qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj

qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηq σwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλι qπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςj Οικονομική Ανάλυση klzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjklz 1ο Εξάμηνο xcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρ 2010-2011 ωυdfghjργklαzxcvbnβφδγωmζqwert λκοθξyuiύασφdfghjklzxcvbnmqwerty uiopaβsdfghjklzxcεrυtγyεuνiιoαpasdf ghjklzxcηvbnασφδmqwertασδyuiopa sdfασδφγθμκxcvυξσφbnmσφγqwθeξ τσδφrtyuφγςοιopaασδφsdfghjklzxcv ασδφbnγμ,mqwertyuiopasdfgασργκο ϊτbnmqwertyσδφγuiopasσδφγdfghjk lzxσδδγσφγcvbnmqwertyuioβκσλπp asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdγαε ορlzxcvbnmqwertyuiopasdfghjkαεργ

~ 2 ~ 1) Ποιο θεωρείται ότι είναι το βασικό οικονομικό πρόβλημα; Η Οικονομία είναι η κοινωνική επιστήμη που μελετά την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Περιγράφει τη διαδικασία με όρους ανταλλαγής μεταξύ ανταγωνιστικών επιλογών όπως παρατηρείται μέσω μετρήσιμων ποσοτήτων όπως είναι οι εισροές, οι τιμές και οι εκροές. Εισροές: Ονομάζουμε τα αγαθά και τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε για την παραγωγή περαιτέρω αγαθών και υπηρεσιών. Αναφέρονται και ως συντελεστές παραγωγής. Εκροές: Ονομάζουμε τα παραγόμενα αγαθά ή υπηρεσίες τα οποία είτε καταναλώνονται από τον τελικό χρήστη, είτε επαναχρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Έχοντας δεδομένο ότι: 1. Οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι -> είναι σπανίζοντες. 2. Οι επιθυμίες των ανθρώπων για αγαθά και υπηρεσίες είναι απεριόριστες. 3. Οι επιθυμίες των ανθρώπων είναι ως επί το πλείστον ανταγωνιστικές και αντικρουόμενες μεταξύ τους. Συνεπάγεται ότι: Κάθε κοινωνία ανθρώπων θα πρέπει να δώσει λύση σε 4 κατηγορίες προβλημάτων: Α) Ποια αγαθά και υπηρεσίες θα παραχθούν και σε τι ποσότητες. Β)Πως θα γίνει η παραγωγή τους (δηλαδή με ποια τεχνολογία). Γ) Πως θα διανεμηθούν τα προϊόντα αυτά στα άτομα-μέλη της κοινωνίας. Δ) Πως θα αναπτυχθεί η ποσότητα της παραγωγής των προϊόντων αυτών (δηλαδή πως θα αναπτυχθεί οικονομικά μια κοινωνία). Απαντώντας σ αυτά τα προβλήματα η οικονομική επιστήμη εξηγεί πως κατανέμονται οι περιορισμένοι πόροι μεταξύ ανταγωνιστικών χρήσεων. Το οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας προέρχεται από τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του πλήθους των αναγκών που οι άνθρωποι επιδιώκουν να ικανοποιήσουν και του περιορισμένου όγκου των αγαθών που υπάρχουν για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών. Με άλλα λόγια, τα αγαθά που διαθέτει μια οικονομία βρίσκονται σε έλλειψη σε σχετικά με τις ανάγκες των ανθρώπων. Η ουσία λοιπόν του οικονομικού προβλήματος βρίσκεται στη σχετική έλλειψη ή στενότητα των αγαθών. Αυτήν ακριβώς την έλλειψη των αγαθών προσπαθούν οι άνθρωποι να ξεπεράσουν με την οργανωμένη δραστηριότητα, με τη ανάπτυξη της τεχνολογίας, με την εξεύρεση νέων παραγωγικών πόρων κτλ. Η σχετική έλλειψη αγαθών είναι στην πραγματικότητα έλλειψη παραγωγικών συντελεστών. Το πρόβλημα αυτό είναι μόνιμο και απασχολεί κάθε κοινωνία.

~ 3 ~ 2) Αναλύστε τις έννοιες: οικονομικό αγαθό, παραγωγικοί συντελεστές, παραγωγική διαδικασία. Οικονομικό αγαθό: Ως αγαθά ορίζονται τα διάφορα μέσα με τα οποία ικανοποιούνται οι ανάγκες των ανθρώπων. Τα αγαθά χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: Ελεύθερα αγαθά: Αυτά που υπάρχουν σε αφθονία σε σχέση με τις ανάγκες που καλύπτουν, όπως είναι ο αέρας, το νερό και ό,τι βρίσκεται στη φύση. Οικονομικά αγαθά: Αυτά που βρίσκονται σε έλλειψη σε σχέση με τις ανάγκες που καλύπτουν και η απόκτησή τους απαιτεί αντιπαροχή (π.χ. στάρι). Είναι αντικείμενο της οικονομικής επιστήμης διότι αποτελούν τα αίτια των οικονομικών προβλημάτων. Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: Τα υλικά αγαθά. Άυλα αγαθά και υπηρεσίες. Παραγωγικοί Συντελεστές: Είναι τα στοιχεία που συντελούν στην παραγωγική διαδικασία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, τα στοιχεία που δεν συντελούν στην παραγωγική διαδικασία και απλώς υπάρχουν, ονομάζονται εν δυνάμει συντελεστές παραγωγής. Η ύπαρξη τους και μόνον όμως, επιτρέπει να γίνουν παραγωγικοί συντελεστές από τη στιγμή που θα χρησιμοποιηθούν πραγματικά στη διαδικασία παραγωγής. Π.χ. Ακαλλιέργητο = εν δυνάμει συντελεστής παραγωγής Καλλιεργημένο = συντελεστής παραγωγής Τα στοιχεία τα οποία συντελούν στην παραγωγική διαδικασία τα ονομάζουμε συντελεστές παραγωγής. Για να διευκολυνθεί η ανάλυση των οικονομικών φαινομένων ταξινομούμε τους συντελεστές της παραγωγής σε τρεις κατηγορίες: εργασία, κεφάλαιο και έδαφος. Εργασία: Ως εργασία ορίζουμε την καταβολή ανθρώπινης προσπάθειας, σωματικής και πνευματικής, για την παραγωγή κάποιου προϊόντος. Π.χ. ο εργάτης που χτίζει ένα σπίτι. Το σύνολο των γνώσεων και των ικανοτήτων που αποκτά ο άνθρωπος με την μόρφωση και την εμπειρία ονομάζουμε ανθρώπινο κεφάλαιο. Κεφάλαιο: Ο συντελεστής κεφάλαιο περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων. Έδαφος: Ο συντελεστής έδαφος περιλαμβάνει τη γεωγραφική έκταση, επιφάνεια, υπέδαφος, λίμνες, ποτάμια, θάλασσες και καθώς και τις ιδιότητες του εδάφους που είναι χρήσιμες στην παραγωγική διαδικασία. Πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι υπάρχει και 4 η κατηγορία, αυτή της επιχειρηματικότητας, όπου εννοούν την ικανότητα που έχουν ορισμένοι άνθρωποι να διαβλέπουν το κέρδος σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και να αναλαμβάνουν να συνδυάσουν τους άλλους τρεις συντελεστές μεταξύ τους.

~ 4 ~ Παραγωγική διαδικασία: Εννοούμε όλους τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος προσπαθεί να σχηματίσει την ύλη για να της δώσει χρήσιμη μορφή για τη ζωή του. Τα στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας είναι 3: 1) Η ανθρώπινη προσπάθεια. 2) Η φύση (γη και περιβάλλον). 3) Τα παραχθέντα μέσα παραγωγής. Τα στοιχεία αυτά συνδυάζονται με ορισμένους τρόπους και σε ορισμένο χρόνο προκειμένου να παραχθούν προϊόντα. Τα παραχθέντα μέσα παραγωγής είναι εργαλεία κατασκευασμένα από τους ανθρώπους για να βοηθήσουν στην παραγωγή και όχι για να καταναλωθούν. Το χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι ότι ενώ αποτελούν προϊόντα παραγωγής από μόνα τους. Χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία ώστε να παραχθούν άλλα προϊόντα. Κάθε είδος παραγωγής χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο την ύλη και τη μετασχηματίζει σε χρήσιμα προϊόντα. 3) Έννοια χρησιμότητας στη συμπεριφορά του καταναλωτή. Είπαμε πως τα αγαθά είναι διάφορα μέσα που ικανοποιούν τις ανάγκες του ανθρώπου. Για να ικανοποιηθούν όμως οι ανθρώπινες ανάγκες, τα αγαθά πρέπει να έχουν χρησιμότητα. Με την έννοια της χρησιμότητας δεν εννοούμε τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη φυσική ιδιότητα του αγαθού και στην ανθρώπινη ανάγκη που μπορεί αυτό να καλύψει. Επομένως η χρησιμότητα των αγαθών δεν αποτελεί μόνιμη και αυτοτελή ιδιότητα των αγαθών αλλά εξαρτάται και τις ανάγκες του ανθρώπου. Έτσι ένα αγαθό είναι χρήσιμο όταν υπάρχει μια ανάγκη να καλύψει. Αν πάψει αυτή η ανάγκη να υπάρχει, τότε το αγαθό παύει να είναι χρήσιμο. Έτσι συμπεραίνουμε ότι: Η χρησιμότητα των αγαθών έχει 2 στοιχεία: Α) Τα υποκειμενικά: Αναφέρονται στην επιθυμία του ανθρώπου να καλύψει μιαν ανάγκη. Β) Τα αντικειμενικά: Ένα αγαθό έχει τις φυσικές απαραίτητες ιδιότητες για την κάλυψη της ανθρώπινης ανάγκης. 4) Μίκρο Μάκρο: Ορισμοί και πώς συνδέονται. Ορισμοί: Μίκρο: Η μικροοικονομία μελετάει την συμπεριφορά και τα προβλήματα των μεμονωμένων οικονομικών μονάδων (καταναλωτής, παραγωγός, επιχείρηση,

~ 5 ~ επενδυτής, αποταμιευτής κλπ) και αναφέρεται επίσης στα επιμέρους οικονομικά μεγέθη (τιμές, μισθοί, ημερομίσθια, παραγωγή, κατανάλωση κλπ). Θέματα που ενδιαφέρουν τη μίκρο είναι: Α) Η διαμόρφωση της τιμής του αγαθού ή του παραγωγικού συντελεστή στην αγορά. Β) Πως δαπανά ο καταναλωτής το εισόδημά του. Γ) Ποιες αποφάσεις παίρνει ο παραγωγός για την παραγωγή των αγαθών και με ποια κριτήρια κρίνονται αυτές οι αποφάσεις. Δ) Η λειτουργία των διαφόρων μορφών αγοράς. Μάκρο: Η μακροοικονομία μελετά τη συμπεριφορά και τη μεταβολή των συνολικών οικονομικών μεταβλητών ολόκληρης της οικονομίας. Σύμφωνα με τη βάση του οικονομικού προβλήματος, η χρήση των παραγωγικών συντελεστών συνδέεται άμεσα με το κριτήριο της επιλογής και πιο συγκεκριμένα: - Η ανάγκη της επιλογής στην παραγωγή. - Η έννοια του εναλλακτικού κόστους. - Εναλλακτικό κόστος και παραγωγή. Θέματα που αφορούν τη μάκρο είναι: Α) Πληθυσμός. Β) Ανεργία. Γ) Οικονομική μεγέθυνση. Πώς συνδέονται ; Η μελέτη της μάκρο μπορεί να ασχολείται με γενικές, συνολικές έννοιες (π.χ. Συνολική Κατανάλωση). Ωστόσο χρησιμοποιεί τα ίδια εργαλεία με τη μίκρο (π.χ. Συνολική Προσφορά Ζήτηση) 5) Τι σημαίνει η επιστημονική ρήτρα ceteris paribus; Οι οικονομικές μεταβλητές επηρεάζονται συνήθως από πολλούς παράγοντες. Η μεταβλητή που εξετάζουμε κάθε φορά λέγεται εξαρτημένη μεταβλητή ενώ οι παράγοντες που την επηρεάζουν ανεξάρτητες μεταβλητές. Σε πολλές περιπτώσεις είναι σκόπιμο να εξετάζουμε την εξαρτημένη μεταβλητή σε σχέση με μία μόνο ανεξάρτητη μεταβλητή προκειμένου να δούμε αναλυτικά τις σχέσεις αλληλεξάρτησης που αναπτύσσονται. Θεωρούμε δηλαδή ότι όλες οι άλλες ανεξάρτητες μεταβλητές, ή άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί.

~ 6 ~ Αυτό φυσικά είναι μία υπόθεση που δεν συναντάται στον πραγματικό κόσμο. Μας βοηθάει όμως να διερευνήσουμε τις σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών και να καταλάβουμε πως λειτουργούν ορισμένοι βασικοί νόμοι των οικονομικών. Η υπόθεση αυτή λέγεται ceteris paribus, και όλοι οι άλλοι παραμένουν σταθεροί. 6) Ποια η διαφορά μεταξύ οικονομικού και λογιστικού κέρδους; Οικονομικό: Οι οικονομολόγοι υπολογίζουν το οικονομικό κέρδος μίας επιχείρησης ως τη διαφορά του συνολικού εσόδου μείον το συνολικό κόστος ευκαιρίας (φανερό άμεσα πληρωτέο και αφανές δεν έχει άμεση πληρωμή) Λογιστικό: Οι λογιστές υπολογίζουν το λογιστικό κέρδος ως τη διαφορά του συνολικού εσόδου μείον το φανερό κόστος. Δηλαδή δεν συμπεριλαμβάνουν τα αφανή κόστη. Όταν τα συνολικά έσοδα υπερβαίνουν το σύνολο των φανερών και αφανών κοστών, η επιχείρηση έχει οικονομικό κέρδος. Το οικονομικό κέρδος είναι πάντα λιγότερο του λογιστικού. Οικονομολόγοι -οικονομικό κέρδος -αφανές κόστος -φανερό κόστος ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΣΟΔΑ Λογιστές -λογιστικό κέρδος -φανερό κόστος ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ 7) Ποια τα αίτια του πληθωρισμού (πέραν της ζήτησης και κόστους); Ο πληθωρισμός είναι το φαινόμενο μίας συνεχούς αύξησης του γενικού επιπέδου τιμών. Τα αίτια του πληθωρισμού πέραν της ζήτησης και του κόστους είναι: Η αύξηση του πληθωρισμού επιφέρει: Α) Μείωση των πραγματικών μισθών που οδηγεί σε μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών Β) Μείωση της αξίας χρήματος που οδηγεί σε αύξηση των επιτοκίων και έτσι σε μείωση των επενδύσεων. Για τους δύο παραπάνω λόγους, η ανεργία αυξάνει και οδηγεί στη μείωση της διαπραγματευτικής δύναμης των συνδικάτων και επομένως σε τερματισμό του πληθωριστικού κόστους. 8) Ποια είναι η εννοιολογική προσέγγιση του χρήματος και ποιες οι βασικές λειτουργίες του; -Ποσοτική θεωρία χρήματος:

~ 7 ~ Η ποσότητα του χρήματος που υπάρχει στην οικονομία διαμορφώνει την αξία του. Η αύξηση της ποσότητας του χρήματος είναι ο κύριος λόγος αύξησης του πληθωρισμού. Το χρήμα χρειάζεται σε μία οικονομία καθώς είναι το μέσον που τη διακρίνει (αγορές, πωλήσεις, ανταλλαγές κλπ). -Έννοια χρήματος: Είναι οτιδήποτε γενικά αποδεκτό πληρωμής για την ανταλλαγή αγαθών και διευθέτηση οικονομικού χρέους. Επίσημο χρήμα θεωρούνται τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα. Άλλες μορφές χρήματος: π.χ. 100-> χρήμα βασισμένο σε ιδιωτικές συμφωνίες μεταξύ ατόμων ή οργανισμών (προθεσμιακή κατάθεση). -Βασικές λειτουργίες χρήματος: 1) Μέσο αλλαγής: Το χρήμα είναι μέσο ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών το οποίο είναι πιο αποτελεσματικό απ ότι η εμπράγματη ανταλλαγή. 2) Μονάδα μέτρησης: Μονάδα στην οποία κρατιούνται οι αναγραφόμενες τιμές και λογαριασμοί. 3) Αποθήκη αξίας: Το χρήμα μπορεί να χρησιμεύει για μελλοντικές αγορές. 9) Αποτυπώστε διαγραμματικά και ερμηνεύστε το έλλειμμα στη δημοσιονομική πολιτική. Ορισμός δημοσιονομικής πολιτικής: Είναι η απόφαση της εκάστοτε κυβέρνησης για το μέγεθος δαπανών και φόρων. Ορισμός δημοσιονομικού ελλείμματος: Είναι το κενό ανάμεσα στις δαπάνες και τα έσοδα. Διάγραμμα 1 (Δημοσιονομική Πολιτική) (ολικό απαιτητικό άθροισμα-aggregade demand) AD₄₅ line AD₁ AD₀ Αν η κυβέρνηση δαπανήσει περισσότερο -> AD από AD₀ πάει στο ΑD₁. Επομένως - > αύξηση του εισοδήματος ισορροπίας από Υ₀->Υ₁. Η μεταβολή όμως αγνοεί: τιμές επιτόκια και το που θα βρεθούν χρήματα για δημόσιες δαπάνες. y₀ y₁

~ 8 ~ Διάγραμμα 2 (Δημοσιονομικός Προϋπολογισμός) δαπάνη GNT κρατικός Ισορροπημένος προϋπολογισμός G=φόρος έλλειμα πλεόνασμα εισόδημα Αν η κυβέρνηση ξοδεύει ανεξάρτητα από το εισόδημα αλλά οι φόροι εξαρτούνται από αυτό τότε ο προϋπολογισμός θα έχει έλλειμμα σε χαμηλό εισόδημα, και πλεόνασμα σε υψηλό εισόδημα. Ελλείμματα και η δημοσιονομική κατάσταση: Το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν είναι ενδεικτικό της δημοσιονομικής κατάστασης. Ο δομικός προϋπολογισμός μας δείχνει το επίπεδο του προϋπολογισμού που θα πρέπει να έχουμε στο επίπεδο του δυνητικού εισοδήματος. Αν υπάρχουν δημοσιονομικά ελλείμματα εκφράζεται η ανησυχία για εμφάνιση πληθωρισμού. 10) Παρουσιάστε διαγραμματικά και αναλύστε την ισορροπία της επιχείρησης σε καθεστώς πλήρους ανταγωνισμού στη βραχυχρόνια περίοδο. Πλήρης ανταγωνισμός: I. Πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων (αγοραστών και πωλητών). II. Απεριόριστη δυνατότητα εισόδου και εξόδου επιχειρήσεων. III. Ομοιογενής τύπος προϊόντος. IV. Καμπύλη ζήτησης της επιχείρησης = οριζόντια. V. Πλήρης πληροφόρηση των πελατών. VI. Η τιμή θεωρείται δεδομένη από την αγορά οπότε *ᴵᵛ. VII. Καμία κρατική επέμβαση / έλεγχος. VIII. Στόχος επιχειρήσεων μεγιστοποίηση κερδών.

~ 9 ~ Διάγραμμα 1 Επιχείρηση Αγορά SMC SRSS SATC P P D = MR = AR q output q output D Η τιμή καθορίζεται από την αγορά σύμφωνα με την προσφορά και τη ζήτηση της συνολικής προσφοράς. Το άθροισμα όλων των επιμέρους συναρτήσεων προσφοράς των συναρτήσεων. Διάγραμμα 2 Επιχείρηση Αγορά SMC SRSS SATC P P D = MR = AR q output q output D Η επιχείρηση παίρνει ως δεδομένη την τιμή P και επιλέγει πόσο θα παράγει με βάση τα SMC = MR για να βελτιώσει τα κέρδη της.

~ 10 ~ Διάγραμμα 3 Επιχείρηση Αγορά SMC SRSS SAC SRSS₁ P P D = MR = AR P₁ D Q output Q output (Τα κέρδη είναι η σκιαγραφημένη περιοχή) Αυτά τα κέρδη προσελκύουν και άλλους παραγωγούς. Όσο πιο πολλοί παραγωγοί μπαίνουν στην αγορά η συνάρτηση προσφοράς της αγοράς μετατοπίζεται προς τα δεξιά και η τιμή πέφτει. 11) Αποτυπώστε διαγραμματικά και αναλύστε τη συνάρτηση προσφοράς στον πλήρη ανταγωνισμό. Διάγραμμα 1 SMC P₃ C SAtc P₁ A SAVC Q₁ Q₃ Πάνω από την τιμή Ρ₃ (C) η επιχείρηση έχει κέρδος πάνω από το μέσω βραχυχρόνιο κόστος. Στην Ρ₃, η επιχείρηση έχει κανονικά κέρδη.

~ 11 ~ Διάγραμμα 2 SMC P₃ C SAtc P₁ A SAVC Q₁ Q₃ Ανάμεσα στα Ρ₁ και Ρ₃ (Α, C), επιχείρηση έχει βραχυχρόνιες ζημιές αλλά παραμένει στην αγορά. Κάτω από το Ρ₁, η επιχείρηση δεν μπορεί να καλύπτει τα μεταβλητά κόστη και φεύγει από την αγορά. Διάγραμμα 3 SMC P₃ C SAtc P₁ A SAVC Q₁ Q₃ Η καμπύλη SMC που είναι πάνω από την SAVC είναι η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης. Δείχνει δηλαδή πόσο θα παράγει η επιχείρηση σε κάθε επίπεδο τιμής δεδομένης από την αγορά. 12) Αποτυπώστε διαγραμματικά και αναλύστε τη μεγιστοποίηση κερδών στο μονοπώλιο. Μονοπώλιο: Ένας μονοπωλητής είναι: I. Ο κύριος προμηθευτής ενός προϊόντος (π.χ. ΟΤΕ, ΔΕΗ, MICROSOFT). II. Υπάρχουν φραγμοί στην είσοδο νέων επιχειρήσεων.

~ 12 ~ III. IV. Αντιμετωπίζει την καμπύλη ζήτησης της αγοράς. Η MR είναι πάντα κάτω από την AR (σε αντίθεση με πλήρη ανταγωνισμό). Διάγραμμα MC P₁ AC AC MC=MR MR D=AR Q₁ Τα κέρδη μεγιστοποίησης όπου MC = MR στο Q₁P₁. Στη θέση αυτή η AR είναι >AC. Όπου η εταιρεία έχει κέρδη μεγαλύτερα από το οριακό κόστος του κεφαλαίου (MC). Υφιστάμενοι περιορισμοί δεν αφήνουν περιθώρια για την είσοδο νέων επιχειρήσεων. 13) Αποτυπώστε διαγραμματικά και αναλύστε την σύγκριση μονοπωλίου με πλήρη ανταγωνισμό. Το μονοπώλιο σε σχέση με τον πλήρη ανταγωνισμό έχει: Υψηλότερες τιμές. Χαμηλότερη παραγωγή. Ο καταναλωτής χάνει πάντα από το μονοπώλιο; Εξαρτάται από το κόστος παραγωγής του μονοπωλητή. Μπορεί να υπάρχουν ευκαιρίες οικονομιών κλίμακας.

~ 13 ~ Αυτά φαίνονται από τα παρακάτω διαγράμματα: Διάγραμμα 1 Ας υποθέσουμε ότι ένας κλάδος αγοράζεται από έναν μονοπωλητή: P₂ SRSS=SMC P₁ A LRSS=LMS MR Q₂ Q₁ Η ισορροπία με πλήρη ανταγωνισμό είναι στο A με Q₁,P₁. Στο μονοπωλητή, η LRSS είναι η καμπύλη LMC, και η SRSS η SMC. Ο μονοπωλητής μεγιστοποιεί τα κέρδη του όταν MR = SMC στο P₂, Q₂. Διάγραμμα 2 Ας υποθέσουμε ότι ένας κλάδος αγοράζεται από ένα μονοπωλητή. P₃ SRSS=SMC P₂ P₁ A LRSS=LMC Q₃ Q₂ Q₁ output D Μακροχρόνια η εταιρεία μπορεί να αναπροσαρμοστεί ώστε να μπορεί να θέτει MR = LMC στο P₃Q₃.

~ 14 ~ 14) Ζήτηση Προσφορά. Α) Ορισμοί Γενικά: Οι αγοραίες δυνάμεις προσφοράς και ζήτησης είναι οι πιο γνωστοί οικονομικοί όροι. Η μοντέρνα μικροοικονομία εξετάζει την αλληλεπίδραση μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς στις αγορές για τον καθορισμό της τιμής ισορροπίας. Οι όροι ζήτησης και προσφοράς αναφέρονται στη συμπεριφορά των ατόμων καθώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και στις αγορές. Η αγορά αποτελείται από τους αγοραστές και πωλητές συγκεκριμένων αγαθών ή υπηρεσιών. Οι αγορές προσδιορίζουν τη ζήτηση και οι πωλητές την προσφορά, ενώ είναι αυτοί που κινούν τα αγοραστικά δεδομένα. Ορισμός ζήτησης: Ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού ή υπηρεσίας την οποία οι αγοραστές θέλουν και μπορούν να αγοράσουν. Ορισμός προσφοράς: Προσφερόμενη ποσότητα είναι η ποσότητα ενός αγαθού ή υπηρεσίας την οποία οι πωλητές θέλουν και μπορούν να πουλήσουν. Β) Ορισμοί καμπυλών: Ορισμός καμπύλης ζήτησης: Η καμπύλη ζήτησης είναι το διάγραμμα το οποίο απεικονίζει τη σχέση μεταξύ της τιμής ενός αγαθού και της προσφερόμενης ποσότητας. Διάγραμμα Ζήτησης Τιμή παγωτού 300 καμπύλη ζήτησης 250 200 150 100 50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ποσότητα παγωτού

~ 15 ~ Διάγραμμα Προφοράς Τιμή παγωτού 300 250 καμπύλη προσφοράς 200 150 100 50 0 1 2 3 4 5 ποσότητα παγωτού Γ) Από τι εξαρτούνται οι καμπύλες; Η καμπύλη ζήτησης εξαρτάται: I. Από την τιμή του αγαθού. II. Το εισόδημα ή το επίπεδο ευημερίας. III. Τις τιμές των άλλων αγαθών (υποκατάστατων ανταγωνιστών) IV. Τις προτιμήσεις και τα γούστα του αγοραστή. V. Τις προβλεπόμενες τιμές. Η συνάρτηση ζήτησης είναι = ΠΑ = φ(τα, Υ, Κ, Λ) όπου: Πa = ποσότητα αγαθού Α Τa = τιμή αγαθού Α Τl = τιμή αγαθών l = Β-Ω Υ = εισόδημα Κ = καταναλωτικές προτιμήσεις Λ = περιουσιακά στοιχεία Η συνάρτηση ζήτησης δείχνει τη σχέση μεταξύ Πa κ Τa υποθέτοντας ότι οι προσδιοριστικοί παράγοντες Τ, Υ, Λ= σταθεροί, δηλαδή Πa = φ(τa) Η συνάρτηση προσφοράς είναι = Ππa = φ(τa, ΤΣ, Φ, Ε, Τ)όπου: Ππa = ποσότητα αγαθού Α Τa = τιμή αγαθού Α ΤΣ = τιμή των εισροών Σ = 1,2 Φ = φυσικοί παράγοντες Ε = επιδοτήσεις και φόροι Τ = τεχνολογία Η συνάρτηση προσφοράς δείχνει τη σχέση μεταξύ Ππa και Τa υποθέτοντας ότι οι προσδιοριστικοί παράγοντες ΤΣ, Φ, Ε, Τ = σταθεροί, δηλαδή Ππa = φ(τa) Οι παράγοντες αυτοί εκτός της τιμής του αγαθού καθορίζουν και τη θέση της καμπύλης προσφοράς.

~ 16 ~ Σημείωση: Όταν η πτώση της τιμής ενός αγαθού οδηγεί στη μείωση τιμής ενός άλλου αγαθού, τότε τα δύο αγαθά ονομάζονται υποκατάστατα. Όταν μία πτώση της τιμής ενός αγαθού οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης ενός άλλου αγαθού, τότε τα δύο αυτά αγαθά ονομάζονται συμπληρωματικά. Δ) Πώς μετατοπίζονται οι καμπύλες; (δώστε παραδείγματα και δείξτε προς τα πού θα γίνει η μετατόπιση) Νόμος Ζήτησης: Μας λέει ότι η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας. Ατομική και Συνολική καμπύλη ζήτησης: Τα ο οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπυλών ζήτησης μας δίνει τη συνολική καμπύλη ζήτησης. τιμή ζήτηση συνολική ζήτηση ποσότητα Προσδιοριστικοί παράγοντες ζήτησης: I. Εισόδημα καταναλωτών. II. Τιμές σχετικών προϊόντων. III. Διαφήμιση. IV. Καταναλωτικές προτιμήσεις. V. Πληθυσμός. VI. Προσδοκίες καταναλωτή. Διάγραμμα 1 Εισόδημα τιμή Αύξηση του εισοδήματος Καθώς το εισόδημα αυξάνεται η ζήτηση ενός φυσιολογικού αγαθού αυξάνεται επίσης. αύξηση ζήτησης καμπύλη ζήτησης D₂ D₁ ποσότητα

~ 17 ~ Διάγραμμα 2 Εισόδημα τιμή Αύξηση του εισοδήματος Καθώς το εισόδημα αυξάνεται η ζήτηση ενός κατώτερου αγαθού μειώνεται. μείωση ζήτησης καμπύλη ζήτησης D₁ D₂ ποσότητα Νόμος Προσφοράς: Μας λέει ότι η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση (στη σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας) Προσδιοριστικοί παράγοντες προσφοράς: I. Τιμές εισφορών. II. Αριθμός επιχειρήσεων. III. Υποκατάστατα στην παραγωγή. IV. Φορολογία / Επιδοτήσεις. V. Φυσικοί παράγοντες. VI. Τεχνολογία / Κυβερνητικές πολιτικές. Διάγραμμα 1 Αύξηση προσφοράς. τιμή S₁ S₂ καμπύλη προσφοράς αύξηση προσφοράς ποσότητα

~ 18 ~ Διάγραμμα 2 Μείωση προσφοράς τιμή S₂ S₁ καμπύλη προσφοράς μείωση προσφοράς ποσότητα Ε) Ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τη συνολική ζητούμενη ποσότητα; Οι προαναφερθέντες. Αλλαγή της ζητούμενης ποσότητας: Μια μετακίνηση πάνω στην καμπύλη ζήτησης προέρχεται από μια αλλαγή στην τιμή του προϊόντος. Διάγραμμα τιμή αγοράς Ένας φόρος που αυξάνει την τιμή των τσιγάρων έχει σαν αποτέλεσμα τη μετατόπιση πάνω στην καμπύλη ζήτησης. 4 C 2 A D₁ 0 12 20 ημερομηνία κατανάλ. τσιγάρου

~ 19 ~ 15) Ελαστικότητα: Α) Ορισμός: Η ελαστικότητα μετρά το βαθμό αντίδρασης των καταναλωτών και των παραγωγών στις αλλαγές των συνθηκών της αγοράς και μας επιτρέπει να αναλύουμε την προσφορά και τη ζήτηση με περισσότερη ακρίβεια. Ορισμός Ελαστικότητας Ζήτησης: Είναι μια έννοια που περιγράφει την ευαισθησία που έχει η ζητούμενη ποσότητα στη μεταβολή της τιμής. Πιο αυστηρά είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού ως προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής του ίδιου αγαθού. Αν ΔQ είναι η μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας Q και ΔΡ η μεταβολή της τιμής του Ρ, τότε η ελαστικότητα ζήτησης ED στο σημείο της καμπύλης ζήτησης είναι: ED = ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. 3 είδη ελαστικότητας ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα. ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή. Β) Τι πρόσημο έχει η ελαστικότητα ζήτησης; Γίνεται να είναι διαφορετικό; Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή έχει πάντα αρνητικό πρόσημο δεδομένου ότι υπάρχει η αντίστροφη σχέση ανάμεσα στη τιμή και τη ζητούμενη ποσότητα. Όσο αυξάνεται το ένα μειώνεται το άλλο. Για λόγο ευκολίας χρησιμοποιούμε την απόλυτη τιμή και συγκρίνοντας τη με τη μονάδα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη ζήτηση ως ελαστική ή ανελαστική. αν η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας ζήτησης > 1 => ζήτηση ελαστική. αν η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας ζήτησης < 1 => ζήτηση ανελαστική. Για τα ανωτέρα αγαθά η ελαστικότητα ζήτησης έχει πρόσημο θετικό ενώ για τα κατώτερα έχει πρόσημο πάντα αρνητικό. Πώς ορίζεται η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή του ίδιου αγαθού; Αριθμητικό παράδειγμα: Πίνακας ζήτησης Σοκολάτας: Ρ /κομμάτι Q εκ.κομ/χρόνο 0 20 0,1 16 0,2 12 0,3 8 0,4 4 0,6 0 Σύμφωνα με τον πίνακα, όταν η τιμή αυξάνει από 0,1 σε 0,2 η ζήτηση πέφτει από 16 σε 12 εκ. κομμάτια σοκολάτας. Επομένως η αύξηση της τιμής μειώνει τη ζήτηση κατά 25% περίπου.

~ 20 ~ P P₁ ζήτηση P₂ Q₁ Q₂ Q ΠΧ: Έστω ότι ένα προϊόν των P₁=10 με ζήτηση Q₁=12 μονάδες αυξάνει την τιμή του σε P₂=12 με ζήτηση Q₂=10 μονάδες. Άσκηση Ελαστικότητας Ζήτησης ως προς την τιμή αγαθού: Σημείο Τιμή P Q Α 7 500 Β 6 760 C 5 1250 P 4 2000 F 3 3250 Να βρεθεί η ελαστικότητα ED/Ed = e μια κίνηση του αγαθού C στο σημείο F, από το F στο C και στη μέση μεταξύ τους. Από το C και F έχουμε: Από το F και C έχουμε: Στη μέση μεταξύ C και F: ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

~ 21 ~ Γ) Ποιοι οι προσδιοριστικοί παράγοντες ελαστικότητας ζήτησης και προσφοράς; Ζήτηση: α) Σημασία δαπάνης στον προϋπολογισμό του καταναλωτή (όσο πιο σημαντικό, τόσο πιο ελαστική είναι η ζήτηση). β) Ύπαρξη υποκατάστατων, συμπληρωματικών αγαθών (όσο περισσότερο υποκατάστατα, τόσο πιο ελαστική είναι η ζήτηση). γ) Χρόνος. (Μακροπρόθεσμα οι καταναλωτές μπορούν να προσαρμοστούν καλύτερα στις μεταβαλλόμενες τιμές και έτσι μακροπρόθεσμα η ζήτηση είναι πιο ελαστική). Προσφοράς: α) Ικανότητα των παραγωγών να μεταβάλλουν τη παραγόμενη ποσότητα. (Η προσφορά παραθεριστικών κατοικιών πάνω στην παραλία είναι ανελαστική.) β) Χρονική περίοδος. (Η προσφορά είναι ελαστική μακροχρόνια). 16) Ποιοι οι προσδιοριστικοί παράγοντες κατανάλωσης (Keynes); Ποια η συνάρτηση κατανάλωσης αποταμίευσης; Αναλύστε διαγραμματικά και ερμηνεύστε. Οι βασικές προτάσεις του Keynes για τους προσδιοριστικούς παράγοντες κατανάλωσης είναι: α) Η συνολική κατανάλωση εξαρτάται κυρίως από το συνολικό εισόδημα. β) Η σχέση κατανάλωσης και εισοδήματος είναι θετική αλλά όχι ένα προς ένα. γ) Όσο περισσότερο αυξάνεται το εισόδημα τόσο μειώνεται ο ρυθμός αύξησης της κατανάλωσης. Συνάρτηση κατανάλωσης Κ α τ α ν α λ ω σ η (κ) (c = 8 + 0,7) Η συνάρτηση κατανάλωσης δείχνει την επιθυμητή κατανάλωση για κάθε επίπεδο συνολικού εισοδήματος. Με μηδενικό εισόδημα η κατανάλωση είναι 8 (αυτόνομη κατανάλωση) Η οριακή ροπή της κατανάλωσης (κλίση συνάρτησης) είναι: Εισόδημα (ψ)

~ 22 ~ Συνάρτηση αποταμίευσης A π ο τ α μ ί ε υ σ η Εισόδημα S = - 870.3y Η συνάρτηση αποταμίευσης δείχνει την επιθυμητή αποταμίευση για κάθε επίπεδο εισοδήματος. Εφόσον όλο το εισόδημα είτε καταναλώνεται είτε αποταμιεύεται μπορούμε να βρούμε τη συνάρτηση αποταμίευσης από την συνάρτηση κατανάλωσης και εισοδήματος. 17) ΑΕΠ, δείκτης τιμών καταναλωτή, πληθωρισμός, ανεργία. Δώστε ορισμούς. Αναλύστε το διάγραμμα κυκλικής ροής. Ορισμός ΑΕΠ: Το ακαθόριστο εθνικό εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) μετρά το εισόδημα και τις δαπάνες σε μια οικονομία. Είναι το σύνολο της αγοράς αξίας όλων των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα στη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Ορισμός Πληθωρισμού: Πληθωρισμός είναι το φαινόμενο μιας συνεχούς αύξησης του γενικού επιπέδου των τιμών. Ορισμός Ανεργίας: Ορίζεται ως το πηλίκο των ανέργων μιας περιοχής προς το συνολικό εργατικό δυναμικό σε αυτήν. Εκφράζεται ως το ποσοστό επί τοις 100 του εργατικού δυναμικού της συγκεκριμένης περιοχής. Ορισμός Δείκτη τιμών καταναλωτή: Είναι οικονομικός δείκτης που καταρτίζεται για τη μέτρηση των διαχρονικών μεταβολών στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών που αποκτώνται, χρησιμοποιούνται ή πληρώνονται από τους πολίτες.

~ 23 ~ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΡΟΗΣ ΑΓΟΡΑ ΑΓΑΘΩΝ Κ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΑΘΕΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΣΟΔΑ = ΑΕΠ ΑΓΑΘΑ Κ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Π ΠΩΛΟΥΝΤΑΙ ΔΑΠΑΝΗ =ΑΕΠ ΑΓΑΘΑ Κ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Π ΑΓΟΡΑΖΟΝΤΑΙ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΕΚΡΟΕΣ ΜΙΣΘΟΜΕΝΟΙ Κ ΚΕΡΔΗ ΑΓΟΡΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ Ή ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ 18) Ορισμός καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων. Τι κλίση έχει και γιατί; Ορισμός: Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι ένα πολύ χρήσιμο μεθοδολογικό εργαλείο. Υποθέτουμε ότι μια οικονομία παράγει 2 αγαθά Χ.Ψ. Για την παραγωγή των 2 αυτών αγαθών χρησιμοποιούνται όλοι οι διαθέσιμοι παραγωγικοί συντελεστές, ενώ η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη. Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται διάφοροι συνδυασμοί ποσοτήτων των 2 αγαθών που μπορούν να παραχθούν ταυτόχρονα: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΓΑΘΟΥ Χ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΓΑΘΟΥ Ψ Α 250 0 Β 200 100 Γ 150 150 Δ 100 250 Ε 0 300 Αγαθό Ψ 300 250 Α 200 B H 150 C 100 Ζ D 50 0 Ε 50 100 150 200 250 300 350 Αγαθό Χ

~ 24 ~ Εξήγηση διαγράμματος: Αν όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές της οικονομίας απασχολούνται για την παραγωγή του αγαθού Χ, τότε βρισκόμαστε στο σημείο Α. Αν όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές απασχολούνται για την παραγωγή του αγαθού Ψ, τότε βρισκόμαστε στο σημείο Ε. Αν παράγονται ποσότητες και από τα 2 αγαθά τότε βρισκόμαστε σε κάποιο από τα σημεία Β, C, D. Ενώνοντας όλα τα σημεία κατασκευάζουμε την καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας. Κάθε σημείο λοιπόν πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων, αντιστοιχεί σε έναν εφικτό και άριστο συνδυασμό ποσοτήτων των αγαθών που μπορεί να παραχθεί με την δεδομένη τεχνολογία και με αποτελεσματική χρήση όλων των συντελεστών παραγωγής. Κάθε σημείο μέσα από την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (Ζ) δείχνει ότι ο συνδυασμός που παράγουμε είναι εφικτός και μη συμφέρον γιατί δεν απασχολούνται αποτελεσματικά όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές. Κάθε σημείο εκτός της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων (Η) εκφράζει ανέφικτους συνδυασμούς ποσοτήτων που η οικονομία δεν έχει ούτε την τεχνολογία ούτε τους κατάλληλους παραγωγικούς συντελεστές για να τους παράγει. Συμπέρασμα: Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μας δείχνει το μέγιστο επίπεδο παραγωγής ενός αγαθού με δεδομένο το επίπεδο παραγωγής του άλλου αγαθού. Η καμπύλη έχει πάντα αρνητική κλίση διότι καθώς αυξάνεται η παραγωγή του αγαθού Χ η ποσότητα του αγαθού Ψ θυσιάζεται με συνέπεια να μειώνεται συνεχώς. Αυτό συμβαίνει διότι στην αρχή χρειάζονται περισσότερες μονάδες του Ψ για την παραγωγή του Χ, ενώ στη συνέχεια όλο και λιγότερες μονάδες του Ψ (λόγω κορεσμού). SOS κλίση Β = μονάδες. Για να γίνει εφικτή η παραγωγή σε σημεία εκτός καμπύλης (Η) θα πρέπει να αυξηθεί η ποσότητα των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής ή να βελτιωθεί η τεχνολογία ή και τα 2. Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε μετατόπιση της ΚΠΔ προς τα έξω. (σχ. 1) Αντίθετα, αν μειωθεί η ποσότητα των ΠΣ ή απαξιωθεί η τεχνολογία τότε έχουμε μετατόπιση της ΚΠΔ προς τα μέσα. (σχ. 2) Σχήμα 1: Σχήμα 2: Ψ ΚΠΔ2 Ψ ΚΠΔ1 ΚΠΔ1 ΚΠΔ2 Χ Χ Σημείωση: κάθε θυσία αντιστοιχεί σε μια μόνο μονάδα του άλλου προϊόντος.

~ 25 ~ 19) Nόμος φθινουσών αποδόσεων. Περιγράψτε με ένα αριθμητικό παράδειγμα τη λειτουργία του νόμου. Η παραγωγή κάποιου αγαθού σημαίνει θυσία άλλου αγαθού που θα μπορούσε να παραχθεί με τους ίδιους συντελεστές παραγωγής. Αυτή είναι και η έννοια του κόστους. Το πραγματικό κόστος ενός αγαθού είναι τα άλλα αγαθά που θυσιάστηκαν για την παραγωγή του. Αυτό λέγεται και κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος. Παρατηρείται ότι όσο αυξάνεται η παραγωγή του ενός αγαθού οι μονάδες που πρέπει να θυσιαστούν από το άλλο αγαθό αυξάνονται. Αυτό συμβαίνει λόγω του νόμου φθινουσών αποδόσεων. Το κόστος όπως είδαμε εκφράζεται σε μονάδες του άλλου αγαθού που θυσιάζεται: Π.Χ.: Μια οικονομία παράγει σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης 2 αγαθά Χ και Ψ. Συνδυασμοί Χ Ψ Α 0 53 Β 50 43 Γ 80 28 Δ 90 20 Ε 100 0 1. Να υπολογίσετε το ΚΕΧ και το ΚΕΨ σε όλους τους διαδοχικούς συνδυασμούς και να σχολιάσετε το αποτέλεσμα. 2. Να κατασκευάσετε την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας. Απάντηση: 1. Το κόστος ευκαιρίας ΚΕΧ δίνεται από το πηλίκο : κλπ

~ 26 ~ 2. Ψ 60 Α(0, 53) 50 Β(50,43) 40 30 Γ(80, 28) 20 Δ(40, 20) 10 Ε(100, 0) 0 20 40 60 80 100 120 Χ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΝΟΥΣΩΝ ΑΠΟΔΟΣΕΩΝ TP Α₂ Α₃ μείωση Φθίνοντας ρυθμός Α₁ Αύξωντας ρυθμός Γ Β Δ L₁ L₂ L₃ MP AP TP = Q συνολικό προϊόν MP : οριακό προϊόν AP : μέσο προϊόν ( ) * Το συνολικό προϊόν αυξάνεται με αύξοντα ρυθμό μέχρι το σημείο Γ όπου το οριακό προϊόν παίρνει τη μέγιστη τιμή του. Στη συνέχεια και καθώς το οριακό προϊόν συνεχώς μειώνεται το συνολικό προϊόν αυξάνεται μεν αλλά με φθίνοντα τώρα ρυθμό. Στο σημείο Δ, όπου το οριακό προϊόν μηδενίζεται το συνολικό προϊόν παίρνει τη μέγιστη τιμή του, ενώ όταν το οριακό προϊόν θα αρχίσει να παίρνει αρνητικές τιμές το συνολικό προϊόν θα μειώνεται.

~ 27 ~ Επίσης το μέσο προϊόν όπως παρατηρείται παίρνει τη μέγιστη τιμή του στο σημείο Β. Πριν το Β ισχύει ότι το οριακό προϊόν είναι πάντα μεγαλύτερο από το μέσο προϊόν. Ενώ μετά το Β το μέσο προϊόν είναι πάντα μεγαλύτερο από το οριακό προϊόν όπως παρατηρείται από το σχήμα. 20) Εξηγείστε πως προκύπτει η τιμή ισορροπίας. Γίνεται να μην υπάρχει; Τι θα συμβεί αν βρεθούμε εκτός σημείου ισορροπίας; Τι θα συμβεί αν η κυβέρνηση θεσπίσει μια κατώτατη ή ανώτατη τιμή σε ένα προϊόν; Πώς θα συμπεριφερθούν οι αγορές; Πώς προκύπτει η τιμή ισορροπίας; Ισορροπία στη οικονομία έχουμε από τη στιγμή που η ζήτηση ενός προϊόντος βρίσκεται σε αναλογία με την προσφορά του προϊόντος. Σε αυτήν την κατάσταση, τόσο οι καταναλωτές όσο και οι παραγωγοί είναι ευχαριστημένοι και η οικονομία είναι ομαλή. P S (Προσφορά) Po o Tιμή ισορροπίας D (Ζήτηση) Qo Q Η ισορροπία είναι η ιδανικότερη κατάσταση για την οικονομία. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ισορροπία διαταράσσεται και έτσι βρισκόμαστε σε περιπτώσεις όπως η υπερβάλλουσα προσφορά ή υπερβάλλουσα ζήτηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε περίπτωση που η κυβέρνηση θεσπίσει μια κατώτατη τιμή για ένα προϊόν ή μια ανώτατη αντίστοιχα. Κατώτατη τιμή P υπερβάλλουσα P₁ προσφορά S Στο σημείο Po, Qo έχουμε ισορροπία P₁ = Κατώτατη τιμή σύμφωνα με το κράτος Q₁ = Ζήτηση από καταναλωτές Q₂= Προσφορά από παραγωγούς Q₂ - Q₁ = Υπερβάλλουσα προσφορά Po o D Όταν το κράτος θεσπίζει κατώτατη τιμή για ένα προϊόν οι παραγωγοί αυξάνουν την προσφορά όμως οι καταναλωτές μειώνουν την ζήτηση. Έτσι την υπερβάλλουσα προσφορά την αγοράζει το κράτος. Q₁ Qo Q₂ Q

~ 28 ~ Ανώτατη τιμή P P₁ S Po O Στο Po, Qo έχουμε ισορροπία. P₂ = Ανώτατη τιμή σύμφωνα με το κράτος Q₂ = Προσφορά από παραγωγούς Q₁ = Ζήτηση από καταναλωτές Q₂ - Q₁ = υπερβάλλουσα ζήτηση P₂ υπερβάλλουσα ζήτηση Q₂ Qo Q₁ Q Όταν ένα κράτος θεσπίζει ανώτατη τιμή για ένα προϊόν οι παραγωγοί μειώνουν την προσφορά και οι καταναλωτές αυξάνουν την ζήτηση. Εδώ εμφανίζονται οι κερδοσκόποι με το λεγόμενο κύπελλο, όπου αγοράζουν την προσφορά σε μεγαλύτερη τιμή από την καθορισμένη (P₁). Κύπελλο: P₁ - P₂ 21) Ποια η έννοια των καμπυλών αδιαφορίας στη θεωρία συμπεριφοράς του καταναλωτή. Δείξτε διαγραμματικά την ισορροπία του καταναλωτή και δώστε εξηγήσεις. Στη θεωρία συμπεριφοράς του καταναλωτή έχουμε 2 μεθόδους μελέτης: α) μέθοδο κλασσικής προσέγγισης (θεωρία απόλυτης χρησιμότητας), όπου θεωρούμε πως η χρησιμότητα είναι μετρήσιμη και αθροίσιμη έννοια. Έννοια των καμπυλών αδιαφορίας: Είναι ο γεωμετρικός τόπος σημείων συνδυασμών των αγαθών έστω Χ και Ψ που όλοι αυτοί οι συνδυασμοί αποφέρουν το ίδιο επίπεδο χρησιμότητας και ικανοποίησης στον καταναλωτή. Όσο πιο ψηλά πάνε οι καμπύλες τόσο μεγαλύτερη ικανοποίηση φέρνουν. π.χ. : 2 αγαθά Χ και Ψ Ψ ψ₁ ψ₂ Όλοι οι συνδυασμοί αποφέρουν το ίδιο επίπεδο χρησιμότητας εφόσον βρίσκονται στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας. χ₁ χ₂ Χ

~ 29 ~ Ιδιότητες καμπυλών αδιαφορίας: 1. Έχουν αρνητική κλίση. 2. Είναι κυρτές προς την αρχή των αξόνων, δλδ: 3. Α Β Γ Δεν ισχύει γιατί Α, Γ ή Β, Γ είναι σε διαφορετικές καμπύλες. Ισορροπία καταναλωτή: Στόχος του καταναλωτή είναι από την δαπάνη του δεδομένου εισοδήματός του να αγοράσει αυτόν τον συνδυασμό αγαθών Χ,Ψ που θα του αποφέρει τη μεγαλύτερη χρησιμότητα. Έστω ότι ο καταναλωτης έχει δεδομένο εισόδημα I = 100 που πρέπει να δαπανήσει στα αγαθά Χ,Ψ. ( ) { } ( ) Διαγραμματικά: y A γραμμή εισοδηματικού περιορισμού κλίση γραμμής που Β ισούται με τον λόγο των α τιμών του αγαθού x

~ 30 ~ Διαγραμματική παρουσίαση ισορροπίας καταναλωτή: y y₁ A E υ₂ υ₁ Β χ₁ χ Το σημείο επαφής Ε = συνθήκη επαφής που αποφέρει την καταλληλοτερη χρησιμότητα. Είναι άριστος συνδυασμός που προκαλεί τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του καταναλωτή. Η ΑΒ είναι ο οριακός λόγος υποκατάστασης και η γραμμή εισοδηματικού περιορισμού σύμφωνα με τους κανόνες. Στο Ε ο οριακός λόγος υποκατάστασης ισούται με την κλίση της γραμμής του εισοδήματος περιορισμού, δηλαδή με το λόγο των τιμών των αγαθών. Δηλαδή