ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή, Τετάρτη καί Παρασκευή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2011 Κυριακή Η Λουκᾶ, Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Δαμασκηνοῦ νεομ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς παρουσιάσω μιά περικοπή ὁμιλίας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ ὁποίου ἀπολαμβάνουμε κάθε φορά τήν θεία Λειτουργία. Ἡ περικοπή αὐτή τοῦ ἁγίου Πατέρα νομίζω ὅτι εἶναι ὅ,τι πρέπει γιά τήν σημερινή μας ἐποχή, πού ἀντιμετωπίζουμε τό πρόβλημα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ἀπό τήν ἐποχή του ἀκόμη, ἀπό τόν 4ο δηλαδή αἰώνα, ἔλεγε στούς ἀκροατές του ὅτι πρέπει νά μαθαίνουν νά ζοῦν φτωχά καί λιτά, ὥστε, ὅταν τούς ἔρθουν χρόνια δύσκολα οἰκονομικῶς, νά εἶναι μαθημένοι καί προετοιμασμένοι, γιά νά μποροῦν νά ἀντιμετωπίσουν τήν κρίση.
2. Ὁ ἱερός Πατέρας στήν ἀρχή τῆς περικοπῆς τοῦ λόγου του, γιά τήν ὁποία θέλω νά σᾶς μιλήσω, λέει ὅτι πρέπει οἱ ψυχές μας νά εἶναι γενναῖες καί ὄχι «χαμαίζηλες», νά μήν ἐπηρεάζονται δηλαδή καί νά μή παρασύρονται ἀπό τά γύρω συμβαίνοντα. Γιατί, ἄν δέν εἶναι τέτοιες οἱ ψυχές μας, θά πάθουν ζημιά ὄχι μόνο ἀπό τήν φτώχεια, ἀλλά καί ἀπό αὐτόν τόν πλοῦτο. «Τέτοιους ἀνθρώπους λέγει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ὄχι μόνο ἡ φτώχεια, ἀλλά καί ὁ πλοῦτος καταστρέφει, καί ὄχι μόνο ἡ λύπη, ἀλλά καί ἡ χαρά. Καί ὅπως αὐτοί πού ἔχουν πυρετό σέ ὅλα εἶναι ἀνόρεκτοι, ἔτσι καί οἱ διεφθαρμένοι στήν ψυχή ἀπό ὅλα βλάπτονται»! Γι αὐτό, λέγει ὁ ἱερός Πατέρας, ἐκεῖνο πού πρέπει νά φροντίσουμε εἶναι ὄχι τό νά μή γίνουμε φτωχοί καί νά ἐπιδιώκουμε τόν πλοῦτο, ἀλλά νά κατασκευάσουμε ἔτσι τήν ψυχή μας, ὥστε νά μήν ἐπηρεάζεται καί πάθει ζημιά οὔτε ἀπό τήν φτώχεια, ἄν μᾶς ἔρθει, οὔτε καί ἀπό τά πλούτη τά πολλά, ἄν μᾶς λάχουν. 3. Καί ἀναπτύσσει στήν συνέχεια ὁ ἅγιος Πατέρας μέ ὡραῖα καί χαριτωμένα παραδείγματα αὐτή τήν ἰδέα πού εἶπε. Ὅταν κάποιος, λέει, θέλει νά φτιάξει ἕνα σπίτι, δέν φροντίζει τό νά μή φυσοῦν ἀγέρηδες σ αὐτό, οὔτε καί νά μήν τό χτυπάει ὁ ἥλιος, γιατί αὐτό εἶναι ἀδύνατο. Κανείς δέν μπορεῖ νά ἐμποδίσει τά φυσικά φαινόμενα. Ἀλλά αὐτός πού θέλει νά κάνει ἕνα σπίτι τό κατασκευάζει ἔτσι, ὥστε νά εἶναι ἀνθεκτικό καί στούς ἰσχυρούς ἀνέμους καί νά μήν ἐπηρεάζεται πολύ ὁ χῶρος του ἀπό τά λιοπύρια τοῦ καλοκαιριοῦ. Ἔτσι καί στήν περίπτωσή μας: Αὐτό γιά τό ὁποῖο πρέπει νά νοιαστοῦμε εἶναι ἡ ψυχή μας νά εἶναι δυνατή, ὥστε νά ἀντέχει καί ὅταν φυσοῦν οἱ ἄνεμοι, καί ὅταν δηλαδή μᾶς ἔρχεται ἡ φτώχεια, καί ὅταν ἀκόμη ὑπάρχει καλοκαιρία, ὅταν δηλαδή ἔχουμε ἀνέσεις στήν ζωή. Καί αὐτός πού κατασκευάζει ἕνα πλοῖο, λέγει μέ ἄλλο παράδειγμα στήν συνέχεια ὁ ἱερός Πατέρας, δέν φροντίζει τό νά μήν κάνει θύελλα ἡ θάλασσα καί νά μήν χτυπήσουν τό πλοῖο τά κύματα. Αὐτό πάλι εἶναι ἀδύνατο, γιατί δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ὑποτάξει τήν θάλασσα. Ἀλλά αὐτός πού κατασκευάζει ἕνα πλοῖο φροντίζει νά τό φτιάξει ἔτσι, ὥστε νά ἀντέξει τό πλοῖο του, ὅταν θά συμβεῖ τρικυμία στήν θάλασσα καί θά τό κτυποῦν τά κύματα. Ἔτσι λοιπόν κι ἐμεῖς: Τήν ψυχή μας πρέπει νά νοιαστοῦμε νά εἶναι πάντα γενναία μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά μπορεῖ νά βαστάσει καί νά ὑποφέρει, ὅταν τά κύματα τῆς ζωῆς χτυπᾶνε τά «καράβια» μας καί τά κάνουν καρδιοτσόφλια. 4. Ἄς νοιαστοῦμε, λέγει ὁ Χρυσόστομος, ὄχι τό πῶς θά ἀποφύγουμε τήν φτώχεια, οὔτε τό πῶς νά γίνουμε πλούσιοι, ἀλλά τό πῶς νά μπορέσουμε νά μήν πάθουμε ζημιά οὔτε ἀπό τό ἕνα οὔτε ἀπό τό ἄλλο, οὔτε ἀπό τήν φτώχεια οὔτε ἀπό τόν πλοῦτο. Αὐτός εἶναι ὁ ἀνώτερος ἀπό ὅλους, λέγει ὁ Χρυσόστομος, «ὁ εἰδώς πάντα φέρειν εὐκόλως»! Αὐτός δηλαδή πού μπορεῖ νά οἰκονομεῖ καλῶς τά πράγματα τῆς ζωῆς του καί ὄχι αὐτός πού ἀναπαύεται στά πλούτη του. Καί ἀναφέρει ἐδῶ ὁ ἱερός Πατέρας ἄλλα παραδείγματα. Ἐκεῖνος ὁ στρατιώτης, λέγει, εἶναι ὁ ἀνώτερος, αὐτός πού ἔχει δυνατό σῶμα καί ξέρει τήν τέχνη νά πολεμάει καί ὄχι μόνο ἐκεῖνος πού ἔχει ὅπλα. Ἔτσι, καί 2
ἀπό τόν ἄνθρωπο πού ἔχει χρήματα καί θαρρεύει σ αὐτά, ἀνώτερος εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἀρετή, πού ἔχει γενναία ψυχή καί μπορεῖ νά ἀντιμετωπίζει τήν φτώχεια του καί τήν θλίψη του. 5. Πάει στά ζῶα ἔπειτα ὁ Χρυσόστομος γιά νά πάρει καί ἀπό κεῖ παραδείγματα. Ἀπό τά ζῶα, λέγει, τά ἐλάφια καί οἱ λαγοί, ἐπειδή εἶναι δειλά, γι αὐτό καί πιάνονται εὔκολα ἐνῶ τά ἀγριογούρουνα καί οἱ ταῦροι καί τά λιοντάρια δέν συλλαμβάνονται καθόλου εὔκολα. Ἔτσι συμβαίνει πάντα μέ τούς πλούσιους καί μέ τούς φτωχούς. Τόν φτωχό τόν κάνει ἡ φτώχεια νά γίνεται γενναῖος, νά γίνεται λιοντάρι καί ταῦρος. Οἱ πλούσιοι ὅμως μοιάζουν μέ τά φοβιτσάρικα ζῶα, τά ἐλάφια καί τούς λαγούς. «Ποιόν δέν φοβᾶται ὁ πλούσιος;», λέγει ὁ Χρυσόστομος. «Φοβᾶται καί τούς ληστές καί τούς κρατοῦντας (μή τοῦ πάρουν τήν περιουσία) καί τούς συκοφάντες. Ἀκόμη ὁ πλούσιος φοβᾶται καί τούς ὑπηρέτες του, γιατί τούς ὑποπτεύεται. Καί τούς φοβᾶται ὄχι μόνο ὅταν ζεῖ, ἀλλά πεθαίνει καί μέ αὐτόν τόν φόβο, μήπως δηλαδή τόν κλέψουν μετά τόν θάνατό του. Τόσο ἀνασφαλές πράγμα εἶναι ὁ πλοῦτος», λέγει ὁ Χρυσόστομος. 1 6. Στήν ζωή μας, ἀδελφοί μου, μᾶς συμβαίνουν θλιβερά δεινά. Ἔτσι ἦλθε στά χρόνια μας καί ἡ οἰκονομική κρίση. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος μᾶς συμβουλεύει νά εἶναι δυνατή ἡ ψυχή μας, δυνατή ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά μή λυγίσει ἀπό ὅ,τι κακό τῆς συμβεῖ. Ἀλλά στήν ὁμιλία του ὁ ἱερός Πατέρας μᾶς εἶπε ὅτι γιά τόν ἀδύνατο στήν ψυχή ὡς κακό δέν ἀποβαίνει μόνο ἡ φτώχεια, ἀλλά καί αὐτός ὁ πλοῦτος. Μέ πολλές εὐχές Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 1. Βλ. τήν περικοπή ὁμιλίας εἰς MPG 61,303-304. FFFFFFFFFF 3
ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Σέ συνέχειες) Ἡ νέα δικαιοσύνη ἀνώτερη ἀπό τήν παλαιά (5,20-48) (δ) Ὁ ὅρκος (5,33-37) (Λουκ. 6,29-30) 1. Τώρα συμπληρώνει ὁ Κύριος τήν παλαιά μωσαϊκή ἐντολή περί ὅρκου. Ἡ ἐντολή αὐτή ἔλεγε νά ἀληθεύουμε ὅταν ὁρκιζόμαστε. «Οὐκ ἐπιορκήσεις, ἀποδώσεις δέ τῷ Κυρίῳ τούς ὅρκους σου» (στίχ. 33. Ἐξ. 20,7. Λευϊτ. 19,12. Ἀριθμ. 30,3. Δευτ. 23,22-24). Ὁ Χριστός ὅμως, συμπληρώνων τήν παλαιά αὐτή ἐντολή περί ὅρκου, ἀπαγορεύει ἐντελῶς τόν ὅρκο καί λέγει: «Ἐγώ δέ λέγω ὑμῖν μή ὀμόσαι ὅλως» (στίχ. 34)! Ὅποιος ὁρκίζεται, ἔστω καί ἄν δέν ψευδορκεῖ, μπορεῖ κάποτε νά ψευδορκήσει ἀπό τήν συνήθεια τοῦ νά ὁρκίζεται. Ὅποιος ὅμως δέν ὁρκίζεται ποτέ, δέν θά ψευδορκήσει καί ποτέ! 2. Οἱ Ἰουδαῖοι, ὅταν ὁρκίζονταν, ἐπικαλοῦνταν καί τόν οὐρανό καί τήν γῆ καί αὐτά ἀκόμη τά Ἰεροσόλυμα. Ὁ Κύριος τό ἀπαγορεύει αὐτό, γιατί εἶναι σάν νά θεοποιοῦσαν τά στοιχεῖα αὐτά, ἀφοῦ τά ἐπικαλοῦνταν ὡς μάρτυρες ὅρκου («ἐθεοποιήθησαν γάρ τά στοιχεῖα παρά τῶν εἰς αὐτά ὀμνυόντων ὅ καί πρότερον ἐγένετο», Θεοφύλακτος, MPG 123,200). Δέν εἶναι θεοί τά στοιχεῖα αὐτά, ἀλλά ὑπηρετοῦν καί αὐτά τόν μόνο Θεό, γιατί ὁ οὐρανός εἶναι ὁ θρόνος Του (στίχ. 34, Ἠσ. 66,1), ἡ γῆ εἶναι ὑποπόδιο τῶν ποδῶν Του (στίχ. 35. Ἠσ. 66,1) καί τά Ἰεροσόλυμα, εἶναι πόλη τοῦ Μεγάλου Βασιλέως (στίχ. 35. Ψαλμ. 47,3), ἐπειδή ἔχουν τόν Ναό τοῦ Γιαχβέ. Ὥστε λοιπόν ὁ οὐρανός, ἡ γῆ καί τά Ἰεροσόλυμα θεωροῦνται τίμια «οὐ δι ἑαυτά, ἀλλά διά τόν Θεόν» (Ζιγαβηνός, MPG 129,220)! Ἀλλά οὔτε καί στήν «κεφαλή» του, δηλαδή, οὔτε στόν ἑαυτό του, δέν ἐπιστρέπεται νά ὁρκίζεται κανείς, γιατί καί αὐτή δέν εἶναι δική του, εἶναι τοῦ Θεοῦ! Ἄν νομίζει κανείς ὅτι εἶναι δική του ἡ κεφαλή, ἄς ἀλλάξει, ἄν μπορεῖ, μία τρίχα της (στίχ. 36)! Ἔτσι, λοιπόν, ὅποιος ὁρκίζεται στά φυσικά στοιχεῖα, εἴτε καί στόν ἑαυτό του, «ὀμνύει πάλι κατά τοῦ Θεοῦ, τοῦ πληροῦντος αὐτά καί δεσπόζοντος αὐτῶν» (Ζιγαβηνός, MPG 129,220). 3. Ὁ Κύριός μας λοιπόν Ἰησοῦς Χριστός ἀπαγορεύει τόν ὅρκο μέ τό «μή ὀμόσαι ὅλως» (στίχ. 34). Ὁ βεβαιωτικός μας λόγος πρέπει νά εἶναι ἤ τό «ναί» ἤ τό «ὄχι»: «Ἔστω δέ ὁ λόγος ὑμῶν ναί ναί, οὔ οὔ» (στίχ. 37)! Ὅταν εἶναι γιά νά ποῦμε «ναί», νά λέμε «ναί» καί ὅταν εἶναι νά ποῦμε «ὄχι» νά λέμε «ὄχι»! «Τό περισσόν τούτων (δηλαδή, τό νά ὁρκιζόμαστε) ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν», λέγει ὁ Κύριος (στίχ. 37). Ἀλλά ἐδῶ, στόν λόγο αὐτόν τοῦ Χριστοῦ, δημιουργεῖται ἡ ἀπορία: Ἄν ὁ ὅρκος εἶναι ἐκ τοῦ πονηροῦ, δηλαδή ἐκ τοῦ Διαβόλου, τότε πῶς τόν ἐπέτρεψε ὁ παλαιός Νόμος; Τόν ἐπέτρεψε ἡ Παλαιά Διαθήκη κατ οἰκονομίαν, γιά τήν ἀσθένεια τῶν Ἰουδαίων. Ἔτσι στήν Παλαιά Διαθήκη ἐπιτρέπονταν καί οἱ ζωοθυσίες, πράγμα πού ἅρμοζε στήν εἰδωλολατρική πλάνη ἀλλά ἡ παραχώρηση αὐτή ἔγινε γιά τήν ἀδυναμία τῶν Ἰουδαίων, πού ἦταν λαίμαργοι καί ἀγαποῦσαν τό νά θυσιάζουν ζῶα. Ἔτσι καί στό θέμα τοῦ ὅρκου ἐπειδή ἦταν ἀπειθεῖς, τούς ἐπέτρεψε ὁ Θεός νά ὁρκίζονται, ἐπικαλούμενοι τό ὄνομά Του, γιά νά μήν ὁρκίζονται στά εἴδωλα καί γιά νά μή διαπληκτίζονται. Ἀλλά καί ὁ ὅρκος, ὅπως καί τά ἄλλα (περιτομή καί τά λοιπά), θά καταργοῦνταν κάποτε μέ τήν ἔλευση τοῦ Μεσσία, πού θά ἔδινε τήν ὑψηλότερη νομοθεσία. «Μάθε οὖν, ὅτι οὐκ ἦν πονηρόν τότε τό ὀμνύειν μετά δέ Χριστόν, ἔστι πονηρόν ὥσπερ καί τό περιτέμνεσθαι καί ἁπλῶς τό ἰουδαΐζειν. Ἐπεί καί τό θηλάζειν τοῖς μέν παιδίοις ἁρμόζει, τοῖς δέ ἀνδράσιν αἰσχύνη» (Θεοφύλακτος, MPG 123,200)! 4
5, 33 Πάλιν ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, οὐκ ἐπιορκήσεις, ἀποδώσεις δὲ τῷ Κυρίῳ τοὺς ὅρκους σου. 34 Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶ τοῦ Θεοῦ 35 μήτε ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὑποπόδιόν ἐστι τῶν ποδῶν αὐτοῦ μήτε εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλις ἐστὶ τοῦ μεγάλου βασιλέως 36 μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς, ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα λευκὴν ἢ μέλαιναν ποιῆσαι. 37 Ἔστω δὲ ὁ λόγος ὑμῶν ναὶ ναί, οὒ οὔ τὸ δὲ περισσὸν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν. 5, 33 «Ἀκούσατε πάλι ὅτι εἰπώθηκε στούς προγόνους, νά μήν εἶσαι ἐπίορκος, ἀλλά νά ἐκπληρώσεις τίς ὑποσχέσεις σου στόν Κύριο. 34 Ἐγώ ὅμως σᾶς λέγω, νά μήν ὁρκίζεστε καθόλου οὔτε στόν οὐρανό, γιατί εἶναι θρόνος τοῦ Θεοῦ 35 οὔτε στήν γῆ, γιατί εἶναι ὑποπόδιο τῶν ποδῶν του οὔτε στά Ἰεροσόλυμα, γιατί εἶναι πόλη τοῦ μεγάλου Βασιλέως (δηλαδή τοῦ Θεοῦ) 36 οὔτε στό κεφάλι σου νά ὁρκιστεῖς, γιατί δέν μπορεῖς νά κάνεις μία τρίχα ἄσπρη ἤ μαύρη. 37 Ὁ λόγος σας ναί νά εἶναι ναί, καί τό ὄχι σας νά εἶναι ὄχι τό πέρα ἀπό αὐτά προέρχεται ἀπό τόν πονηρό. 5,33-37. Βλ. Λευϊτ. 19,12. Ἀριθμ. 30,2. Δευτ. 23,21. Ματθ. 23,16-22. Ἰακ. 5,12. Ἡ ἀπαγόρευση τοῦ Ἰησοῦ περί τοῦ ὅρκου εἶναι γενικῶς ἀπόλυτη (βλ. Ματθ. 23,16-22). 5,35. Τοῦ μεγάλου βασιλέως. Μέγας Βασιλεύς, γιατί βασιλεύει σ ὅλη τήν γῆ, βλ. Ἠσ. 66,1. Ψαλμ. 47,2.3. 5,37. Ναί, ναί οὔ οὔ. Κατά ἄλλη παράδοση διατηρηθεῖσα εἰς Ἰακ. 5,12, «ἢτω δέ ὑμῶν τό ναί ναί καί τό οὔ οὔ, ἵνα μή εἰς ὑπόκρισιν πέσητε», ἡ ἔννοια φαίνεται νά εἶναι ὅτι τό στόμα πρέπει νά προφέρει αὐτό πού ἔχει ἡ καρδιά. Σύμφωνα ὅμως μέ τούς ἀνατολικούς τύπους ἡ ἔννοια τοῦ Ματθ. πρέπει νά εἶναι ὅτι ἡ γλώσσα μας ὀφείλει νά εἶναι τόσο ἀληθής, ὥστε νά μήν ὑπάρχει ἀνάγκη νά χρησιμοποιήσουμε τόν ὅρκο. Ὁ Ἰησοῦς ἐδῶ ἀποβλέπει στήν γλώσσα, στήν ἔκφραση, καί δέν ἀπαγορεύει τήν χρήση τοῦ ὅρκου σέ ὁρισμένες περιστάσεις. FFFFFFFFFF 5
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) ΠΕΡΙ ΓΑΜΟΥ (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο) Γιατί ἔγινε στόν γάμο τό πρῶτο θαῦμα τοῦ Χριστοῦ; Ἀπ.: Τό πρῶτο καί κύριο θαῦμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ θεία Λειτουργία. Ὁ Χριστός θυσιάστηκε, γιά νά μᾶς παραδώσει τήν θεία Λειτουργία μέ τήν ὁποία σωζόμαστε καί θεούμαστε γι αὐτό ἐνανθρώπησε. Τί γίνεται στήν θεία Λειτουργία; Τό ψωμί μεταβάλλεται σέ Σῶμα Χριστοῦ καί τό κρασί σέ Αἷμα Χριστοῦ. Τό θαῦμα στόν γάμο τῆς Κανᾶ, ὅπου τό νερό ἔγινε κρασί, προτύπωνε αὐτό τό θαῦμα τῆς θείας Λειτουργίας, ὅπου τό κρασί γίνεται Αἷμα Χριστοῦ! Ἡ θεία Λειτουργία, λοιπόν, εἶχε τήν προτύπωσή της στόν γάμο τῆς Κανᾶ, γιά νά ἐκφραστεῖ ὅτι τό ἀνδρόγυνο πρέπει νά γεύεται τήν θεία Λειτουργία (τό λέμε νά ζεῖ «Εὐχαριστιακά», γιατί ἡ θεία Λειτουργία λέγεται «θεία Εὐχαριστία»), ἀλλά καί γιά νά ἐκφραστεῖ ὅτι ἡ θεία Λειτουργία εἶναι γάμος, εἶναι ἕνωση μέ τόν Θεό μας. Πραγματικά, σέ πολλούς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας ἡ θεία Λειτουργία ἐκφράζεται μέ τήν εἰκόνα τοῦ γάμου καί τοῦ φαγητοῦ. Τί σημαίνει τό ποτήρι, πού πίνουν οἱ νεόνυμφοι; Ἀπ.: Αὐτό λέγεται «κοινόν ποτήριον» καί συμβολίζει τό κοινό ποτήρι τῆς ζωῆς, πού θά τό πιοῦν καί οἱ δυό μαζί, τό ἀνδρόγυνο! Ὅ,τι ἐπιφυλάσσει ἡ οἰκογενειακή ζωή, χαρές-λύπες, εὐχάριστα-δυσάρεστα, θά τά γευθοῦν καί οἱ δυό μαζί. Δηλώνει, δηλαδή, τό κοινό ποτήρι τήν κοινωνία τῶν ἀγαθῶν τοῦ βίου καί τήν τελεία ἕνωση τῶν νεονύμφων. Οἱ Ρῶσσοι τό ποτήρι αὐτό τό ὀνομάζουν, «ἕνωση», γιατί σ αὐτό ἀναμιγνύεται κρασί μέ νερό, γιά νά ἐκφραστεῖ ἡ ἕνωση τῆς καρδιᾶς τοῦ ἄνδρα μέ τήν καρδιά τῆς γυναίκας. Παλαιότερα ἀντί γιά τό κοινό ποτήρι χρησιμοποιοῦσαν τό ἅγιο Ποτήρι καί μεταλάμβαναν οἱ νεόνυμφοι στό σημεῖο αὐτό γι αὐτό καί λίγο προηγουμένως στήν ἀκολουθία τοῦ γάμου ἀπαγγέλλουν τό «Πάτερ ἡμῶν...», πού καί στήν θεία Λειτουργία λέγεται λίγο πρίν ἀπό τήν θεία Κοινωνία (ἐπειδή τό αἴτημα «Τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν...» ἑρμηνεύεται ὅτι σημαίνει τήν Κοινωνία τοῦ Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ). «Μέ τήν κοινωνία τῆς θείας Εὐχαριστίας πραγματοποιεῖται ἡ ἕνωση, ὁ γάμος τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν Χριστό. Οἱ νεόνυμφοι, "μυστικῶς εἰκονίζοντες" τό Νυμφίο καί τή Νύμφη, ἄρχιζαν τόν γάμο τους κοινωνώντας, μετέχοντας, δηλαδή, στό "μυστικό καί ἄχραντο γάμο"» (Ζαννῆς). 6
Ἐρ.: Γιατί ὁ ἱερέας χορεύει τούς νεονύμφους τρεῖς φορές γύρω ἀπό τό τραπέζι; Ἀπ.: Αὐτό τό τραπέζι ἔχει θέση ἁγίας Τράπεζας, γι αὐτό καί βάζουμε τό ἅγιο Εὐαγγέλιο πάνω σ αὐτό, ὅπως καί τά δακτυλίδια καί τά στέφανα, πού ἡ θέση τους πρῶτα ἦταν πάνω στήν ἁγία Τράπεζα. Τό τυπικό λέει ὅτι ὁ ἱερέας τώρα λαμβάνει τόν νυμφίο, τήν νύμφη καί τόν παράνυμφο τόν νυμφίο ἀπό τό χέρι, τήν νύμφη κρατουμένη ἀπό τόν νυμφίο καί τόν παράνυμφο πού κρατάει πίσω τά στέφανα καί ὁδηγώντας τους κοντά στό θυσιαστήριο τούς χορεύει («ἅγων αὐτούς ὡς πρός τό θυσιαστήριον χορείαν ποιεῖται») ψάλλοντας δυνατά, μαζί μέ τόν λαό, ὅπως σημειώνει ἕνα εὐχολόγιο, τό «Ἠσαΐα χόρευε...». Ὁ χορός ἔχει κυκλικό σχῆμα καί ὁ τριπλός χορός, ὅπως γίνεται στούς νεόνυμφους, εἶναι τριπλῆ ἐνίσχυση τοῦ συμβόλου τοῦ κύκλου. Ὁ κύκλος ἐκφράζει τήν αἰωνιότητα καί ὁ κυκλικός χορός, λοιπόν, τῶν νεονύμφων εἶναι μιά εὐχή τῆς Ἐκκλησίας νά κερδίσουν τήν αἰωνιότητα. Ὅπως λέει ὡραῖα ὁ Εὐδοκίμωφ «ὁ δρόμος τῆς συζυγικῆς ζωῆς δέν εἶναι πιά μιά ἁπλῆ πορεία, τοποθετεῖται στόν ἄξονα τῆς αἰωνιότητας». Πέρα ὅμως ἀπό τήν παραπάνω ἑρμηνεία, ὁ χορός τῶν νεονύμφων ἐκφράζει τήν πνευματική χαρά ὅλων, ὅλης τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν νέα εὐλογημένη πορεία δυό ἀνθρώπων. Ὅπως τό βλέπουμε καί σήμερα, ὁ τριπλός χορός τῶν νεονύμφων ἔχει μιά ἐπισημότητα, καί δίκαια, γιατί ἐπιθέτει τήν νομική σφραγίδα στόν γάμο, ἄς τό ποῦμε ἔτσι, καί τό μυστήριο θεωρεῖται πιά ἔγκυρο. Γι αὐτό, γιά τό ἐπίσημο αὐτῆς τῆς στιγμῆς, ὁ λαός ραίνει τούς νεονύμφους μέ ρύζι καί κουφέτα. Ἐρ.: Στό τέλος τῆς ἀκολουθίας τοῦ γάμου βλέπουμε τόν ἱερέα νά παίρνει τά στέφανα ἀπό τούς νεονύμφους. Γιατί τό κάνει αὐτό; Ἀπ.: Αὐτό λέγεται «ἄρσις τῶν στεφάνων». Παλαιότερα φοροῦσαν οἱ νεόνυμφοι τά στέφανα καί μετά τήν ἀκολουθία καί ἔτσι στεφανωμένοι πήγαιναν μέ πομπή στό σπίτι τοῦ γαμβροῦ. Ἐκεῖ ἡ νύφη ἔλυε τήν κόμη τῶν μαλλιῶν της, δεῖγμα ὅτι παντρεύτηκε, καί ὁ γαμβρός τῆς παρέδιδε μιά ἁρμάθα κλειδιά, καί μέ τήν πράξη του αὐτή δήλωνε ὅτι καταστοῦσε τήν γυναίκα του κυρία τοῦ σπιτιοῦ του. Καί οἱ δυό παρέμεναν ἑπτά ἡμέρες στεφανωμένοι, τήν δέ ὄγδοη ἡμέρα, στήν ἀπόδοση, σάν νά ποῦμε, τῆς ἑορτῆς τοῦ γάμου τους, ἐπέστρεφαν στόν Ναό, γιά νά πάρει ὁ ἱερέας τά στέφανα ἀπό τά κεφάλια τους καί νά τά καταθέσει στό σκευοφυλάκιο, γιατί ἀνῆκαν στόν Ναό. Γι αὐτό καί διαβάζουμε στό Εὐχολόγιο, στό τέλος τῆς ἀκολουθίας τοῦ γάμου, «εὐχαί εἰς λύσιν στεφάνων τῇ ὀγδόῃ ἡμέρᾳ». Σέ μερικά μέρη τηρεῖται αὐτή ἡ παλαιά τάξη ἐπειδή ὅμως σήμερα ἐπικρατοῦν 7
ἄλλες συνθῆκες καί δέν εἶναι δυνατή στήν πράξη ἡ ἐπιστροφή τῶν νεονύμφων στό Ναό, γι αὐτό καί ἡ ἄρση τῶν στεφάνων ἀπό τόν ἱερέα γίνεται στό τέλος τῆς ἀκολουθίας τοῦ Μυστηρίου τοῦ γάμου. Ὅπου ὅμως εἶναι δυνατόν, καλόν εἶναι νά τηρεῖται ἡ παλαιά τάξη, γιατί τό κανονικό εἶναι οἱ προσκεκλημένοι τοῦ γάμου νά χαιρετοῦν στεφανωμένους τούς νεόνυμφους. FFFFFFFFFF ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ 6. ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΝΑ ΜΗΝ ΦΕΥΓΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΧΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΗΣΥΧΑΣΜΟ ΤΟΥΣ Οπως τό ψάρι δέν μπορεῖ νά ζήσει ἔξω ἀπό τό νερό, ἔτσι καί ὁ μοναχός δέν πρέπει νά φεύγει ἀπό τό Μοναστήρι του. Χάνεται. Μοναχός πού συναναστρέφεται μέ κοσμικούς ἀνθρώπους καί ἀσχολεῖται μέ ἔργα ξένα πρός τά μοναχικά του καθήκοντα, χάνει ἀπό τήν καρδιά του τόν «τόνο τῆς ἡσυχίας», τήν ἀγάπη δηλαδή πρός τόν ἡσυχασμό, καί τότε εἶναι ψάρι ἔξω ἀπό τό νερό! Δέν εἶναι μοναχός. Καί τό συμπέρασμα: «Δεῖ οὖν, ὥσπερ τόν ἰχθύν εἰς τήν θάλασσαν, οὕτω καί ἡμᾶς (τούς μοναχούς) εἰς τό κελλίον ἐπείγεσθαι, μήποτε βραδύνοντες ἔξω ἐπιλαθόμεθα τῆς ἔνδον φυλακῆς». Αὐτά τά λέει ὁ ἅγιος Ἀντώνιος, ὁ καθηγητής τῆς ἐρήμου. Βλ. Ἀπό τήν Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων, τόμ. Ι, σελ. 46. 8