5/5/2016 Κείμενο παρέμβασης στην Δημόσια διαβούλευση για το Σχέδιο Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) Στο πλαίσιο προετοιμασίας για την υποβολή του Σχεδίου Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) η Δημοτική Αρχή κατέθεσε την πρότασή της και την οποία έθεσε σε Δημόσια διαβούλευση με τις Δημοτικές Παρατάξεις τους Φορείς της πόλης αλλά και του Πολίτες. Η δημοτική Παράταξη Τώρα για την Πάτρα θεωρεί ότι το προτεινόμενο σχέδιο από την Δημοτική Αρχή περισσότερο φαντάζει ως παράθεση έργων και δράσεων τα οποία διεκδικεί η πόλη για χρηματοδότηση χωρίς να υπάρχει συνοχή, στόχοι, χρονοδιάγραμμα και ιεράρχηση υλοποίησης γεγονός που αδυνατίζει το διεκδικητικό πλαίσιο για ένταξη των αυτών των έργων στην νέα χρηματοδοτική περίοδο. Ακολουθείται δηλαδή ή ίδια τακτική που έχει οδηγήσει την πόλη να μην μπορεί να αξιοποιήσει χρηματοδοτήσεις και συνεχώς να τρέχει την τελευταία στιγμή να υλοποιήσει έργα. Θυμίζουμε ότι το 2011 μόλις 2 χρόνια πριν το τέλος της προηγούμενης χρηματοδοτικής περιόδου βρεθήκαμε χωρίς καμία πρόταση στο Δήμο για χρηματοδότηση και χρειάστηκε να λειτουργήσει η Δημοτική Αρχή και οι υπηρεσίες του Δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ώστε να καταφέρουμε να ενταχθούν έργα τα οποία αποτελούσαν βασικά για την λειτουργία της πόλης και λίμναζαν στα συρτάρια για δεκαετίες όπως η διάνοιξη της Κανακάρη. Σήμερα έχουν περάσει 2 χρόνια από την επίσημη έναρξη του νέου ΕΣΠΑ και ήδη υπάρχουν καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση των προγραμμάτων. Απαιτείται λοιπόν εγρήγορση και ετοιμότητα ώστε να μην χαθούν και πάλι χρήματα αφού το ΕΣΠΑ αποτελεί ίσως την μοναδική πηγή χρηματοδότησης. Στα πλαίσια λοιπόν της δημόσιας διαβούλευσης καταθέτουμε την δική μας άποψη για το πλαίσιο στρατηγικής το οποίο αποτελεί το βασικό εργαλείο που θα στηριχθεί η Διαχειριστική Αρχή για τις χρηματοδοτήσεις. Δεν κάνουμε παρεμβάσεις και προτάσεις για τις συγκεκριμένες προτεινόμενες δράσεις και ενέργειες της Δημοτικής Αρχής (εξάλλου αρκετές από αυτές είναι ώριμες εδώ και καιρό) διότι η διαβούλευση και πιθανή αντιπαράθεση για προτεινόμενα έργα και τις λεπτομέρειές τους την συγκεκριμένη στιγμή δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Το κείμενο στρατηγικής θεωρούμε ότι είναι αυτή την στιγμή κυρίαρχο διότι με βάση αυτό θα κρίνεται κάθε φορά αν είναι επιλέξιμο ή όχι το κάθε προτεινόμενο έργο και ενέργεια για χρηματοδότηση.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βιώσιμη στρατηγική για αστική ανάπτυξη δεν θεωρείται ένα μεμονωμένο έργο υποδομής, μια πλατεία, ένας δρόμος ακόμη και αν αυτό πληροί σχεδιαστικές περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Σκοπός είναι τα έργα να εντάσσονται σε ένα δομημένο πλαίσιο που υπό προϋποθέσεις δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες για έναρξη ή και ενδυνάμωση οικονομικής δραστηριότητας πέραν των δραστηριοτήτων αναψυχής ή εκπαίδευσης. Συνεπώς το πλαίσιο ξεφεύγει από δράσεις και μέτρα που αφορούν αποκλειστικά την αστική ανάπλαση αλλά είναι ένας συνδυασμός δράσεων που παρεμβαίνουν στο αστικό περιβάλλον και έχουν ως στόχους: την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με έμφαση την μικρή και μεσαία επιχείρηση, την καινοτομία και την τοπική οικονομική ανάπτυξη, την καταπολέμηση της ανεργίας, της φτώχειας, την πολιτιστική δημιουργία, την βελτίωση υποδομών κοινωνικής πρόνοιας και την προστασία του περιβάλλοντος. Μια πρωτοβουλία που επιδιώκει να αποτελέσει εργαλείο για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (ΠΔΕ) είναι η εφαρμογή Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη αστικών κέντρων της ΠΔΕ (Πάτρα, Αγρίνιο) που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις (άνω των 70.000 κατοίκων). Στα πλαίσια αυτά ο Δήμος Πατρέων υποβάλλει ένα στρατηγικό σχέδιο για την αστική ανάπτυξη το οποίο περιγράφει την ολοκληρωμένη στρατηγική του για την πόλη και περιλαμβάνει ενέργειες και δράσεις που φιλοδοξεί να χρηματοδοτηθούν στα πλαίσια της νέας χρηματοδοτικής περιόδου από τις Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις για την Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη.
ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ Λαμβάνοντας υπόψιν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πόλης της Πάτρας ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός και έχει άμεση επιρροή της σε επίπεδο περιφέρειας αλλά και σε εθνικό καθώς και τις απαιτήσεις της κοινωνίας όπως αυτές έχουν αποτυπωθεί σε αποφάσεις στρατηγικού χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια το όραμα του Δήμου Πατρέων για την πόλη μπορεί να διατυπωθεί συνοπτικά ως εξής: Η εδραίωση και ισχυροποίηση της Πάτρας ως σύγχρονου αστικού κέντρου εθνικής και διεθνούς εμβέλειας, με κέντρο βάρους την ανάπτυξη του εμπορίου, του τουρισμού, του πολιτισμού, της έρευνας και τεχνολογίας και τις υπηρεσίες με αναβάθμιση και ανάδειξη του πλούσιου αστικού και πολιτιστικού της περιβάλλοντος. Η Πάτρα αποτελεί το κέντρο της επιχειρηματικότητας, των λειτουργιών, των υπηρεσιών και των εξυπηρετήσεων, για ολόκληρο το Νομό Αχαΐας, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ελλάδας και των νησιών του Ιονίου. Επιπρόσθετα, ο «μητροπολιτικός» ρόλος της Πάτρας, αναπτύσσει ισχυρές σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις σε διαπεριφερειακό και διανομαρχιακό επίπεδο στους τομείς των μεταφορών, του εμπορίου, του τουρισμού, του πολιτισμού, της έρευνας & τεχνολογίας, της υγείας και όλων των υπηρεσιών. Η ακτίνα «επιρροής» και «έλξης» των Πατρών για όλες τις αστικές λειτουργίες (είτε πρόκειται για εγκατάσταση ανάπτυξη υπηρεσιών και επιχειρήσεων, είτε πρόκειται για οικιστικές χρήσεις, είτε για νέες θέσεις απασχόλησης, κ.ο.κ) ολοένα μεγεθύνεται και αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο για να μπορέσει να ενισχυθεί η δυναμική της πόλης και να καταστήσει υλοποιήσιμο το όραμα του Δήμου. Από την άλλη μεριά βέβαια το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης έχει επηρεάσει ιδιαίτερα την πόλη. Το αντίκτυπο της κρίσης έχει γίνει ιδιαίτερα εμφανές κυρίως στον τομέα της ανεργείας και της φτώχειας το οποίο διαταράσσει και διασπά τις κοινωνικές δομές ενώ ήδη χαράζει το χωρικό του αποτύπωμα (κλείσιμο επιχειρήσεων κενές κατοικίες- κενά κτιριακά κελύφη) που στο σύνολο τους δρουν ανασταλτικά στην κάθε μορφής ανάπτυξη και πρόοδο του τόπου. Όλα τα παραπάνω ουσιαστικά περιγράφουν τα κρίσιμα ζητήματα ζητήματα για την πόλη που αποτελούν οι μετασχηματισμοί της παραγωγικής βάσης, η συρρίκνωση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων με παράλληλη ανάπτυξη σύγχρονων μορφών οικονομίας με άξονα την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στον κλάδο της υψηλής τεχνολογίας καθώς αλλαγές στο μέγεθος και το πλήθος των παραγωγικών μονάδων. Αυτά είναι και τα στοιχεία στα οποία βασίζεται και η στρατηγική του Δήμου για την πραγματοποίηση του Οράματος της πόλης. Η Πάτρα, μία πόλη από τη φύση της ανοιχτή, μπορεί να αναβαθμίσει τη θέση της ως σύγχρονος πόλος ανάπτυξης, σε ένα κόσμο όπως είναι ο σημερινός, εφόσον προσδώσει στην ανάπτυξη ένα ουσιαστικό κοινωνικό περιεχόμενο, με στροφή στην καινοτομία και στην ενίσχυση των παραγωγικών της δυνατοτήτων, με εξωστρέφεια, δυναμισμό και ανοιχτές συνεργασίες.
ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ O βασικός στόχος της ΒΑΑ για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας είναι η ευφυής και βιώσιμη αστική ανάπτυξη στη βάση των ιδιαίτερων χωρικών και κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών της. Μέσω της ΒΑΑ αναμένεται να υλοποιηθούν παρεμβάσεις που θα καλύπτουν το σύνολο των στρατηγικών παραμέτρων της Περιφέρειας για τη νέα προγραμματική περίοδο όπως χωροταξία, πολιτισμός, περιβάλλον, μεταφορές, έξυπνες εφαρμογές για ενίσχυση της έξυπνης επιχειρηματικότητας, δικτύωση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Οι Στρατηγικοί Στόχοι οι οποίοι διαμορφώνονται για τον Δήμο Πατρέων λαμβάνοντας υπ' όψιν τις στρατηγικές παραμέτρους της ΠΔΕ, τους στόχους που έχουν τεθεί από στρατηγικά θεσμοθετημένα κείμενα του Δήμου Πατρέων (όπως του ΓΠΣ) καθώς και από τις προβληματικές και τις δυνατότητες ώστε να γίνει πραγματοποιήσιμο το όραμα του Δήμου είναι: 1. Προσδιορισμός νέου αναπτυξιακού προσανατολισμού και οικονομικής ανασυγκρότησης του Δήμου με την ανάπτυξη και εξυγίανση των τομέων παραγωγής και με ιδιαίτερη έμφαση στον τριτογενή τομέα και ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις μεταφορές, την τεχνολογία, την εκπαίδευση, τον ειδικό τουρισμό. 2. Προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. 3. Αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και αποκατάσταση της σχέσης της πόλης με την θάλασσα. 4. Δημιουργία πολυκεντρικής πόλης και ανασυγκρότηση της αστικής δομής της Πάτρας. 5. Κυκλοφοριακή οργάνωση και εξυγίανση του πλαισίου μετακινήσεων Οι παραπάνω στρατηγκοί στόχοι διαμορφώνουν το πλαίσιο για την ανάπτυξη μιας νέας μορφή πόλων ανάπτυξης που έχουν ως προωθητικές δυνάμεις τις σύγχρονες υποδομές επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την έρευνα και ανάπτυξη, τις νέες δραστηριότητες που διαμορφώνει η ζήτηση υπηρεσιών και οι τεχνολογικές εξελίξεις. Οι νέοι αυτοί πόλοι, ανάπτυξης (όπως οι Υπηρεσίες που συνδέονται με το Σύστημα Μεταφορών το εμπόριο και οι ειδικές μορφές τουρισμού) αναφέρονται ως δραστηριόπολοι (activepoles) δηλαδή συγκεντρώσεις δραστηριοτήτων υψηλής ειδίκευσης διαφοροποίησης. Η Πάτρα διαθέτει μια σειρά στοιχείων που της επιτρέπουν να εξελιχθεί σε δραστηριόπολο και η εφαρμογή του Σχεδίου Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Τα χαρακτηριστικά του αστικού περιβάλλοντος (συνθήκες διαβίωσης, κατοικία, υπηρεσίες, εκπαίδευση περίθαλψη, φυσικό πολιτιστικό περιβάλλον) θεωρούνται στοιχεία εξίσου σημαντικά με τις υποδομές για την ανάπτυξη των δραστηριόπολων.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ Ο Δήμος έχοντας επίγνωση των εν δυνάμει ισχυρών πλεονεκτημάτων της πόλης της Πάτρας αλλά και των αδυναμιών της, επιδιώκει να συμβάλλει στην προώθηση νέων ευκαιριών, ώστε να επιτύχει την ουσιαστική ανάδειξη της πόλης της Πάτρας ως πιο ισχυρό πόλο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Ο Δήμος, ως παράγοντας της συγκεκριμένης αναπτυξιακής προοπτικής, στηρίζει μια σειρά από έργα, δράσεις και θεσμικές ρυθμίσεις με αναπτυξιακά χαρακτηριστικά. Τα βασικά στοιχεία που διαμορφώνουν την στρατηγική του Δήμου τα οποία μπορούν και να αποτελέσουν το πλαίσιο για την διαμόρφωση των Στρατηγικοί Στόχοι της ΟΧΕ για ΒΑΑ του Δήμου Πατρέων είναι α) Η αποκατάσταση της επαφής του Πολεοδομικού Ιστού με το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης με: στην άρση των εμποδίων ώστε η πόλη να πλησιάσει και να διεισδύσει στο θαλάσσιο μέτωπο, στη λειτουργική ένταξη των περιοχών του θαλασσίου μετώπου στον αστικό ιστό, στην αισθητική και λειτουργική τους αναβάθμιση, στη βελτίωση του ευρύτερου αστικού περιβάλλοντος, στη βελτίωση του ισοζυγίου κτισμένου κοινόχρηστων χώρων, στη απρόσκοπτη και άνετη πρόσβαση των πεζών σ αυτές, στη συστηματική χρήση τους από τους πεζούς, στην ενίσχυση της ελκυστικότητας της πόλης και την αναβάθμιση του τουριστικού της προσώπου. Το βασικό πλαίσιο επέμβασης αποτυπώνεται διαγραμματικά στα επόμενα διαγράμματα χάρτες όπως αυτά έχουν αποδοθεί στην Έρευνα του Πανεπιστημίου Πατρών Πάτρα, Θαλάσσιο Μέτωπο, Λιμένας, Πόλη.
β) Την αποκατάσταση της συνεκτικότητας της κεντρικής περιοχής Η Πάτρα διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα Πολεοδομικά Σχέδια της χώρας σε σχέση με τον πληθυσμό της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πόλη να χάσει την συνεκτικότητά της και η σχέση των πολιτών με αυτή να περιορίζεται αποκλειστικά σε γραμμικά -εμπορικά κυρίωςκέντρα κατά μήκος ορισμένων αρτηριών. Το ίδιο συμβαίνει και με το κέντρο της πόλης που ακόμα και οι δύο ιστορικές πλατείες, η Πλατεία Γεωργίου και Ψηλά Αλώνια διαχέονται και ουσιαστικά χάνονται μέσα στους οδικούς άξονες. Ο επαναπροσδιορισμός σημείων κυρίως στην ευρύτερη κεντρική περιοχή τα οποία να αποτελούν πόλους αναφοράς κυρίως των κατοίκων και δευτερευόντως των επισκεπτών φαντάζει ως αναγκαιότητα για την αποκατάσταση κυρίως της κοινωνικής και λειτουργικής συνοχής της πόλης. Τα χαρακτηρισμένα αρχαιολογικά σημεία οποιασδήποτε περιόδου είναι προφανή σημεία τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία δημιουργίας πόλων συνεκτικότητας. Η Πάτρα έχει το πλεονέκτημα να διαθέτει πλήθος τέτοιων σημείων Τα σημεία αυτά όταν ήταν ενεργά στην ιστορική τους περίοδο. αποτελούσαν από μόνα τους πόλους έλξης των πολιτών της πόλης. Αποτελούσαν έναν συνδετικό κρίκο της κοινωνίας της εποχής (το κάστρο, το ωδείο, το νεκροταφείο κ.λ.π.) το καθένα μόνο του και σε διαφορετικές περιόδους. Η οποιαδήποτε προσπάθεια ανάδειξής τους μεμονωμένα (με παρεμβάσεις αναστηλώσεων, περιποίησή τους κ.λ.π.) δεν τα καθιστά αυτόματα και πόλους. Όσες τέτοιες προσπάθειες έχουν γίνει, είναι θετικές μεν, για την ανάδειξη μιας κληρονομιάς αλλά τα σημεία παραμένουν κληρονομιά και όχι το σήμερα. Πρώτη ενέργεια για να δημιουργηθούν αυτοί οι πόλοι είναι να μειώσεις το βάρος της κληρονομιάς (που πολλές φορές γίνεται αντιληπτό ως το παλιό), και να τοποθετήσεις αυτές τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους σε παρόντα χρόνο, είναι να τα ενώσεις και ταυτόχρονα να εντάξεις σε αυτό το σύνολο και σύγχρονα σημεία. Τέτοια σημεία είναι το Μουσείο που πέρα από την αρχαιολογική του σημασία, το κέλυφός του αποτελεί δείγμα σύγχρονης Αρχιτεκτονικής και ο Ναός του Αγ. Ανδρέα που η θρησκευτική του βαρύτητα είναι σημαντική. Η δεύτερη καθοριστική ενέργεια είναι να ενώσεις αυτά τα σημεία. Να δημιουργήσεις δηλαδή, ένα δίκτυο που οι κόμβοι του παρόλο που είναι θαμμένοι σε διάφορα βάθη της ιστορίας, οι σύνδεσμοι θα αποτελέσουν τις δυνάμεις που τους φέρνουν στην επιφάνεια (το σήμερα) και θα τους ενοποιήσουν χρονολογικά. Ταυτόχρονα οι σύνδεσμοι αποτελούν και τους διαδρόμους που εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη ροή των πολιτών από και προς τους κόμβους. Είναι οι σύνδεσμοι δηλαδή αυτοί, που θα συντελέσουν στην διαμόρφωση ενός πλέγματος που θα συμβάλλει στην συνοχή της κεντρικής περιοχής και θα αποτελέσει το συνδετικό κρίκο μεταξύ των πολιτών. Η αποκατάσταση της συνοχής της κεντρικής περιοχής είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων πέραν της αναψυχής (εμπορίου, υπηρεσιών κ.λ.π.) που συμβάλλουν καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη και της επιχειρηματικότητας
γ) Μεταβολή της πόλης από μονοκεντρική σε πολυκεντρική. Στόχος είναι η οργάνωση του Πολεοδομικού Συγκροτήματος (ΠΣΠ) με βάση την αξιοποίηση των νέων προοπτικών που ανοίγονται για την βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης με τη δημιουργία πολυκεντρικής δομής και την ανασυγκρότηση της. Βασικό στοιχείο είναι η αναβάθμιση (όπως αναφέρθηκε προηγουμένως) και αποσυμφόρηση του ιστορικού κέντρου της Πάτρας με την πολυκεντρικότητα και την μεταφορά εξυπηρετήσεων και δημιουργία Επιχειρησιακού Πάρκου κατά μήκος της ακτής Δυμαίων όπως προτείνεται και από το ΓΠΣ. Η περιοχή που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της παράκτιας ζώνης και νότια και σε επαφή με την αμέσως περιβάλλουσα το Κέντρο Πόλης περιοχή κατέχει σημαντική και στρατηγική θέση στο αστικό συγκρότημα της Πάτρας αφού αναπτύσσεται στο μέτωπο του Νέου Λιμένα. Η περιοχή, είναι φορτισμένη με μνήμες από την πρώτη βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης, προβάλλεται εμφανώς ο διαφορετικός χαρακτήρας με τον οποίο αναπτύχθηκε η νοτιοδυτική Πάτρα σε σχέση την βορειοανατολική, αφού η ύπαρξη παλαιότερα των βιομηχανικών εγκαταστάσεων οδήγησε στην εγκατάσταση στα ανάντι αυτών των μονάδων χρήσεων κατοικίας για χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Με πρόσωπο επί της οδού Ακτής Δυμαίων υπάρχουν μεγάλες ιδιοκτησίες και σημαντικά κτιριακά κελύφη, ανενεργών μεν των περισσοτέρων σήμερα, αλλά παλαιότερα σημαντικών για την Ελληνική οικονομία βιομηχανικών εγκαταστάσεων και ικανοποιητικός αριθμός κτιρίων ιστορικής μνήμης, που είτε έχουν κηρυχθεί διατηρητέα είτε είναι υπό κήρυξη (Εργοστάσιο Λαδόπουλου, Πειραική Πατραική, ΒΕΣΟ, οινοπνευματεία Σπηλιόπουλου κλπ.).
Η περιοχή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιοχές για την εξέλιξη της Πάτρας από μονοκεντρική σε πολυκεντρική Πόλη. Γιαυτό το λόγο βασική παρέμβαση από τον Δήμο Πατρέων είναι η Πολεοδόμηση της και η μετατροπή της σε Επιχειρησιακό Κέντρο. Στα πλαίσια αυτά μέσω της ΟΧΕ για ΒΑΑ προτείνονται παρεμβάσεις ανάπλαση περιοχών της συνοικίας Ζαρουχλεΐκων (με την δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων, ανακατασκευή οδοστρωμάτων και πεζοδρομίων, αναβάθμιση ηλεκτροφωτισμού, πρασίνου, οδοσήμανσης κλπ.) έτσι ώστε να αποκατασταθεί η συνεκτικότητα ολόκληρης της Νότιας πλευράς της πόλης και η αποκατάσταση της επαφής της τόσο με το επιχειρησιακό Κέντρο όσο και με το Παραλιακό Μέτωπο. δ) Κυκλοφοριακή οργάνωση και εξυγίανση του πλαισίου μετακινήσεων. Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, οι πόλεις συνήθιζαν να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν μία μονοδιάστατη πολιτική για την διαχείριση της κινητικότητας (π.χ. μόνο κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, μόνο ποδηλατόδρομοι, μόνο ελεγχόμενη στάθμευση, κλπ.). Ο σχεδιασμός αυτού του τύπου δεν απαιτεί μία σημαντική προσπάθεια παρακολούθησης και αξιολόγησης επειδή η διαδικασία του σχεδιασμού δεν βασίζεται στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας [ΣΒΑΚ] είναι ένα στρατηγικό σχέδιο, το οποίο στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών κινητικότητας (ανθρώπων και επιχειρήσεων) στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή αυτής με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αυτήν. Τα ΣΒΑΚ βασίζονται στις υφιστάμενες πρακτικές σχεδιασμού και εμπνέονται από τις αρχές ενιαίου σχεδιασμού, συμμετοχής και αξιολόγησης». Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ΣΒΑΚ είναι τα εξής: Μακροπρόθεσμο όραμα και συγκεκριμένο πλάνο υλοποίησης Ισορροπημένη ανάπτυξη όλων των μέσων μετακίνησης Συμμετοχική προσέγγιση: εμπλοκή πολιτών και τοπικών φορέων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, υλοποίησης μέτρων και αξιολόγησης; δημιουργία τοπικών δυνατοτήτων για τη διαχείριση πολύπλοκων ζητημάτων σχεδιασμού; Διασφάλιση ισότητας των δύο φύλων. Δέσμευση για βιωσιμότητα: εξισορρόπηση των αναγκών για οικονομική βιωσιμότητα, κοινωνική ισότητα, υγεία και περιβαλλοντική ποιότητα Ενοποιημένη προσέγγιση πρακτικών και πολιτικών μεταξύ: των διαφόρων τομέων (π.χ. μεταφορών, περιβάλλοντος, υγείας, ασφάλειας, διαχείρισης χρήσεων-γης), των διαφόρων επιπέδων διοίκησης (π.χ. δήμος, περιφέρεια, πολεοδομικό συγκρότημα) και των διαφόρων γειτονικών αστικών περιοχών (π.χ. ενδο-δημοτικών, ενδο-
περιφερειακών) Εστίαση στην επίτευξη μετρήσιμων στόχων προερχόμενων από βραχυπρόθεσμους στόχους και πάντα στη βάση μιας συνολικής βιώσιμης στρατηγικής (κριτήρια οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας). Θεώρηση του κόστους και των ωφελειών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρύτερα κοινωνικά κόστη και ωφέλειες. Μέθοδο εκπόνησης που περιλαμβάνει τις εξής δράσεις: 1) ανάλυση υπάρχουσας κατάστασης και σενάριο βάσης, 2) ορισμός οράματος, σκοπών και στόχων, 3) επιλογή πολιτικών και μέτρων, 4) ανάθεση ευθυνών/ρόλων και κατανομή πόρων, 5) δράσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης. Τα ΣΒΑΚ δίνουν μια νέα προοπτική στο σχεδιασμό των μεταφορών, καθώς σε σχέση με τον παραδοσιακό σχεδιασμό των μεταφορών: αντικαθιστούν την έννοια της κινητικότητας με την έννοια της προσβασιμότητας, προσδίδοντας, έτσι, ανθρωποκεντρική διάσταση στο σχεδιασμό των μετακινήσεων και του χώρου, σχεδιάζουν συμπεριλαμβάνοντας όλα τα μέσα μεταφοράς δίνοντας έμφαση στη Δημόσια Συγκοινωνία και στα μη μηχανοκίνητα μέσα, σε αντίθεση με την παρωχημένη προώθηση του ΙΧ αυτοκινήτου ή τη θεώρηση μεμονωμένων μεταφορικών μέσων, δίνουν έμφαση σε ολοκληρωμένες λύσεις διαχείρισης της κινητικότητας (οικονομικά βιώσιμες και αποδοτικές) και όχι απλά στην αύξηση της μεταφορικής υποδομής, στοχεύουν στην ήπια κυκλοφορία και όχι στην αύξηση της ταχύτητας, περιλαμβάνουν υποχρεωτικά μηχανισμούς παρακολούθησης και αξιολόγησης, αποτελούν αντικείμενο μελέτης μιας ομάδας επιστημόνων διαφορετικών αντικειμένων και όχι μόνο συγκοινωνιολόγων μηχανικών. Στα πλαίσια αυτά ο Δήμος Πατρέων διαμορφώνει την στρατηγική του όσον αφορά τις μετακινήσεις με βάση: Στην εκπόνηση ενός ΣΒΑΚ το οποίο θα αποτελέσει την οριζόντια δράση που θα αφορά τις περιοχές παρέμβασης Την οργάνωση διαδρομών ενεργούς κινητικότητας (ποδηλατοδρόμοι, πεζόδρομοι) και στις τρεις περιοχές παρέμβασης Την ενίσχυση πολιτικών προώθησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (τραίνο, λεωφορειακές γραμμές)
ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Με βάση την στρατηγική του Δήμου, όπως αυτή παρουσιάστηκε προηγουμένως, στα πλαίσια της ΟΧΕ για ΒΑΑ μπορούν να οριστούν τρεις περιοχές παρέμβασης οι οποίες θα βρίσκονται κάτω από ένα πλαίσιο το οποίο περιλαμβάνει οριζόντιες δράσεις. Οι περιοχές αυτές είναι: α) Η Κεντρική Περιοχή. Στην περιοχή αυτή προγραμματίζονται δράσεις και ενέργειες οι οποίες εντάσσονται κάτω από το πλαίσιο της αποκατάστασης της συνεκτικότητας και περιλαμβάνουν δράσεις όπως την δημιουργία διαδρομών για την ενοποίηση αρχαιολογικών σημείων οι οποίες διατρέχουν όλο το κέντρο (π.χ. πεζοδρόμηση της Μαιζώνος κ.λ.π.) καθώς και σημειακές παρεμβάσεις που αφορούν κτήρια (π.χ. ανακαίνιση Δημοτικού Θεάτρου, αντισεισμική θωράκιση και ενεργειακή αποκατάσταση κτηρίων κ.λ.π.) ή και αστικές αναπλάσεις γύρω από τα επιλεγμένα τα επιλεγμένα σημεία. β) Το παραλιακό μέτωπο. Η περιοχή αυτή εκτείνεται από το Έλος της Αγυιας έως και την Κρύα Ιτεών όπου σε όλο το μήκος εντάσσονται δράσεις οι οποίες συμβάλλουν στη λειτουργική ένταξη των περιοχών του θαλασσίου μετώπου στον αστικό ιστό, στην αισθητική και λειτουργική τους αναβάθμιση, αλλά και στην ενίσχυση της ελκυστικότητας της πόλης και την αναβάθμιση του τουριστικού της προσώπου οι οποίες συμβάλλουν και στην οικονομική ανάπτυξη. Στις δράσεις αυτές εντάσσονται και η υλοποίηση της ανάπλασης του Έλους της Αγυιά καθώς και η διάνοιξη της οδού Καραμανλή η οποία θα επιτρέψει πλήθος παρεμβάσεων στην περιοχή μεταξύ του Μειλίχου και της οδού Κανελλοπούλου. γ) Νότιες συνοικίες της Πάτρας (Ανατολικά του Νέου Λιμένα Πατρών) Η περιοχή αυτή είναι από τις πλέον υποβαθμισμένες της Πάτρας. Με δεδομένη την Πολεοδόμηση της περιοχής του Επιχειρησιακού Κέντρου απαιτείται άμεση αστική παρέμβαση έτσι ώστε να αποκτήσει εκείνα τα λειτουργικά χαρακτηριστικά που θα αποκαταστήσουν την λειτουργική της συνεκτικότητα με την περιοχή του επιχειρησιακού Κέντρου και θα της επιτρέψουν να αποκτήσει λειτουργική σύνδεση με το παραλιακό μέτωπο της πόλης αλλά και με την λειτουργία της πόλης. Οι περιοχή αυτή παραμένει λειτουργικά αποκομμένη αφού δεν υπάρχει οριζόντια διασύνδεση με το κέντρο και ταυτόχρονα η παλαιά βιομηχανική ζώνη αποτελούσε και αποτελεί έναν σημαντικό φράγμα. δ) Οριζόντιες δράσεις Όλες οι παρεμβάσεις στις τρεις περιοχές συμπληρώνονται με οριζόντιες δράσεις οι οποίες περιλαμβάνουν αυτές που αφορούν την κυκλοφοριακή οργάνωση και εξυγίανση του πλαισίου μετακινήσεων. Οι δράσεις αυτές αφορούν την εκπόνηση ενός ΣΒΑΚ, την οργάνωση, υλοποίηση και ολοκλήρωση των διαδρομών ενεργούς κινητικότητας (ποδηλατοδρόμοι, πεζόδρομοι) και στις τρεις περιοχές παρέμβασης καθώς και την ενίσχυση πολιτικών προώθησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (τραίνο, λεωφορειακές γραμμές)