Διαχείριση και Εποπτεία Φάσματος Ραδιοσυχνοτήτων Διάλεξη στο Τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Πέμπτη 3 Μαΐου 2007 Δρ Αθανάσιος Παπαδόπουλος Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων Διεύθυνση Φάσματος Περιφερειακό Γραφείο Θεσσαλονίκης Τηλ: : 2310 477041 Fax: 2310 477070 E-mail: atpap@eett.gr Ηλεκτρομαγνητικό Φάσμα 2 1
Φάσμα Ραδιοσυχνοτήτων Electric Waves Radio Waves Infra-red Visible Light Ultra Violet X-Rays Gamma Rays Cosmic Rays Radio Spectrum Long Wave Radio Medium Wave Radio «Ζώνη Συμφόρησης» 3G LMDS DECT WiFi TETRA Bluetooth GSM FM Microwave Radio TV TV Radio Links VLF LF MF HF VHF UHF SHF EHF 3 30 300 3 30 300 3 30 300 khz MHz GHz Increasing Range Decreasing Range Decreasing Bandwidth Increasing Bandwidth 3 Το Φάσμα ως Σπάνιος Πόρος Το φάσμα ραδιοσυχνοτήτων είναι από τη φύση του ένας περιορισμένος πόρος. Πλήθος υπηρεσιών που παρέχονται στον πολίτη καθημερινά βασίζονται στην εκπομπή ραδιοσημάτων (ραδιοφωνία, τηλεόραση, κινητή τηλεφωνία, ευρυζωνικό internet, δίκτυα on-line, αεροπλοΐα, ναυσιπλοΐα, ραδιοταξί, κτλ). Νέες τεχνολογίες εμφανίζονται που στηρίζονται στη χρήση ασύρματων ραδιοσυστημάτων (UMTS, WiFi, WiMax, Ψηφιακή τηλεόραση). Η οικονομία των ανεπτυγμένων κρατών βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στις ασύρματες επικοινωνίες (περίπου 5% του ΑΕΠ). Όλα τα παραπάνω δημιουργούν την απαίτηση να υπάρχει συνεχώς διαθέσιμο φάσμα συχνοτήτων, καθαρό από ανεπιθύμητες παρεμβολές. 4 2
Στόχοι της Διαχείρισης Φάσματος Η ανάπτυξη μεθόδων ορθολογικής εκχώρησης του φάσματος και επίλυσης προβλημάτων παρεμβολών συμβάλλει μεταξύ άλλων: Στην εξασφάλιση αποδοτικών ασύρματων επικοινωνιών για προσωπική και επιχειρηματική χρήση. Στην προώθηση της ανάπτυξης ασύρματων τηλεπικοινωνιακών υποδομών και την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Στη διασφάλιση των ασύρματων δικτύων των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων. Στην υποστήριξη των εθνικών και διεθνών συγκοινωνιών. Στην προώθηση της επιστημονικής έρευνας. 5 Διαχείριση Φάσματος σε Διεθνές Επίπεδο ITU - Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (International Telecommunications Union) ICAO - Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization) IMAO - Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (International Maritime Organization) WMO - Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας (World Meteorological Organization) IARU - Διεθνής Ένωση Ραδιοερασιτεχνών (International Amateur Radio Union) CEPT - Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Διοικήσεων Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων (Conférence Εuropéenne des administrations des Postes et des Télécommunications) ERG Ομάδα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών (European Regulators Group) IRG Ομάδα Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών (Independent Regulators Group) 6 3
Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) 7 ITU-R R (Τομέας( Ραδιοεπικοινωνιών) IAP: Informatics, Administration & Publications Dept. SSD: Space Services Dept. SGD: Study Groups Dept. TSD: Terrestrial Services Dept. 8 4
Κανονισμός Ραδιοεπικοινωνιών Πίνακας Ζωνών Συχνοτήτων Διαδικασίες για αποφυγή παρεμβολών Μέτρα για βέλτιστη χρήση του φάσματος Κανόνες για τη λειτουργία ναυτικής και αεροναυτικής υπηρεσίας Έκδοση προτύπων για συστήματα και εξοπλισμό Συστάσεις και συμβουλές 9 Υπηρεσίες Ραδιοεπικοινωνιών Σταθερή (δορυφορική) υπηρεσία Διαδορυφορική υπηρεσία Κινητή (δορυφορική) υπηρεσία ξηράς / ναυτιλιακή / αεροναυτική Υπηρεσία (δορυφορικής) ευρυεκπομπής Ερασιτεχνική (δορυφορική) υπηρεσία Υπηρεσία (δορυφορικής) ραδιοπλοήγησης Υπηρεσία ναυτιλιακής (δορυφορικής) ραδιοπλοήγησης Υπηρεσία αεροναυτικής (δορυφορικής) ραδιοπλοήγησης Υπηρεσία (δορυφορικής) ραδιοεπισήμανσης Υπηρεσία (δορυφορικού ) ραδιοεντοπισμού 10 5
Υπηρεσίες Ραδιοεπικοινωνιών (συνέχεια) Υπηρεσία λιμενικών λειτουργιών Υπηρεσία κίνησης πλοίων Υπηρεσία μετεωρολογικών βοηθημάτων Υπηρεσία δορυφορικής εξερεύνησης της Γης Υπηρεσία δορυφορικής μετεωρολογίας (Δορυφορική) Υπηρεσία πρότυπης συχνότητας και σημάτων χρόνου Υπηρεσία διαστημικής έρευνας Υπηρεσία διαστημικής εκμετάλλευσης Υπηρεσία ραδιοαστρονομίας Υπηρεσία ασφάλειας 11 Λειτουργίες Διαχείρισης Φάσματος σε Εθνικό Επίπεδο Εποπτεία φάσματος Επιβολή κυρώσεων Νομικό πλαίσιο Αυτοψία εγκαταστάσεων εκπομπής Αδειοδότηση, εκχώρηση, τιμολόγηση Σύστημα Διαχείρισης Φάσματος (Βάση Δεδομένων και Λογισμικό) Συντονισμός συχνοτήτων Τεχνικές μελέτες Κανονισμοί και σχετιζόμενα πρότυπα Σχεδιασμός και κατανομή φάσματος 12 6
Διαχείριση Φάσματος σε Εθνικό Επίπεδο Νόμος 3431/2006 Υπουργείο Μεταφορών Επικοινωνιών Εθνική Στρατηγική Διαμόρφωση Εθνικού Κανονισμού Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων (ΕΚΚΖΣ) Διεθνής συντονισμός Διαχείριση κρατικών δικτύων Καθορισμός ραδιοτηλεοπτικών χαρτών συχνοτήτων Ζητήματα Ραδιοερασιτεχνών 13 ΕΕΤΤ Διαχείριση Φάσματος σε Εθνικό Επίπεδο (συνέχεια) Διαχείριση και εποπτεία φάσματος στο σύνολο του φάσματος. Εξαιρούνται: Δίκτυα Ραδιοερασιτεχνών Διαχείριση κρατικών δικτύων Διαχείριση ραδιοτηλεοπτικού φάσματος Δίκτυα για ερευνητικούς σκοπούς Έλεγχος αγοράς τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού Εισηγήσεις στρατηγικού χαρακτήρα 14 7
Διαχείριση Φάσματος σε Εθνικό Επίπεδο (συνέχεια) Υπουργείο Εθνικής Αμύνης Διαχείριση δικτύων Ενόπλων Δυνάμεων Διαμόρφωση ΕΚΚΖΣ Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας Εισηγήσεις στο ΥΜΕ σχετικά με δίκτυα ναυσιπλοΐας Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΜΕ) Διαχείριση δικτύων αεροναυτιλίας Υπουργείο Δημοσίας Τάξης Εισηγήσεις στο ΥΜΕ σχετικά με δίκτυα Σωμάτων Ασφαλείας Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης Αδειοδότηση Έλεγχος Ραδιοτηλεοπτικών Μέσων 15 Εθνικός Κανονισμός Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων Κοινή Απόφαση Υπουργών Εθνικής Άμυνας και Μεταφορών & Επικοινωνιών υπ αριθ. Οικ.17225/655/10-3-06 (ΦΕΚ 399 Β /3-4-06) 16 8
Εκχώρηση Δικαιώματος Χρήσης Συχνοτήτων Εκχώρηση δικαιώματος χρήσης ζώνης ραδιοσυχνοτήτων (π.χ. συστήματα κινητής τηλεφωνίας, TETRA, σταθερής ασύρματης πρόσβασης, κτλ.) Η εκχώρηση γίνεται μέσω διαδικασίας πλειστηριασμού ή πλειοδοτικού διαγωνισμού. Ο χρήστης που επιλέγεται διαχειρίζεται μόνος του τη εκχωρούμενη ζώνη συχνοτήτων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην άδειά του. Τα τέλη χρήσης προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία επιλογής. 17 Εκχώρηση Δικαιώματος Χρήσης Συχνοτήτων (συνέχεια) Εκχώρηση δικαιώματος χρήσης μεμονωμένων συχνοτήτων (π.χ. ραδιοδίκτυα, ραδιοζεύξεις) Η εκχώρηση γίνεται με χρονική προτεραιότητα. Ο χρήστης χρησιμοποιεί μόνο τις εκχωρηθείσες μεμονωμένες συχνότητες, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην άδειά του. Η διαχείριση του γειτονικού φάσματος γίνεται από τη Ρυθμιστική Αρχή. Τα τέλη χρήσης ορίζονται μέσα από το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο. 18 9
Χορήγηση Δικαιώματος Χρήσης Συχνοτήτων WiMAx (2x14 MHz, 3459-3473 3473 & 3559-3573 3573 MHz) Κατακύρωση δημοπρασίας: : 20.475.000 19 Τέλη Χρήσης και Εκχώρησης Μεμονωμένων Συχνοτήτων Κανονισμός καθορισμού των τελών χρήσης του φάσματος και των τελών εκχώρησης ραδιοσυχνοτήτων (ΑΠ. ΕΕΤΤ 276/49/14-02 02-2003, 2003, ΦΕΚ 256/Β/4 /4-3-2003) Ετήσια Τέλη = Τέλη Χρήσης + Τέλη Εκχώρησης Τα Τέλη Χρήσης αναλογούν στη χρήση του σπάνιου πόρου Τα Τέλη Εκχώρησης αναλογούν στο κόστος εξέτασης μελέτης της αίτησης και κυμαίνονται από 0 440, ανάλογα με το είδος της υπηρεσίας. 20 10
ΤΧ Σ 1 Σ 2 Σ 3 Τέλη Χρήσης και Εκχώρησης Μεμονωμένων Συχνοτήτων (συνέχεια) : Τέλη χρήσης ραδιοδιαύλου : Συντελεστής σπανιότητας, γεωγραφικής και φασματικής (0,1<Σ 1 <7) : Συντελεστής εύρους ζώνης (0,5<Σ 2 <9,3) : Συντελεστής τεχνολογίας (αναλογική:: 3/ψηφιακή ψηφιακή: : 1) Βασικά τέλη χρήσης (115 270, ανάλογα με την υπηρεσία) ΒΤΧ : Βασικά ΤΧ Σ Σ Σ ΒΤΧ = 1 2 3 21 Εποπτεία Φάσματος Επίλυση προβλημάτων παρεμβολών σε νόμιμους χρήστες. Εντοπισμός παράνομων εκπομπών και παροχή τεχνικής συνδρομής στις διωκτικές αρχές για την καταστολή τους. Έλεγχος τεχνικών χαρακτηριστικών εκπομπής για τους αδειοδοτημένους χρήστες. Μετρήσεις κατάληψης φάσματος. 22 11
Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης & Εποπτείας Φάσματος (ΕΣΔΕΦ) 23 ΕΣΔΕΦ Σταθεροί Σταθμοί Εποπτείας Μετρήσεις εποπτείας φάσματος Συχνότητα (ITU Rec.. 377-3) 3) Ένταση πεδίου (ITU Rec.. 378-6) Εύρος ζώνης (ITU Rec.. 443-2) Απόκλιση συχνότητας (ITU Rep. 277-3) Μετρήσεις κατάληψης φάσματος (ITU Rec.. 372-6) Μετρήσεις ραδιογωνιομέτρησης (ITU Rec.. 372-6) 24 12
ΕΣΔΕΦ Εθνικό & Περιφερειακά Κέντρα Ελέγχου 25 ΕΣΔΕΦ Κινητοί Σταθμοί Εποπτείας Οχήματα HF/UHF Μετρήσεις εποπτείας φάσματος Μετρήσεις ραδιογωνιομέτρησης Οχήματα SHF Ανάλυση φάσματος έως τα 40GHz Μετρήσεις ποιότητας δικτύων GSM/GPRS 26 13
ΕΣΔΕΦ Φορητός Εξοπλισμός Ελαφρά Σετ Εποπτείας (2MHz 3GHz) Δέκτης R&S EB200 Σετ κατευθυντικών κεραιών R&S HE200 Φορητός αναλυτής φάσματος R&S FSH3 (9kHz 3GHz) 27 Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 Απαιτήσεις Διαχείρισης Φάσματος Συστήματα που βασίστηκαν στη χρήση φάσματος Συστήματα που στόχευαν στην παραγωγή και μετάδοση της τηλεοπτικής εικόνας ENG / SNG Σταθερές ζεύξεις Ασύρματες κάμερες, ασύρματα μικρόφωνα Συστήματα επικοινωνίας τεχνικών με σκηνοθέτες Συστήματα που στόχευαν στην ομαλή διεξαγωγή των αθλημάτων Συστήματα τηλεμετρίας και τηλεχειρισμού Συστήματα που στόχευαν στην ασφάλεια των αγώνων Σύστημα C4I Ασύρματες επικοινωνίες σωμάτων ασφαλείας, ενόπλων δυνάμεων και διπλωματικών αποστολών 28 14
Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 Μετάδοση Εικόνας Μαραθωνίου Δρόμου 29 Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 Ιδιαιτερότητες Διαχείρισης Φάσματος Γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας. Πολύ μεγαλύτερη χρήση ασύρματων συστημάτων από προηγούμενες Ολυμπιάδες. Ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός αιτημάτων για την περιοχή της Αττικής. Μεγάλη συγκέντρωση εκπομπών σε περιορισμένο χώρο κατά τις τελετές έναρξης και λήξης. Συμφόρηση χρήσης στο τηλεοπτικό φάσμα, όπου θα λειτουργούσαν και συστήματα ασύρματων μικροφώνων. Παράλληλη διεξαγωγή αθλημάτων σε 5 πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος). Αυξημένα μέτρα ασφάλειας μέσω ασύρματων συστημάτων. 30 15
Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 Ολυμπιακή Προετοιμασία Κατάρτιση Επιχειρησιακού Σχεδίου Αποτύπωση απαιτήσεων σε φάσμα, τεχνικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό. Καθορισμός ενεργειών για την εξασφάλιση των απαιτήσεων αυτών Καθορισμός κινδύνων και κατάρτιση εναλλακτικών σεναρίων Μετρήσεις κατάληψης φάσματος Γνώση της υφιστάμενης κατάστασης / επικαιροποίηση Μητρώου Καταστολή μη αδειοδοτημένων εκπομπών Εξασφάλιση διαθέσιμου φάσματος προς εκχώρηση Σχεδιασμός πλάνου εκχωρήσεων Συντονισμός με άλλους φορείς (ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, ΥΜΕ, ΥΕΘΑ, ΥΕΝ, ΔΑΟΑ, ΕΜΠ, κτλ) 31 Διαχείριση Φάσματος κατά την Περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 Εκχωρήσεις συχνοτήτων 7.860 αιτήσεις εκχώρησης συχνοτήτων, που διεκπεραιώθηκαν στο σύνολό τους 108 διεθνείς χρήστες, εκ των οποίων 77 διεθνή ΜΜΕ και πρακτορεία ειδήσεων Έλεγχος εξοπλισμού Ελέγχθηκαν δειγματοληπτικά 568 ασύρματες συσκευές ως προς την ορθή λειτουργίας τους. Έγινε έλεγχος ύπαρξης ένδειξης CE και επικολλήθηκε σχετική σήμανση στις ασύρματες συσκευές που εισέρχονταν στις Ολυμπιακές αθλητικές εγκαταστάσεις 32 16
Διαχείριση Φάσματος κατά την Περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 (συνέχεια( συνέχεια) Εποπτεία φάσματος Υπήρξε παρουσία συνεργείων σε κάθε Ολυμπιακή εγκατάσταση για άμεση αντιμετώπιση κάθε προβλήματος. Συμπληρωματικά, υπήρξε παρουσία συνεργείων και σε κέντρα εκπομπής κατά τις κρίσιμες ημέρες (έναρξη λήξη). Εργάστηκαν 78 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων, καλύπτοντας συνολικά 9.160 ανθρωοποώρες (1520 υπερωριακά). Αναφέρθηκαν 20 περιστατικά παρεμβολών, μικρού βαθμού κρισιμότητας που αντιμετωπίστηκαν άμεσα. 33 Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 Τα σχόλια των χρηστών Η ΕΕΤΤ εργαζόμενη με υψηλό αίσθημα επαγγελματισμού και ευθύνης ανταποκρίθηκε με επιτυχία στις ιδιαίτερα αυξημένες απαιτήσεις του παγκοσμίου εμβέλειας εγχειρήματος, Γ. Πυργιώτης, Εντεταλμένος Σύμβουλος ΑΘΗΝΑ 2004 I I was very impressed with the untiring professionalism of the team from EETT who went far beyond the call of duty in the pursuit of clear channels for our use, G. Garcia, Venue Technical Manager AOB This was one of the easiest games for me from a frequency standpoint The EETT has set the standard for other host countries to follow in assigning and policing the frequencies and many users, D. Peters, RF Project Manager NBC Olympics 34 17
Κύριες Πηγές 1. ITU Handbook on National Spectrum Management, Radiocommunication Bureau, 1995. 2. ITU Handbook on Spectrum Monitoring, Radiocommunication Bureau, 2002. 3. Δικτυακός τόπος ITU (www.itu.int( www.itu.int) 4. Δικτυακός τόπος ΕΕΤΤ (www.eett.gr) 35 Διαχείριση και Εποπτεία Φάσματος Ραδιοσυχνοτήτων Διάλεξη στο Τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Πέμπτη 3 Μαΐου 2007 Δρ Αθανάσιος Παπαδόπουλος Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων Διεύθυνση Φάσματος Περιφερειακό Γραφείο Θεσσαλονίκης Τηλ: : 2310 477041 Fax: 2310 477070 E-mail: atpap@eett.gr 18