ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 162-331) (αρ. 18650-18699) Copyright για τις απαντήσεις των θεμάτων Σ. Πατάκης ΑΕΕΔΕ (Εκδόσεις Πατάκη), Αθήνα, 2014
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 111 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ, κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Σε ποιες αιτίες οφείλονται οι συμφορές των Λαβδακιδών, σύμφωνα με τον μύθο; Μονάδες 10 3. α) Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται: ρηματικοί τύποι κατάληξη ομόρριζα ουσιαστικά λέγων -ος εἰσορᾷς -ις φέροντες -ά ἐξεπίσταμαι -μων εἰργάσθαι -ία Μονάδες 5
β) εύρημα, πρόθεμα, σεισμός, σχετικός, άστοργος: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κάδμος, ιδρυτής της Θήβας, σκότωσε το ιερό φίδι του Άρη που φύλαγε την πηγή του θεού. Ο εγγονός του Λάβδακος καταδίωξε τη λατρεία του θεού Διονύσου και αμάρτησε κατά του θεού. Ο γιος του Λάιος απήγαγε τον γιο του Πέλοπα Χρύσιππο και ο Πέλοπας τον καταράστηκε να πεθάνει άτεκνος ή να σκοτωθεί από το παιδί του. Από εκεί ξεκινούν οι συμφορές του γένους των Λαβδακιδών, που για τρεις συνεχόμενες γενιές υποφέρουν απ' αυτή τη βαριά κατάρα (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Σχηματισμός ομόρριζων ουσιαστικών: λέγω + -ος: πρόλογος εἰσορᾷς + -ις: ὅρασις φέροντες + -α: μεταφορά ἐξεπίσταμαι + -μων: ἐπιστήμων εἰργάσθαι + -ια: επεξεργασία β) Ετυμολογική συγγένεια με λέξεις του κειμένου: εύρημα: φευρεθῇς (ἐφευρεθῇς) πρόθεμα: τιμῶντας σεισμός: σείοντες σχετικός: ἴσχειν άστοργος: στέργειν
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 112 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ, κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Ποιο είναι το έργο του οφοκλή (συνολικά δράματα, σωζόμενα έργα, συμμετοχή και νίκες σε δραματικούς αγώνες); Μονάδες 10 3. α) λόγος, λέξις, τίμημα, τιμητής, τίμησις: Να κατατάξετε τις παραπάνω ετυμολογικά συγγενείς προς τους ρηματικούς τύπους του κειμένου λέγων και τιμῶντας λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει καθεμία. ενέργεια ή κατάσταση πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας Μονάδες 5
β) νόμος: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε ομόρριζα ουσιαστικά ή επίθετα (απλά ή σύνθετα). Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Στο θέατρο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 468 π.χ., όταν νίκησε τον Αισχύλο και στεφανώθηκε από τον Κίμωνα, που μόλις είχε επιστρέψει από τη νικηφόρα εκστρατεία εναντίον των Περσών. Έλαβε μέρος σε τριάντα περίπου δραματικούς αγώνες, παίρνοντας πάνω από είκοσι πρώτα βραβεία και τα υπόλοιπα δεύτερα. Από τα 123 δράματά του σώθηκαν ακέραια μόνον επτά και ένα μέρος από το σατυρικό δράμα Ἰχνευταί. Από τις τραγωδίες που σώθηκαν αρχαιότερη είναι ο Αἴας ακολουθούν: Ἀντιγόνη, Τραχίνιαι, Οἰδίπους Τύραννος, Ἠλέκτρα, Φιλοκτήτης, και τελευταία ο Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ, που διδάχτηκε μετά τον θάνατό του, πιθανόν το 401 π.χ. από τον ομώνυμο εγγονό του. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Κατάταξη λέξεων: Ενέργεια ή κατάσταση: λόγος, λέξις, τίμησις Πρόσωπο που ενεργεί: τιμητής Αποτέλεσμα ενέργειας: λόγος, τίμημα (σσ. Ο λόγος δηλώνει τόσο την ενέργεια της ομιλίας, όσο και το αποτέλεσμά της). β) Ομόρριζα ουσιαστικά της λέξης νόμος: Νομική, νόμιμος, παράνομος, αστυνομία, υπονομεύω.
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 113 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Ποια ήταν τα βασικά στοιχεία στη σκευή (ενδυμασία) των υποκριτών και των χορευτών στην αρχαία παράσταση; Μονάδες 10 3. α) ανάπαυλα, ανοχή, παρανομία, σύζυγος, επιστήμων: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 5 β) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με την αντώνυμή της στη Β στήλη (δύο λέξεις της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. γέρων α) καλός
2. κακός β) μισῶ 3. δικαίως γ) ἔξοιδα 4. στέργω δ) ἀγνοῶ 5. ἐξεπίσταμαι ε) ἀδίκως στ) ἐχθρός ζ) νέος Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Ο τελετουργικός χαρακτήρας του αρχαίου θεάτρου αλλά και η ίδια η φύση των ρόλων (ήρωες, θεοί, ημίθεοι, βασιλιάδες) επέβαλαν και την ανάλογη σκευή (ενδυμασία). Έτσι οι βασιλιάδες και οι βασίλισσες φορούσαν χιτώνες ποδήρεις στολισμένους με ζωηρά χρώματα, όταν ήταν ευτυχισμένοι, και φαιά, όταν έπεφταν σε δυστυχία. Οι θεοί διακρίνονταν από τα σύμβολά τους και οι μάντεις, όπως ο Τειρεσίας, έφεραν μάλλινο ένδυμα (ἀγρηνόν) πάνω από τον χιτώνα. Φορούσαν ακόμη οι ηθοποιοί υψηλά υποδήματα που αργότερα ονομάστηκαν κόθορνοι, ενώ διάφορα παραγεμίσματα, κάτω από τα ενδύματα, τους έκαναν μεγαλόσωμους. Το πρόσωπο των ηθοποιών κάλυπτε προσωπίδα, η παρουσία της οποίας συνέχιζε τη διονυσιακή παράδοση, αλλά και παράλληλα διαμόρφωνε τον κατάλληλο για το έργο ανθρώπινο τύπο. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Ετυμολογική συγγένεια: ανάπαυλα: παῦσαι ανοχή: ἴχω παρανομία: νόμους σύζυγος: ζυγῷ επιστήμων: ἐξεπίσταμαι β) Αντώνυμα: 1. γέρων # ζ. νέος 2. κακός # α. καλός 3. δικαίως # ἀδίκως 4. στέργω # β. μισῶ 5. ἐξεπίσταμαι # δ. ἀγνοῶ
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 114 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ, κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Ποια ήταν τα καθήκοντα του επωνύμου άρχοντα κατά τη διεξαγωγή των Μεγάλων Διονυσίων; Μονάδες 10 3. α) Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β (δύο στοιχεία της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. μεστῶ α) μουρμουρίζω 2. στέργω β) πυρπολώ 3. διασκεδάννυμι γ) πληρώνω 4. ῥοθῶ δ) δυστυχώ 5. πυρῶ ε) καταλύω στ) γεμίζω
ζ) αγαπώ Μονάδες 5 β) ἄνους, ὑπερτιμῶντες, ἀμφικίονας, εἰσορᾷς, παρηγμένους: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους. Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Στα Μεγάλα Διονύσια όμως το έργο της επιμέλειας και της οργάνωσης είχε ανατεθεί από την Αθηναϊκή Δημοκρατία στον επώνυμο άρχοντα. Αυτός διάλεγε τα έργα των ποιητών που θα ἐδιδάσκοντο, τους ηθοποιούς που θα ερμήνευαν τους θεατρικούς ρόλους και αναζητούσε τους εύπορους πολίτες που θα επωμίζονταν τα έξοδα της χορηγίας, όπως λεγόταν η τιμητική αυτή λειτουργία. Έργο του χορηγού ήταν η χρηματοδότηση της προετοιμασίας του χορού. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Σημασίες λέξεων: 1. μεστῶ = στ. γεμίζω 2. στέργω = ζ. αγαπώ 3. διασκεδάννυμι = 3. καταλύω 4. ῥοθῶ = α. μουρμουρίζω 5. πυρῶ = β. πυρπολώ β) Ετυμολογία λέξεων: ἄνους: ἀ- (στερ.) + νοῦς ὑπερτιμῶντες: ὑπέρ + τιμῶν (<τιμάω-ῶ) ἄμφικίονας: ἀμφί + κίων εἰσορᾷς: εἰς + ὁράω-ῶ παρηγμένους: παρά + ἄγομαι (<ἄγω)
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 115 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Να περιγράψετε την ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου και τη λειτουργία της. Μονάδες 10 3. α) Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α στήλης ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στη Β στήλη. Επίθετα παράγωγα από ονόματα Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ Γ ΣΗΛΗ όνομα κατάληξη παράγωγο επίθετο ὀργή -ίλος νόμος -ιμος ἀνήρ -ικός δαίμων -ιος
θεός -εῖος Μονάδες 5 β) ὀργή, πρόνοια, εὐεργέτης, νόμος, μισθός: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Ο κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος ανάμεσα στο κοίλο και τη σκηνή αποτελούσε την ορχήστρα. Όπως φαίνεται από τα θέατρα που έχουν διασωθεί, η ορχήστρα βρισκόταν λίγο χαμηλότερα από τη σκηνή. Σε ορισμένα θεατρικά έργα φαίνεται ότι ο χορός αναμειγνυόταν με τους υποκριτές, ιδιαίτερα στις κωμωδίες και το πιθανότερο είναι ότι υποκριτές και χορευτές αρχικά κινούνταν στο ίδιο επίπεδο. Αργότερα οι υποκριτές χωρίστηκαν από τον χορό και έπαιζαν σε υπερυψωμένο δάπεδο. Η είσοδος του χορού στην ορχήστρα γινόταν από δύο πλευρικές διόδους, τις παρόδους. Στο κέντρο της ορχήστρας βρισκόταν ο βωμός του Διονύσου, η θυμέλη. Πίσω από τη θυμέλη έπαιρναν θέση ο αυλητής και ο υποβολέας. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Παράγωγα επίθετα: ὀργίλος νόμιμος ἀνδρικός δαιμόνιος θεῖος β) Ομόρριζα αρχαίας ελληνικής: ὀργή: ἐξοργίζω πρόνοια: νοῦς εὐεργέτης: ἔργον νόμος: νομοθέτης μισθός: μισθαρνέω-ῶ
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 116 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Ποια ήταν η συνεισφορά του χορηγού στη διεξαγωγή των δραματικών αγώνων; Μονάδες 10 3. Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό (Β στήλη) και επίθετο (Γ στήλη), απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά από τις λέξεις της Α στήλης. Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ Γ ΣΗΛΗ Λέξεις Ουσιαστικά Επίθετα λέγω εἰσορῶ φέρω ἔχω ἐξεπίσταμαι Μονάδες 10
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Οι χορηγοί ήταν εύποροι πολίτες που επωμίζονταν τα έξοδα της χορηγίας, όπως λεγόταν η τιμητική αυτή λειτουργία που συνέβαλε καθοριστικά στη διεξαγωγή των δραματικών αγώνων. Έργο του χορηγού ήταν η χρηματοδότηση της προετοιμασίας του χορού. Οι χορευτές, αν και ερασιτέχνες, εισέπρατταν μια στοιχειώδη αποζημίωση. Εξασφάλιζε ακόμη ο χορηγός τροφή για τους χορευτές και στέγη για τις πρόβες τέλος φρόντιζε για χοροδιδάσκαλο και αυλητή και παράλληλα μεριμνούσε για την όλη σκευή των υποκριτών, των χορευτών και των βωβών προσώπων. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. Ομόρριζα ουσιαστικά και επίθετα: λέγω: επίλογος, λογικός εἰσορῶ: όραση, διορατικός φέρω: φόρος, διηνεκής ἔχω: ἔξις, σχετικός ἐξεπίσταμαι: πανεπιστήμιο, επιστημονικός
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 117 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτά δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Τι ήταν οἱ περὶ τὸν Διόνυσον τεχνῖται και πώς προέκυψε η δημιουργία της συντεχνίας τους; Μονάδες 10 3. παῦσαι, εἰσορᾷς, πόλεως, φέροντες, εἰργάσθαι: Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις, απλές ή σύνθετες, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 10
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Η αναζήτηση των ηθοποιών για την ερμηνεία των ρόλων ήταν έργο του κράτους. Στην αρχή, που ο ποιητής ήταν και ηθοποιός, το πρόβλημα δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Όταν όμως οι ηθοποιοί έγιναν τρεις για κάθε έργο και πολλαπλασιάστηκε ο αριθμός των παραστάσεων, το πρόβλημα οξύνθηκε. Βαθμιαία δημιουργήθηκε ολόκληρη συντεχνία ηθοποιών, οἱ περὶ τὸν Διόνυσον τεχνῖται, στους οποίους αναθέτονταν οι θεατρικοί ρόλοι. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. Ομόρριζα: παῦσαι: παύλα, ανάπαυση εἰσορᾷς: ενόραση, αόρατος πόλεως: πολίτης, πολιτικός φέροντες: εισφορά, περιφέρεια εἰργάσθαι: όργανο, περίεργος
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 118 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Πώς κρίνει ο οφοκλής στα σωζόμενα έργα του τις ανθρώπινες πράξεις; Μονάδες 10 3. α) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη συνώνυμή της στη Β στήλη (δύο λέξεις της Β στήλης περισσεύουν): Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. μεστῶ α) φημί 2. ὁρῶ β) γιγνώσκω 3. κάρα γ) πληρῶ 4. λέγω δ) καρδία 5. στέργω ε) κεφαλή στ) βλέπω
ζ) ἀγαπῶ Μονάδες 5 β) θεός: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε ομόρριζα ουσιαστικά ή επίθετα (απλά ή σύνθετα). Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Σ όλα τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή κυριαρχεί το πρόβλημα της ηθικής τάξης. Προκειμένου να κρίνει τις ανθρώπινες πράξεις, αναζητεί τα βαθύτερα κίνητρα και την εσωτερική διάθεση των προσώπων που τις διέπραξαν. O άνθρωπος είναι ασταθής και εφήμερος, γι αυτό και οι θεϊκοί νόμοι, συγκρινόμενοι με τους ανθρώπινους, υπερισχύουν σε όλα. Οι ήρωες των έργων του δεν έχουν τις τιτανικές διαστάσεις των ηρώων του Αισχύλου, ούτε είναι καθημερινοί άνθρωποι, όπως στον Ευριπίδη. Είναι γενναιότεροι από τον μέσο άνθρωπο και παλεύουν, χωρίς καμιά ανθρώπινη βοήθεια, μέσα στη μοναξιά που επιβάλλει ο ηρωισμός και η βούλησή τους. Το μεγαλείο τους βρίσκεται στην αλύγιστη δύναμή τους και στη συναίσθηση ότι εκτελούν το καθήκον τους, ακόμη κι αν τους απαρνούνται όλοι και τους εμπαίζουν οι θεοί. Παρότι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους εξαιτίας της εσωτερικής τους ελευθερίας, δεν είναι όμως και κύριοι της τύχης τους. Ακόμη και όταν σφάλλουν, έχουν κάτι το ευγενικό και το υψηλό δεν παρουσιάζονται με ταπεινά αισθήματα, αλλά διακρίνονται για την αίσθηση του χρέους τους. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Συνώνυμα: 1. μεστῶ: γ.πληρῶ 2. ὁρῶ: στ. βλέπω 3. κάρα: ε. κεφαλή 4. λέγω: δ. καρδία 5. στέργω: ζ. ἀγαπῶ β) Ομόρριζα του θεός: θεϊκός, ημίθεος, θεότητα, αποθέωση, εκθειάζω
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 119 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ,κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. Πού βρίσκονται τα πρώτα στοιχεία του μύθου των Λαβδακιδών και σε ποια έργα πήρε αρχικά την οριστική του μορφή; Μονάδες 10 3. α) Να συνδέσετε τις λέξεις της Α στήλης με τη λέξη της Β στήλης με την ο- ποία έχουν ετυμολογική συγγένεια (δύο λέξεις της Α στήλης περισσεύουν). Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. σχήμα 2. επιστημονικός α) εἶχον 3. σχίσμα 4. επόπτης 5. άσχετος β) ἐξεπίσταμαι
6. επιστητός 7. έξοχος Μονάδες 5 β) ἐφευρεθῇς, ἀμφικίονας, ἐξεπίσταμαι, εἰσορᾷς, παρηγμένους: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους. Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. Τα πρώτα στοιχεία του μύθου βρίσκονται στην Ιλιάδα και στη Νέκυια της Οδύσσειας, ενώ στα έπη Θηβαΐς και Οιδιπόδεια πήρε την οριστική του μορφή. (βλ. Εισαγωγή σχολικού βιβλίου). 3. α) Ετυμολογική συγγένεια λέξεων: εἶχον: σχήμα, άσχετος, έξοχος ἐξεπίσταμαι: επιστημονικός, επιστητό β) Ετυμολογία λέξεων: ἐφευρεθῇς: ἐπί + εὑρίσκομαι (< εὑρίσκω) ἄμφικίονας: ἀμφί + κίων ἐξεπίσταμαι: ἐκ + ἐπίσταμαι ( < ἐπί + ἴσταμαι (ἴστημι)) εἰσορᾷς: εἰς + ὁράω-ῶ παρηγμένους: παρά + ἄγομαι (< ἄγω)
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 120 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 280-294 ΚΡ. Παῦσαι πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων μὴ φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα. Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι. Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην ἔκρυπτον αὐτόν ὅστις ἀμφικίονας ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν; ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς; Οὐκ ἔστιν ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί κρυφῇ, κάρα σείοντες οὐδ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον ὡς στέργειν ἐμέ. Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε. 280 285 290 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς στέργειν ἐμέ. Μονάδες 30 2. α) Ποιοι κατά βάση ερμήνευαν τους ρόλους στις αρχαίες παραστάσεις; Αναφέρετε κάποια γνωστά ονόματα. β) Ποια ήταν η εμφάνιση των ηθοποιών κατά την παράσταση και γιατί; Μονάδες 10 3. ἴσχειν, πυρώσων, διασκεδῶν, στέργειν, παρηγμένους: Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις, απλές ή σύνθετες, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 10
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 284-292: Ποιο από τα δύο, επειδή τον τιμούσαν σαν ευεργέτη έθαπταν αυτόν που ήρθε να πυρπολήσει τους περίστυλους 285 ναούς και τα αφιερώματά τους και να ερημώσει τη γη εκείνων και να καταλύσει τους νόμους; Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς; Δεν είναι δυνατό αλλά κάποιοι πολίτες, από την πρώτη στιγμή της βασιλείας μου, που με δυσκολία υπέφεραν τη διαταγή μου, σιγομουρμούριζαν εναντίον μου κρυφά, κουνώντας το κεφάλι, ούτε έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο κάτω από τον ζυγό, καθώς ορίζει ο νόμος, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα. 2. α) Κατά βάση η ερμηνεία των ρόλων ανήκε σε επαγγελματίες ηθοποιούς πολλών μάλιστα γνωρίζουμε και τα ονόματα, όπως του Θεοδώρου, πρωταγωνιστή της Αντιγόνης, ή του γνωστού ρήτορα Αισχίνη. β) Κατά την παράσταση η εμφάνιση των ηθοποιών ήταν μεγαλοπρεπής. Ο τελετουργικός χαρακτήρας του αρχαίου θεάτρου αλλά και η ίδια η φύση των ρόλων (ήρωες, θεοί, ημίθεοι, βασιλιάδες) επέβαλαν και την ανάλογη σκευή (ενδυμασία). Έτσι οι βασιλιάδες και οι βασίλισσες φορούσαν χιτώνες ποδήρεις στολισμένους με ζωηρά χρώματα, όταν ήταν ευτυχισμένοι, και φαιά, όταν έπεφταν σε δυστυχία. Οι θεοί διακρίνονταν από τα σύμβολά τους και οι μάντεις, όπως ο Τειρεσίας, έφεραν μάλλινο ένδυμα (ἀγρηνόν) πάνω από τον χιτώνα. Φορούσαν ακόμη οι ηθοποιοί υψηλά υποδήματα που αργότερα ονομάστηκαν κόθορνοι, ενώ διάφορα παραγεμίσματα, κάτω από τα ενδύματα, τους έκαναν μεγαλόσωμους. Το πρόσωπο των ηθοποιών κάλυπτε προσωπίδα, η παρουσία της οποίας συνέχιζε τη διονυσιακή παράδοση, αλλά και παράλληλα διαμόρφωνε τον κατάλληλο για το έργο ανθρώπινο τύπο. Η χρήση ιδιαίτερα της προσωπίδας οδηγεί τους θεατές πρώτα στην εξιδανίκευση των ηρώων έπειτα ο θεατής, χάρη στο προσωπείο, απομακρύνεται από την καθημερινότητα και μεταφέρεται σ' έναν άλλο κόσμο, όπου οι ήρωες δρουν και υποφέρουν. Έτσι καθορίζεται και ο τρόπος της υποκριτικής του ηθοποιού. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. Ομόρριζα: ἴσχειν: σχεδιάζω, μέτοχος πυρώσων: πύρινος, πυρπολώ διασκεδῶν: διασκέδαση, διασκεδαστικός στέργειν: στοργή, φιλόστοργος παρηγμένους: αγωγή, παιδαγωγός
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 121 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 295-314 ΚΡ. Οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος κακὸν νόμισμ ἔβλαστε τοῦτο καὶ πόλεις πορθεῖ τόδ ἄνδρας ἐξανίστησιν δόμων τόδ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ ἵστασθαι βροτῶν πανουργίας δ ἔδειξεν ἀνθρώποις ἔχειν καὶ παντὸς ἔργου δυσσέβειαν εἰδέναι. Ὅσοι δὲ μισθαρνοῦντες ἤνυσαν τάδε χρόνῳ ποτ ἐξέπραξαν ὡς δοῦναι δίκην. Ἀλλ εἴπερ ἴσχει Ζεὺς ἔτ ἐξ ἐμοῦ σέβας εὖ τοῦτ ἐπίστασ ὅρκιος δέ σοι λέγω εἰ μὴ τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου εὑρόντες ἐκφανεῖτ ἐς ὀφθαλμοὺς ἐμούς οὐχ ὑμὶν Ἅιδης μοῦνος ἀρκέσει πρὶν ἂν ζῶντες κρεμαστοὶ τήνδε δηλώσηθ ὕβριν ἵν εἰδότες τὸ κέρδος ἔνθεν οἰστέον τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε, καὶ μάθηθ ὅτι οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν. Ἐκ τῶν γὰρ αἰσχρῶν λημμάτων τοὺς πλείονας ἀτωμένους ἴδοις ἂν ἢ σεσωσμένους. 295 300 305 310 Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν ὡς δοῦναι δίκην. Μονάδες 30 2. Να αναφερθείτε αναλυτικά στο επικό μέρος της τραγωδίας. Μονάδες 10 3. α) πρᾶξις, πρᾶγμα, πράκτωρ, δόσις, δοτήρ: Να κατατάξετε τις παραπάνω ε- τυμολογικά συγγενείς προς τους ρηματικούς τύπους του κειμένου ἐξέπραξαν, και δοῦναι λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει καθεμία. ενέργεια ή κατάσταση πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας
Μονάδες 5 β) εξαργύρωση, επανάσταση, συνείδηση, επιστήμη, διαφανής: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 5
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση στ. 295-314: Γιατί κανένας θεσμός στους ανθρώπους 295 άλλος δε φύτρωσε τόσο κακός σαν το χρήμα αυτό και πόλεις κυριεύει, αυτό και ξεσπιτώνει τους ανθρώπους αυτό και καθοδηγεί και διαστρέφει τις δίκαιες γνώμες των ανθρώπων να στρέφονται σε αισχρές πράξεις και δείχνει στους ανθρώπους να κάνουν πανουργίες 300 και να γνωρίζουν κάθε ανόσιο έργο. Όσοι όμως πληρώθηκαν και έκαναν αυτά εδώ, αργά ή γρήγορα κατάφεραν ώστε να τιμωρηθούν. 2. Η τραγωδία είναι σύνθεση επικών και λυρικών στοιχείων, τα οποία είναι ευδιάκριτα. Το επικό στοιχείο (διάλογοι-αφήγηση) αποτελούν ο πρόλογος, τα ἐπεισόδια και η ἔξοδος. Ο πρόλογος έχει τη μορφή μονολόγου ή διαλόγου, ενώ στα παλαιότερα έργα, ιδίως του Αισχύλου, δεν υπάρχει πρόλογος, αλλά η τραγωδία αρχίζει από την πάροδο. Με τον πρόλογο, που σημαίνει τον πρώτο λόγο του ηθοποιού, οι θεατές εισάγονται στην υπόθεση της τραγωδίας. Τα επεισόδια είναι αντίστοιχα με τις σημερινές πράξεις και παρεμβάλλονται μεταξύ των χορικών. Ο ρόλος των επεισοδίων είναι πολύ σημαντικός, γιατί αυτά αναπτύσσουν και προωθούν τη σκηνική δράση μέσα από τις συγκρούσεις των προσώπων. Η έξοδος είναι το τελευταίο μέρος της τραγωδίας αρχίζει ύστερα από το τελευταίο στάσιμο και κλείνει με το εξόδιο άσμα του χορού. Στο επικό μέρος της τραγωδίας οι υποκριτές διαλέγονται είτε με συνεχείς λόγους είτε με στιχομυθίες, δηλαδή στίχο με στίχο. Και όταν η ένταση του διαλόγου κορυφωθεί, τότε και ο στίχος κόβεται σε δύο ή σε τρία μέρη, τις αντιλαβές. Μάλιστα στον διάλογο συμμετέχει πολλές φορές και ο κορυφαίος του χορού. Εξάλλου στο μέρος αυτό της τραγωδίας το συνηθέστερο μέτρο είναι το ιαμβικό τρίμετρο ή σπανιότερα το τροχαϊκό τετράμετρο και γλώσσα του η παλαιότερη μορφή της αττικής διαλέκτου, με στοιχεία από την ιωνική και τη γλώσσα του έπους. (βλ. Εισαγωγή σχολ. βιβλίου). 3. α) Κατάταξη λέξεων: ενέργεια ή κατάσταση: πρᾶξις, δόσις πρόσωπο που ενεργεί: πράκτωρ, δοτήρ αποτέλεσμα της ενέργειας: πρᾶγμα