ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΟΝΗΣΟΥ ΤΟΜΟΣ Δ Μέρος 2 ο ΝΕΑΠΟΛΙΣ 2013
<< Επιστημονική Επετηρίδα Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας & Χερρονήσου >> Εκδίδεται προνοία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πέτρας & Χερρονήσου κ. Νεκταρίου Επιστημονική Επιτροπή Βασίλειος Φθενάκης, καθηγητής Πανεπιστημίου Βρέμης. Μιχαήλ Κασωτάκης, Πρώην Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του κέντρου Επιστημονικής Έρευνας Ελλάδος. Βασιλική Συθιακάκη, Αρχαιολόγος, Προισταμένη 13 ης Εφορείας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων Κρήτης. Εκδοτική Επιτροπή Αρχ. Τίτος Ταμπακάκης Αρχ. Εμμανουήλ Κατσαρός Γεώργιος Μαμάκης Την ευθύνη του περιεχομένου της εγκυρότητας και των δικαιωμάτων των χρησιμοποιούμενων πηγών κάθε εργασίας έχει ο συντάκτης. Isbn : 978-618-81272-0-3 Νεάπολη Κρήτης 724 00 Τηλ. 28410 32320, Φαξ 28410 31344 Website: www.impeh.gr / email: info@impeh.gr Ηλεκτρονική σελιδοποίηση, κατασκευή e-book ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΚΗΣ / BIGBOOK publications Καντανολέων 4, Ηράκλειο Κρήτης Τηλ. 2810 288544 / Φαξ 2810 285541 Email : info@bigbook.gr Website : www.bigbook.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μέρος Α Εισαγωγικό σημείωμα 1. Κρασανάκης Γ... 1 Χρόνος και Ζωή 2. Μπουρνέλης Α... 15 Οι πειρασμοί και οι δοκιμασίες της ζωής 3. Αρβανίτης Χ... 26 Olivier Clément: Ο θεολόγος της Ορθόδοξης Οικουμενικότητας 4. Πατεράκης Μ. 35 Η παρουσία του μοναχισμού στην περιοχή της Φουρνής (Τ.Δ.) μέσα από τα παραχωρητήρια έγγραφα της Ι.Μ. Αρετίου 5. Χαλκιαδάκης Εμ. 68 Ο Μητροπολίτης Γεννάδιος Αλεξιάδης και η είσοδος του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη το 1912 6. Λίλης Ι. 87 Επίσημα έθιμα του Ισραήλ και εκφράσεις των προφητών στη Χριστολογία της «Προς Εβραίους» επιστολής 7. Δουνδουλάκης Εμμ.. 108 Αγιότητα και Άγιοι σε συγγράμματα του Γέροντος Γαβριήλ Διονυσιάτη 8. Μπαιραχτάρης Αυγ. 125 Κηρυγματικές ομιλίες του Μητροπολίτη Κρήτης Ευμενίου και του Επισκόπου Ρεθύμνης & Αυλοποτάμου Χρύσανθου με θέμα, Ο υπέρ πίστεως και πατρίδος αγών και το ημέτερον καθήκον, όπως διατυπώνονται στο Θεολογικό περιοδικό της Εκκλησίας Κρήτης «Ποιμήν» 9. Θραψανιώτης Γ. 152 Η προσέγγιση του Φυσικού περιβάλλοντος από την Χριστιανική Αγωγή 10. Πετράκης Ευαγ....163 Περιηγητές στο Άγιον Όρος Α στο ερημητήριο του π. Νίκωνα του Καρουλιώτη ( 1874-1964) 11. Παπαδόπουλος Ι. 286 Δοκιμή διαλεκτικής θεολογίας και φυσικών επιστημών στο θέμα του χρόνου και της δημιουργίας του κόσμου. ( Υπο το πρίσμα της Πατερικής διδασκαλίας και του νομπελίστα Ilya Prigogine )
12. Μαμάκης Γ. 307 Τυπολογικές εκδοχές του οργανωτικού και διοικητικού φαινομένου της εκπαίδευσης σε κοινωνίες υπό μετάβαση. Η περίπτωση του Λασιθίου από την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας και της Κρητικής Πολιτείας μέχρι και την Ένωση με την Ελλάδα 13. Αντωνακάκης Εμμ... 327 Ευθανασία : ηθική και θεολογική προσέγγιση 14. Ανδρουλιδάκη Πετράκη Ροδάνθη 344 Η απάνδρωση ενός μοναστηριού και "το δώρο του ραβίνου" 15. Τσερεβελάκης Ι. 361 Η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα στην Κρήτη ( Ιούλιος 1963) 16. Κατσαρός Εμμ. 405 Το Μυστήριο της Ιεροσύνης, Ιστορία Θεολογία Α Μέρος Β 17. Σεργάκη Γ. Μαρία..450 Τηλέμαχος Τσιχλάκης 18. Δασκαλάκης Δ. 504 Η Βυζαντινή μουσική παράδοση στη Ρωμέικη παράδοση 19. Αικατερινίδης Γ...525 Η συμβολή των διδασκάλων στην απόθησαύριση λαογραφικού υλικού 20. Στιβακτάκης Αντώνιος.537 Αγιος Δημήτριος ο γαλατοκτισμένος Σημ. Την παρούσα ηλεκτρονική έκδοση μπορείτε να βρείτε στην ηλεκτρονική σελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερονήσου http://www.impeh.gr/ καθώς και σε cdrom που διατίθεται από την Ιερά Μητρόπολη. Το ηλεκτρονικό αρχείο της Επετηρίδος είναι σε μορφή pdf και η ανάγνωση του γίνεται με σύστημα flipping. Για οποιαδήποτε τεχνικό πρόβλημα στην ανάγνωση του αρχείου, παρακαλούμε επικοινωνήστε στο email:info@bigbook.gr. Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Επιτρέπεται με γραπτή άδεια του εκδότη, ή, των συγγραφέων η αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό, σε οποιαδήποτε μορφή, μέρους του έργου.
Μαρία Γ. Σεργάκη, Φυσικός, τέως Προϊσταμένη των ΓΑΚ- Ν. Λασιθίου ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ Μ. ΤΣΙΧΛΑΚΙΣ 945 (Νεάπολη-Σμύρνη-Κάιρο) Ο εκπαιδευτικός, ποιητής, δημοσιογράφος, Συγγραφέας και Εκδότης Ο Τηλέμαχος Μ. Τσιχλάκις 946, γεννήθηκε, στη Νεάπολη το 1872 947. Ο πατέρας του Μιχαήλ Τσιχλής, ήταν υπάλληλος της Οθωμανικής Διοίκησης και η μητέρα του Ροζαλία, ιταλικής καταγωγής, ήταν καλλιτέχνις. Ο Τηλέμαχος σπούδασε Φιλολογία στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Μετά τις σπουδές του εγκαταστάθηκε στην Σμύρνη και 945 Στην παρούσα μελέτη, παρατίθενται αποσπάσματα κειμένων που αποτελούν πηγές πληροφοριών και φωτίζουν την προσωπικότητα του Τηλέμαχου Μ. Τσιχλάκι και την εποχή του. Των κειμένων αυτών διατηρήθηκε η στίξη, καθώς και η ορθογραφία, εκτός της υπογραμμένης και του πολυτονικού συστήματος. 946 Ευχαριστώ θερμά την κ. Θάλεια Λ. Τσιχλάκη Δημοσιογράφο, και αποτέλεσε την πηγή της έμπνευσης μου για την παρούσα μελέτη, παρέχοντας μου τις πρώτες, πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον παππού της Τηλέμαχο Μ. Τσιχλάκι, και την οικογένειά του. 947 Αρχείο Δήμου Νεάπολης, Μητρώο Αρρένων ετών 1832-1924 450
αργότερα τα χρόνια 1907-1934 στην Αίγυπτο, όπου γεννήθηκαν τα παιδιά του, Μίχος, Λεόντιος και Θάλεια. Δεν βρήκα στοιχεία φοίτησης του Τηλέμαχου Τσιχλάκι στο Αρχείο του Γυμνασίου της Νεάπολης 948, παρότι ήταν το μοναδικό του Νομού μέχρι το 1917 και ισότιμο προς τα Ελληνικά Γυμνασία από το 1884. Επίσης σε κανένα μέλος της οικογένειας Τσιχλή, 949 δεν ήταν γνωστό το όνομά του. Τα πρώτα στοιχεία που εντόπισα σχετικά με την οικογένεια Τσιχλάκι περιέχονται σε έγγραφο του αρχείου της Χριστιανικής Δημογεροντίας Λασιθίου, στο οποίο περιγράφεται η οικογενειακή κατάσταση της οικογένειας, και δίδεται εξήγηση στο ερώτημα γιατί δεν έχει φοιτήσει ο Τηλέμαχος στο Γυμνάσιο Νεάπολης. Παραθέτω το έγγραφο. Αίτησις Δημητρίου Αντωνιάδου κατοίκου Νεαπόλεως, προστάτου των ανηλίκων ορφανών του ποτέ Μιχ. Τσιχλή, Τηλεμάχου, Νικολάου και Μαρίας Ενώπιον Των τακτικών μελών της ενταύθα Χριστιανικής Εφορίας Κύριε Πρόεδρε Ο προ επταετίας θανών Μιχ. Τσιχλής εγκατέλειψε τ`ανωτέρω ανήλικα ορφανά, τα οποία έλαβα προ πενταετίας εις την κυριότητά μου, και απέστειλα το μεν εις Αθήνας, τα δε δύο τελευταία διετήρησα μέχρι της σήμερον άνευ της συνδρομής κανενός. Επειδή ήδη ως είνε γνωστόν τοις πάσι υπέπεσα εις αλλεπάλληλα δυστυχήματα, ώστε ως απ ενταύθα ξένος δεν δύναμαι ποσώς να 948 Το Αρχείο του Γυμνασίου της Νεάπολης απόκειται στα ΓΑΚ Ν. Λασιθίου, όπου διασώζονται τα Βιβλία ( Έλεγχοι, Μαθητολόγια Β.Π.Σ. ) από το 1882 και εξής. 949 Η οικογένεια Τσιχλή, είναι μια από τις παλαιότερες και μεγαλύτερες της Νεάπολης και χωρίζεται σε πολλούς κλάδους 451
εξοικονομήσω τα προς το ζην αναγκαία των εις χείρας μου δυστυχούντων ορφανών και Επειδή ως χριστιανός θεωρώ καθήκον απαραίτητον, να ζητήσω την συνδρομήν της ενταύθα Χριστιανικής Εφορείας, προς εξοικονόμησιν των δυστυχούντων ορφανών. Δια ταύτα Προστρέχων εις το έλεος και προστασίαν της Σεβ. Χριστ. Εφορείας Νεαπόλεως καθικετεύω αυτήν μετά θερμότητος, όπως ευαρεστουμένη λάβη υπ όψιν ταύτην, μου παρέξη εν τοιαύτη περιστάση πάσαν βοήθειαν προς ανακούφισιν των δυστυχημάτων των ορφανών, και διατάξη τα δέοντα διά την τακτικήν εξοικονόμησιν αυτών. Πεποιθώς δε ότι θέλει εισακουσθή η ταπεινή αύτη αίτησίς μου. Έχω την τιμήν ίνα υποσημειούμαι. Εν Νεαπόλει τη 10 Ιουνίου 1887 Ευπειθέστατος Ο προστάτης των ορφανών Δημήτριος Αντωνιάδης Η Χριστιανική Εφορεία Λασιθίου αποφάσισε να βοηθήσει οικονομικά τον κηδεμόνα των ορφανών. Η απόφαση και η εντολή παροχής βοηθήματος, αναγράφονται στο ίδιο χαρτί, κάτω από το κείμενο της αίτησης: Δεκτή γενομένη παρά της Δημοτικής Εφορείας Νεαπόλεως η παρούσα αίτησις του αναφερομένου Δημ. Αντωνιάδου αποφασίζει ίνα δοθώσιν εις τα εν λόγω ορφανά ως έκτακτον βοήθημα γρόσια εκατόν πενήντα και εντέλλεται το γραφείον αυτής ίνα εκδώση το ένταλμα της πληρωμής Ν/πολη τη 19 Ιουνίου 1887 Ο Πρόεδρος Οι έφοροι Δ. Χουρδάκης Ν. Βουκυκλάκης 950 Χ Μ. Σαρίς 950 Ο τότε έφορος της Δημοτικής Εφορίας Νεαπόλεως Νικόλαος Βουκυκλάκης, ήταν ο μετέπειτα σύζυγος της ορφανής Μαρίας Μ. Τσιχλάκη. 452
Η Δημοτική Εφορία Νεαπόλεως Αριθ. Αυξ 57 Προς τον Ταμίαν αυτής κ. Ν. Γ. Ταμπουρατζάκην Εντελλόμενοι όπως πληρώσης εις τον αιτούντα Δημ. Αντωνιάδην το ανωτέρω ποσόν των γροσίων εκατόν πενήντα και παραλάβης παρ αυτού την απόδειξιν της πληρωμής. Ν/πολις τη 20 Ιουνίου 1887 Ο Δήμαρχος Οι έφοροι Δ. Χουρδάκης Ν. Βουκυκλάκης Χ Μ. Σαρίς Ακολουθεί η απόδειξη καταβολής του βοηθήματος στον κηδεμόνα Δ. Αντωνιάδη: Έλαβον ο υπογεγραμμένος προστάτης των ορφανών του ποτέ Μιχαήλ Τσιχλή παρά του Ταμείου της ενταύθα Δημ. Εφορείας Νεαπόλεως Γ. Ταμπουρατζάκη τ ανωτέρω Γρόσια εκατόν πεντήκοντα (αριθμ. 150) και εις ένδειξιν. N/πολις 21 Ιουνίου 1887 Ο Λαβών Δ. Αντωνιάδης 453
Όπως προκύπτει από το πιο πάνω έγγραφο, ο Τηλέμαχος και τα αδέρφια του Νικόλαος και Μαρία έμειναν ορφανά από πατέρα το 1880 σε ηλικία 8, και 4 951 ετών αντίστοιχα. Για τη μητέρα δεν υπάρχουν πληροφορίες, καθώς και για τη οικογενειακή ή άλλη σχέση του Δ. Αντωνιάδη με τα ορφανά, τα οποία ανέλαβε το 1882, δύο χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα τους. Σύμφωνα με την κ. Θάλεια Τσιχλάκη, ο παππούς της που στάλθηκε από τον κηδεμόνα του στην Αθήνα μετά το Δημοτικό σχολείο, δεν επέστρεψε ποτέ στην Κρήτη. Αυτό όμως μάλλον δεν ισχύει, αφού το θεατρικό του έργο, Ο ΑΝΕΛΠΙΣΤΟΣ ΓΑΜΟΣ εκτυπώθηκε στο Ρέθυμνο το 1888, και τα ποιήματα που περιέχονται στην ποιητική του συλλογή: Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1890, συνοδεύονται από την αναφορά στο μέρος της Κρήτης (Νεάπολη, Ψηλορείτης, Μπουτζουνάρια), κατά το χρονικό διάστημα (μεταξύ Ιουνίου 1889 και Μαΐου 1890) που τα έγραψε. Στο ποίημα για τον Ιωάννη Νταφώτη (περιλαμβάνεται στο παρόν κείμενο) μας πληροφορεί 951 Ο Νικόλαος Μ. Τσιχλάκις, γεννήθηκε το 1876. Αρχείο Δήμου Νεάπολης, Μητρώο Αρρένων ετών 1832-1924. Για τη Μαρία Μ. Τσιχλάκη δεν υπάρχει το έτος γέννησης. 454
ότι ήταν μέλος του Τάγματος Επίλεκτων Κρητών, επομένως το 1897 πρέπει να ήρθε στην Κρήτη για σύντομο ίσως διάστημα. Το επόμενο διάστημα ο Τσιχλάκις, τελειόφοιτος του Φιλολογικού τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου, συνεργαζόμενος με άλλους λόγιους Κρήτες συγγράφει την ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ που εκτυπώνεται το 1891 στη Σύρο. Μετά το τέλος των σπουδών του δεν επιστρέφει για να εργασθεί στην Κρήτη. Εκεί, κατά τη δεκαετία 1889-1898 η πολιτική κατάσταση είναι πολύ δύσκολη και μετά την «Επανάσταση» του 1889 και την κήρυξη του Στρατιωτικού Νόμου συχνά εκτός ελέγχου. Η αγορά εργασίας για το νεαρό φιλόλογο είναι περιορισμένη, αν λάβουμε υπόψη ότι υπήρχαν σε όλο το νησί μόνο τέσσερα Γυμνάσια, όπου μπορούσε να εργασθεί, - Νεάπολη, Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Χανιά-. Παράλληλα ενδιαφέρεται για τη δημοσιογραφία, όμως στις αρχές της δεκαετίας του 1890 δεν εκδίδονται εφημερίδες στην Κρήτη, αφού έχει απαγορευθεί η κυκλοφορία τους. Αποφασίζει, όπως πολλοί άλλοι Έλληνες διανοούμενοι, καλλιτέχνες και έμποροι, να αναζητήσει την επαγγελματική του τύχη στην πολυπολιτισμική, πολυεθνική, κοσμοπολίτικη και ταυτόχρονα ελληνική Σμύρνη 952. Στα τέλη του 19 ου αιώνα οι Έλληνες υπερτερούν εκεί πληθυσμιακά έναντι των Τούρκων και των λοιπών εθνοτήτων (Αρμενίων, Εβραίων, Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών). Η ανώτερη και μεγάλο μέρος της μεσαίας αστικής τάξης έχει επηρεαστεί από το δυτικό τρόπο ζωής διατηρώντας παράλληλα τις πολιτισμικές επιδράσεις της Ανατολής, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί και να αναπτυχθεί η σμυρναίικη ελληνική κοινωνία με τη δική της μοναδική ταυτότητα. Τα ελληνικά εκπαιδευτήρια, κοινοτικά και ιδιωτικά, αριθμούν πολλές δεκάδες και προσελκύουν την αφρόκρεμα των 952 Είχε ήδη επισκεφθεί την Σμύρνη και την γύρω περιοχή το 1889, όπου έγραψε το ποίημα με τίτλο Θέλησις εξορίστου Κρητός, Σώκια Μικρασίας, 8 Νοεμβρίου 1889, βλ. ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ 455
ελλήνων εκπαιδευτικών, παρέχοντας ολοκληρωμένη, υψηλής ποιότητας παιδεία, που αν συγκριθεί με οποιοδήποτε άλλη πόλη του ελληνισμού «απέχει μακράν». Εκεί ο Τσιχλάκις προσλαμβάνεται στο ιδιωτικό Παρθεναγωγείο ΙΩΝΙΑ της Σμύρνης. Το σχολείο είχε ιδρυθεί το 1884 και λειτούργησε για τριάντα χρόνια συνολικά. Ιδρύτρια και ιδιοκτήτρια ήταν η Ευθαλία Καμποπούλου την οποία ο Τσιχλάκις παντρεύεται. Ταυτόχρονα αναλαμβάνει και τη διεύθυνση του σχολείου. Αμέσως μετά, το σχολείο μετονομάζεται σε ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΟΝ ΕΥΘΑΛΙΑΣ ΤΣΙΧΛΑΚΗ. Ο γάμος και η επαγγελματική συνεργασία τους δεν ευδοκίμησαν και σύντομα οδηγούνται σε διπλό διαζύγιο επαγγελματικό και προσωπικό. Ο κοινωνικός περίγυρος δεν είδε με καλό μάτι το διαζύγιο. Ιδιαίτερα όταν ο Τσιχλάκις γνώρισε τη Μαρία Θ. Λεοντίου 953 νεαρή δασκάλα από την Καβάλα και συνδέθηκε μαζί της, το εκπαιδευτικό περιβάλλον υπήρξε τόσο αρνητικό ώστε το ζευγάρι αποφάσισε με βαριά καρδιά να εγκαταλείψει τη Σμύρνη. Εγκαταστάθηκαν αρχικά στην την πατρίδα της Μαρίας την Καβάλα όπου ζούσε και η οικογένειά της. Η πόλη είχε αρχίσει να αναπτύσσεται εμπορικά με γοργούς ρυθμούς, κυρίως χάρη στο εμπόριο του καπνού και να αποκτά κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Πολλές ευρωπαϊκές εταιρίες είχαν εγκατασταθεί εκεί και το λιμάνι είχε αποκτήσει μεγάλη σπουδαιότητα του. Στην Καβάλα ο Τσιχλάκις συναντά τον συμπατριώτη και θείο της γυναίκας του, Κρήτα ποιητή Ιωάννη Κωνσταντινίδη 954, που ασχολείται με το εμπόριο του καπνού, και συνδέεται μαζί του, όπως μόνο δύο 953 Ο πατέρας της Μαρίας ήταν ιατρός στην Καβάλα, ο Θεόφιλος Λεόντιος 954 Μετά το θάνατο από φυματίωση σε ηλικία μόλις είκοσι ετών της πρώτης του συζύγου, κόρης της οικογενείας Μιχαηλίδη, καπνεμπόρων από τη Δράμα και των τριών παιδιών τους, παντρεύτηκε τη Βασιλική Αγαπητού, κουνιάδα του ιατρού Θεοφίλου Λεοντίου, με την οποία απέκτησε επίσης τρία παιδιά, τον Αχιλλέα, τον Αλκιβιάδη και τον Κώστα. 456
πνευματικοί άνθρωποι, δύο ποιητές με κοινή καταγωγή και ιδεώδη μπορούν να συνδεθούν. Ενδιαφέρεται να γνωρίσει τη Μακεδονία και την ιστορία της και αρχίζει να συγγράφει εκεί τα ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ, όπως τα ονόμασε. Πρώτα κεφάλαια αυτού του πονήματος, ήταν οι μονογραφίες ΔΑΤΟΣ (Καβάλα), και ΛΗΜΝΟΣ. Όπως πληροφορούμαστε από τον πρόλογό του βιβλίου για τη ΛΗΜΝΟ, που εκδόθηκε στην Αίγυπτο πολλά χρόνια αργότερα: «Η παρούσα περί Λήμνου ιστορική μονογραφία συνεγράφη προ πολλών ετών, ότε ακόμη ευρισκόμην εις την γείτονα ταύτης Καβάλλαν. Προ της εκδόσεως της Ιστορίας της Μικρασίας και Δωδεκανήσου εσκεπτόμην ίνα αι υπό τον τίτλον Ιστορικά Ανάλεκτα περιηγήσεις μου ανά τας υποδούλους Ελληνίδας χώρας αποτελέσουσι αυτοτελές τεύχος. Δυστυχώς διάφορα κωλύματα, ιδία δε η Μικρασιατική συμφορά με απεθάρρυναν εις το εγχείρημα τούτο» 955. Έχοντας την αίσθηση ότι οι ευκαιρίες στην Καβάλα γι αυτόν ως καθηγητή και συγγραφέα και όχι έμπορο, είναι περιορισμένες, αποφασίζει να δοκιμάσει την τύχη του στην Αίγυπτο 956, όπου η Ελληνική παροικία βρίσκεται στο ζενίθ της οικονομικής και πνευματικής της ανάπτυξης. Ωστόσο συνεχίζει να ενδιαφέρεται για τη Μακεδονία και για τον αγώνα της για ελευθερία. Εγκαθίσταται στο Κάιρο και συνδέεται με τη Μακεδονική Αδελφότητα. Η γυναίκα του, εξάλλου είναι Μακεδονίτισσα, και ο ίδιος με τον τρόπο του ως πνευματικός άνθρωπος ενισχύει το Μακεδονικό αγώνα: «Μια άλλη άξια λόγου μορφή είναι ο εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης Τηλέμαχος Μ. Τσιχλάκις. Ακόμη μια περίπτωση ποιητή που απαγγέλει στίχους του, εμπνευσμένους από τον 955 ΛΗΜΝΟΣ, ΤΥΠΟΙΣ ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ 1927 956 Η διακεκριμένη Φιλόλογος, ερευνήτρια του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού και αγαπητή φίλη κ. Βιργινία Βέργη- Νέρη, με πληροφόρησε ότι είχε υπόψη της τον Τσιχλάκι ως συγγραφέα και εκδότη, όμως δεν γνώριζε τίποτε σχετικό για τον τόπο καταγωγής του. ΑΝΑΛΕΚΤΑ τ. Ζ- 2007 Περίοδος Β. σελ. 123-132. 457
Μακεδονικό Αγώνα, αυτή τη φορά, στον Μακεδονικό Σύλλογο Μέγας Αλέξανδρος Καΐρου, σε συγκέντρωση για την ηθική στήριξη του αγώνα και ίσως και τη συλλογή χρημάτων. Τα ποιήματά του που δημοσιεύονται στο Μακεδονικό Ημερολόγιο του Παμμακεδονικού Συλλόγου Αθηνών είναι τα Βούλγαροι και Βουλγαρία και Οι εν Αιγύπτω Μακεδόνες 957 και έχουν πολλαπλή σημασία για μας, σήμερα, ειδικά το δεύτερο ποίημα που είναι μια προσφώνηση προς τους Μακεδόνες του Καΐρου οι οποίοι δραστηριοποιούνται συσπειρωμένοι στον Σύλλογο Μ. Αλέξανδρος. Αποδεικνύεται, έτσι, ακόμα μία φορά, η σημασία που προσδίδουν στον Μακεδονικό Αγώνα οι Έλληνες της Αιγύπτου και οι Μακεδόνες ειδικότερα, δείχνοντας παράλληλα την εσωτερική ενωτική γραμμή που συνδέει τον έξω ελληνισμό, ο οποίος και στηρίζει τη διεξαγωγή του αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας» 958 Το 1908 ο Τσιχλάκις έχει οργανωθεί επαγγελματικά στην Αίγυπτο. Έχει ιδρύσει Ελληνικό σχολείο στο προάστιο του Καΐρου Χελουάν και το πρώτο του τυπογραφείο είναι σε λειτουργία. Εκδίδει το βιβλίο του με τίτλο ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ σε ελεύθερη έμμετρη μετάφραση και το αφιερώνει στον Ελευθέριο Βενιζέλο 959 με την ακόλουθη έντυπη προσφώνηση: «Μεγάλε Πατριώτα, Της Ιλιάδος η εκλαΐκευσις είναι έργον βαρύ και τόλμημα μέγα. Αλλ η πεποίθησις αφ ενός ότι συντελώ όπως το πολύ πλήθος μη αναγινώσκη έργα ανθρώπων βουλευσαμένων την διάσπασιν της Ελληνικής φυλής και την υπονόμευσιν των βάσεων της Σεπτής Μητρός Εκκλησίας, αφ ετέρου δε, αι ευμενείς κρίσεις σοβαρών λογίων περί του ημετέρου έργου εν ταις απαρχαίς αυτού, παρώτρυνάν με εις την δημοσίευσιν τούτου. 957 ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ του Παμμακεδονικού Συλλόγου Αθηνών, Δ (1911), σελ. 92, 119 958 ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ Ν. ΚΩΝ/ΝΟΣ, Η λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης στα χρόνια του Μακεδονικού αγώνα,, Συμπόσιο «Ο Μακεδονικός Αγώνας» 1987, σελ. 242 959 Βλ. ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Τ.Μ.ΤΣΙΧΛΑΚΙ 458
Καθήκον δ απαραίτητον ηγούμαι ίνα αφιερώσω την έμμετρόν μου ταύτην ελευθέραν μετάφρασιν των Ομηρικών επών, εις τον γενναίον Πρόμαχον και μέγαν Θεματοφύλακαν της Θεοδμήτου Εκκλησίας και του χειμαζομένου Γένους, τεκμήριον θαυμασμού και ευγνωμοσύνης. Μετά βαθυτάτου σεβασμού Τ.Μ. Τσιχλάκις, Καθηγητής, τέως διευθυντής του εν Σμύρνη Λυκείου ΙΩΝΙΑ» Το πρώτο παιδί που απόκτησε η οικογένειας Τσιχλάκι και που πήρε το όνομα Μίχος, στη μνήμη του πατέρα του Τηλέμαχου από την Κρήτη, πεθαίνει σε πολύ μικρή ηλικία. Το 1909 η Μαρία Τσιχλάκη, γεννά τα δίδυμα, Μίχο το δεύτερο που και αυτός πέθανε πολύ μικρός, και Λεόντιο που έχει ως όνομα το επίθετο του παππού από την Καβάλα. Αργότερα η οικογένεια απόκτησε και μία κόρη, τη Θάλεια 960. Το 1908 με την κατάργηση του καθεστώτος της Αρμοστείας στην Κρήτη, οι απανταχού Κρήτες ενεργοποιήθηκαν με την προσμονή της άμεσης και τελικής λύσης του Κρητικού ζητήματος. Στην Αίγυπτο η Κρητική Αδελφότητα που είχε ιδρυθεί στην Αλεξάνδρεια, τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής κατοχής επί της Κρήτης, όπου ήταν εγκατεστημένη η μεγαλύτερη και ισχυρότερη κρητική παροικία, και είχε κύριο στόχο την ενίσχυση του Κρητικού αγώνα για να αποτινάξει το ζυγό της σκλαβιάς, είχε ατονήσει μετά την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας. Μετά τη διακήρυξη της Κρητικής Κυβέρνησης υπό τον Παπαμαστοράκη, για Ένωση με την Ελλάδα οι Κρήτες της Αιγύπτου αφυπνιστήκαν και αποφάσισαν να ενεργοποιηθούν και να βοηθήσουν. Όμως δημιουργήθηκε διάσταση μεταξύ τους σχετικά με την έδρα της Αδελφότητας. Καθώς η Καϊρινή παροικία έχει αποκτήσει οικονομική και αριθμητική ισχύ, διεκδίκησε την έδρα. Το αρχικό σωματείο, η Αδελφότητα των εν Αιγύπτω 960 Η Θάλεια Τ. Τσιχλάκη, πέθανε το 1952 στην Αθήνα, από «σκλήρυνση κατά πλάκας» 459
Κρητών, που είχε έδρα στην Αλεξάνδρεια, δεν το δέχτηκε, με αποτέλεσμα οι Καϊρινοί να αποσχιστούν και να δημιουργήσουν την Αδελφότητα Κρητών Καΐρου. Στο αρχείο της Αδελφότητας στην Αλεξάνδρεια απόκειται μία επιστολή του Τηλέμαχου Τσιχλάκι προς «τον Λ. Φ. Λιμπρίτην Πρόεδρον της εν Αλεξανδρεία Αδελφότητος των εν Αιγύπτω Κρητών». Ο Τσιχλάκις αν και Καϊρινός διαφωνεί με την ίδρυση δεύτερης Κρητικής Αδελφότητας στο Κάιρο, θεωρώντας ασύμφορη την διάσπαση, και προτείνει τη λειτουργία του συλλόγου του Καΐρου, ως παραρτήματος του συλλόγου της Αλεξανδρείας. Παραθέτω την επιστολή: Αριθ. Πρωτ 34 Αξιότιμε Κύριε Περιήλθεν εις γνώσιν υμών βεβαίως, η προχθεσινή συνάθροισις εν τω Ελληνικώ κέντρω των εν Καΐρω Κρητών, προς τον σκοπόν ιδρύσεως κρητικής Αδελφότητος. Επιτραπήτω μοι λοιπόν, αξιότιμε κύριε, όπω διατυπώσω την ταπεινή μου γνώμην, αντικειμένη όλως προς το διάβημα τούτο, εις όπερ προέβησαν οι ενταύθα συμπατριώται μας, εκ καλής αναμφιβόλου προθέσεως, αλλ εξ εσφαλμένης όλως αντιλήψεως των πραγμάτων. Διότι η αποκεντρωτική εργασία διά τους Κρήτας, και μάλιστα εις στιγμάς κρισίμους, είναι λίαν ασύμφορος.συνεπώς η ίδρυσις Κρητικής Αδελφότητος εν Καΐρω είναι όλως περιττή, αφού υφίσταται, η εν Αλεξανδρεία ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΙΓΥΠΤΩ ΚΡΗΤΩΝ, ης επαξίως προΐστασθε και η οποία, δεόντως και καταλλήλως ενεργούσα ανά την Αίγυπτον, δύναται να συνενώση τους συμπατριώτας μας όλους επί το αυτό. Φρονώ ότι χάριν των υπουργημάτων, των οφικίων και των συμφεροντίων δεν πρέπει να διασπασθή το έργον, ούτινος την ίδρυσιν οφείλομεν εις τη πρωτοβουλίαν υμών. Εισεπράχθησαν περί τα δισχίλια γρόσια παρά των ενταύθα Κρητών οίτινες πάνυ προθύμως 460
έσπευσαν να εγγραφώσιν ως μέλη και διά μεγαλύτερα ποσά, προκειμένου περί τοιούτου ιερού σκοπού. Λοιπόν τα χρήματα ταύτα να δοθώσιν εις το ταμείον της εν Αλεξανδρεία αδελφότητος [ ]. Επίσης να ανατεθή η αντιπροσωπεία του Συλλόγου εις άνδρα δράσεως, περιωπής και ανεξάρτητον, ως τοιούτον δε θεωρώ τον κ. Κ. Μεϊμαράκην 961 όστις [ ] προθύμως πέπεισμαι ότι θα αναδεχθή το έργον, παρά τας πικρίας δι ων εποτίσθη ως έμαθον κατά το παρελθόν. Άλλως το έργον των ενταύθα Κρητών έσται βραχύβιον. Εσκεπτόμην να διατυπώσω την ταπεινήν γνώμην μου. Αλλά προ της απαντήσεως υμών δεν προβαίνω εις τούτο, καθ ότι η συζήτησις τοιούτων θεμάτων παρά των αδαημόνων χειριστών καλάμου, ζημίαν μάλλον ή ωφελείας πρόξενος καθίσταται. Αναμένων απάντησιν, υμών, παρακαλώ όπως δεχθήτε την διαβεβαίωσιν της προς υμάς εξαιρέτου τιμής και υπολήψεώς μου. Τ.Μ. Τσιχλάκις Διευθυντής της Γλωσσικής Σχολής, Helouan 961 Ο Κων/νος Μεϊμαράκης υπήρξε από τους ιδρυτές της εν Αλεξανδρεία Αδελφότητος των Κρητών. Πέθανε στο Κάΐρο στις 27-5-1917. ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 38/ 3-6-1917 461
Πάνω δεξιά στο επιστολόχαρτο αναγράφονται περισσότερες πληροφορίες για το σχολείο που διευθύνει ο Τσιχλάκις, στα ελληνικά και γαλλικά. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (ΜΕΤ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟΥ), ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ, ΤΗΛ. Μ. ΤΣΙΧΛΑΚΙΣ, ΧΕΛΟΥΑΝ (ΚΑΪΡΟΝ)- PENSIONAT HELLENIQUE, ENSEICNEMENT DE LANGUES, T. M. TSICHLAKIS, DIRECTEUR, HELOUAN (CAIRE). Στην πάνω αριστερή γωνία υπάρχουν τυπωμένα τα στοιχεία του περιοδικού ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ του Τσιχλάκι, που κυκλοφόρησε το 1909 σε 5 μόνο τεύχη. Παρά τις προσπάθειες της Κρητικής Αδελφότητος Αλεξανδρείας και την αποστολή του αντιπροέδρου Γ. Βενιέρη, ιατρού, στο Κάϊρο με εντολή από το Δ.Σ να συνεννοηθεί και να πείσει τον εκεί πρόεδρο Εμμ. Μπιτσάκη «ότι η ίδρυση χωριστής αδελφότητος υπονομεύει και αντίκειται στην αρχή της ενότητος», η Κρητικής Αδελφότητος Καΐρου παρέμεινε ανεξάρτητη. 462
Αρκετά χρόνια αργότερα δημιουργήθηκε και τρίτη Κρητική Αδελφότητα στην Αιγυπτιακή επικράτεια και συγκεκριμένα στο Πορτ Σαΐδ. Το Σεπτέμβριο του 1916 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ. Ο Τσιχλάκις υπήρξε σπουδαίος κλασσικός φιλόλογος, εκδότης και συγγραφέας. Ωστόσο το σπουδαιότερο ταλέντο του, αυτό που τον χαρακτηρίζει, κατά την γνώμη μου, είναι του ποιητή. Είχε την ευχέρεια να σκαρώνει με εκπληκτική ευκολία στίχους και μέσα από αυτούς να περιγράφει, αναλύει και να σχολιάζει πολιτικά, κοινωνικά, ιστορικά και εθνικά γεγονότα με απλή γλώσσα, και ταυτόχρονα με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, συντομία και οικονομία λόγου. Μέσα από την εφημερίδα του, καλύπτει με αξιοθαύμαστο τρόπο, έμμετρα πάντα, την ελληνική, αιγυπτιακή και διεθνή επικαιρότητα, καθώς και τις τοπικές ειδήσεις της ελληνικής παροικίας, και ταυτόχρονα παραθέτει αποσπάσματα από δικές του μελέτες και μεταφράσεις κλασσικών έργων, (Ιλιάδα, αποσπάσματα αρχαίων ελλήνων και λατίνων ποιητών, από την ινδική ποίηση Μαχαβαράτα κ.λπ). Επίσης παρουσιάζει την πνευματική και πολιτιστική ζωή, τα νέα έντυπα και βιβλία, κάποτε δε και διαφημίσεις ελληνικών επιχειρήσεων στην Αίγυπτο. Σπουδαίο κατόρθωμα για μια μικρή τετρασέλιδη εβδομαδιαία εφημερίδα. Η έναρξη κυκλοφορίας του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ το Σεπτέβριο 1916, συμπίπτει με το κίνημα του εθνικού συναγερμού. Σε μία από τις πρώτες πολιτικές ανταποκρίσεις του, ο Τσιχλάκις αναφέρεται στη συγκέντρωση των φιλελευθέρων του Καΐρου την 1-10-1916, για να αποφασίσουν ποια στάση θα έχουν απέναντι στο κίνημα. Οι πάροικοι υπερψήφισαν με ενθουσιασμό τις προτάσεις της επιτροπής, για οικονομική βοήθεια, για άνοιγμα 463
εγγραφής καταλόγου εθελοντών και το ψήφισμα συμπαράστασης στον Βενιζέλο 962. Καθώς ήταν ακραιφνής Βενιζελικός και αντιβασιλικός, στο επόμενο φύλλο του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ στο κύριο άρθρο του που το επιγράφει «Τραγούδι ψάλλω ιερό, στην Μεραρχία των Σερρών», αναφέρεται με υπερηφάνεια στην τριανδρία Βενιζέλου, Δαγκλή, Κουντουριώτη, και τους ενθαρρύνει να στήσουν τη σημαία στη Σόφια. 963 Η Κρήτη προσωποποιημένη διακηρύττει αφ ενός ότι ο Κωνσταντίνος με την πτώση του τιμωρείται δικαίως, για την άρνηση και την προδοσία της χώρας, στην οποία γεννήθηκε, διότι «παρέδωκε τα πάντα στους κακούργους και φονείς 964», και αφ ετέρου ότι ο Βενιζέλος θα σώσει την Πατρίδα από την καταισχύνη 965. Μέσα από τα φύλλα του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ παρακολουθούμε τα πολιτικά γεγονότα, τη νέα Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης και την ενθρόνιση του Αλεξάνδρου. Εδώ παρομοιάζει το Βενιζέλο με τον Σταγειρίτη διδάσκαλο του Μ. Αλεξάνδρου 966, Αριστοτέλη. Παράλληλα με τις εκδοτικές του εργασίες, ο Τσιχλάκις συντηρεί ελληνικό σχολείο. Οι εγκαταστάσεις του σχολείου και του τυπογραφείου βρίσκονται στο προάστιο του Καΐρου Ηλιούπολη και μάλιστα συστεγάζονται: 962 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 4/8-10-1916 και 5/15-10-1916 963 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ.10/19-11-1916 964 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ.40/17-6-1917 965 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 14/17-12-1916 966 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ.53/16-9-17 464
ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΟΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΕΩΣ, οδός Gabares No 6, Μετ Οικοτροφείου. Χριστιανική αγωγή Ελληνοπρεπής μόρφωσις Πρόγραμμα μετηρρυθμισμένον Διδασκαλία Γαλλικής και Αγγλικής Οίκημα ευάερον και ευήλιον Προσωπικόν δεδοκιμασμένης παιδαγωγικής ικανότητος Κανονισμός αποστέλλεται τω αιτούντι. 967 Το σχολείο προσφέρει θερινά μαθήματα στη διάρκεια των διακοπών του 1918 968, και συνεχίζει να λειτουργεί τα επόμενα σχολικά χρόνια. Τον Απρίλιο του 1919 η Λαϊκή Λέσχη Καΐρου οργανώνει εσπερίδα υπό την προστασία του Πολιτικού Πράκτορος (Προξένου) της Ελλάδος, όπου παρουσιάζεται το έργο του Τσιχλάκι, ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ, 969 το οποίο εκδίδει τον επόμενο χρόνο υπέρ της Κρητικής Αδελφότητας του Καΐρου. 967 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ57/14-10-1917 968 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ.104/1-7-1918 969 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ 135/20-4-1918 465
Βρισκόμαστε σε ένα σημαντικό σημείο καμπής της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, στο οποίο συνέβησαν γεγονότα καθοριστικά για το μέλλον της χώρας: Η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (18-7/10-8 1920), η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου μετά από δύο ημέρες, στο σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού, όταν εκείνος επέστρεφε στην Ελλάδα, η ασθένεια και ο θάνατος του Βασιλιά Αλεξάνδρου της Ελλάδας και, τέλος την «απροσδόκητη» εκλογική πανωλεθρία του Ελευθερίου Βενιζέλου, που δεν εξελέγη ούτε βουλευτής στις εκλογές της 1 ης Νοεμβρίου 1920. Αλλά η εγκατάσταση του Ελληνικού αρχηγείου στη Σμύρνη τον Μάρτιο του 1920, ήταν κατά τον Τσιχλάκι η απόδειξη ότι η χώρα της Ιωνίας είναι οριστικά ελληνική. 970 Το καλοκαίρι του 1920 ο Τσιχλάκις διακόπτει για έξη εβδομάδες την έκδοση του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ, για να επισκεφτεί την Ελλάδα. Ήθελε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στα πολιτικά γεγονότα, να συμμετέχει και να σχηματίσει γι αυτά προσωπική γνώμη. Ταξίδεψε μόνος, χωρίς την οικογένειά του. Επιστρέφοντας στο Κάιρο μετά από δύο μήνες, περιγράφει σατιρικά και και σοβαρά τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις, και τις δημοσιεύει έμμετρα σε ένα τριπλό φύλλο του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ 971. Όπως διηγείται στον συνομιλητή του Πάνα, ταξίδεψε με το σαπιοκάραβο ΣΠΑΡΤΗ. Πρώτος σταθμός η Κρήτη, Ηράκλειο και Χανιά στην Κρήτη, όπου έφτασε μετά από ταξίδι πέντε ημερών. «Πολύ με συνεκίνησεν η θέα της, αλήθεια,/ και η καρδιά μου ήρχισεν να πάλλη μεσ τα στήθια». Στην Αθήνα, «το άστυ το ιοστεφές» μετά την πρώτη συγκίνηση εντυπωσιάζεται με τη χειραφέτηση των γυναικών, την ακρίβεια της ζωής, τη χλιδή των «οψιμοπλούτων», την ημιμάθεια. Περιγράφει με αποτροπιασμό τις σκηνές του βανδαλισμού και της καταστροφής που 970 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 118/7-3-1920 971 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ, α.φ.201/2/3 12-9-1920 466
έλαβε χώρα στην Αθήνα, μετά την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Βενιζέλου. Με το πλοίο ΑΝΑΤΟΛΗ συνεχίζει το ταξίδι του από Πειραιά και μέσω Χαλκίδας, Αιδηψού, Βόλου, Θεσσαλονίκης, Άθω, φτάνει στην πατρίδα της γυναίκας του Καβάλα, την οποία βρίσκει κατεστραμμένη, αλλά τον παρηγορεί το γεγονός της ενσωμάτωσής της με την Ελλάδα. Εκεί συμμετέχει στον εορτασμό με την ευκαιρία των πρόσφατων εθνικών επιτυχιών: «ο Σύλλογος Φιλελευθέρων [ ] επί τω εορτασμώ των μεγάλων εθνικών γεγονότων, οργανώνει δεξίωση και επωφελούμενοι της ενταύθα παρουσίας σας [..] σας προσκαλεί να εκφωνήσητε κατάλληλον τη περιστάσει ποίημα Ο Πρόεδρος Κων/νος Γαβριηλίδης, Ο Γεν. Γραμματεύς Αχιλλ.Ι.Κωνσταντινίδης 972». Ταυτόχρονα η Διευθύντριατου Ορφανοτροφείου Καβάλας Μ. Χριστοδουλιά τον παρακαλεί να επιτρέψει την απαγγελία ενός ποιήματός του από τα ορφανά, «θύματα βαρβάρου εχθρού, επί τη ευκαιρία των εθνικών γεγονότων». 973 Συνεχίζοντας το ταξίδι ανατολικότερα, ενθουσιάζεται με την προέλαση του ελληνικού στρατού και τη θέα της Γαλανόλευκης στο Δεδέ Αγάτς (Αλεξανδρούπολη), το Καραγάτς (Ορεστιάδα), την Αδριανούπολη, καθώς και με την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη της Μυτιλήνης, που τη συγκρίνει με το Παρίσι. Επιτέλους, με πολλή συγκίνηση έφτασε στη «Σμύρνη του Ομήρου» με την πεποίθηση ότι «ο Στεργιάδης, Έλληνας, με Τούρκους αδερφώνει/ Πάει η πρώτη εποχή του φθόνου και του μίσους/ Εβραίοι, Τούρκοι, Έλληνες και Πάρθοι κ Ελαμίται/αποκαλούνται σήμερον ελεύθεροι πολίται». Φυσικά πιστεύει στην πολιτική επιτυχία του Βενιζέλου, ότι «θα καθαρίση την κόπρον» και «με το στιβαρόν του χέρι/ όλα θα τα τακτοποιήση». Δεν μπορεί να προβλέψει την πολιτική μεταστροφή του ελληνικού εκλογικού 972 Πρόκειται για τον γιό του Κρητός ποιητή Ιωάννη Κωνσταντινίδη, Αχιλλέα, πρώτο εξαδέλφο της γυναίκας του Τηλέμαχου Τσιχλάκι 973 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 201/2/3/12-9-1920 σελ. 8-9 467
σώματος αμέσως μετά τη Συνθήκη των Σεβρών, και την εκλογική αποτυχία του Βενιζέλου, αφού: «Τώρα που έγινε η πατρίς μεγάλη και τρανή Κι επεξετάθη επαρκώς σ Ανατολή και Δύση Πιστεύω πως αντίθετος δε θ ακουσθή φωνή Κι ούτε ουδείς αντίδρασιν να φέρη θα τολμήση[ ] Και ότι με συχαίνεται κανείς δε θα ψελλίζη Διότι η εφημερίς ημών Βενιζελίζει» Αν και αντιβασιλικός -«κόκκινο και εγώ σκουφί Ροβεσπιέρου βάζω» 974 -, ο θάνατος του Αλεξάνδρου στις 12/10/1920 λυπεί τον Τσιχλάκι, διότι πίστευε ότι αγαπούσε την Ελλάδα και κυρίως διότι εκτιμούσε τον Βενιζέλο και συνεργαζόταν με αυτόν. Μετά την επιστροφή στο Κάιρο, ιδρύει το νέο σύγχρονο τυπογραφείο του στην Ηλιούπολη. Μετονομάζει το σχολείο του, σε ΙΩΝΙΑ, προς τιμήν της Σμύρνης. ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΟΝ «ΙΩΝΙΑ». ΕΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΕΙ.- Οδός Gabares 6. Ελληνοπρεπής αγωγή.- Πρακτικόν παιδαγωγικόν σύστημα.- Διδασκαλία Ελληνικής- Αγγλικής.- Γαλλικής. Οίκημα, ευάερον.- Έναρξις μαθημάτων από 1 ης Οκτωβρίου ν.η. 975 Το φθινόπωρο του 1920 η πολιτική και διπλωματική κατάσταση στην Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Η διάσκεψη του Λονδίνου ακυρώνει ουσιαστικά τη Συνθήκη των Σεβρών και τα μαύρα σύννεφα του πολέμου και της καταστροφής στον Ελληνικό ουρανό πυκνώνουν. Βδομάδα με τη βδομάδα στις σελίδες του ΑΣΜΟΔΑΙΟΥ ο Τσιχλάκις καταγράφει τη δραματική πορεία μιας από τις σπουδαιότερες περιόδους της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Υποστηρίζει ότι υπαίτιος είναι η ευρωπαϊκή διπλωματία, που έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα προωθώντας, φυσικά, τα 974 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 210/1-10-1920 σελ. 3 975 ΑΣΜΟΔΑΙΟΣ α.φ. 257/25-9-1921 468