Λίγα λόγια για το βιβλίο ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Εκπαιδευτικό υλικό και δραστηριότητες με αφορμή το βιβλίο Η ΚΑΜΠΑΝΟΥΛΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Η ΚΑΜΠΑΝΟΥΛΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Θεματικοί άξονες της ιστορίας: Ειρήνη Πόλεμος Προσφυγικό Συγγραφέας: Γιώργος Κατσέλης Εικονογράφηση: Αγγελική Πιλάτη ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ http://www.psichogios.gr/site/books/show/1003614/ h-kampanoyla-ths-eirhnhs#prettyphoto Από τις ιστορίες του παππού Αριστοφάνη μέχρι τις μέρες μας έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια, μα ο κυρ Πόλεμος εξακολουθεί να απειλεί την Ειρήνη. Όχι με κάποιο γιγάντιο γουδοχέρι, μα με άλλα, πιο εξελιγμένα όπλα. Κι όμως, ακόμα κι αυτά τα όπλα κάποτε δε βρίσκουν τον στόχο τους. Γιατί όλο και κάποιο αγγελάκι, κάποιο περιστέρι, ένα αστεράκι βρίσκονται στο διάβα τους και τους δείχνουν τον δρόμο της αγάπης. Όπως συνέβη και με την καμπανούλα της Ειρήνης. Μια αληθινή ιστορία, κάλεσμα συμφιλίωσης για όλους τους λαούς του κόσμου. Διαθεματική σύνδεση της ιστορίας με άλλα γνωστικά αντικείμενα Ιστορία (Εθνικές επέτειοι) Θρησκευτικά (Χριστούγεννα) Μουσική Αγωγή (Τραγούδι Ειρήνη. Στίχοι: Βασίλης Ρώτας, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης) Γλώσσα Λογοτεχνία (Ποίημα Ειρήνη, του Γιάννη Ρίτσου) Θεατρική Αγωγή (Ειρήνη, του Αριστοφάνη) 2 3
Αφόρμηση Για αφόρμηση προτείνονται: Αξιοποίηση του εξωφύλλου του βιβλίου. Μια καμπανούλα-στολίδι που βρέθηκε στην τάξη για να μας πει την ιστορία της. Το παιχνίδι ερωτήσεων του κρυμμένου θησαυρού της Ειρήνης, όπου ο θησαυρός είναι μια καμπανούλα που μας διηγείται έπειτα την ιστορία της. Ερωτήσεις ενσυναίσθησης σχετικές με την ιστορία Πώς ένιωθε η καμπανούλα στην αρχή του ταξιδιού της; Πώς ένιωσε μετά τη συνάντηση με το περιστέρι, το αγγελάκι και το αστεράκι; Πώς θα ένιωθες εσύ στη θέση της; Πώς νιώθει κάποιος πρόσφυγας; Τι του λείπει; Τι θα σου έλειπε περισσότερο αν ήσουν στη θέση του; Πώς θα θέλαμε να μας φέρονταν αν ήμασταν πρόσφυγες; Βιωματικές δραστηριότητες σχετικές με την ιστορία 1. Τραγουδάμε το τραγούδι Ειρήνη, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και στίχους Βασίλη Ρώτα. https://www.youtube.com/watch?v=flclhhpcapo 2. Ζωγραφίζουμε πώς φανταζόμαστε την Ειρήνη. 3. Ζωγραφίζουμε την καμπανούλα της Ειρήνης και γράφουμε επάνω ευχές. Η δράση μπορεί να γίνει και με ένα μπαλόνι. 4. Παίζουμε ένα απόσπασμα από την Ειρήνη του Αριστοφάνη (διασκευή: Δημήτρης Ποταμίτης) ekpedeftikos.com/assets/files/ekpaideftiko...4.../theatriko_ Eirini_2(1).DOC 5. Βρίσκουμε εικόνες και πληροφορίες για την «Kαμπάνα της Ειρήνης» Το Πάρκο Ειρήνης της Χιροσίμα είναι ένα μεγάλο πάρκο στο κέντρο της Χιροσίμα στην Ιαπωνία, αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων της πυρηνικής επίθεσης που δέχτηκε η πόλη στις 6 Αυγούστου 1945. Υπάρχουν διάφορα μνημεία και κτίρια μέσα στο πάρκο, το καθένα αφιερωμένο σε μια διαφορετική πλευρά της επίθεσης. Η Καμπάνα της Ειρήνης βρίσκεται κοντά στο Μνημείο των Παιδιών και αποτελείται από μια μεγάλη γιαπωνέζικη καμπάνα μέσα σε μια μικρή ανοιxτή κατασκευή. Οι επισκέπτες μπορούν να χτυπήσουν την καμπάνα, σαν έκκληση για την παγκόσμια ειρήνη, και ο δυνατός και μελωδικός της χτύπος ακούγεται συχνά μέσα στο Πάρκο. Πάνω στην καμπάνα υπάρχει το αρχαίο ελληνικό ρητό «γνώθι σαυτόν», το οποίο είναι μεταφρασμένο στα γιαπωνέζικα και τα σανσκριτικά. Η καμπάνα δωρήθηκε στο Πάρ- 4 5
κο από την ελληνική πρεσβεία, που διάλεξε το πιο ταιριαστό αρχαίο ρητό του Σωκράτη. Η επιγραφή μεταφράστηκε στα σανσκριτικά από τον Ινδό πρέσβη, και στα ιαπωνικά από έναν πανεπιστημιακό. ΠΗΓΗ: http://www.tameteora.gr/?p=65879 6. Βρίσκουμε εικόνες από την καμπανούλα που υπάρχει στον λόφο του Προφήτη Ηλία στην Ασωπία Βοιωτίας και μιλάμε για τη σχέση αυτής της καμπάνας με το παραμύθι. Ποια είναι τα ρεαλιστικά στοιχεία που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας για να γράψει την ιστορία και ποια τα φανταστικά; (Σχετικό πληροφοριακό υλικό υπάρχει και στο βιβλίο.) Επίσης στο blog: http://drixoutispanagiotis.blogspot.gr/p/blogpage_7372.html 7. Φέρνουμε πληροφορίες και εικόνες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (συνθετική εργασία-project) 8. Παρουσιάζουμε το ανθρωπιστικό έργο της οργάνωσης «Αγκαλιά» στη Λέσβο (ή κάποιας άλλης οργάνωσης) και συζητάμε γι αυτό και για τους πρόσφυγες. 9. Χαρτοκοπτική με καμπανούλες. Επάνω σε κάθε καμπανούλα γράφουμε το δικό μας μήνυμα της Ειρήνης και τη ζωγραφίζουμε. 10. Διαβάζουμε το ποίημα Ειρήνη του Γιάννη Ρίτσου και γράφουμε τι είναι για εμάς η Ειρήνη. Εναλλακτικά κάνουμε έναν κύκλο ενώνοντας τα χέρια μας και κάθε παιδί ξεκινάει με τη φράση «Ειρήνη είναι...» Γιάννη Ρίτσου, Ειρήνη Τ όνειρο του παιδιού Τ όνειρο της μάνας Τα λόγια της αγάπης κάτω απ τα δέντρα, Ο πατέρας που γυρνάει τ απόβραδο μ ένα φαρδύ χαμόγελο στα μάτια μ ένα ζεμπίλι στα χέρια του γεμάτο φρούτα κ οι σταγόνες του ιδρώτα στο μέτωπό του είναι όπως οι σταγόνες του σταμνιού που παγώνει το νερό στο παράθυρο, Όταν οι ουλές απ τις λαβωματιές κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου και μες στους λάκκους που σκαψαν οι οβίδες φυτεύουμε δέντρα και στις καρδιές που καψε η πυρκαϊά δένει τα πρώτα της μπουμπούκια η ελπίδα κ οι νεκροί μπορούν να γείρουν στο πλευρό τους 6 7
και να κοιμηθούν δίχως παράπονο ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου, Ειρήνη είναι η μυρωδιά του φαγητού το βράδι, τότε που το σταμάτημα του αυτοκίνητου στο δρόμο δεν είναι φόβος, τότε που το χτύπημα στην πόρτα σημαίνει φίλος, και το άνοιγμα του παράθυρου κάθε ώρα σημαίνει ουρανός γιορτάζοντας τα μάτια μας με τις μακρινές καμπάνες των χρωμάτων του, Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κ ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει. Τότε που τα στάχυα γέρνουν τόνα στ άλλο λέγοντας: το φως το φως, το φως, και ξεχειλάει η στεφάνη του ορίζοντα φως Τότε που οι φυλακές επισκευάζονται να γίνουν βιβλιοθήκες, τότε που ένα τραγούδι ανεβαίνει από κατώφλι σε κατώφλι τη νύχτα τότε που τ ανοιξιάτικο φεγγάρι βγαίνει απ το σύγνεφο όπως βγαίνει απ το κουρείο της συνοικίας φρεσκοξυρισμένος ο εργάτης το Σαββατόβραδο Τότε που η μέρα που πέρασε δεν είναι μια μέρα που χάθηκε μα είναι η ρίζα που ανεβάζει τα φύλλα της χαράς μέσα στο βράδι κ είναι μια κερδισμένη μέρα κ ένας δίκαιος ύπνος τότε που νιώθεις πάλι ο ήλιος να δένει βιαστικά τα κορδόνια του να κυνηγήσει τη λύπη απ τις γωνιές του χρόνου Ειρήνη είναι οι θημωνιές των αχτίνων στους κάμπους του καλοκαιριού είναι τ αλφαβητάρι της καλοσύνης στα γόνατα της αυγής. Όταν λες: αδελφέ μου όταν λέμε: αύριο θα χτίσουμε όταν χτίζουμε και τραγουδάμε Τότε που ο θάνατος πιάνει λίγο τόπο στην καρδιά κ οι καμινάδες δείχνουν με σίγουρα δάχτυλα την ευτυχία, τότε που το μεγάλο γαρύφαλλο του δειλινού το ίδιο μπορεί να το μυρίσει ο ποιητής κι ο προλετάριος 8 9
Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου είναι το χαμόγελο της μάνας. Μονάχα αυτό. Τίποτ άλλο δεν Και τ αλέτρια που χαράζουν βαθειές αυλακιές σ όλη τη γης ένα όνομα μονάχα γράφουν: Ειρήνη. Τίποτ άλλο. Ειρήνη. Πάνω στις ράγες των στίχων μου το τραίνο που προχωρεί στο μέλλον φορτωμένο στάρι και τριαντάφυλλα Αδέρφια μου, μες στην ειρήνη διάπλατα ανασαίνει όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρά του. Δόστε τα χέρια, αδέρφια μου, αυτό ναι η ειρήνη. ΑΘΗΝΑ, Γενάρης 1953 Από τη συλλογή Αγρύπνια (1941-1953) [πηγή: Γιάννης Ρίτσος, Ποιήματα 1930-1960, Β τόμος, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1961, σ. 173-175] Παιχνίδια ρόλων που ενδυναμώνουν την ενσυναίσθηση και καλλιεργούν τη συνεργασία ανάμεσα στα παιδιά Οι μαθητές μπαίνουν σε κυκλική διάταξη. 1. Αλλαγή θέσης με βάση τα προσωπικά βιώματα (αναγνώριση συναισθημάτων/συμπεριφορών) Ο/η συντονιστής/τρια φωνάζει: «Να αλλάξουν θέση μεταξύ τους αυτοί που έχουν τουλάχιστον έναν πολύ καλό φίλο αυτοί που αγκάλιασαν την εβδομάδα αυτή τη μητέρα τους αυτοί που ένιωσαν εχθές αδικημένοι από κάτι αυτοί που βοήθησαν κάποιον δικό τους άνθρωπο τις τελευταίες δέκα μέρες αυτοί που βοήθησαν κάποιον ξένο τον τελευταίο μήνα αυτοί που δεν έπαιξαν κάποιο συμμαθητή τους και το έχουν μετανιώσει αυτοί που θύμωσαν σήμερα με κάποιον/α αυτοί που αγάπησαν πολύ κάποιο ζωάκι αυτοί που θέλουν να κόψουν κάποια κακιά συνήθεια (π.χ. πολλή τηλεόραση) και δεν μπορούν» κ.λπ. 2. Ποιος άλλαξε (μνήμη, συνεργασία) Ένας μαθητής μπαίνει στον κύκλο, γονατίζει σκυφτός, κλείνει τα μάτια και δύο παιδιά αλλάζουν θέση μεταξύ τους. Ο μαθητής που είναι στο κέντρο σηκώνεται και προσπαθεί να μαντέψει ποιοι άλλαξαν θέση. Αν βάλουμε δύο μαθητές στο κέντρο μπαίνει και το στοιχείο της συνεργασίας. 10 11
3. Το κουβάρι (ενίσχυση των διαπροσωπικών επαφών, της αυτοεκτίμησης, της αυτοκριτικής) ΠΗΓΗ: dipe.kav.sch.gr/wp-content/.../2015_02_20_drastiriotites_paixnidia_ gia_omada.doc Ο συντονιστής/τρια κρατάει την άκρη ενός κουβαριού και πετάει το κουβάρι σε κάποιο παιδί λέγοντας το όνομά του και κάποιο θετικό του γνώρισμα, π.χ. Βασίλης φιλότιμος, Ελένη υπεύθυνη, Μαρίνα φρόνιμη, Κώστας έξυπνος κ.λπ. Έτσι, με τη σειρά του κάθε παιδί πετάει σε άλλον/η το κουβάρι (όχι στους διπλανούς) και γίνεται στο τέλος ένα πυκνό πλέγμα μέσα στον κύκλο. Κανένας δεν πρέπει ν αφήσει το σχοινί του. Ο τελευταίος αρχίζει την επιστροφή του κουβαριού ρίχνοντάς το στον προηγούμενο, κάνοντάς του ένα υποθετικό δώρο, π.χ. του/της χαρίζει λίγο γέλιο, υπομονή, σβελτάδα, κατανόηση, ηρεμία, ειλικρίνεια, φιλία, σεβασμό, λογική, εργατικότητα Το κουβάρι ξαναμαζεύεται σιγά σιγά στον/στη συντονιστή/τρια. 4. Παροιμίες (συνεργασία, ομαδικότητα, καλλιτεχνική έκφραση) Οι μαθητές παίζουν διάφορες παροιμίες κατά ομάδες (κινητικό θέατρο) και οι υπόλοιποι προσπαθούν να μαντέψουν ποια είναι η παροιμία. Μπορούμε να μοιράσουμε στις ομάδες χαρτάκια που να γράφουν την παροιμία που τους ζητείται ν αναπαραστήσουν, όπως «Όποιος βιάζεται σκοντάφτει», «Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα», «Λείπει ο γάτος, χορεύουν τα ποντίκια», «Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει» 12 13