ΘΕΜΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ : «ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ» ΘΕΜΑ ΟΜΑΔΑΣ 5 : «ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ» ΕΛΕΝΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΙΠΛΟΥΔΗΣ ΒΙΒΙΑΝ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΗΛΙΟΒΙΤΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΟΧΑΡOΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ
ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Ως ακραία καιρικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται τα μετεωρολογικά εκείνα φαινόμενα στα οποία παρατηρούνται οι μέγιστες ή ελάχιστες τιμές μετεωρολογικών παρατηρήσεων ασυνήθιστων ή και πολύ σπάνιων που συμβαίνουν σε μια περιοχή. Βέβαια η πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων είναι δυνατή πλην όμως τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την αντιμετώπιση ακριβώς τέτοιων φαινομένων θεωρούνται πολύ δαπανηρά για την συνεχή διατήρηση και ετοιμότητά τους. Σε μεγάλης έκτασης τέτοιων συμβάντων δεν είναι σπάνιες ακόμη και διακρατικές συνεργασίες συντονιστικών υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Παραδείγματα ακραίων καιρικών φαινομένων είναι οι καταιγίδες και οι τυφώνες. ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε
ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη Σύμβαση-Πλαίσιo των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια. Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της υπερκατανάλωσης προϊόντων του πρωτογενή τομέα, της αλόγιστης υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων και την αύξηση του πληθυσμού της γης υποβαθμίστηκε το φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ των χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Παγκόσμιος σκοπός των κρατών, φορέων και συλλόγων είναι η συνεργασία μεταξύ τους για την αειφόρο ανάπτυξη σε όλα τα γεωγραφικά επίπεδα και την καταπολέμηση της ανισότητας σε διεθνές επίπεδο. Οι κλιματικές συνθήκες στη Γη καθορίζονται από μια συνεχή ροή ενέργειας από τον ήλιο. Η θερμική ενέργεια του ήλιου, διαπερνά την ατμόσφαιρα της Γης και θερμαίνει την επιφάνεια της. Όσο αυξάνει η θερμοκρασία της επιφάνειας, η Γη στέλνει, υπό τη μορφή υπερυθρης ακτινοβολίας, θερμική ενέργεια πίσω στην ατμόσφαιρα. Ένα μέρος αυτής της ενέργειας απορροφάται από αέρια (τα λεγόμενα αέρια του θερμοκηπίου ), όπως το διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου και υδρατμοί, παγιδεύοντας έτσι την ενέργεια και διατηρώντας τη μέση θερμοκρασία της Γης στους περίπου 15 C. Αυτά τα επίπεδα θερμοκρασίας είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της ζωής για ανθρώπους, φυτά και ζώα. Δίχως αυτά τα αέρια, η θερμοκρασία της Γης θα έφτανε στους -18 C, παγώνοντας τις περισσότερες μορφές ζωής. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι το πιο σημαντικό από τα αέρια που διατηρούν τα επιθυμητά επίπεδα θερμοκρασίας στη Γη. Μέσω της
αποσύνθεσης φυτών, ηφαιστειακών εκρήξεων, της αναπνοής ζωικών οργανισμών, ελευθερώνεται CO2 στην ατμόσφαιρα το οποίο απορροφάται εκ νέου μέσω της φωτοσύνθεσης και της διάλυσης του στο νερό (π.χ. στους ωκεανούς). Η φύση έχει προνοήσει για την σχεδόν τέλεια διατήρηση της ισορροπίας εκπεμπόμενου CO2 και της αντίστοιχης ποσότητας που απορροφάται. Ακόμα, όμως, και μικρές αλλαγές οφειλόμενες σε ανθρώπινες δραστηριότητες είναι δυνατό να επηρεάσουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία. ΚΑΙΡΟΣ Είναι η κατάσταση της ατμόσφαιρας σε μια ορισμένη χρονική στιγμή, συμπεριλαμβανομένης και της εξέλιξης αυτής της κατάστασης από την γένεσή της ως το «θάνατο» των συγκεκριμένων ατμοσφαιρικών διαταραχών. ΚΛΙΜΑ Είναι η μέση καιρική κατάσταση, ως σύνθεση του καιρού για μια μεγάλη χρονική περίοδο (30 έτη), ώστε να απαλείφονται τα σφάλματα και να εδραιώνονται οι στατιστικές παράμετροι. Πολλές φορές όμως τα συμπεράσματα είναι ορθά στον ίδιο βαθμό για ορισμένα κλιματικά στοιχεία, ακόμη και για κλίμακα χρόνου 10 έως 15 χρόνια. Είναι φανερό ότι το κλίμα εξαρτάται σε μεγάλο από τον καιρό. Γι αυτό πολλές φορές οι άνθρωποι παραλληλίζουν το κλίμα με τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, ενώ τον καιρό με τη στιγμιαία συμπεριφορά του.το κλίμα στον πλανήτη μας ποτέ δεν είναι σταθερό. Εμφανίζει σημαντικές διακυμάνσεις χρονικά, δεν περίμενε δηλαδή τις ανθρώπινες επιδράσεις για να αλλάξει. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση και την εξέλιξη του κλίματος. Ο σημαντικότερος είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ; Ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στους 2 C, έχει αναγνωριστεί από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ήδη παρατηρούμε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και στους ανθρώπινους πληθυσμούς όπως η τήξη των θαλάσσιων πάγων στην Αρκτική ακόμα και με τη σημερινή αύξηση της θερμοκρασίας στους 0,8 C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αυτές θα μπορούσαν να προκαλέσουν θετικές ανατροφοδοτήσεις που
θα επιφέρουν ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας και περαιτέρω δραματικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα του πλανήτη. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; Ο πλούτος της Ελλάδας συνδέεται αναπόσπαστα με τις κλιματικές της συνθήκες. Το ζεστό ξηρό καλοκαιρινό κλίμα σε συνδυασμό με τα χιλιάδες χιλιόμετρα ακτογραμμών μαγνητίζουν τουρίστες από όλο τον κόσμο. Τα ζεστά καλοκαίρια, σε συνδυασμό με τους ήπιους υγρούς χειμώνες, ευνοούν την ανάπτυξη της γεωργίας ως αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας. Κάτω από τις ίδιες κλιματικές συνθήκες, χιλιάδες εκτάρια δάσους καλύπτουν την χώρα και φιλοξενούν μια μεγάλη βιοποικιλότητα. Σήμερα αυτός ο φυσικός πλούτος βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση, εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού και της άναρχης ανάπτυξης. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα προκαλέσει ακόμα μεγάλες πιέσεις στη χώρα μας. Μελέτη του ΟΗΕ δείχνει πως η Ελλάδα, όπως και ολόκληρη η Μεσόγειος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 18 «καυτά» σημεία του πλανήτη, τα οποία θα αντιμετωπίσουν τα μεγαλύτερα προβλήματα εξαιτίας της εντεινόμενης αλλαγής του κλίματος.
Η έρευνα του WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, με τίτλο «Το αύριο της Ελλάδας» επιχειρεί μια πρόβλεψη για τις κλιματικές συνθήκες στην Ελλάδα την περίοδο 2020-2050, δηλαδή σχεδόν αύριο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η ήδη υπάρχουσα δυσφορία των κατοίκων στις πόλεις πρόκειται να ενταθεί. Οι κάτοικοι πόλεων όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, η Λαμία και η Λάρισα θα υπόκεινται μέχρι και σε 20 περισσότερες ημέρες καύσωνα. Παράλληλα, σε Λαμία, Λάρισα, Βόλο, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, η συνολική βροχόπτωση θα μειωθεί, αλλά αναμένεται να αυξηθούν κατά 10-20% οι ακραίες βροχοπτώσεις. Με άλλα λόγια φαίνεται πως αυξάνεται ο κίνδυνος τόσο για πλημμυρικά επεισόδια όσο και για εξάπλωση πυρκαγιών στα περιαστικά δάση. Σημαντικά θα επηρεαστούν και οι τουριστικοί προορισμοί της χώρας μας. Από 5 ως και 15 περισσότερες θα είναι οι μέρες με καύσωνα στους υπό εξέταση τουριστικούς νομούς, ενώ θα αυξηθούν περαιτέρω και οι νύχτες όπου η θερμοκρασία δεν θα πέφτει κάτω από τους 20oC, κυρίως στις νησιωτικές περιοχές, όπως η Ρόδος και τα Χανιά. Οι δέκα μεγαλύτεροι αγροτικοί νομοί της χώρας θα δεχθούν επίσης μεγάλη πίεση από την κλιματική αλλαγή, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι μέρες καύσωνα, οι συνεχόμενες ημέρες χωρίς βροχή, να μειωθούν οι χειμερινές βροχοπτώσεις και συνεπώς να αυξηθεί κατά πολύ ο κίνδυνος πυρκαγιάς. Για παράδειγμα, στην Εύβοια αναμένονται περισσότερες από 25 επιπλέον ξηρές ημέρες σε σχέση με σήμερα, οι Σέρρες και η Λάρισα θα ζήσουν 20 περισσότερες μέρες καύσωνα, ενώ στο Ηράκλειο και την Πέλλα οι βροχοπτώσεις το χειμώνα θα μειωθούν κατά 15%. Παρουσιάζεται επίσης αυξημένος κίνδυνο για ερημοποίηση νέων εκτάσεων και μείωση στη διαθεσιμότητα νερού. Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να θέσει σε μεγάλη δοκιμασία και τους Εθνικούς 853
Δρυμούς, καθώς προβλέπεται αύξηση των ημερών με υψηλό ρίσκο εμφάνισης πυρκαγιάς σε όλους τους Δρυμούς της χώρας. Τέλος, σε σχετική της έκθεση που δημοσιεύτηκε το 2011, η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει πως το οικονομικό κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη χώρα μας είναι εξαιρετικά υψηλό: στο δυσμενέστερο σενάριο, το συνολικό κόστος για την ελληνική οικονοµία ως το 2100 ανέρχεται στα 701 δις ευρώ, ποσό υπερδιπλάσιο του εθνικού μας χρέους το 2009. Οι συντάκτες της Έκθεσης σημειώνουν πως η υιοθέτηση πολιτικών που προστατεύουν το κλίμα είναι η οικονομικότερη επιλογή που διαθέτουμε. Εφόσον η Ελλάδα μειώσει δραστικά τις εκπομπές, στο πλαίσιο αντίστοιχης παγκόσµιας προσπάθειας, το συνολικό κόστος μειώνεται κατά 265 δις, στα 436 δις. ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ; Η αιτία της κλιματικής αλλαγής είναι η υπερβολική χρήση ορυκτών πόρων, όπως είναι ο άνθρακας και ο λιγνίτης, το πετρέλαιο και το
φυσικό αέριο, η καύση των οποίων απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες CO 2 στην ατμόσφαιρα. Με αυτό τον τρόπο η κουβέρτα των αερίων του θερμοκηπίου που καλύπτει τη Γη συγκρατεί ολοένα και περισσότερη ενέργεια η οποία, με τη σειρά της, αυξάνει την μέση θερμοκρασία του πλανήτη. Η ανθρώπινη παρέμβαση στον φυσικό κύκλο του CO 2 τα τελευταία 150 χρόνια έχει υπάρξει καθοριστική. Η απερίσκεπτη καύση ορυκτών καυσίμων αλλά και οι κτηνοτροφικές δραστηριότητες που συμβάλουν στην εκπομπή μεθανίου, σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών τα οποία απορροφούν τα αέρια του θερμοκηπίου, έχουν διαταράξει ανεπανόρθωτα τις ισορροπίες στον κύκλο του CO 2. Η μεγάλη ποσότητα CO 2 που πλέον συγκεντρώνεται στην ατμόσφαιρα, έχει συμβάλει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, ενώ η ταχύτητα με την οποία συντελείται αυτή η αύξηση είναι σημαντικά μεγαλύτερη από οποιαδήποτε φυσική διεργασία. Το αποτέλεσμα είναι η αδυναμία των φυσικών συστημάτων να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Είναι σαφές πως η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας δε σημαίνει απαραίτητα πιο ζεστό κλίμα για όλους, σε όλες τις περιοχές του κόσμου. Καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, μεταβάλει το κλιματικό σύστημα, συμβάλλοντας στην αύξηση εμφάνισης ακραίων και απρόβλεπτων καιρικών φαινομένων. Το αποτέλεσμα; Άλλες περιοχές θα είναι πιο ζεστές, άλλες πιο κρύες, ενώ ανάλογα θα επηρεαστούν και τα επίπεδα υγρασίας του πλανήτη άλλοτε δημιουργώντας συνθήκες ξηρασίας, άλλοτε υπερβολικά μεγάλες ποσότητες βρόχοπτωσης.
Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΑΡΧΑΙΟ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Το κλίμα στον πλανήτη μας ουδέποτε υπήρξε σταθερό. Εμφανίζει σημαντικές διακυμάνσεις χρονικά, δεν περίμενε δηλαδή τις ανθρώπινες επιδράσεις για να αλλάξει. Ο ρυθμός της αλλαγής του κλίματος κατά το παρελθόν είναι πιθανό να έχει υποτιμηθεί, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen και του Πανεπιστημίου Friedrich-Alexander (FAU) στη Γερμανία. Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications, η ομάδα εξηγεί πώς τα γεωλογικά αρχεία δεν αποτυπώνουν πλήρως τις αλλαγές που ενδέχεται να συνέβησαν στο κλίμα κατά την αρχαιότητα. Το αποτέλεσμα, υποστηρίζουν, είναι ότι οι κλιματικές μεταβολές που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Γης συστηματικά υποτιμόνται. Η ομάδα τονίζει ότι η έρευνά τους δεν αναιρεί τις σημερινές ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή, αλλά αναδεικνύει ένα κενό
στην κατανόηση της κλιματικής αλλαγής στα αρχαία χρόνια. Ενώ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σημερινό φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι ασυνήθιστο και κάτι που προκαλεί εύλογη ανησυχία, θα πρέπει να δοθεί προσοχή κατά το χαρακτηρισμό των σύγχρονων αλλαγών ως «άνευ προηγουμένου» με βάση την ιστορία της Γης, δεδομένου ότι μια τέτοια περιγραφή δεν λαμβάνει υπόψη τις αποκλίσεις και τις ασάφειες που συμπεριλαμβάνονται στην αξιολόγηση του ρυθμού της αλλαγής του κλίματος κατά την αρχαιότητα ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ Το κλίμα έχει διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ένας λόγος για αυτό ήταν η ανάγκη για εντατικότερη γεωργία για να υποστηριχτούν μεγαλύτεροι και πιο στάσιμοι πληθυσμοί καθώς η αστικοποίηση αυξανόταν. Ο αρχαίος πολιτισμός των MAYA αναπτύχτηκε σε μία τεράστια περιοχή της Κεντρικής Αμερικής μεταξύ 4.600 (π. α. σ.) και 800 (π. α. σ.).(πριν από σήμερα). Μετά από μια περίοδο ακμής από το 1400-1200 (π. α. σ.), ο πολιτισμός κατέρρευσε. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το ξεκίνημα μιας απότομης και έντονης ξηρασίας, αντιστοιχεί με την κατάρρευση του κλασικού πολιτισμού τους, μεταξύ 1200-1100 (π. α. σ.) Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο έφτασαν στην οικονομική ακμή τους περίπου στο 4.300 (π. α. σ.). Όμως, πριν το 4.200 (π. α. σ.), ένα καταστροφικό γεγονός ξηρασίας και πτώσης θερμοκρασίας, συνέβαλε στην εγκατάλειψη των περιοχών και την μετακίνηση των πληθυσμών σε περιοχές με περισσότερο ευνοϊκό κλίμα. Στη νότια Μεσοποταμία, ένα μεγάλο μέρος της περιόδου Late Uruk, κατέρρευσε ξαφνικά περίπου 5.200-5.000 (π. α. σ.).
Παλαιοκλιματολογία στοιχεία δείχνουν ότι μια σοβαρή, πολλώνδεκαετιών ξηρασία συνέβαλε σε αυτήν την κατάρρευση. Ιστορικά γεγονότα, όπως η Γαλλική επανάσταση και η ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, συνδέονται με μικρές κλιματικές αλλαγές. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Κλιματική αλλαγή είναι η μακροχρόνια μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος.τα κυριότερα αίτια της κλιματικής αλλαγής είναι η αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων και η ανθρώπινη παρέμβαση στον κύκλο του διοξειδίου του άνθρακα. Αν και συχνά η κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζεται ως σύγχρονο φαινόμενο, στην πραγματικότητα από την αρχαιότητα ακόμη έχουν καταγραφεί φαινόμενα κλιματικών αλλαγών, οφειλόμενες είτε σε φυσικά, είτε σε ανθρωπογενή αίτια. Η κλιματικές αλλαγές έχει προκαλέσει στο παρελθόν την κατάρρευση μεγάλων πολιτισμών, οι οποίοι αναπτύχθηκαν σε διάφορες περιοχές της υφηλίου. Ωστόσο, κυρίως τα τελευταία χρόνια, η αύξηση των επιζήμιων για το περιβάλλον ανθρώπινων δραστηριοτήτων επιταχύνει τις δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής τόσο στην χώρα μας όσο και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Σημαντική συνέπεια της κλιματικής αλλαγής αποτελούν τα συνήθη στις μέρες μας ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία προκαλούν σε αρκετές περιπτώσεις μεγάλες καταστροφές και απώλεια ανθρώπινων ζωών. Στο ποσοστό λοιπόν που ο άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να φροντίζει ώστε οι ενέργειές του να προωθούν την ισορροπία στο περιβάλλον έτσι ώστε να μην εξαφανιστεί άλλος ένας πολιτισμός: ο δικός μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙA 1. el.wikipedia.org/wiki/κλιματική_αλλαγή 2. http://www.wwf.gr/sustainable-economy/clean-energy/climatechange 3. http://www.energyregister.gr/endiaferonta/nea-ereyna-h-klimatikhallagh-einai-arxaio-kai-oxi-sygxrono-fainomeno 4. https://el.wikipedia.org/wiki/ακραίο_καιρικό_φαινόμενο 5. http://ec.europa.eu/environment/basics/globalchallenges/consequences/index_el.htm 6. http://www.haniotika-nea.gr/prosfati-ekthesi-ohe-gia-klimatikesallages/