ا زمايشگاه ماشينه يا ۱ الکتريکي ا زمايش شمارهي ۴-۱ گزارش کار راهاندازي و تنظيم سرعت موتورهايي DC (شنت) استاد درياباد نگارش: اشکان نيوشا ۱۶ ا ذر ۱۳۸۷
ي م به نام خدا تي وري ا زمايش شنت است. در اين ا زمايش هدف ما بررسي راهاندازي و تغيير سرعت موتور جريان مستقيم خودتحريک براي يک موتور DC داري م صفر است بنابراين در رابطهي E هنگامي که موتور راهاندازي ميشود. V E = RI I جريان گذرنده از ا رميچر (و همچنين mx t Vt E Vt = = R R E = 0 جريان پايانه) در ولتاژ پايانهي معين بيشينه خواهد بود. اين جريان راهاندازي بزرگ مشکلات زير را به وجود ميا ورد: ايجاد جرقه زيانا ور در کموتاتور ا سيب به سيمپيچه يا ا رميچر و خرابي عايق ا نها بر اثر گرماي بيش از حد گشتاور راهاندازي و شتاب بالا که ميتواند به بخشه يا مکانيکي موتور ا سيب برساند بنابراين اين جريان بايد تا حد امکان کاهش يابد. براي اين کار ميتوان با افزودن ي ک مقاومت خارجي سري به ا رميچر در هنگام راهاندازي و در نتيجه افزايش مقاومت معادل ا رميچر جريان ا رميچر در نتيجه پايانه را هنگام راهاندازي کم کرد. E ϕ f = LI f f. ω از رابطهي m براي يک ماشين DC داريم E = Kϕωm بنابراين = K ϕ با کاهش مقاومت تحريک و در نتيجه افزايش جريان ا ن شار زياد ميشود پس سرعت کم ميگردد. کم شدن سرعت سبب شود که ماشين زودتر به سرعت نهايي خود برسد و جريان تندتر کم شود پس گرماي کمتري در سيمپيچها و عايق ا نها ايجاد ميشود. پس بايد جريان تحريک هنگام راهاندازي بيشينه باشد. در بالا اگر به جاي کاهش ولتاژ دو سر سيمپيچ ا رميچر ولتاژ پايانهي موتور را کم ميکرديم درست است که ولتاژ دو سر سيمپيچ ا رميچر هم کم ميشد ولي در موتورهاي جريان مستقيم شنت و کمپوند جريان تحريک و در نتيجه سرعت هم کم و زمان لازم تا رسيدن به سرعت نهايي زياد ميشد و ممکن بود گرماي ايجاد شده در اثر جريان راهاندازي باز هم به موتور ا سيب بزند. افزودن در بالا جريان تحريک در راهاندازي سود ديگري نيز دارد و ا ن افزودن گشتاور راهاندازي است که براي راهاندازي موتور زير با مهم است. زيرا براي گشتاور داري م T = K ϕ I e ١
ي م ي م و هنگام راهاندازي توان نوشت T چون I را ناچاريم بکاهيم براي افزايش = KLI I e f f گشتاور راهاندازي تنها ميتوانيم I f را بيفزاييم. مقاومت راهانداز بايد پس از راه افتادن موتور از مدار خارج شود در غير اين صورت سبب کاهش سرعت موتور و افزايش تلفات (در مقاومت راهانداز) م ي شود. براي اين منظور از راهاندازهاي سه سر و چهار سر استفاده ميشود که يک (دو) سر ا نها به منبع DC يک سر به سيمپيچ تحريک شنت و سر ديگر به ا رميچر وصل ميشود. اين راهاندازها در راهاندازي هم جريان ا رميچر را ميکاهند هم جريان تحريک را ميافزايند و هم به عنوان رلهي اضافهبار عمل ميکنند و هم هنگام خاموش کردن موتور به تدريج انرژي ميدان تحريک را خالي کنند تا در راهاندازي دوباره خطر اضافه ولتاژ در سيمپيچ ميدان و جرقه رفع شود. هنگام خاموشي دستهي راهانداز در OFF قرار دارد و پس از راه افتادن موتور دسته را در چند گام به ON م ي رانيم. با اين کار مقاومت خارجي سريشده ا رميچر کم شده و مقاومت تحريک زياد ميشود. کاستي راهانداز سه سر اين است که در کنترل دور گسترده با تغيير تحريک ممکن است موتور را خاموش کند که اين مشکل در گونهي چهار سر رفع شده است. (در بالا براي جريان راهاندازي تنها جريان ا رميچر را در نظر گرفتيم در حالي که در موتورهاي شنت و کمپوند جريان تحريک هم به اين مقدار افزوده ميشود و گرچه در راهاندازي عمدا جريان تحريک را ميافزاييم ولي چون جريان تحريک در برابر جريان ا رميچر بسيار کوچک است ميتوانيم از ا ن چشمپوشي کنيم.) روش ا زمايش ميخواهيم اثر تغيير ولتاژ پايانه و جريان تحريک را در يک موتور شنت بررسي کنيم. بايد توجه کنيم که در ماشين شنت تغيير ولتاژ سبب تغيير جريان تحريک هم ميشود پس از بررسي درست رابطهي N-V با هر بار تغيير ولتاژ با تغيير ري وستاي ميدان جريان تحريک را ثابت نگه ميداريم. براي ساختن منبع جريان مستقيم متغيير ميتوانيم از يک اتوترانسفورمر به همراه پل يکسوساز استفاده کنيم. براي سنجشها نيز نياز به يک ولتسنج براي پايانهها يک ا مپرسنج براي تحريک و يک دورسنج نياز داريم. پس از راهاندازي موتور شنت يکبار در ولتاژ نامي و دو بار در ديگر ولتاژها با تغيير جريان تحريک سرعت موتور را هر گام مينويسيم. در بخش دوم يکبار در تحريک نامي و دو بار نيز در جريانه يا داشتن جريان تحريک) سرعت موتور را مينويسم. تحريک ديگر در چند گام با تغيير ولتاژ (و ثابت نگه ٢
در تغييرات بايد بکوشيم سرعت از % ۲۰ سرعت نامي بيشتر نشود. هنگام خاموش کردن موتور نخست اتصال ا رميچر و سپس اتصال ميدان را قطع ميکنيم چرا که در غير اين صورت با کاهش شار تا مقدار پسماند بر اساس رابطهي ω m E = K ϕ سرعت بسيار بالا ميرود. دادهها و نمودار ا زمايش V (V) ۱۱۵ ۳۰۰۰ ويژگيه يا نامي R sh (Ω) ۱۲۰ ژنراتور مستقيم ا زمايش P (kw) ۱/۲۵ R (Ω) ۱/۹ R s (Ω) ۰/۴ I * st (A) ۶۵۸ * محاسبه شده است. ولتاژ پايانه ۱۱۵ ولت I f (A) I f (A) ولتاژ پايانه ۱۱۵ ولت I f (A) ولتاژ پايانه ۱۱۵ ولت V t (V جريان تحريک ا مپر V t (V) جريان تحريک ا مپر ٣
جريان تحريک ا مپر V t (V) 3200 3000 سرعت (rpm) 2800 2600 2400 2200 2000 ولتاژ پایانه 115 ولت ولتاژ پایانه 90 ولت ولتاژ پایانه 70 ولت 0/3 0/4 0/5 0/6 0/7 0/8 0/9 1 جريان تحريک (A) نمودار 1: تغييرات سرعت موتور DC شنت با تغيير جريان تحريک ميدان در سه ولتاژ پايانهي گوناگون ٤
3200 3000 سرعت (rpm) 2800 2600 2400 2200 جریان تحریک 0/48 جریان تحریک 0/4 2000 50 60 70 80 90 100 110 ولتاژ پايانه (V) نمودار 2: تغييرات سرعت موتور DC شنت با تغيير ولتاژ در جريانه يا تحريک گوناگون نتيجهها و تحليل ا زمايش گرچه با کاهش ميدان سرعت افزايش مييابد اما موتور از لحاظ مکانيکي تا سرعت معيني ميتواند بچرخد. از سوي ديگر کاهش ميدان سبب کاهش گشتاور ميشود و گشتاور بسيار پايين کاربرد چنداني ندارد. پايان اشکان نيوشا http://ashknn.tripod.com ٥