θηκε προς την έξοδο, κουβαλώντας ένα μεγάλο τσίγκινο μαστραπά.

1 Εκείνη τη μερα, 9 Ιανουαρίου 1288, ο πατήρ Γκιγιέμ Αμπά ξύπνησε πριν ξημερώσει. Αφού προσευχήθηκε ευσυνείδητα κάνοντας χρήση του ροζαρίου του, εγκατέλειψε το δωμάτιό του στον επάνω όροφο του πρεσβυτέριου, πάντοτε τυλιγμένος στις κουβέρτες που τον είχαν κρατήσει ζεστό στη διάρκεια της νύχτας. Όταν κατέβηκε τη σκάλα, παραμέρισε το γουρουνόπουλο και τα δύο πρόβατα με τα οποία μοιραζόταν τη στέγη του το χειμώνα. Πήρε μια λάμπα λαδιού και την άναψε με πυριτόλιθο. Το καθημερινό δωμάτιο φωτίστηκε: χαμηλό ταβάνι, δοκάρια που λύγιζαν κάτω από το βάρος που σήκωναν, δύο είσοδοι, ένα παράθυρο κλεισμένο με λαδόχαρτο, ένα στενόμακρο τραπέζι, μια σόμπα, ένα δεμάτι ξύλα και μια σκάλα που τα σκαλοπάτια της χρησίμευαν σαν ράφια για καμιά δεκαπενταριά χειρόγραφα τοποθετημένα ξαπλωτά. Το πρεσβυτέριο ήταν, μαζί με τη γειτονική εκκλησία, το μόνο πέτρινο κτίσμα του χωριού. Ωστόσο κανένας πιστός δεν το ζήλευε: οι τοίχοι του ήταν παγεροί και υγροί, άσχημα μονωμένοι με λάσπη φτωχή σε άχυρο. Ο πατήρ Αμπά καταπιάστηκε να αναμοχλεύει τη χόβολη της σόμπας του με τη βοήθεια μιας τσιμπίδας. Ύστερα κατευθύν

22 ρομεν ΣΑΡΝΤΟΥ θηκε προς την έξοδο, κουβαλώντας ένα μεγάλο τσίγκινο μαστραπά. Συνήθως κατηφόριζε ως το ρυάκι που κελάρυζε λίγο πιο κάτω από την εκκλησία για να πάρει νερό, αλλά φέτος, που η κοίτη είχε παγώσει, αυτό δεν ήταν πια δυνατό. Ο Αμπά αρκέστηκε να γεμίσει με χιόνι το μαστραπά του. Ο χειμώνας του 1288 ήταν από τους δριμύτερους των τελευταίων χρόνων. Ο ουρανός ήταν ακόμα μαύρος. Τα πάντα σώπαιναν. Ωστόσο ο Αμπά μάντευε την ύπαρξη κάποιων σπιτικών τριγύρω, κι αυτά φωτισμένα στο εσωτερικό. Δύο νέες κατοικίες ήταν υπό κατασκευή. Όσο παράξενο κι αν φαινόταν, αυτή η φτωχή ενορία, απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, ήταν σε πλήρη ανάπτυξη. Το χωριό Καντιμπρέ βρισκόταν στο οροπέδιο Γκραμά, στο Κερσί δε μετρούσε περισσότερα από είκοσι παμπάλαια σπίτια περιτριγυρισμένα από γέρικα δέντρα κι από βουνίσια βοσκοτόπια που δέσποζαν σε ένα στενό ορεινό πέρασμα. Οχτώ χρόνια τώρα, ο πατήρ Αμπά ασκούσε το λειτούργημά του εκεί, έχοντας έρθει με τα πόδια από το Παρίσι (τη «νέα Βαβυλώνα», όπως το έλεγαν οι ντόπιοι), όπου παρακολουθούσε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόνη. Είχε εγκαταλείψει τις σπουδές του οικειοθελώς, για να αναλάβει την ευθύνη μιας χούφτας στερημένων ανθρώπων, αγαθών και φιλόπονων, που συγκινούνταν λίγο και φοβούνταν το Θεό για τον ίδιο το Θεό και όχι για τους αντιπροσώπους Του. Μέλος του τρίτου τάγματος του Αγίου Φραγκίσκου, ο Αμπά δεν είχε μετανιώσει ποτέ για την επιλογή του. Εκείνο που εντυπωσίασε περισσότερο τους κατοίκους του Καντιμπρέ, όταν πήγε εκεί ο Γκιγιέμ Αμπά, ήταν η ηλικία του. Τους φάνηκε απρεπές να περιέλθει η μικρή εκκλησία του χωριού στα χέρια ενός άντρα που δεν ήταν ούτε τριάντα χρονών. Ωστόσο ήταν πολύ όμορφος. Μάτια καστανά και έξυπνα, ψη

TO ΣΗΜΑΔΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 23 λό μέτωπο, μύτη ίσια και λεπτή, τέλεια ξυρισμένη κορυφή της κεφαλής. Τα αρμονικά χαρακτηριστικά του είχαν κάτι το θηλυκό. Το πρόσωπό του ήταν ευχάριστο: «αγγελικό», είπαν οι γυναίκες. Απ όταν θυμόντουσαν τον εαυτό τους αυτές οι καλές χριστιανές, δεν είχαν ξαναδεί τόσο ωραίο άντρα, ούτε καν στις εικόνες. Με τα χέρια μουδιασμένα από το κρύο, ο πατήρ Αμπά σηκώθηκε, με τον τσίγκινο μαστραπά γεμάτο χιόνι, και γύρισε στο σπίτι του. Στη διάρκεια της σύντομης εξόδου του, ένας νέος άντρας είχε μπει στο πρεσβυτέριο από την πόρτα στο βάθος. Ήταν ο Ογκιστοντινένσις, ο μοναδικός βοηθός του, νεοφερμένος στο Καντιμπρέ από το χωριό Νταμαρτέν, στο βορρά. Η επισκοπή του Καόρ είχε αποδεχτεί το αίτημα του Αμπά για ένα επιπλέον άτομο στην ενορία και του είχε στείλει αυτό το νεαρό αδελφό, καλό παιδί, έξυπνο και σοβαρό. Ο Ογκιστοντινένσις ήταν ψηλός, με αδύνατους ώμους, με πρόσωπο νεανικό ακόμα, αλλά τολμηρός και αποφασιστικός σε ό,τι αναλάμβανε. Βρισκόταν στο χωριό μόλις δύο βδομάδες και είχε καταλύσει πάνω από την αποθήκη για τα ξύλα. Καλημέρα, Ογκίστ, του είπε ο ιερέας κλείνοντας την πόρτα. Είχατε καλή νύχτα, πάτερ μου; Όχι. Σίγουρα είχα λίγο πυρετό. Μου έφερε κακά όνειρα. Ανασήκωσε τους ώμους. Ας μη μιλάμε γι αυτό. Έχουμε πιο επείγοντα ζητήματα. Σήμερα είναι Τετάρτη! Δεν το ξέχασα. Ο Ογκιστοντινένσις έδειξε το κατσαρόλι με το αχνιστό γάλα που είχε φέρει. Το ακούμπησε στην εστία της σόμπας. Ο ιερέας άφησε κι αυτός εκεί το μαστραπά με το χιόνι. Ύστερα από αυτό ο νεαρός βικάριος πήρε ένα σάρωθρο από

24 ρομεν ΣΑΡΝΤΟΥ χαμόκλαδα και ένα φαράσι και μάζεψε τα περιττώματα των τριών ζώων. Μετά σκόρπισε στάχτη και πευκοβελόνες στο πάτωμα, για να διώξει τις δυσάρεστες μυρωδιές. Από το βάθος του ντουλαπιού ο Αμπά πήρε ένα κομμάτι ψωμί τυλιγμένο σε ένα πανί. Ο βικάριος έσπασε τη σιωπή: Πρέπει να πάω στην εκκλησία για να προετοιμάσω την ακολουθία της πρώτης ώρας. Ασχοληθείτε λίγο με τα παιδιά, πάτερ μου! Ο ιερέας υποσχέθηκε να μην παραλείψει και ο Ογκιστοντινένσις βγήκε από την πόρτα στο βάθος. Ο Αμπά ευχαριστούσε τη θεία πρόνοια που του είχε στείλει αυτό τον νεαρό: ήταν δραστήριος, δε βαρυγκομούσε ποτέ με τη δουλειά, ήξερε από μνήμης το ψαλτήρι και είχε μια ιδιοσυγκρασία ευχάριστα αισιόδοξη. Ο Αμπά είχε βαρεθεί εκείνα τα μέλη της Εκκλησίας που ανάγγελλαν ότι το τέλος του κόσμου ήταν ζήτημα λίγων μηνών. Ο ιερέας τοποθέτησε στο τραπέζι καμιά δωδεκαριά ξύλινες γαβάθες και ένα μαχαίρι, του οποίου η χοντρή λαβή τού χρησίμευσε για να αφαιρέσει τη μαυρισμένη κόρα του ψωμιού. Ύστερα πήρε το αντίτυπο της Εισαγωγής εις το Αιώνιον Ευαγγέλιον του Αγίου Ιωάννη της Πάρμας, που το διάβαζε το προηγούμενο βράδυ κοντά στη σόμπα, και το ξανάβαλε στη θέση του πάνω στη σκάλα. Μετά περίμενε, επιβλέποντας το γάλα του Ογκιστοντινένσις, που άχνιζε πάνω στην εστία. Σε λίγο η πόρτα της κύριας εισόδου άνοιξε απότομα. Ένα ξανθό κεφαλάκι εμφανίστηκε στο άνοιγμα: ένα αγοράκι πέντε χρονών. Καλημέρα, πάτερ Αμπά. Το αγοράκι μπήκε μέσα ακολουθούμενο σχεδόν αμέσως από

TO ΣΗΜΑΔΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 25 ένα σμάρι άλλων παιδιών: δώδεκα τον αριθμό, ηλικίας τεσσάρων έως οχτώ χρονών, δύο απ αυτά κορίτσια, όλα ξανθά, ροδομάγουλα και δροσερά. Ο Αμπά τούς έχυσε ζεστό νερό για να πλύνουν τα χέρια τους και το πρόσωπό τους. Οι πάγκοι γύρω από το τραπέζι καταλήφθηκαν και τα βλέμματα στυλώθηκαν στη γαβάθα με το γάλα και στις φέτες του άσπρου ψωμιού. Ο πατήρ Αμπά γέμισε εξίσου όλες τις γαβάθες. Ευχαρίστησαν τον Κύριο για την τροφή και δόθηκε το σήμα της έναρξης του προγεύματος. Ακολούθησαν ξεσπάσματα χαράς. Ο πατήρ Αμπά χαμογέλασε: ήταν υπέροχο θέαμα εκείνα τα μικρά παιδιά. Ήταν το «θαύμα» του χωριού του... Όλα είχαν ξεκινήσει από τον προκάτοχό του. Επί πενήντα χρόνια ο πατήρ Εβερμασέ ήταν η ψυχή και η ζωή του χωριού Καντιμπρέ. Ασκώντας τις χριστιανικές αρετές μέχρι ηρωισμού, είχε διαβεί τις ταραγμένες δεκαετίες της χώρας του αγόγγυστα. Ο Εβερμασέ ήταν ένας υποδειγματικός καθολικός. Η αγνότητα της ψυχής του είχε προστατεύσει το ποίμνιό του από τους πειρασμούς της αίρεσης, που εξαπλωνόταν ραγδαία, καθώς πλήθαιναν οι καταγγελίες περί διαφθοράς των ηθών του κλήρου. Οι διωγμοί των καθαρών και των βαλδίων, που ρήμαζαν την περιοχή, είχαν αφήσει άθικτη τη μικρή ενορία του. Αδελφοί ιεροκήρυκες είχαν έρθει το 1240, το 1258 και το 1274 για να διεξαγάγουν μια σύντομη εξέταση, αλλά δε βρήκαν κανέναν για να καταδικάσουν. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοι αισθάνονταν προνομιούχοι από τη διακονία του Εβερμασέ, τα ευεργετήματα που

26 ρομεν ΣΑΡΝΤΟΥ ακολούθησαν την άφιξη του νεαρού διαδόχου του τους συγκίνησαν ακόμα περισσότερο. Η περίπτωση των νεογέννητων ήταν το προανάκρουσμα. Στα απομονωμένα χωριά όπως το Καντιμπρέ το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας ήταν πολύ υψηλό και ένας σημαντικός αριθμός μητέρων πέθαιναν στη γέννα. Μολαταύτα, χωρίς κανείς να μπορεί να το εξηγήσει, λίγους μήνες μετά την άφιξη του Αμπά μητέρες και βρέφη άρχισαν να επιζούν. Το πρώτο παιδί που επέζησε γιορτάστηκε σαν σημάδι εύνοιας εξ Ουρανού για το νεοφερμένο ιερέα, το δεύτερο, το τρίτο και όλα τα υπόλοιπα προκάλεσαν κατάπληξη και, εν συνεχεία, μεγάλη έξαψη. Το πράγμα μιλούσε από μόνο του: κανείς πια δεν πέθαινε πριν την ώρα του στο Καντιμπρέ! Ο πολλαπλασιασμός των παιδιών μεταμόρφωσε τη φυσιογνωμία του χωριού. Και ακόμα και σήμερα, αυτό το ξέσπασμα ζωής δεν παρουσίαζε κανένα σημείο κάμψης: έξι γυναίκες ήταν έγκυοι, η μία από αυτές ετοιμόγεννη. Μαζί μ αυτό άρχισαν να θεραπεύονται και πολλά άλλα δεινά. Η φυματίωση, οι λειχήνες και τα δερματικά έλκη έπαψαν να ταλαιπωρούν τους κατοίκους, ένα κορίτσι με πνευμόνια σακατεμένα εκ γενετής μπόρεσε επιτέλους να παίξει στο δάσος και οι γέροι ξανάνιωσαν. Η ζύμη για το ψωμί φούσκωνε κάθε φορά και γρήγορα. Κι αν κάποιος προφήτευε ότι η Παρθένος Μαρία θα επισκεπτόταν το Καντιμπρέ, αυτό δε θα εξέπληττε πια κανέναν. Το παράξενο ήταν πως τα θαύματα αυτά παρέμεναν ανεξήγητα: το Καντιμπρέ δεν είχε πολιούχο, δε λάτρευε καμία θαυματουργή παγανιστική θεότητα που να της αποδώσει χριστιανικά χαρακτηριστικά, η εκκλησία του δεν ήταν ποτέ θέατρο θαυμάτων και ο καλός ιερέας Εβερμασέ είχε ζητήσει να ταφεί στο χωριό από το οποίο καταγόταν η μητέρα του στο Σπαλάτρο της Ιταλίας.

TO ΣΗΜΑΔΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 27 Έτσι, δεν υπήρχε ούτε άγιο λείψανο ούτε πρόσωπο για να εισπράξει την ευγνωμοσύνη του χωριού, πλην του Γκιγιέμ Αμπά. Όμως αυτός αρνιόταν αγανακτισμένος κάθε ανάμειξη στα συμβάντα. Στη διάρκεια ενός κηρύγματος που μπήκε στην καρδιά των χωρικών, απέδωσε τα πρόσφατα ευεργετήματα στην «ωραία κοινότητα ψυχών» του Καντιμπρέ. Κι αν δέχτηκε να συνδέσει εκτός του κηρύγματος το φλογερό πνεύμα του Εβερμασέ με την ευδαιμονία των πιστών του, το έκανε για να ικανοποιήσει την κλίση τους προς ένα μακρινό παγανισμό. Χωρίς την αρετή των κατοίκων του, το Καντιμπρέ δεν μπορούσε να αναγνωριστεί ως τόπος χριστιανικών θαυμάτων και τίποτα δεν ενοχλούσε περισσότερο την Εκκλησία. Ωστόσο πολλές οικογένειες της χώρας εγκατέλειπαν τον τόπο όπου γεννήθηκαν για να πάνε να σμίξουν με τους ευημερούντες κατοίκους του Καντιμπρέ. Μια τέτοια τύχη έκανε ορισμένους να λένε αλλά χαμηλόφωνα, για να μη λυθούν τα μάγια ότι το Καντιμπρέ ήταν ένα χωριό «ευλογημένο από το Θεό». Αντιμέτωπος με τον ξαφνικό πολλαπλασιασμό των μικρών παιδιών, ο πατήρ Αμπά χρειάστηκε να προσαρμόσει την ιεροσύνη του στα νέα δεδομένα και να σκεφτεί άλλο τρόπο για να διδάσκει τα μικρά. Άφησε για αργότερα τις παραβολές και τις ευαγγελικές περικοπές και έδωσε προτεραιότητα στις παροιμίες. Όταν μαθαίνουμε ένα γνωμικό, μπορούμε να το κάνουμε αμέσως πράξη, πρέσβευε. Έτσι, αντλώντας έμπνευση από αρχαία αποφθέγματα, χρησιμοποιούσε παροιμίες που θα μπορούσαν να εντυπωθούν στο παιδικό μυαλό των ακροατών του:

28 ρομεν ΣΑΡΝΤΟΥ Δε χωράνε δύο καρπούζια στην ίδια μασχάλη. Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι. Λαγός τη φτέρη έσειε, κακό της κεφαλής του. Ο Αμπά ήταν πεπεισμένος ότι τέτοιες σοφίες βαλμένες μέσα σ ένα κεφάλι δεν μπορούσαν παρά να κάνουν καλό. Από τα δώδεκα παιδιά που ήταν παρόντα εκείνο το πρωί, υπήρχε ένα που ξεχώριζε για την επιφυλακτικότητά του. Ενώ όλα τα άλλα καταβρόχθιζαν το ψωμί τους, αυτό παρέμενε σιωπηλό, αμέτοχο στην έξαψη που το περιέβαλλε. Το όνομά του ήταν Περό. Φορούσε μια καινούρια ποδιά στο χρώμα της σκουριάς. Ξανθό, με πολύ γαλανά μάτια, αιχμαλώτιζε πάντοτε την προσοχή του πατέρα Αμπά, γιατί καταλάβαινε πιο γρήγορα και καλύτερα από τα άλλα παιδιά. Ήταν ένα αγόρι μυστηριώδες, πολλά υποσχόμενο, μοναχογιός του Ζερίκ του μαραγκού και της γυναίκας του, της Εσπρί-Μαντλέν, της λεγόμενης «κουτσής». Ο μικρός Περό ήταν ο ευνοούμενος του ιερέα, που είχε γοητευτεί από τα έμφυτα χαρίσματά του. Σήμερα, χωρίς κανένα φανερό λόγο, ο Περό ήταν σιωπηλός και έδειχνε ανήσυχος. Ο Αμπά αποφάσισε να τον ρωτήσει τι του συμβαίνει όταν θα τελείωνε το μάθημα. Ησυχία! φώναξε μόλις οι γαβάθες άδειασαν και το ψωμί εξαφανίστηκε. Τα παιδιά σηκώθηκαν από το τραπέζι και άρχισαν να σπρώχνονται για να πιάσουν την καλύτερη θέση κοντά στη σόμπα. Ο δάσκαλος είχε διαλέξει για εκείνο το πρωί μια παροιμία που ήταν σίγουρος ότι θα είχε μεγάλη επιτυχία: Καθενού η πορδή μόσχος τού μυρίζει. Η ρήση έγινε δεκτή με μια ομοβροντία γέλιων. Τα παιδιά άρ

TO ΣΗΜΑΔΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 29 χισαν να πειράζουν το ένα το άλλο και να λένε αστεία για τον έναν ή τον άλλο συγχωριανό. Ο Αμπά οδηγούσε διακριτικά τους μικρούς μαθητές προς το ηθικό δίδαγμα ήταν αξεπέραστος παραμυθάς και γεννημένος παιδαγωγός. Έξω, ο Ογκιστοντινένσις ασχολιόταν με την ακολουθία. Η μικρή εκκλησία του Καντιμπρέ ήταν γεμάτη από το σύνολο σχεδόν των ενοριτών. Το αίσθημα ευεργεσίας που βίωναν αυτοί οι απλοϊκοί χωρικοί τούς είχε κάνει πολύ θρήσκους. Εκείνο το πρωί μόνο μερικά βυζανιάρικα και πέντε γυναίκες που τους απαγορευόταν να μπουν στην εκκλησία επειδή ήταν έγκυοι και θεωρούνταν ακάθαρτες είχαν μείνει στο χωριό. Ο Ογκίστ ετοιμαζόταν να πει τις συνηθισμένες προσευχές, όταν η πόρτα της εκκλησίας σείστηκε από έναν εκκωφαντικό θόρυβο, που αντήχησε μέσα στον ταπεινό ναό. Όλοι γύρισαν το κεφάλι. Ο Αρανχουές, ο πρεσβύτερος του χωριού, σηκώθηκε από τη θέση του για να πάει να δει τι συνέβαινε. Βρήκε την πόρτα κλειδωμένη από έξω. Η αγωνία κορυφώθηκε μέσα στην εκκλησία. Οι άντρες ξεθεώθηκαν να σπρώχνουν και να τραβάνε την πόρτα, ώσπου κατάλαβαν ότι ήταν φυλακισμένοι. Στο πρεσβυτέριο, ο πατήρ Αμπά δεν άκουσε αμέσως το βαρύ βήμα των αλόγων που πλησίαζαν στο σπίτι του. Ένα χλιμίντρισμα, που κάλυψε ξαφνικά τις φωνές των παιδιών, τον έκανε να σηκώσει το κεφάλι και να υψώσει το χέρι. Τα μικρά σώπασαν. Η πόρτα του πρεσβυτέριου τραντάχτηκε.

30 ρομεν ΣΑΡΝΤΟΥ Επρόκειτο για την πόρτα στο βάθος, εκείνη που χρησιμοποιούσε ο Ογκιστοντινένσις και που έβγαζε στην αποθήκη. Ήταν πάντα κλειδωμένη, καθώς το κρύο τρύπωνε ύπουλα μέσα όταν δεν ήταν βαλμένος ο σύρτης. Ο Ογκίστ την είχε μανταλώσει πριν πάει στην εκκλησία. Όλοι οι χωρικοί ήξεραν ότι η πόρτα αυτή ήταν κλειστή τέτοια εποχή. Μόνο ένας ξένος θα μπορούσε να θέλει να τη χρησιμοποιήσει. Τα παιδιά ανησύχησαν βλέποντας τον Αμπά να χλομιάζει. Πλησιάστε, τους είπε εκείνος παίρνοντας τη μασιά. Και τότε η πόρτα στο βάθος έγινε συντρίμμια. Τα παιδιά ούρλιαξαν και μαζεύτηκαν γύρω από τα πόδια του Γκιγιέμ Αμπά. Δύο σιλουέτες εισέβαλαν στο δωμάτιο. Η έφοδός τους ήταν τόσο βίαιη, που αναποδογύρισαν το στενόμακρο τραπέζι, τις γαβάθες, το κατσαρόλι και τους πάγκους. Αλαφιασμένα, τα ζώα το έβαλαν στα πόδια. Πολύ ψηλοί, ντυμένοι στα μαύρα από την κορυφή ως τα νύχια, με τις μπότες βαριές από τη λάσπη, με τη μαύρη κουκούλα κατεβασμένη στο μέτωπο για να κρύβει τα χαρακτηριστικά τους, οι δύο άντρες κατευθύνθηκαν προς τον Αμπά με ένα κοντό σπαθί στο χέρι. Την ίδια στιγμή, δύο άλλες, ίδιες σιλουέτες μπήκαν στο σπίτι από την πόρτα του κήπου. Ο άνεμος και το κρύο κυρίεψαν το δωμάτιο. Ο Αμπά επιχείρησε να προστατεύσει τα παιδιά κραδαίνοντας τη μασιά... Ποιοι είστε;...αλλά ο ένας από τους άντρες τον έσπρωξε και του άρπαξε το εργαλείο. Ο ιερέας αντιστάθηκε. Σταμάτα τις παλικαριές, παπά, του είπε ο μαυροντυμένος άντρας. Δεν τα χουμε μαζί σου.