,.2.ù!$.&ü+,0&!2".20*#1" +ï#0 #

,.2.ù!$.&ü+,0&!2".20*#1" +ï#0 # û/. 00 2& " 20.ù' Ž µ±!µ± ^ ± µ N ± ²õ «µ±! µ ± z µ ¾µª b ± µ ¾ µ/ ± µº µ² ± µ ~ ºµ ½ ª N, «b º, z «½ ± «¾³ ²Ÿ «µ. N º «µ. ²Ÿµº ^ «½ µ µ µ±! ± ¾ µ µ ^ ª³^ «± µ/ N ± µ µ N² ± µº µ z±œ ¾±µ± ±¾µº µ º ± «ª µº ±³ ² «µ±µº R ±³± ³R ± µ± ³ ½ ± µº³ N Ÿ µ ±³ ³ R ^ µ ± ¾ µ± N «µ. N ±µ² º S µ «^ ½ µ/ ^ µ³n ±²õ³N.³ µ ±¾ ± µ± Ÿ z ½ µ z³ µÿ³ ±z ³ «µ, ±¾ ± µ± N ± µ ¾ ^. ¾ ± µ ³ ±¾ ± µ± µt ²Ÿµµ ^ µ±³ N «² ± ³ z ½«± Ž µ µº ². ± R Ÿ ±²± µ±! _µ ²± ± ± N ^ µ šµ R ~± N ½µ ²± Ž µ± µ±!µ± µ ² ± R ª µ ³ µ ± ³ _ ±³ N N ½ ±³ ³ ± N «±! z ó Ž µ±³ ^ ± R ±~ªµ c µ±³±»³µ b «N N µ ²² ±~ µ õ³n ² ± ¾ õ ± z óµ N µ³ ± ¾ ª³N ª«±z½ ±³ ³ ² µ±!µ± ±¾µ± ½ ± º ^ ~ µ ³ µ± ¾µª³ ^ ± ³ ^ ½ ±³ ª ±µ ^«± N ª S¹ µ± µ. N ±µ² º N«µ µ±³ R ½ µ±³ z «± ± ³ N ±ªµ½µ µ±³^ ± R µ½ N º ^ µ ± ^ µ. µ ³ N ± ³ ² µº µ±! N «½ ± 0$üŒ00!.1.Keystone 1

.!.2!10" ù. ùœ)2 00 Œ #1."/02..02.3!102012 202!/ 1."2.Œ)1Œ.1.«z±œ ¾±µ± ±¾µº µ º ± «ª «b «N N». /0" ú.!%02012 202!/ 1."2".Œ.210"2&Œ.!.2& 0!&210& ú z ½«±.01020Œ+"$!1 Œ 02..#2 12 00.Œ..2%2 #.!$. #)1 #.2 0 03!0. /0" ú. 012 * 2 #+* +.*&.2.012 1#Œ-!.1.)2 «± ³_ ±³N N ½ ±³»0Œ 1&!.2)/)..2202.Œ %.#2.0Œ.0Œ- $0!.2.#Œ 12!02.121#$0.2 #0 # ³ ± N «±!z óž µ±³«ÿµº µ±!n «½ ± ; /0" ú. 0"0. 2110!"00+/0".!02".22-2&..Œ+"01.!+ 2.12/0+/Œ 20.2 # /0" ú.!%020.1#+# 2".!$.."0"..- 0.Œ)2"Œ.!.2&0" ±¾ ± ª ±~± ½ ±³ ².. /0" 0$üŒ00!.1.Keystone 2

ù//.2 00 ÿ1!2 #" "± «³ ²± ª º µº³ µ N² k ³ b ± ± ¾ µ±¾µ± µ± µ ²±³ õ ± ± ± ±¾ ±³ ½ ±³ ^ µ ¹³ ³² ± ± µ! ²±³ µ±! ± ³k. N² ª ½³ ² µ±¼³µ. R º ± µ. ²± ½ ± ³ ¾ ³!²± µ ½ µ±³b µ µ ² µ µ ² ½² ³ N ± Ÿ µº _µ ²º µ N² Ÿ N ± µÿ³ µ±¼³ µ± ³ ¾ ± ³ µ± ±!µ± µ µª µ ª µ š± ³ º µ ² N ² p µ N² µ±¾µ± ³! b µ +..02.3!102012 202!/ 1."2 00 /0" +...!%0202 #) "2&Œ.!.2&02 $+ 12.!).2Œ2+1Œ #!1 2. ± ± ±¾ ±³ ¾ ³N ± Ÿ µº ± µÿ³. /0".02.3!0202.Œ.!.2&!.2.12.212 $ 2*- Œ 2"!12"0012+2.. 2. µ N µ µª. /0" +..$.!.2!12 *1#2.2+" #Œ!.10"0" 12.Œ)1Œ.1.Œ #. #0 «µ ² ½² ³N ± Ÿ µº _µ ²º µ N² Ÿ N ± µÿ³ µ±¼³ µ± ³ ¾ ± ³ µ± ±!µ± µ µª µ ª µ š± ³ º µ ² N ² p µ N² µ±¾µ± ³! b µ ª /0" 0$üŒ00!.1.Keystone 3

ùù þüÿ 1023!.1 ù Œ)#Œ!$./* /.2#/..2.2 3! *10 /.- ".2 / ".0"/0.2.)Œ&"Œ120* #2)1.!. "$.*/ "+120.Œ!0.Œ.!.00Œ12)"12 /. 1*.. $0 2 2). 0.!.Œ) 2.. Œ!.2... 2..00+. 2 # 2. /#.2).. Œ.!03..Œ)2.!)200.Œ. 2."12.1Œ- 2.. / #!0 0!&2" 1$10" 0 )Œ. 00.. 1 2+0..0.Œ)23#.)Œ #"00.2...2.Œ!220.01.12 #".!+Œ #"1..0.1 /*. " 02 0)ò21..00!+2."0 /. "/0..0 2Œ 20/.3!02).Œ)2 02 /.. /*./.2 / /!)...Œ! *10.1$#!120 Œ ")2.#2)0.0 30!.Œ)/0.2 )2.0"/00./. "0212 #.0Œ0/..0-2.0Œ0/02.0..0"/. "12/&2&.Œ)2Œ %2 #.2 *1#3! 2 "/00...).3 * )Œ #.." 0Œ&"0.101../0./0.!.2!10" ú þ $!1 2" " ½«± 0. 0!& )Œ&" 3.02..Œ) 2 0/ " 2& /!.12! 22& Œ # Œ0!!3 2. +.*&01+002 #"0 *"2!&Œ Œ #$ 2." 12.2 $2 #2.)/.2#/2 #+*.Œ! *- 10.. Œ 0)0"2"0Œ#0"2 #023!1.#2.!0 Œ /Œ 20Œ0!!1)12/!12 #.!+Œ # *3&. 0 2".'".2%0" 2 #.!$. # )1 # 0 Œ! *1..Œ!22 #2.Œ2.ò21. Œ.!/0-0$üŒ00!.1.Keystone 4

. û."10&"$!#1! $0!&202û. û)#1 ".Œ00#!&10 2" ú$0" Œ # 0$0 3#.10 0."20. 2!)Œ!&Œ "Œ #$0-0 2 $ "." 2)1 0" /*." 00!0 $&!" 2 3) 2"2&!.".Ž.2!+.2.Ž2 #)&"0.Œ!- 0"/0"..0"Œ # 2.10! "2&1#.-!+Œ&2 #..Œ)/ 20. 2& $!1 Œ +2." 0!& 2 ½«±. 2 2 $ 2 # /.2#/ * 1220*0..2!..-!+Œ&Œ #Œ! *10.Œ!220)20Œ# *102 #"2#-! #"þ.œ)#2..0020 #1.Œ #.20$. 2 #"/30!00.Œ 201../.Œ!22 #00/ #". 1 *!... Œ120* # )2!1 2. Œ&.Œ) 2 #"01 *".2 #") #".)2. Œ.!.0 #.2- +!2 &" 2 2 ". 2".)10". / 200" Œ!0" 2 #" ú 012 *.2.0120Œ!..2/.2*Œ&1 «± ³_ ±³ªŒ #1# %020&!.2 #1 3-12,!.1*.$ #2 1#3! 2 #1$#! *.!02 2 0./.. Œ.! #1012 Œ!..2)22.2".- Œ)%0"2&.!12!.2+*&2" ù."ùœ).#2) 2 1#Œ!.1. 3.02. )2 /0..&!0 10..!&Œ 2/#.2)22..0.Œ!.2/. "..0- Œ02/. 1*&"2!)Œ &"ÿ1$#!02.)2 -!&Œ "03.!)02 #".)0"2 #/. #)$.Œ)Œ! 2-1. 0Œ0/ /0 $0 0Œ. $0 3#1! Œ Œ! " 2./. 02.3!0 2".!12!.2".2- %0"2"0Œ $"2 #.200&12" &."2&.!+Œ&1ï. &) 1#). /12 #Œ!- 2 1*.1 µ N µ N «ª Œ #..- 02!&Œ.1#!3+02.021#.2- )2. 1#Œ0!3! 2 # 0202. 12. 2& 1#-.!+Œ&2 #*3&.020&!.2 #+)2. -!&Œ "0.. ")2Œ!0../0$&!".#312.- 2. 2" 1#Œ00" 2)20 02.ŒŒ20 12 2" 3*1" Œ.!.//02./123#1! Œ2 #2Œ0 0. 0$üŒ00!.1.Keystone 5

þœ %2 #+!$02.10.20102.1)/ 1&-!.2 Œ %Œ # /$02.. 2&."Ž± ³ _ ½³Ž/)2.0"/0/.Œ!2202.)021 2 #þ1.#22 #&!2.21#Œ0!3! 2 #.!+Œ #0.Œ! 2.12"0&!."2 #.2+- 1þ.!020.+1ü.120101.0Œ201 #0 2.)03)1! #020..)&!2" Œ) Œ120*0)2+12 #. *. 02 /!).21&- 12Œ!!..2 0#/..ù.!02 Œ!0. //.$200..!3+1"ù!0...&!0.0"2.!022..)..2 Œ!0. 0Œ0/!&Œ ".Œ)2.0Œ#0)22 0#$.!120.2 - /0120#/..2..).Œ)2 /012 0#/..!.)!&Œ Œ!22 #2..)03)- 1 2 &! #.0"/00.2)1 0ŒŒ). "+120.Œ!2200 *1.2.))2...&!0)2 0..)..Œ! 22)1.Œ) 2#0. 2"%#$" ü- Œ &". 0...0".Œ.!.1*! 2.12.) 0.2." 2"." 2 #". )$ 2" /01" 2 #". 2 Œ! # 0.#2) 2 1# 1) 3.02. 1.!$ 12".!02".22 &!2 +.202.0&!0)2.!020.Œ! ')0...- 1 *.3) #.1)"2".!+Œ"3*1".22 Œ %2 #&!2.!02.2 /. 0.Œ! ')2" 00*0!" *1" 2 #.!+Œ #. 0Œ &" 0 2.2.&. 2 1&12 Œ./0.!&Œ Œ -! *..2.21 #2.!02../ #!1 # - &0"/. # +..20!+10212 #1$#!02.)2. /. 1* 0..1#.12 0 2 Œ! 1&Œ) 1#- 3! 0Œ0/..")Œ #Œ!0../10...Œ 3*02 2&!../00Œ0/ 0!&Œ "Œ120*0)2./.2 &300.2 Œ *Œ0!11)20!.Œ)2/. 1*0Œ0/ 0$üŒ00!.1.Keystone 6

/. Œ ".Œ 2 *10 2 /*.../0.2+!2.. /0 2 $!1 Œ *10. 3.)2..)2 "..- )2.2 "12 #"#Œ #". Œ. "12.2 #/-. #.!+Œ # Œ! 12 12 #" #" 0. #Œ!2)".02..Œ)3) Œ&"./10..#2 *" )! " #Œ 12!2)"1# 1)"2 #+/ 02. 10.2 "!10" Œ #.2. # 12 + 2& Œ + 2.2% Œ. 1*3&. 0 2 &-!2.2 2&./00.0Œ.!".Œ /02)")-! " ú. þ.œ21!102.1201.&2 #1$ * # 100)22.Žþ/. 1*Ž þ/0+/"œ 20. «./0Œ #Œ!. 0ª ú ±¾ ± ^«º^ «. ± µ ¾º^ šª º ²Ÿ ºN ±² ¾º Ÿ º ~± ± º ±.k ±! ± Ÿ º š½ ±³ ±³ ². ²Ÿµµº ±.^² Ÿ ± 2023!.1ù+12 # 0 # õ2)&"2.!.12)..2$ #02 0 #1. ) ".#2)2.0.Œ *Œ 1*2 ".Œ0!11)20! /0/ - ".Œ /02)"+.2Œ )"/0&!0)2 0*! ".Œ)2..!$)" 2 # #".".3 * Œ!0. 2 # 2 #" Œ! ) #" 2&&Œ 2+.3 *Œ0#100/+.2102Œ).#- 2 *".2$+!.!.10 Œ.2!."ü#.)!.".Œ)2.- 3 * $.1.20 #1.2.2102Œ!0Œ1&Œ-.3 *#Œ122 #"Œ 0 #"/* #".2)1 Œ *0-2.02.212.1+120.0 #1 #Œ 2#!. - 0"2 #".. #".)Œ &.!+"2..1-0..!$.#2.2+!...2$ #2.10. 0$üŒ00!.1.Keystone 7

+. ± ± ±¾ ±³ ± ± ± ª ¾ ³ ¾ N ± Ÿ µº N ±. ± µÿ³ ± µõ ).2. ü012+2." 2." Ž µ µ µ V N Ÿ N ¹ µ µ µª «µª µ µ +V ± Ÿ µº 0Œ!!.2$! 02 $/+02 Œ! 20!)$! 101$102!.Œ #Œ! 1/ -!00.Œ)#20#Œ 00 2"2 _µ ²º þ02 $.Œ! *10.0&!0.0.2&.2 ± ±!µ±.2.2&"0œ!!.2)"œ! 1/!1)"2 # Œ 1 *12!.Ž021210Ž º.200 2 #.Œ.!032 #Žµ ² Œ #.02.&"!.2"1#Œ0!.1.2".- Œ.!03.2"Œ!)2.1" ± ²0.2!.2221&2 #1#/02- *!.2 "p 12 0 *0 #Œ 00 2 #!.2 "Ž. N².2.2&"0Œ!!.2)"Œ! 1/!1)"2 # $!) #12!.Žp 0$üŒ00!.1.Keystone 8

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Διδαγμένο κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν, Β 37 "Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ οὐ ζηλούσῃ τοὺς τῶν πέλας νόμους, παράδειγμα δὲ μᾶλλον αὐτοὶ ὄντες τισὶν ἢ μιμούμενοι ἑτέρους. καὶ ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ' ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι τὸ ἴσον, κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ἕκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπὸ μέρους τὸ πλέον ἐς τὰ κοινὰ ἢ ἀπ' ἀρετῆς προτιμᾶται, οὐδ' αὖ κατὰ πενίαν, ἔχων γέ τι ἀγαθὸν δρᾶσαι τὴν πόλιν, ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται. ἐλευθέρως δὲ τά τε πρὸς τὸ κοινὸν πολιτεύομεν καὶ ἐς τὴν πρὸς ἀλλήλους τῶν καθ' ἡμέραν ἐπιτηδευμάτων ὑποψίαν, οὐ δι' ὀργῆς τὸν πέλας, εἰ καθ' ἡδονήν τι δρᾷ, ἔχοντες, οὐδὲ ἀζημίους μέν, λυπηρὰς δὲ τῇ ὄψει ἀχθηδόνας προστιθέμενοι. ἀνεπαχθῶς δὲ τὰ ἴδια προσομιλοῦντες τὰ δημόσια διὰ δέος μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν, τῶν αἰεὶ ἐν ἀρχῇ ὄντων ἀκροάσει καὶ τῶν νόμων, καὶ μάλιστα αὐτῶν ὅσοι τε ἐπ' ὠφελίᾳ τῶν ἀδικουμένων κεῖνται καὶ ὅσοι ἄγραφοι ὄντες αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν".

Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το τμήμα "Χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ...κεκώλυται". Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β.1. "Μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους... κεκώλυται". Ποιες βασικές αρχές της αθηναϊκής δημοκρατίας παρουσιάζονται στο τμήμα αυτό, πώς ορίζονται από τον Θουκυδίδη και πώς συνδυάζονται μεταξύ τους στο πλαίσιο της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος; Μονάδες 15 Β.2. "'Ελευθέρως... προστιθέμενοι." Ποια στοιχεία από την περιγραφή αυτή της ελευθερίας σάς φαίνεται ότι εξιδανικεύουν την αθηναϊκή δημοκρατία και ποια την παρουσιάζουν ρεαλιστικά; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 15 Β.3. Ποια ήταν η δομή ενός συνηθισμένου επιταφίου λόγου στην αρχαία Αθήνα, και σε τι διαφέρει ως προς αυτήν ο Επιτάφιος του Περικλή; Β.4. Να γράψετε τα ρήματα της αρχαίας ελληνικής από τα οποία παράγονται οι παρακάτω λέξεις:

ἀξίωσις, νόμος, ἀκρόασις, ἐπιτήδευμα, ὄψις. Γ. Αδίδακτο κείμενο 'Ανδοκίδου, Περί τῆς πρὸς Λακεδαιμονίους εἰρήνης, 13-14 Σκεψώμεθα οὖν πρῶτον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, διὰ τί καὶ πολεμήσωμεν. οἶμαι γὰρ ἂν πάντας ἀνθρώπους ὁμολογῆσαι διὰ τάδε δεῖν πολεμεῖν, ἢ ἀδικουμένους ἢ βοηθοῦντας ἠδικημένοις. ἡμεῖς τοίνυν αὐτοί τε ἠδικούμεθα, Βοιωτοῖς τε ἀδικουμένοις ἐβοηθοῦμεν. εἰ τοίνυν ἡμῖν τέ ἐστι τοῦτο παρὰ Λακεδαιμονίων, τὸ μηκέτι ἀδικεῖσθαι, Βοιωτοῖς τε δέδοκται ποιεῖσθαι τὴν εἰρήνην ἀφεῖσιν Ὀρχομενὸν αὐτόνομον, τίνος ἕνεκα πολεμήσωμεν; ἵνα ἡ πόλις ἡμῶν ἐλευθέρα ᾖ; ἀλλὰ τοῦτό γε αὐτῇ ὑπάρχει. ἀλλ' ὅπως ἡμῖν τείχη γένηται; ἔστι καὶ ταῦτα ἐκ τῆς εἰρήνης. Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ.2.α. τάδε, τίνος, ἡμῶν, αὐτῇ. Να αναγνωρίσετε το είδος καθεμιάς από τις παραπάνω αντωνυμίες και να γράψετε τον αντίστοιχο τύπο της στον άλλο αριθμό (ενικό ή πληθυντικό ανάλογα). Μονάδες 4 Γ.2.β. σκεψώμεθα, ὁμολογῆσαι, ἀδικουμένους, ἀφεῖσιν, ᾖ, γένηται.

Να γράψετε το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται ο καθένας από τους παραπάνω τύπους. Μονάδες 6 Γ.3.α. "εἰ τοίνυν ἡμῖν... ἐκ τῆς εἰρήνης". Να γράψετε τους προσδιορισμούς του σκοπού που υπάρχουν στο τμήμα αυτό. Μονάδες 6 Γ.3.β. Εἰ τοίνυν ἡμῖν τέ ἐστι τοῦτο παρὰ Λακεδαιμονίων, τίνος ἕνεκα πολεμήσωμεν; Τι δηλώνει αυτός ο υποθετικός λόγος; Μονάδες 2 Να τον μετατρέψετε έτσι, ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο. Μονάδες 2

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ιδαγµένο κείµενο 'Αριστοτέλους 'Ηθικά Νικοµάχεια (Β6, 4-10) Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ µὲν πλεῖον τὸ δ' ἔλαττον τὸ δ' ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ' αὐτὸ τὸ πρᾶγµα ἢ πρὸς ἡµᾶς... Λέγω δὲ τοῦ µὲν πράγµατος µέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ' ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡµᾶς δὲ ὃ µήτε πλεονάζει µήτε ἐλλείπει τοῦτο δ' οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ µέσα λαµβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγµα ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται τοῦτο δὲ µέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθµητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡµᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα µναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ µνᾶς προστάξει ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψοµένῳ ἢ ὀλίγον Μίλωνι µὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχοµένῳ τῶν γυµνασίων πολύ. Ὁµοίως ἐπὶ δρόµου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήµων τὴν ὑπερβολὴν µὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ µέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ' αἱρεῖται, µέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγµατος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡµᾶς. Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήµη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ µέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ' ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς µὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ µεσότητος σῳζούσης, οἱ δ' ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγοµεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ' ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀµείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ µέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ µέσον. Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: "Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήµων... καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ µέσον". Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1."Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ...οὐ τὸ τοῦ πράγµατος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡµᾶς": Με ποια κριτήρια είναι δυνατός, κατά το χωρίο αυτό, ο καθορισµός του "µέσου" και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της µεσότητας, ανάλογα µε το κριτήριο καθορισµού της; Μονάδες 15 Β2.Τέχνη - ἀρετή - φύσις: Ποιο κοινό χαρακτηριστικό γνώρισµα διακρίνει ο Αριστοτέλης στις τρεις αυτές έννοιες, σε ποια από τις τρεις δίνει το προβάδισµα και γιατί, κατά τη γνώµη σας, της δίνει το προβάδισµα αυτό; Μονάδες 15 Β3.Ποια φιλοσοφική και συγγραφική δραστηριότητα ανέπτυξε ο Αριστοτέλης κατά την περίοδο στην οποία ανήκουν τα "Ηθικά Νικοµάχεια"; ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Β4. Να σχηµατίσετε ένα οµόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής για καθέναν από τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους, χρησιµοποιώντας την παραγωγική κατάληξη που σας δίνεται: λαβεῖν : -µα ἄγουσα : -ή εἰώθασιν : -ος ἔχουσιν : -σις φθειρούσης : -ά Γ. Αδίδακτο κείµενο Ξενοφῶντος Ἑλληνικά Α (γ ) 8-10 Ἐκ τούτου δὲ Ἀλκιβιάδης µὲν ᾤχετο εἰς τὸν Ἑλλήσποντον καὶ εἰς Χερρόνησον χρήµατα πράξων οἱ δὲ λοιποὶ στρατηγοὶ συνεχώρησαν πρὸς Φαρνάβαζον ὑπὲρ Καλχηδόνος εἴκοσι τάλαντα δοῦναι Ἀθηναίοις Φαρνάβαζον καὶ ὡς βασιλέα πρέσβεις Ἀθηναίων ἀναγαγεῖν, καὶ ὅρκους ἔδοσαν καὶ ἔλαβον παρὰ Φαρναβάζου ὑποτελεῖν τὸν φόρον Καλχηδονίους Ἀθηναίοις ὅσονπερ εἰώθεσαν καὶ τὰ ὀφειλόµενα χρήµατα ἀποδοῦναι, Ἀθηναίους δὲ µὴ πολεµεῖν Καλχηδονίοις, ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν. Ἀλκιβιάδης δὲ τοῖς ὅρκοις οὐκ ἐτύγχανε παρών, ἀλλὰ περὶ Σηλυµβρίαν ἦν. Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 Γ2.α) συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηµατικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ2.β) ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθµό το αρσενικό γένος της µετοχής του ενεργητικού παρακειµένου. Μονάδες 5 Γ3. α)να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις µετοχές: πράξων, παρών. Μονάδες 5 Γ3.β) Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου που λανθάνει στο κείµενο και και να τον χαρακτηρίσετε. Μονάδες 5 Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόµενους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Τα θέµατα να µην τα αντιγράψετε στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης : Τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης : Μία (1) ώρα µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2001 ΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2001 ΕΣΜΗ ΤΡΙΤΗ (3η) ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ : ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) Α. Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΩΝ: Έκδοση H. DlELS- W.KRANZ, Τόµος Β ικαιοσύνη οὖν τὰ τῆς πόλεως νόµιµα, ἐν ᾗ ἂν πολιτεύηταί τις, µὴ παραβαίνειν. Χρῷτ' ἂν οὖν ἄνθρωπος µάλιστα ἑαυτῷ ξυµφερόντως δικαιοσύνῃ, εἰ µετὰ µὲν µαρτύρων τοὺς νόµους µεγάλους ἄγοι, µονούµενος δὲ µαρτύρων τὰ τῆς φύσεως τὰ µὲν γὰρ τῶν νόµων ἐπίθετα, τὰ δὲ τῆς φύσεως ἀναγκαῖα καὶ τὰ µὲν τῶν νόµων ὁµολογηθέντα οὐ φύντ' ἐστίν, τὰ δὲ τῆς φύσεως φύντα οὐχ ὁµολογηθέντα. Τὰ οὖν νόµιµα παραβαίνων ἐὰν λάθῃ τοὺς ὁµολογήσαντας καὶ αἰσχύνης καὶ ζηµίας ἀπήλλακται µὴ λαθὼν δ'οὔ τῶν δὲ τῇ φύσει ξυµφύτων ἐάν τι παρὰ τὸ δυνατὸν βιάζηται, ἐάν τε πάντας ἀνθρώπους λάθῃ, οὐδὲν ἔλαττον τὸ κακόν, ἐάν τε πάντες ἴδωσιν, οὐδὲν µεῖζον οὐ γὰρ διὰ δόξαν βλάπτεται, ἀλλὰ δι' ἀλήθειαν. Β. Α Ι ΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΟΥΚΥ Ι ΟΥ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΙV,104 : Έκδοση Οξφόρδης οἱ δὲ ἐναντίοι τοῖς προδιδοῦσι, κρατοῦντες τῷ πλήθει ὥστε µὴ αὐτίκα τὰς πύλας ἀνοίγεσθαι, πέµπουσι µετὰ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Εὐκλέους τοῦ στρατηγοῦ, ὃς ἐκ τῶν Ἀθηνῶν παρῆν αὐτοῖς φύλαξ τοῦ χωρίου, ἐπὶ τὸν ἕτερον στρατηγὸν τῶν ἐπὶ Θρᾴκης, Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου, ὃς τάδε ξυνέγραψεν, ὄντα περὶ Θάσον (ἔστι δὲ ἡ νῆσος Παρίων ἀποικία, ἀπέχουσα τῆς Ἀµφιπόλεως ἡµίσεος ἡµέρας µάλιστα πλοῦν), κελεύοντες σφίσι βοηθεῖν. καὶ ὁ µὲν ἀκούσας κατὰ τάχος ἑπτὰ ναυσὶν αἳ ἔτυχον παροῦσαι ἔπλει, καὶ ἐβούλετο φθάσαι µάλιστα µὲν οὖν τὴν Ἀµφίπολιν, πρίν τι ἐνδοῦναι, εἰ δὲ µή, τὴν Ἠιόνα προκαταλαβών. Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να εξηγήσετε σε ποια σηµεία του διδαγµένου κειµένου αποδεικνύεται ότι το φυσικό δίκαιο προϋπάρχει των νόµων της πολιτείας. 2. Ποιες είναι οι κυριότερες από τις γλωσσικές ιδιοτυπίες του έργου του Θουκυδίδη; 3. τοῖς προδιδοῦσι, ἀπέχουσα: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο στον ενικό και πληθυντικό αριθµό της προστακτικής του αορίστου β στη φωνή που βρίσκονται. παρῆν, προκαταλαβών: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο στον ενικό αριθµό της υποτακτικής και προστακτικής του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται. ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ἔπλει: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο του πληθυντικού αριθµού σε όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα. τάδε, τι: Να γράψετε τη δοτική και αιτιατική του θηλυκού γένους στον πληθυντικό αριθµό. πλοῦν: Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθµού. ναυσίν: Να γράψετε τη γενική και αιτιατική του ενικού και του πληθυντικού αριθµού. ἡµίσεος: Να γράψετε τη γενική και την αιτιατική του θηλυκού και του ουδετέρου γένους στον πληθυντικό αριθµό. µάλιστα: Να γράψετε τους άλλους βαθµούς του τύπου αυτού. 4. α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις: τοῖς προδιδοῦσι, αὐτοῖς, φύλαξ, παροῦσαι. β. τοῖς προδιδοῦσι, ἀκούσας: Να αναλύσετε τις µετοχές στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις. Ο ΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνον τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, δέσµη, εξεταζόµενο µάθηµα). εν θα µεταφέρετε στο τετράδιο τα κείµενα και τις παρατηρήσεις. ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων, αµέσως µόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καµιά άλλη σηµείωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε τα φωτοαντίγραφα µαζί µε το τετράδιο. 3. Να µεταφράσετε και τα δύο κείµενα (διδαγµένο και αδίδακτο). 4. Να απαντήσετε σε όλες τις παρατηρήσεις. 5. ιάρκεια εξέτασης : τρεις (3) ώρες. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης : µία (1) ώρα µετά την έναρξη της εξέτασης. ΑΠΟ ΤΗΝ Κ. Ε. Γ. Ε. ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγµένο κείµενο Πλάτωνος Πρωταγόρας (323 Α - Ε) Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις, ἐάν τις φῇ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἶναι, ἢ ἄλλην ἡντινοῦν τέχνην ἣν µή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι προσιόντες νουθετοῦσιν ὡς µαινόµενον ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐάν οὗτος αὐτὸς καθ' αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα µανίαν, καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε µή, ἢ µαίνεσθαι τὸν µὴ προσποιούµενον [δικαιοσύνην] ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν' οὐχὶ ἁµῶς γέ πως µετέχειν αὐτῆς, ἢ µὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις. Ὅτι µὲν οὖν πάντ' ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύµβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ µετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ' ἀπὸ τοῦ αὐτοµάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιµελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι µετὰ τοῦτο πειράσοµαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυµοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα µὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ' ἐλεοῦσιν οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σµικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα µὲν γὰρ οἶµαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις ὅσα δὲ ἐξ ἐπιµελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα µὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυµοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: "Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς... ταῦτα λέγω". Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. "Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς... ἢ µὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις": Να εκθέσετε το επιχείρηµα που χρησιµοποιεί στην παράγραφο αυτή ο Πρωταγόρας, για να αποδείξει το "διδακτόν" της αρετής, και να το αξιολογήσετε. Β2. "Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακά... τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς": Σύµφωνα µε τον Πρωταγόρα, οι άνθρωποι έχουν ελαττώµατα που προέρχονται από τη φύση ή τυχαίους παράγοντες. Έχουν όµως και ελαττώµατα που οφείλονται στην έλλειψη αγωγής. Πώς αντιµετωπίζεται στην εποχή του σοφιστή καθεµιά από τις κατηγορίες αυτές των ανθρωπίνων ελαττωµάτων στο πλαίσιο της κοινωνικής συµβίωσης και γιατί; Β3. "... ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυµοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις": Κατά τον Πρωταγόρα, οι τιµωρίες (κολάσεις) επιβάλλονται στους ανθρώπους, όταν δε διαθέτουν την πολιτική αρετή. Σε ποιους και για ποιο λόγο επιβάλλονται κυρώσεις από την πόλη, σύµφωνα µε τα στοιχεία του µεταφρασµένου κειµένου που ακολουθεί; Πλάτωνος Πρωταγόρας (326 D-E) Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, µε τη σειρά της, τους αναγκάζει να ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ µάθουν τους νόµους και να ζουν σύµφωνα µε αυτούς, ώστε να µην ενεργούν από µόνοι τους και όπως νοµίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραµµίζοντας τους νόµους, αυτά τα επινοήµατα των καλών, παλαιῶν νοµοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωµα και όσους άρχονται να συµµορφώνονται µε αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονοµάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα µέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο µεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δηµόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όµως θα ήταν µάλλον το να µην µπορεί να διδαχθεί η αρετή. Β4. Να προσδιορίσετε το περιεχόµενο και τη λειτουργία του µύθου ως µεθόδου ανάπτυξης απόψεων του Πρωταγόρα και του Πλάτωνα. Β5. Να γράψετε δύο οµόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: καταγελῶσιν, εἰδῶσιν, µετέχειν, προσποιούµενον, ἀποδεῖξαι. Γ. Αδίδακτο κείµενο ηµοσθένης κατά Μειδίου (169-170) Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι, οὐ κατὰ τὰς Μειδίου λῃτουργίας, οἱ µὲν ναυµαχίας νενικηκότες, οἱ δὲ πόλεις εἰληφότες, οἱ δὲ πολλὰ καὶ καλὰ τῇ πόλει στήσαντες τρόπαια ἀλλ' ὅµως οὐδενὶ ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ πώποτε τούτων δεδώκατε τὴν δωρειὰν ταύτην οὐδ' ἂν δοίητε, ἐξεῖναι τοὺς ἰδίους ἐχθροὺς ὑβρίζειν αὐτῶν ἑκάστῳ, ὁπότ' ἂν βούληται καὶ ὃν ἂν δύνηται τρόπον. οὐδὲ γὰρ Ἁρµοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι τούτοις γὰρ δὴ µέγισται δέδονται δωρειαὶ παρ' ὑµῶν καὶ ὑπὲρ µεγίστων. οὐδ' ἂν ἠνέσχεσθ', εἰ προσέγραψέ τις ἐν τῇ στήλῃ "ἐξεῖναι δὲ καὶ ὑβρίζειν αὐτοῖς ὃν ἂν βούλωνται". δωρειά: δωρεά, προνόµιο. Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθµό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται). Γ2.β. Καλὰ µεγίστων Επίρρηµα Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός Θετικός Επίθετο Συγκριτικός Μονάδες 5 Να γράψετε τους ζητουµένους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου : οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου. δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β της ίδιας φωνής. δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ3.α. "Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι": Να γράψετε τη δευτερεύουσα πρόταση του χωρίου αυτού, να δηλώσετε το είδος της και να προσδιορίσετε το συντακτικό της ρόλο (Μονάδες 3). Να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2). Μονάδες 5 Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειµένου: κατὰ τὰς λῃτουργίας, τῇ πόλει, οὐδενί, ὑβρίζειν, ὑπὲρ µεγίστων. Μονάδες 5 Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόµενους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Τα θέµατα να µην τα αντιγράψετε στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης : Τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης : Μιάµιση (1 1/2) ώρα µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (41) «Ξυνελών τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν εἶναι καὶ καθ' ἕκαστον δοκεῖν ἄν µοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ' ἡµῶν ἐπὶ πλεῖστ' ἂν εἴδη καὶ µετὰ χαρίτων µάλιστ' ἂν εὐτραπέλως τὸ σῶµα αὔταρκες παρέχεσθαι. καὶ ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόµπος τάδε µᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναµις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάµεθα, σηµαίνει. µόνη γὰρ τῶν νῦν ἀκοῆς κρείσσων ἐς πεῖραν ἔρχεται, καὶ µόνη οὔτε τῷ πολεµίῳ ἐπελθόντι ἀγανάκτησιν ἔχει ὑφ' οἵων κακοπαθεῖ οὔτε τῷ ὑπηκόῳ κατάµεµψιν ὡς οὐχ ὑπ' ἀξίων ἄρχεται. µετὰ µεγάλων δὲ σηµείων καὶ οὐ δή τοι ἀµάρτυρόν γε τὴν δύναµιν παρασχόµενοι τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυµασθησόµεθα, καὶ οὐδὲν προσδεόµενοι οὔτε Ὁµήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι µὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ' ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει, ἀλλὰ πᾶσαν µὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡµετέρᾳ τόλµῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ µνηµεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες µὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν µαχόµενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειποµένων πάντα τινὰ ἐθέλειν εἰκὸς ὑπὲρ αὐτῆς κάµνειν». Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: «µετὰ µεγάλων δὲ σηµείων... ὑπὲρ αὐτῆς κάµνειν». ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Αθηναίου µε βάση τα στοιχεία του διδαγµένου κειµένου. Β2. «Πανταχοῦ δὲ µνηµεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες»: Γιατί ο Περικλής αναφέρεται εδώ όχι µόνο στις επιτυχίες αλλά και στις αποτυχίες της Αθήνας; Β3. Να αναλύσετε τη βασική επιφύλαξη που διατυπώνει ο Περικλής στο µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί σχετικά µε τη δυνατότητα του λόγου να πείσει τους ακροατές και να εκθέσετε το επιχείρηµα, µε το οποίο παρακάµπτει την επιφύλαξη αυτή στο παρακάτω απόσπασµα: «ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόµπος τάδε µᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναµις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάµεθα, σηµαίνει». (κεφ. 41) Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, (35) [...] Γιατί είναι δύσκολο να µιλήσει κανείς µ επιτυχία, εκεί που µε κόπο εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι λέει την αλήθεια. Κι αυτό, γιατί ο ακροατής που ξέρει καλά τα γεγονότα και τ ακούει µ ευνοϊκή διάθεση, ίσως θα σχηµάτιζε τη γνώµη ότι τα λεγόµενα είναι κάπως κατώτερα, σε σύγκριση µ αυτά που και θέλει ν ακούει και τα ξέρει καλά όµως, αυτός που δεν τα γνώρισε, θα σχηµάτιζε τη γνώµη πως πρόκειται για υπερβολές, επειδή νιώθει φθόνο, αν τυχόν ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δική ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ του δύναµη. Γιατί µόνο ως εκείνο το σηµείο ανέχεται ο άνθρωπος ν ακούει επαίνους που λέγονται για άλλους, ως εκεί που κι ο καθείς πιστεύει ότι είναι ικανός να κατορθώσει κάτι απ όσα άκουσε όµως, για καθετί που ξεπερνά τη δύναµή του, κυριεύεται απ την πρώτη στιγµή από φθόνο, κι έτσι δεν δίνει πίστη. Β4. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαµόρφωση της προσωπικότητας του Περικλή; Β5. Να γράψετε δύο οµόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: παίδευσιν, εὐτραπέλως, κατάµεµψιν, ἐσβατόν, λειποµένων. Γ. Αδίδακτο κείµενο Ξενοφώντος Αποµνηµονεύµατα. ΙV.16. Ἀλλὰ µὴν καὶ ὁµόνοιά γε µέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁµονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ Ἑλλάδι νόµος κεῖται τοὺς πολίτας ὀµνύναι ὁµονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀµνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον οἶµαι δ' ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ' ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ' ἵνα τοῖς νόµοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐµµενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιµονέσταται γίγνονται ἄνευ δὲ ὁµονοίας οὔτ' ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ' οἶκος καλῶς οἰκηθείη. ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυµία να γραφεί στο γένος και στον αριθµό που βρίσκεται ο τύπος του κειµένου, που δίνεται). εὐδαιµονέσταται Θετικός Επίρρηµα Συγκριτικός τοῦτον Αντωνυµία Γενική οτική Κλητική Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου : αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β στη φωνή που βρίσκεται. πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο. ἐµµενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του µέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται. Μονάδες 5 Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἀγαθόν, εἶναι, ταῦτα, τούτοις, τῶν πολιτῶν. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ3.β. «οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁµονοεῖν»: Να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 3). Μονάδες 5 Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόµενους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Τα θέµατα να µην τα αντιγράψετε στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης : Τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης : Μετά την 10.30 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 10 ΙΟΥΛΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγµένο κείµενο από το πρωτότυπο Πλάτωνος Πρωταγόρας, (322Α -322D) Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας µετέσχε µοίρας, πρῶτον µὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων µόνον θεοὺς ἐνόµισεν, καὶ ἐπεχείρει βωµούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλµατα θεῶν ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόµατα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωµνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. Οὕτω δὴ παρεσκευασµένοι κατ' ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δηµιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς µὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεµον ἐνδεὴς -πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς µέρος πολεµική- ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις ὅτ' οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύµενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡµῶν µὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρµῆν πέµπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν' εἶεν πόλεων κόσµοι τε καὶ δεσµοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρµῆς ία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις "Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέµηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείµω; Νενέµηνται δὲ ὧδε εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δηµιουργοί καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείµω;" "Ἐπὶ πάντας," ἔφη ὁ Ζεύς, "καὶ πάντες µετεχόντων οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν µετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν καὶ νόµον γε θὲς παρ' ἐµοῦ τὸν µὴ δυνάµενον αἰδοῦς καὶ δίκης µετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως." ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: «Ζεὺς οὖν δείσας... ὡς νόσον πόλεως». Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. «... ὁ ἄνθρωπος θείας µετέσχε µοίρας»: Τι θεωρήθηκε για τον άνθρωπο «θεία µοῖρα» και για ποιους λόγους; Β2. «...τὸν µὴ δυνάµενον...κτείνειν»: Για ποια κατηγορία ανθρώπων και µε ποιο σκεπτικό προτείνεται εδώ η θέσπιση της θανατικής ποινής; Β3. Με βάση το πρωτότυπο και το µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί, να καταγράψετε τα παιδαγωγικά µέσα µε τα οποία, κατά τον Πρωταγόρα, διδάσκεται η πολιτική αρετή και να εξηγήσετε γιατί η διδασκαλία της θεωρείται αναγκαία, παρόλο που η αρετή αυτή µε εντολή του ία µοιράστηκε από τον Ερµή σε όλους τους ανθρώπους. Πλάτωνος Πρωταγόρας, (325D - 325Ε) Στην πραγµατικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αµέσως µόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παδί τι του λένε, και η παραµάνα του και η µητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι'αυτό το πράγµα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να µην τα κάνεις. Κι όταν ακούει µε τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όµως δεν υπακούει, τότε, µε τις απειλές και τα χτυπήµατα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιµεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την ευκοσµία των παιδιών, παρά τα γράµµατα και τη µουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι' αυτό φροντίζουν κυρίως. Β4. Πώς αξιοποίησαν ο Πρωταγόρας και γενικά οι σοφιστές τη µέθοδο του σχολιασµού ποιητικών κειµένων για την αναζήτηση της αλήθειας και ποια ήταν η βασική αντίρρηση του Σωκράτη για τη µέθοδο αυτή; Β5. Να γράψετε δύο οµόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἐνόµισεν, ᾤκουν, διεφθείροντο, πέµπει, δοίη. Γ. Αδίδακτο κείµενο ίων Χρυσόστοµος, Λόγος VIII: ιογένης ἢ περὶ ἀρετῆς, 28. Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχοι, ὥσπερ τι ὄφελος ἀνθρώπου χρυσῆν χεῖρα ἢ ἐλεφαντίνην ἔχοντος ἢ ὀφθαλµοὺς ἀδάµαντος ἢ σµαράγδου τὴν δὲ ψυχὴν οὐκ ἐγίγνωσκον αὐτοῦ ὁποίαν τινὰ εἶχεν. τὸν δὲ Ἡρακλέα πονοῦντα µὲν καὶ ἀγωνιζόµενον ἠλέουν, καὶ ἔφασαν αὐτὸν ἀνθρώπων ἀθλιώτατον καὶ διὰ ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ τοῦτο ἄθλους ἐκάλουν τοὺς πόνους αὐτοῦ καὶ τὰ ἔργα, ὡς τὸν ἐπίπονον βίον ἄθλιον ὄντα ἀποθανόντα δὲ πάντων µάλιστα τιµῶσι καὶ θεὸν νοµίζουσι καί φασιν Ἥβῃ συνοικεῖν, καὶ τούτῳ πάντες εὔχονται, ὅπως αὐτοὶ µὴ ἔσονται ἄθλιοι, τῷ πλεῖστα ἀθλήσαντι. Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυµία να γραφεί στον πληθυντικό αριθµό και στο ίδιο γένος). µάλιστα Θετικός Συγκριτικός τινὰ Αντωνυµία Ονοµαστική Γενική οτική Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου : ἔλεγον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στη φωνή που βρίσκεται. ἀγωνιζόµενον: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παθητικού αορίστου. ἐκάλουν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα της µέσης φωνής. νοµίζουσι: το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής αορίστου της ίδιας φωνής. ἔσονται: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειµένου: περὶ Πέλοπος, διὰ τοῦτο, ἄθλους, ὄντα, συνοικεῖν. Μονάδες 5 Γ3.β. «Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχοι»: Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης του χωρίου αυτού (Μονάδες 2) και να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (Μονάδες 3) Μονάδες 5 Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόµενους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Τα θέµατα να µην τα αντιγράψετε στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης : Τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης : Μετά τη 10:00 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (42) «ι' ὃ δὴ καὶ ἐµήκυνα τὰ περὶ τῆς πόλεως, διδασκαλίαν τε ποιούµενος µὴ περὶ ἴσου ἡµῖν εἶναι τὸν ἀγῶνα καὶ οἷς τῶνδε µηδὲν ὑπάρχει ὁµοίως, καὶ τὴν εὐλογίαν ἅµα ἐφ' οἷς νῦν λέγω φανερὰν σηµείοις καθιστάς. καὶ εἴρηται αὐτῆς τὰ µέγιστα ἃ γὰρ τὴν πόλιν ὕµνησα, αἱ τῶνδε καὶ τῶν τοιῶνδε ἀρεταὶ ἐκόσµησαν, καὶ οὐκ ἂν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη. δοκεῖ δέ µοι δηλοῦν ἀνδρός ἀρετὴν πρώτη τε µηνύουσα καὶ τελευταία βεβαιοῦσα ἡ νῦν τῶνδε καταστροφή. καὶ γὰρ τοῖς τἆλλα χείροσι δίκαιον τὴν ἐς τοὺς πολέµους ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἀνδραγαθίαν προτίθεσθαι ἀγαθῷ γὰρ κακὸν ἀφανίσαντες κοινῶς µᾶλλον ὠφέλησαν ἢ ἐκ τῶν ἰδίων ἔβλαψαν. τῶνδε δὲ οὔτε πλούτου τις τὴν ἔτι ἀπόλαυσιν προτιµήσας ἐµαλακίσθη οὔτε πενίας ἐλπίδι, ὡς κἂν ἔτι διαφυγὼν αὐτὴν πλουτήσειεν, ἀναβολὴν τοῦ δεινοῦ ἐποιήσατο. τὴν δὲ τῶν ἐναντίων τιµωρίαν ποθεινοτέραν αὐτῶν λαβόντες καὶ κινδύνων ἅµα τόνδε κάλλιστον νοµίσαντες ἐβουλήθησαν µετ' αὐτοῦ τοὺς µὲν τιµωρεῖσθαι, τῶν δὲ ἐφίεσθαι, ἐλπίδι µὲν τὸ ἀφανὲς τοῦ κατορθώσειν ἐπιτρέψαντες, ἔργῳ δὲ περὶ τοῦ ἤδη ὁρωµένου σφίσιν αὐτοῖς ἀξιοῦντες πεποιθέναι». Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: «ι' ὃ δὴ καὶ ἐµήκυνα... καταστροφή». ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. «καὶ εἴρηται αὐτῆς τὰ µέγιστα» Σε τι ακριβώς συνίσταται η απόκλιση του Επιταφίου λόγου του Περικλή από έναν τυπικό επιτάφιο της εποχής του; Β2. «Λόγοι-έργα»: Να σχολιάσετε τη σχέση «λόγωνέργων», την οποία διατυπώνει στο κείµενο ο Περικλής. Β3. «Πλοῦτος-πενία». Πώς συλλαµβάνει ο Περικλής τη σχέση ανθρώπων και πλούτου, στην περίπτωση των πεσόντων, στο απόσπασµα «τῶνδε δὲ... ἐποιήσατο», και µε ποια στοιχεία τη συµπληρώνει στο από µετάφραση απόσπασµα του κεφαλαίου 43 (που παρατίθεται παρακάτω), για την περίπτωση των ζωντανών; Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος (43) [...] Εσείς λοιπόν να έχετε αυτούς εδώ πρότυπα και να θεωρήσετε θεµέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεµέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή κι έτσι µη δειλιάζετε µπροστά στους κινδύνους της µάχης. Γιατί δεν έχουν σοβαρότερο λόγο ν' αψηφούν το θάνατο οι απόκληροι της ζωής, που δεν έχουν να ελπίζουν καλύτερες µέρες, αλλά εκείνοι που, στη ζωή που τους αποµένει, υπάρχει φόβος να µεταβληθεί ριζικά η καλή τύχη τους αυτοί, αν κάπου σκοντάψουν, έχουν να χάσουν περισσότερα από κάθε άλλον. Γιατί, για έναν άντρα µε υψηλό φρόνηµα, είναι πιο πικρή η εξαθλίωση που φέρνει η δειλία παρά ο θάνατος που ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ έρχεται χωρίς να τον νιώσει, σε στιγµή έξαρσης της δύναµής του και της κοινής ελπίδας. Β4. Ποιες οι διαφορές ανάµεσα στον Επιτάφιο του Περικλή και στις υπόλοιπες δηµηγορίες του Θουκυδίδη; Β5. Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις λέξεις του πρωτοτύπου κειµένου είναι ετυµολογικά συγγενείς µε τις παρακάτω λέξεις: αδίδακτος, ρήτορας, ευκοσµία, εµπρόθετος, φασµατικός, ατελεύτητος, λεξιπενία, φυγόδικος, λήµµα, νόµισµα. Γ. Αδίδακτο κείµενο Ξενοφώντος Αποµνηµονεύµατα Α,6,14 (14) Ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἢ ἵππῳ ἀγαθῷ ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι µᾶλλον ἥδοµαι φίλοις ἀγαθοῖς, καὶ ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καὶ ἄλλοις συνίστηµι παρ' ὧν ἂν ἡγῶµαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτοὺς εἰς ἀρετήν καὶ τοὺς θησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὓς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σὺν τοῖς φίλοις διέρχοµαι, καὶ ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα καὶ µέγα νοµίζοµεν κέρδος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώµεθα. Ἐµοὶ µὲν δὴ ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε µακάριος εἶναι καὶ τοὺς ἀκούοντας ἐπὶ καλοκἀγαθίαν ἄγειν. ἀνελίττων=ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε µορφή κυλίνδρου). Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Γ2.α. Γ2.β. Γ3.α. Γ3.β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ὁρῶµεν : το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β γιγνώµεθα : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β ὠφελήσεσθαι : το απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής συνίστηµι : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της µετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ὄρνιθι : την αιτιατική ενικού τι : τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους σοφῶν : την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους µέγα : τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθµό και την πτώση που βρίσκεται ταῦτα : τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους. Μονάδες 5 «ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα». Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον µετατρέψετε σε υποθετικό λόγο του µη πραγµατικού. Μονάδες 4 Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι. Μονάδες 6 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Να µην αντιγράψετε τα θέµατα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων, αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: µετά τη 10:30 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 8 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (36) «Ἄρξοµαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων πρῶτον δίκαιον γὰρ αὐτοῖς καὶ πρέπον δὲ ἅµα ἐν τῷ τοιῷδε τὴν τιµὴν ταύτην τῆς µνήµης δίδοσθαι. τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνοµένων µέχρι τοῦδε ἐλευθέραν δι' ἀρετὴν παρέδοσαν. καὶ ἐκεῖνοί τε ἄξιοι ἐπαίνου καὶ ἔτι µᾶλλον οἱ πατέρες ἡµῶν κτησάµενοι γὰρ πρὸς οἷς ἐδέξαντο ὅσην ἔχοµεν ἀρχὴν οὐκ ἀπόνως ἡµῖν τοῖς νῦν προσκατέλιπον. τὰ δὲ πλείω αὐτῆς αὐτοὶ ἡµεῖς οἵδε οἱ νῦν ἔτι ὄντες µάλιστα ἐν τῇ καθεστηκυίᾳ ἡλικίᾳ ἐπηυξήσαµεν καὶ τὴν πόλιν τοῖς πᾶσι παρεσκευάσαµεν καὶ ἐς πόλεµον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην. ὧν ἐγὼ τὰ µὲν κατὰ πολέµους ἔργα, οἷς ἕκαστα ἐκτήθη, ἢ εἴ τι αὐτοὶ ἢ οἱ πατέρες ἡµῶν βάρβαρον ἢ Ἕλληνα πολέµιον ἐπιόντα προθύµως ἠµυνάµεθα, µακρηγορεῖν ἐν εἰδόσιν οὐ βουλόµενος, ἐάσω. ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως ἤλθοµεν ἐπ' αὐτὰ καὶ µεθ' οἵας πολιτείας καὶ τρόπων ἐξ οἵων µεγάλα ἐγένετο, ταῦτα δηλώσας πρῶτον εἶµι καὶ ἐπὶ τὸν τῶνδε ἔπαινον, νοµίζων ἐπὶ τε τῷ παρόντι οὐκ ἂν ἀπρεπῆ λεχθῆναι αὐτὰ καὶ τὸν πάντα ὅµιλον καὶ ἀστῶν καὶ ξένων ξύµφορον εἶναι ἐπακοῦσαι αὐτῶν». Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: «ὧν ἐγὼ τὰ µὲν κατὰ πολέµους ἔργα... ἐπακοῦσαι αὐτῶν». ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. Με ποιο επιχείρηµα στο παραπάνω απόσπασµα διαφοροποιείται ο λόγος του Περικλή από τους άλλους Επιταφίους και σε ποιες διαπιστώσεις καταλήγετε για τις ηγετικές του ικανότητες; Β2. Αφού εντοπίσετε τις σχετικές φράσεις του κειµένου µε τις οποίες ο Περικλής δηλώνει τις τρεις γενιές, να σχολιάσετε την αξιολογική διαβάθµιση των γενεών αυτών από το ρήτορα. Β3. Με βάση το χωρίο του κεφ. 36: «ἀπὸ δὲ οἵας τε ἐπιτηδεύσεως... µεγάλα ἐγένετο» να τεκµηριώσετε µε επιχειρήµατα ότι το ήθος των πολεµιστών, όπως αυτό προβάλλεται στο µεταφρασµένο απόσπασµα του κεφ. 43 (που παρατίθεται παρακάτω), είναι αποτέλεσµα των παραγόντων που συνέβαλαν στο αθηναϊκό µεγαλείο. Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (43) [...] Κι όταν αντιληφτείτε το µεγαλείο της, βάλτε στο νου σας ότι τη δύναµη αυτή την απέκτησαν άντρες τολµηροί που είχαν συνείδηση του καθήκοντος και µε φιλότιµο την ώρα του αγώνα και που, κάθε φορά που αποτύχαιναν σε κάποιο εγχείρηµά τους, δεν επέτρεπαν βέβαια στον εαυτό τους να στερήσει την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, αλλά πρόσφεραν σ' αυτή την πιο ωραία συνεισφορά... Β4. Τι γνωρίζετε για το έργο του Περικλή; ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Β5. Να γράψετε δύο οµόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἐδέξαντο, πόλιν, ἔργα, τρόπων, ἐπακοῦσαι. Γ. Αδίδακτο κείµενο Λουκιανοῦ «Περὶ τοῦ ἐνυπνίου» (10) (10) Ἢν δ' ἐµοὶ πείθῃ, πρῶτον µέν σοι πολλὰ ἐπιδείξω παλαιῶν ἀνδρῶν ἔργα καὶ πράξεις θαυµαστάς, καὶ λόγους αὐτῶν ἀπαγγέλλουσα καὶ πάντων ὡς εἰπεῖν ἔµπειρον ἀποφαίνουσα, καὶ τὴν ψυχήν, ὅπερ σου κυριώτατόν ἐστι, κατακοσµήσω πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσµήµασι, σωφροσύνῃ, δικαιοσύνῃ, εὐσεβείᾳ, πραότητι, ἐπιεικείᾳ, συνέσει, καρτερίᾳ, τῷ τῶν καλῶν ἔρωτι, τῇ πρὸς τὰ σεµνότατα ὁρµῇ ταῦτα γάρ ἐστιν ὁ τῆς ψυχῆς ἀκήρατος ὡς ἀληθῶς κόσµος. Λήσει δέ σε οὔτε παλαιὸν οὐδὲν οὔτε νῦν γενέσθαι δέον, ἀλλὰ καὶ τὰ µέλλοντα προόψει µετ' ἐµοῦ, καὶ ὅλως ἅπαντα, ὁπόσα ἐστί, τά τε θεῖα τά τ' ἀνθρώπινα, οὐκ εἰς µακράν σε διδάξοµαι. ἀκήρατος = αµιγής, αµόλυντος, καθαρός. Γ1. Να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείµενο. Μονάδες 20 Γ2. α. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: πείθῃ : το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β ἀπαγγέλλουσα : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής µέλλοντα της ίδιας φωνής ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ λήσει : το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική του ενεργητικού αορίστου β προόψει : το απαρέµφατο στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής ἐστί : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: πράξεις : τη γενική ενικού πραότητι : την ονοµαστική ενικού ἀκήρατος : την αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους ἀληθῶς : το συγκριτικό βαθµό του ίδιου τύπου οὐδὲν : τη δοτική ενικού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5 Γ3.α. «Ἢν δ' ἐµοὶ πείθῃ, [...] ἐπιδείξω καὶ [...] κατακοσµήσω [...]». Να µετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος και την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο µέλλον. Μονάδες 4 Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: ἀνδρῶν, ἔµπειρον, σου, συνέσει, ταῦτα, τὰ µέλλοντα. Μονάδες 6 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε µόνο τα προκαταρκτικά (ηµεροµηνία, κατεύθυνση, εξεταζόµενο µάθηµα). Να µην αντιγράψετε τα θέµατα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοµατεπώνυµό σας στο πάνω µέρος των φωτοαντιγράφων, αµέσως µόλις σας παραδοθούν. Καµιά άλλη σηµείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε µαζί µε το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα, τα οποία και θα καταστραφούν µετά το πέρας της εξέτασης. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέµατα. 4. Κάθε απάντηση τεκµηριωµένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες µετά τη διανοµή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10:00. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινι αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον. ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, καὶ ἑτέροις ἕτερα πρὸς ἔργα τετραμμένοις τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ ἀχρεῖον νομίζομεν, καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν. διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει. κράτιστοι δ ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων. καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων. ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «διαφερόντως γὰρ ἀρετὴν ἀποδώσων». Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β1. Ο «πρακτικός άνθρωπος» στην αρχαιότητα, όπως και σήμερα, συνήθως υπερτιμούσε τη δράση σε σχέση με τον λόγον («τα λόγια», «τη λογική ανάλυση», «τη γνώση»). Με σύντομη ανάλυση των δεδομένων του κειμένου «Φιλοκαλοῦμέν τε ἔργῳ ἐλθεῖν», να εξηγήσετε με ποιο τρόπο συνειδητά διορθώνει ο Περικλής την εκτίμηση αυτή, τόσο στην ιδιωτική σφαίρα, όσο και στη σφαίρα της πολιτικής. Μονάδες 15 Β2. «διαφερόντως γὰρ δὴ ἐκ τῶν κινδύνων»: Με βάση τα δεδομένα του ανωτέρω τμήματος του κειμένου, να δείξετε με συντομία πώς ο ρήτορας, σε αντίθεση με την κοινή άποψη των άλλων Ελλήνων, ορίζει την έννοια της ανδρείας. Μονάδες 15 Β3. Ποια είναι η βασική απόκλιση του Επιταφίου του Περικλή από τη συνηθισμένη δομή των επιτάφιων λόγων; Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή νέας ελληνικής, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διαφεύγειν, μετέχοντα, διαφερόντως, χάριν, εὐνοίας. ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ