ΚΑΣΤΡΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Γ1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ 2013-14
«Ο τόπος μας είναι γεμάτος κάστρα και πύργους. Τα πιο πολλά έχουνε γίνει ένα με το βράχο και δεν τα ξεχωρίζει το μάτι από μακριά πως είναι χτισμένα από τον άνθρωπο. Το χτίσμα τ ανθρώπου έγινε ένα με το χτίσμα του Θεού» Φώτης Κόντογλου
Ξεκινώντας από τη λίθινη εποχή, περνώντας από την Αρχαία Αίγυπτο, την Τροία, το Μυκηναϊκό Πολιτισμό, την Κλασσική εποχή, το Βυζάντιο, η κατασκευή των κάστρων και των πύργων φτάνει μέχρι τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στα ονόματα των ελληνικών κάστρων χρησιμοποιούνται συνήθως οι λέξεις: Κάστρο Πύργος Καστέλι Μπούρτζι Φρούριο Καλές ή Κουλές Βίγλα Φορτέτσα
ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ Ένα κάστρο αποτελείται από τον Προμαχώνα ή Προπύργιο, την Τάφρο, τον Περίβολο, τον Εξωτερικό Περίβολο, το Μεσοπύργιο ή Μεταπρομαχώνα, το Παραπέτο, την Πολεμίστρα, τον Ακρόπυργο, τη Γκαρντιόλα.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ Αρχαία Μεσαιωνικά Πρωτοβυζαντινά Βυζαντινά Υστεροβυζαντινά ΚΑΣΤΡΩΝ Ενετικά Ιωαννίτικα Γενοβέζικα Καταλανικά Οθωμανικά Φράγκικα Γαλλικά Νεοελληνικά
Φραγκικό ορεινό κάστρο Γαλλικό κάστρο του Λίγηρα
ΕΙΔΗ ΚΑΣΤΡΩΝ Ορεινό κάστρο Πεδινό κάστρο Αστικό κάστρο Μεταβυζαντινό φρούριο Επάκτιο φρούριο (Λιμενόκαστρο) Καστροπολιτεία Νησιώτικο Καστέλι Πύργος Πυργόσπιτο
ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΚΑΣΤΡΑ Κάστρο της Ανδρούσας Κάστρο του Πέρα Κάστρο Μίλα Κάστρο του Λεύκτρου Κάστρο της Ζαρνάτας Κάστρο Σπιταλίου Κάστρο Λαντζουνάτου Κάστρο Πηδήματος Πύργος Ντουράκη Πύργος Καπετανάκηδων Πολεμόπυργος του Καπιτσίνου Πύργος Κιτρινιάρη-Ξανθέα Πύργος Μούρτζινου Πύργος Καπετάν-Χρηστέα Μονή Σαμουήλ ή Σαμοΐλι
ΩΣΤΟΣΟ, ΓΝΩΣΤΟΤΕΡΑ ΕΙΝΑΙ: Το Κάστρο της Κορώνης Το Κάστρο της Μεθώνης Το Παλιόκαστρο ή Παλιοναβαρίνο Το Νιόκαστρο ή Κάστρο Ναβαρίνου Το Κάστρο Καλαμάτας Το Κάστρο Κυπαρισσίας ή Κάστρο Γιγάντων
ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Φραγκικό αστικό κάστρο που χτίστηκε στις αρχές του 13 ου αιώνα. Ιδρύθηκε κατά τη βυζαντινή περίοδο, όμως τη σημερινή του μορφή την οφείλει στον ιδρυτή του πριγκιπάτου της Αχαΐας, το Γοδεφρείδο Α Βιλλεαρδουίνο.
Εδώ βρισκόταν από το 1500 π.χ. η αρχαία πόλη Φαρές. Τον 6 ο μ.χ. Αιώνα, στα ερείπια των ανακτόρων της πόλης των Φαρών, χτίστηκε μια εκκλησία, μέσα στην οποία υπήρχε εικόνα της Παναγίας με ωραία, «καλά» μάτια. Ήταν η Παναγιά η Καλομάτα: έτσι προήλθε η ονομασία της πόλης Καλαμάτα.
Μετά τη Δ Σταυροφορία, το κάστρο απέκτησε με δόλο ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος, ο οποίος το ανοικοδόμησε και το έκανε κατοικία του.
Ο γιος του Γουλιέλμος Β Βιλλεαρδουίνος (Guillaume II de Villehardouin), είχε το παρατσούκλι «Καλαμάτας», γιατί είχε γεννηθεί στο κάστρο. Εξαιρετικός κυβερνήτης, πολύ αγαπητός στους Έλληνες, μιλούσε καλά ελληνικά και είχε παντρευτεί μια βυζαντινή πριγκίπισσα, την Αγγελίνα Κομνηνή. Μετά το θάνατο του Γουλιέλμου Β, το κάστρο καταλαμβάνεται από Φράγκους βαρόνους, Ναβαρέζους ιππότες, Ενετούς και Τούρκους.
Το 1459 το καταλαμβάνουν οι Οθωμανοί του Μωάμεθ Β του Πορθητή. Στις 23 Μαρτίου 1821, οι οπλαρχηγοί Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Παπαφλέσσας και άλλοι, απελευθερώνουν την Καλαμάτα: αυτή ήταν η πρώτη πράξη της επανάστασης του 21.
Πάνω απ τη θύρα εισόδου βρίσκεται εντοιχισμένο το ανάγλυφο του Λέοντα του Αγίου Μάρκου, μαρτυρία για τις επεμβάσεις των Ενετών.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΟΡΩΝΗΣ Η περιοχή της Κορώνης κατοικήθηκε από τον 8 ο π.χ. αιώνα. Το 371 π.χ. οι Θηβαίοι εποίκισαν την περιοχή και έχτισαν ισχυρό τείχος.
Οι εισβολές των Σλάβων μετά τον 4 ο μ.χ. αιώνα ερήμωσαν την περιοχή. Κατά τα μεσαιωνικά όμως χρόνια, το κάστρο ανακαινίσθηκε, η περιοχή κατοικήθηκε και πλούτισε με τη ναυτιλία και τη γεωργία. Αμέσως μετά τη Δ Σταυροφορία καταλαμβάνεται από τους Ενετούς και γίνεται διακομιστικός σταθμός της Βενετίας με τη Μέση Ανατολή.
Το 16 ο αιώνα καταλαμβάνεται από τους Τούρκους. Όταν το Μάρτιο του 1821 ξεκινούν τα πρώτα επεισόδια της επανάστασης, οι Τούρκοι της Κορώνης αντιδρούν πονηρά: Μετά τη λειτουργία της 25 ης Μαρτίου, καλούν τον επίσκοπο Κορώνης Γρηγόριο να παρουσιαστεί στον Αρχιαγά. Εκεί τον συλλαμβάνουν μαζί με άλλους δύο κληρικούς και όταν τα επεισόδια γενικεύονται, τους κατακρεουργούν και τους πετούν στα βράχια του κάστρου.
Οι άοπλοι και ανοργάνωτοι επαναστατημένοι Έλληνες δεν κατορθώνουν να καταλάβουν το κάστρο, γιατί οι Τούρκοι ανεφοδιάζονται από τη θάλασσα. Όταν μάλιστα ο Ιμπραήμ αποβιβάζεται στη Μεθώνη το 1825, η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη. Η Ναυμαχία όμως του Ναυαρίνου, το 1827, θα αλλάξει θα πάντα.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΕΘΩΝΗΣ Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες καστροπολιτείες του ελληνικού χώρου, με εξαίρετο λιμάνι, που κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους αποτελούσε σημαντικό σταθμό στο ταξίδι των προσκυνητών για τους Αγίους Τόπους. Εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη Μεθώνη, η δυνατή οχύρωση της οποίας και το λιμάνι της την κάνουν ιδιαίτερα σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά τα βυζαντινά χρόνια.
Το 1204 καταλαμβάνεται από τους Βενετούς, οχυρώνεται και αναπτύσσεται εμπορικά, μέχρι το 1500, οπότε μετά από αιματηρή πολιορκία, ο σουλτάνος Βαγιάζητ Β καταλαμβάνει το κάστρο: η πόλη πυρπολείται, ο καθολικός επίσκοπος σκοτώνεται, οι άντρες αποκεφαλίζονται και τα γυναικόπαιδα πωλούνται σα δούλοι. Κατά την Επανάσταση του 21, οι Έλληνες δεν καταφέρνουν να πάρουν το κάστρο της Μεθώνης, όπου εγκαθιστά το διοικήτηριό του ο Ίμπραήμ, το 1825. Ωστόσο, παραδίδεται χωρίς μάχη το 1828 στο γάλλο στρατηγό Μαιζόν.
ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ Μεσαιωνικό κάστρο, που υψώνεται στη κορφή ενός απόκρημνου βράχου, πάνω από τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας. Χτίστηκε το 1287 από το Νικόλα Β του Saint Omer, γάλλο φεουδάρχη ηγεμόνα των Θηβών, ο οποίος παντρεύτηκε τη χήρα του Γουλιέλμου Β Βιλλεαρδουίνου, την Αγγελίνα Κομνηνή.
ΝΙΟΚΑΣΤΡΟ ΠΥΛΟΥ Είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα της Ελλάδας. Χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, για να ελέγχουν οι Τούρκοι τις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου.
Το Νιόκαστρο ήταν πολύ πιο αναπτυγμένο από το Παλιόκαστρο. Με δύο εισόδους και 6 προμαχώνες, διέθετε αγορά με 85 καταστήματα, τεκέ, χαμάμ, χάνι, δουλοπάζρο, βρύσες και δέντρα.
Το 1825 ο Ιμπραήμ συντρίβει τον ελληνικό στρατό και πολιορκεί το Νιόκαστρο, ενώ κυριεύει το νησάκι Σφακτηρία και κατασφάζει τους 200 υπερασπιστές του και τους αρχηγούς τους Τσαμαδό, Αναγνωσταρά, Σαχίνη, όπως και τον Ιταλό φιλέλληνα Σανταρόζα. Μετά από τριήμερο αποκλεισμό οι οχυρωμένοι στο κάστρο Έλληνες, αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν.
Όταν το καλοκαίρι του 1828 το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα του γάλλου στρατηγού Μαιζόν αποβιβάζεται στο Νιόκαστρο, αντικρίζει μόνο ερείπια και καταστροφή. Το μόνο που έχει μείνει ανέπαφο είναι ένα τζαμί και μια φοινικιά. Οι Γάλλοι στηρίζουν τον αποδεκατισμένο πληθυσμό, αναστηλώνουν το κάστρο, προσφέρουν τον πρώτο δρόμο για άμαξες στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, μεταξύ Πύλου και Μεθώνης και σχεδιάζουν τη πόλη της Πύλου, όπου μεταφέρονται οι κάτοικοι του κάστρου.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ Με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου ανάμεσα στην Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, αναγνωρίζεται το αυτόνομο κράτος της Ελλάδας και αποστέλλεται τριεθνής στόλος στη Πελοπόννησο, για να επιβληθούν οι αποφάσεις.
Αρχηγοί ο άγγλος ναύαρχος Κόνδριγκτον, ο γάλλος Δεριγνύ και ο ρώσος υποναύαρχος Χέυδεν.
Τα 27 πλοία με τα 1276 κανόνια των τριών ναυάρχων έρχονται αντιμέτωπα με τα 89 πλοία και τα 2458 κανόνια, που διέθετε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος του Ιμπραήμ στις 20 Οκτωβρίου 1827
Οι Ευρωπαίοι στέλνουν μια βάρκα με αξιωματικούς για να προτείνουν σημείο συνάντησης με τον Ιμπραήμ, όμως ένας τούρκος πυροβολεί και σκοτώνει τον έλληνα πλοηγό. Έτσι ξεκινά η ναυμαχία. Στο τέλος της μέρας οι Τουρκοαιγύπτιοι έχουν κατατροπωθεί, χάνοντας 60 πλοία και 6.000 άνδρες, ενώ όλα τα πλοία των Ευρωπαίων είναι άθικτα. Λίγο αργότερα ο γάλλος στρατηγός Maison με 12.000 άνδρες εκκενώνει τη Πελοπόννησο από τους Τούρκους. Ο Μοριάς ελευθερώνεται και ο Καποδίστριας φτάνει στην Ελλάδα.
Το πολιτιστικό Πρόγραμμα της Γ Γυμνασίου «Στους ουρανούς περπάτησα και ξύπνησα στα κάστρα», υλοποιήθηκε από μαθητές των τμημάτων Γ1 και Γ2 του Γυμνασίου μας. Το πρόγραμμα χωρίστηκε σε δύο υποθέματα: Κάστρα Μεσσηνίας Σταγόνες Ιστορίας Ουρανός και Ουρανίσκος
Οι μαθητές που ανέλαβαν το υποθέμα με τα Κάστρα, είναι οι ακόλουθοι: Μαγγανά Ειρήνη Θηβαίου Δέσποινα Μανωλά Άσπα Ανδριανοπούλου Δέσποινα Βάλβη Ελένη Ζαϊμίδη Εβελίνα Κυρίκος Κυριάκος Κώνστα Δήμητρα
Γιαννούλης Ηλία Δελενίκας Κώστας Λεβαντής Ερωτόκριτος Μανελάρη Χριστίνα Καραμέτα Άντζελα Αθανασίου Αναστασία Αποστολής Θοδωρής Βασιλικού Κυριακή Ελευθερίου Φίλια Αντωνίου Ασημίνα Ιατρού Ζωή
Υ Π Ε ΥΘΥ Ν Η Π Ρ Ο Γ ΡΑ Μ Μ ΑΤ ΟΣ : Ν Τ Ε Π Η Ο Ρ Φ Α Ν Ι Δ Ο Υ ( Π Ε 0 5 ) Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ε Ι Χ Α Ν Ο Ι Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ε Σ : Μ Α Ι Ρ Η Χ Α Β Ι Α ΡΑ ( Π Ε 1 1 ) Ν Ι ΚΟΣ ΚΟ Υ ΚΟ Υ Β Ι Ν Η Σ ( Π Ε 1 7 ) http://www.kastra.eu/home gr.php http://fainareti.wordpress.com http://history-pages.blogspot.gr http://www.greekmonuments.com http://www.messinia-guide.gr/?id=188 ΠΥΛΟΣ-ΝΑΒΑΡΙΝΟ-ΝΙΟΚΑΣΤΡΟ, Χ.Παπαδήμα, Εκδ. Δ. Παπαδήμα.