμαστε να δώσουμε τη δική μας μαρτυρία, πατώντας γερά πάνω στην Ορθόδοξη μας Παράδοση και Πολιτισμό, μαρτυρώντας εάν έχουμε κάτι να μαρτυρήσουμε, μέσα από αυτά τα πρόσωπα «εικόνες του Θεού», βιώνοντας το Λόγο ως Διάλογο και την Ύπαρξη ως Συνύπαρξη. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ (Β. Δ.) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΙΤΙΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΘΕΟΛΟΓΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ 04/09/2009