ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟ Ε. Μ. Π. ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Η έρευνα και η παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών στο Ε. Μ. Π. τ. Καθ. Θόδωρος Λουκάκης Νοέμβριος 2007

ΤΟ Ε.Μ.Π. ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Η έρευνα και η παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών στο Ε.Μ.Π. τ. Καθ. Θόδωρος Λουκάκης Εισαγωγή Tο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας ενός Πανεπιστημίου στη χώρα μας ορίζει (μεταξύ άλλων) ως αποστολή των Α.Ε.Ι.: Να παράγουν και να μεταδίδουν τη γνώση με την έρευνα και τη διδασκαλία Να συμμετέχουν στην αξιοποίηση της γνώσης και του ανθρώπινου δυναμικού για την ευημερία της χώρας Να ανταποκρίνονται στην αντιμετώπιση των αναπτυξιακών αναγκών της κοινωνίας. Για την εκπλήρωση της αποστολής τους, τα Α.Ε.Ι. οφείλουν να δημοσιοποιούν στο κοινωνικό σύνολο με κάθε δυνατή διαφάνεια όλες τις δραστηριότητές τους. Η παρούσα συμβολή στο Συμπόσιο γίνεται στο πλαίσιο του έργου «Γραφείο Διαμεσολάβησης (και Μεταφοράς Τεχνολογίας) Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου» και έχει τρεις στόχους: Να περιγράψει τη λειτουργία του Ε.Μ.Π. ως «ερευνητικού πανεπιστημίου» Να πληροφορήσει σχετικά με την άμεση αξιοποίηση της γνώσης (και της υποδομής που σωρεύεται στο Ίδρυμα μέσω της ερευνητικής δραστηριότητάς του) προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, που γίνεται δια της παροχής τεχνολογικών υπηρεσιών από τα Εργαστήρια και τις Μονάδες Παροχής Υπηρεσιών του Ιδρύματος. Να περιγράψει δηλαδή τη λειτουργία του Ε.Μ.Π. ως «κέντρου τεχνολογίας». Να τεκμηριώσει το πώς το Ε.Μ.Π. έχει αναλάβει ουσιαστικά (αντί της Πολιτείας) τη χρηματοδότηση των Μεταπτυχιακών Σπουδών σε διδακτορικό επίπεδο. 1

Το Ε.Μ.Π. ως «Ερευνητικό Πανεπιστήμιο» Σε όποιο τεχνολογικό εκπαιδευτικό Ίδρυμα δεν παράγεται γνώση, οι φοιτητές διδάσκονται την τεχνολογία του χθές. Συνεπώς, ένα τέτοιο Ίδρυμα, πανεπιστήμιο δεν είναι. Σε αντίθεση, σε όποιο πανεπιστήμιο γίνεται πολύ έρευνα, δεν παράγεται μόνο χρήσιμη για την εκπαίδευση γνώση. Παράγονται και υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι, απαραίτητοι για τη στήριξη της εκπαίδευσης σε μεταπτυχιακό και ιδιαίτερα σε διδακτορικό επίπεδο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μία χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η κρατική στήριξη των διδακτορικών σπουδών είναι ουσιαστικά ασήμαντη. Έτσι, ένα «ερευνητικό πανεπιστήμιο» πρέπει να δημιουργεί και τους πόρους που θα στηρίξουν τους υποψήφιους διδάκτορές του κατά την πενταετία σκληρής δουλειάς, που συνήθως απαιτεί η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στο Ίδρυμα. Αυτό δε συμβαίνει στο Ε.Μ.Π. σε πρωτοποριακό βαθμό τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την Ευρώπη. Πράγματι, το Ε.Μ.Π. (και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ.) στηρίζει απευθείας 150 Υ.Δ. το χρόνο μέσω σχετικών υποτροφιών από τα διαθέσιμα του Ειδικού Λογαριασμού, ενώ άλλοι 1350 περίπου, κάνουν το διδακτορικό τους αμειβόμενοι από την εργασία τους σε επιχορηγούμενα ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα, που συνήθως συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με το θέμα του διδακτορικού τους. Κρίνεται ότι αυτές οι επιδόσεις αποτελούν ρεκόρ, τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την Ευρώπη. Επιπλέον, από τα διαθέσιμα και πάλι του Ειδικού Λογαριασμού επιχορηγείται και απευθείας η βασική έρευνα, κυρίως σε περιοχές όπου δεν υπάρχει εξωτερική χρηματοδότηση. Τέλος, η πλούσια υλικοτεχνική υποδομή που αποκτά το Ίδρυμα μέσω επιχορηγούμενων ερευνητικών και αναπτυξιακών έργων του, μπαίνει άμεσα στη διάθεση και των προπτυχιακών φοιτητών στα Εργαστήρια και τα Σπουδαστήρια του Ιδρύματος, κυρίως στο πλαίσιο εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας τους. Πριν όμως την περιγραφή της λειτουργίας του Ε.Μ.Π. ως «ερευνητικού πανεπιστημίου» και «κέντρου τεχνολογίας», σκόπιμο είναι να τεκμηριωθεί η παραγωγή γνώσης στο Ε.Μ.Π. με χρήση των αποτελεσμάτων σχετικής έρευνας που έγινε από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Πατρών για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των Α.Ε.Ι. της χώρας, με πηγή τις βάσεις δεδομένων Web of Science (8.500 περιοδικά) και Scopus (14.000 περιοδικά). Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, η κατάταξη των 12 πρώτων Ελληνικών Α.Ε.Ι. ως προς τις δημοσιεύσεις ανά μέλος Δ.Ε.Π. κατά την περίοδο 2002-2005 είναι η του παρακάτω πίνακα: 2

Πίνακας 1 Αξιολόγηση των Πανεπιστημίων με βάση την ερευνητική δραστηριότητα Πανεπιστήμια Δημοσιεύσεις 2002-2005 ανά έτος και μέλος Δ.Ε.Π. Πανεπιστήμιο Κρήτης 1,17 Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 1,11 Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 1,11 Πανεπιστήμιο Πατρών 1,02 Χαροκόπειο ΑΕΙ Οικιακής Οικονομίας 0,90 Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 0,81 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 0,79 Πολυτεχνείο Κρήτης 0,70 Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο 0,63 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 0,57 Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 0,52 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 0,40 Συνεπώς, το Ε.Μ.Π. διαπρέπει στην περιοχή των επιστημονικών δημοσιεύσεων, είναι δε πρώτο στη χώρα με μεγάλη διαφορά στην περιοχή των ανταγωνιστικών ερευνητικών έργων και στην περιοχή της παροχής τεχνολογικών υπηρεσιών. Η αξιολόγηση αυτή ισχύει για το δίδυμο Ε.Μ.Π./Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. δεδομένου ότι ο δεύτερος οργανισμός ανήκει εξ ολοκλήρου στον πρώτο και λειτουργεί εντός του και με χρήση όλων των εργαστηρίων του. Συγκεκριμένα, το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. συνδέεται επιστημονικά με τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, είναι το μεγαλύτερο από τα 20 Ε.Π.Ι. της χώρας και έχει καταταγεί 13 ο ανάμεσα στους είκοσι πρώτους ερευνητικούς φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς την ανάληψη ερευνητικών προγραμμάτων στο 6 ο ΚΠΣ. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι πρόσφατη έρευνα του Τ.Ε.Ε., που έδειξε ότι οι απόφοιτοι του Ε.Μ.Π. ελάχιστα προβλήματα ανεργίας αντιμετωπίζουν. Σε δύο δε Σχολές του (Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών και Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών) το ποσοστό ανεργίας είναι μηδενικό!. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο έχει μετατραπεί κατά την τελευταία εικοσαετία τόσο σε «ερευνητικό πανεπιστήμιο», όσο και σε «κέντρο τεχνολογίας», αυτά δε σε επίπεδο εθνικού πρωταθλητή. Πράγματι, η διάκριση του «ερευνητικού πανεπιστημίου» προκύπτει ευθέως από το γεγονός ότι το Ε.Μ.Π. μαζί με το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. έχουν κατ έτος οικονομικές εισροές από ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα της τάξης των 60 εκατ., ποσού τελείως αντίστοιχου προς τη συνολική κρατική επιχορήγηση που είναι περίπου 65 εκατ. ετησίως. Αντίστοιχα, η διάκριση του «κέντρου τεχνολογίας» προκύπτει από το γεγονός ότι τα 163 Εργαστήρια και Μονάδες Παροχής Υπηρεσιών του Ιδρύματος εξυπηρετούν ευρέως το Δημόσιο και 3

τον Ιδιωτικό Τομέα της χώρας, οι οποίοι τους αναθέτουν ετησίως ειδικά τεχνολογικά έργα (και όχι μελέτες εφαρμογής σε ανταγωνισμό προς τα Γραφεία Μελετών, που απαγορεύει ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του Ε.Μ.Π.) συνολικού ύψους περίπου 15 εκατ.. Τα διαχρονικά αποτελέσματα των σχετικών εισροών στο Ε.Μ.Π. στο διάστημα 1997-2006 δείχνονται στα διαγράμματα 1 και 2. Διάγραμμα 1 Συνολικές Εισροές από Ερευνητικά και Αναπτυξιακά Έργα (η παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών περιλαμβάνεται) 80,00 70,00 60,00 Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ 50,00 εκατ. 40,00 Ε.Μ.Π. 30,00 20,00 Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. 10,00 0,00 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ε.Μ.Π. Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ Διάγραμμα 2 Συνολικές Εισροές από Παροχή Τεχνολογικών Υπηρεσιών 20 15 Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ εκατ. 10 Ε.Μ.Π. 5 Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ε.Μ.Π. Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. Ε.Μ.Π. + Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ 4

Το Ε.Μ.Π. είναι πρώτο στη χώρα μεταξύ τόσο των Πανεπιστημίων όσο και των Ερευνητικών Κέντρων, αλλά και πρώτο Πανεπιστήμιο στην Ευρώπη αναλογικά με τον αριθμό μελών Δ.Ε.Π. στην απόκτηση ερευνητικών επιχορηγήσεων από τα ανταγωνιστικά προγράμματα της Ε.Ε. (όπως εδήλωσε πρόσφατα ο πρώην Γενικός Δ/ντής Έρευνας της Ε.Ε. Δρ. Αχιλλέας Μητσός). Για την υπόθεση της έρευνας στο Ε.Μ.Π. και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. δουλεύουν τα 617 μέλη Δ.Ε.Π. και το προσωπικό του Ιδρύματος και 3000 περίπου νέοι ερευνητές από τους οποίους 1500 περίπου είναι Υποψήφιοι Διδάκτορες. Οι δύο τελευταίες κατηγορίες αμείβονται από τις εισροές των ερευνητικών και αναπτυξιακών έργων ή παίρνουν υποτροφίες από τα διαθέσιμα του Ειδικού Λογαριασμού. Πολύτιμη επίσης είναι και η συμμετοχή των προπτυχιακών και των μεταπτυχιακών φοιτητών στην υπόθεση της έρευνας μέσω των διπλωματικών εργασιών τους. Συγκεκριμένα, η ερευνητική αυτή κοσμογονία στο Ε.Μ.Π./ Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. έχει διάφορα επωφελή αποτελέσματα, όπως: Επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα 1500 περίπου υποψήφιοι Διδάκτορες Επιχορηγείται η βασική έρευνα Απασχολούνται (ολικώς ή μερικώς) περίπου άλλοι 1500 νέοι ερευνητές Αυξάνεται και βελτιώνεται η τεχνική υποδομή/ εξοπλισμός των Εργαστηρίων και των Μονάδων Παροχής Υπηρεσιών του Ιδρύματος Βελτιώνονται οι υποδομές του Ιδρύματος με σοβαρά έργα (κεντρικός υπολογιστής, δίκτυο τηλεπικοινωνίας, κτήριο Ε.Δ.ΕΙ.Λ.) Παράγεται τεχνογνωσία υψηλότατου επιπέδου, που βοηθάει στην περαιτέρω ανάπτυξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων αλλά αποτελεί και τη βάση για την παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών Τα παραπάνω βασίζονται τόσο στα έσοδα του Ιδρύματος από ερευνητικά έργα και παροχή υπηρεσιών, όσο και στα διαθέσιμα του Ειδικού Λογαριασμού. Τα διαθέσιμα αυτά προκύπτουν από τις νόμιμες κρατήσεις στους προϋπολογισμούς των προγραμμάτων, από τα έσοδα της εθνικής συμμετοχής που καταβάλλει η Γ.Γ.Ε.Τ. στο Ίδρυμα σχετικά με τα ερευνητικά έργα της Ε.Ε. και από τη συνετή διαχείριση των εισροών. Τα διαθέσιμα του Ειδικού Λογαριασμού είναι κατά μέσο όρο 4,145 εκατ. το χρόνο για την τελευταία 10ετία. 5

Αναλυτικότερα τώρα, οι εισροές στις Σχολές από ερευνητικά/ αναπτυξιακά έργα καθώς και οι εισροές στο Ε.Μ.Π. από το ΕΠΕΑΕΚ δείχνονται για το διάστημα 2002-2006 στο διάγραμμα 3 και οι αντίστοιχες αμοιβές των μελών Δ.Ε.Π. των Σχολών στο διάγραμμα 4: Διάγραμμα 3 Εισροές στις Σχολές Ε.Μ.Π. από ερευνητικά/αναπτυξιακά έργα και από ΕΠΕΑΕΚ 8 7 6 Εισροές (σε εκατ. ) 5 4 3 2 1 0 2002 2003 2004 2005 2006 Έτος ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΗΛ. ΜΗΧ/ΚΩΝ & ΜΗΧ. ΥΠΟΛ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠ/ΦΩΝ ΜΗΧ. ΜΗΧ. ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤ/ΓΩΝ ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΕΦ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠ. ΕΡΓΑ ΕΠΕΑΕΚ Διάγραμμα 4 Αμοιβές μελών ΔΕΠ ανά έτος 800 700 Σύνολο αμοιβών (σε χιλ. ) 600 500 400 300 200 100 0 2002 2003 2004 2005 2006 Έτος ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΗΛ. ΜΗΧ/ΚΩΝ & ΜΗΧ. ΥΠΟΛ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠ/ΦΩΝ ΜΗΧ. ΜΗΧ. ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΕΤ/ΓΩΝ ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΕΦ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΥ ΣΙΚΩΝ ΕΠ. 6

Από τα δύο διαγράμματα προκύπτει το εξής αξιοσημείωτο αποτέλεσμα, ότι οι συνολικές αμοιβές των μελών Δ.Ε.Π., που είναι οι δημιουργοί και υπεύθυνοι για όλα τα ερευνητικά/ αναπτυξιακά έργα, αποτελούν μόνο το 6,8 % των συνολικών εισροών. Περαιτέρω και αναφερόμενοι μόνο στο έτος 2006, είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι, δεδομένου ότι οι συνολικές ετήσιες αποδοχές των μελών Δ.Ε.Π. του Ε.Μ.Π. ήταν περίπου 28 εκατ., οι πρόσθετες αμοιβές τους, που ήταν περίπου 2,5 εκατ. αντιπροσωπεύουν μια μέση αύξηση αποδοχών κατά μόνο 8,9 %. Τέλος, επειδή για το ίδιο έτος οι συνολικές εισροές στο Ίδρυμα και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. από ερευνητικά/ αναπτυξιακά έργα (Διάγραμμα 1) ήταν 66,3 εκατ., ενώ οι συνολικές από την Πολιτεία αμοιβές των μελών Δ.Ε.Π. ήταν 28 εκατ., προκύπτει το μοναδικό για τη χώρα (και ίσως για την Ευρώπη) συμπέρασμα ότι τα μέλη Δ.Ε.Π. του Ε.Μ.Π. εκτελούν το λειτούργημα του Πανεπιστημιακού δάσκαλου όχι μόνο αδάπανα για την Πολιτεία, αλλά και με 137% κέρδος γι αυτή! Τη δε μερίδα του λέοντος από τα ερευνητικά έσοδα του Ιδρύματος νέμονται (δικαίως) οι νέοι ερευνητές, που για το 2006 είχαν συνολική αμοιβή 19,5 εκ., έναντι των 2,5 εκ., που εισέπραξαν τα μέλη Δ.Ε.Π. του Ιδρύματος. 7

Η κατανομή των διαθεσίμων του Ειδικού Λογαριασμού Έρευνας Το Ίδρυμα διαθέτει το προσωπικό, τους χώρους και την υλικοτεχνική υποδομή του για τη διεξαγωγή των ερευνητικών/ αναπτυξιακών έργων. Αυτό αναγνωρίζεται από την Πολιτεία και την Ε.Ε. και το Ίδρυμα βρίσκεται στο τέλος κάθε χρόνο με διαθέσιμα, που μπορεί (πρωτοφανώς στην ιστορία των Ελληνικών Πανεπιστημίων) να τα διαθέτει κατά (καλή) βούληση. Πηγές των διαθεσίμων του Ε.Λ.Ε. είναι: ποσοστιαίες κρατήσεις επί του προϋπολογισμού των έργων που εκτελεί το Ε.Μ.Π. και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ., η εθνική συμμετοχή μέσω της οποίας η Πολιτεία αναγνωρίζει την προσπάθεια που απαιτείται για την απόκτηση ανταγωνιστικών επιχορηγούμενων έργων από την Ε.Ε. και κάποιοι (μικροί) πιστωτικοί τόκοι από τη διαχείριση των διαθεσίμων του Ε.Λ.Ε. Για την απόκτηση διαχρονικής εποπτείας του μεγέθους και της κατανομής των διαθεσίμων του Ε.Λ.Ε. για την δεκαπενταετία 1993-2007, δημιουργήθηκε ο παρακάτω πίνακας, ο οποίος αναφέρεται σε τρεις κατηγορίες δαπανών από τα διαθέσιμα του Ε.Λ.Ε. Δαπάνες για εκπαιδευτικές, ερευνητικές και αναπτυξιακές ανάγκες Δαπάνες λειτουργίας της Γραμματείας Ε.Λ.Ε. Δαπάνες για ειδικούς στόχους και ειδικές διοικητικές ανάγκες Περίοδος Συνολικά Διαθέσιμα (σε χιλ. ) A. Εκπαίδευση, Έρευνα, Ανάπτυξη (σε χιλ. ) Ποσοστό A επί των συνολικών διαθεσίμων B. Δαπάνες Γραμματείας (σε χιλ. ) Ποσοστό B επί των συνολικών διαθεσίμων Γ. Ειδικοί Στόχοι / Διοικητικές Ανάγκες Ιδρύματος (σε χιλ. ) Ποσοστό Γ επί των συνολικών διαθεσίμων 1993-1997 15009 9892 65,91 1210 8,06 3907 26,03 1998-2002 19150 13523 70,62 1916 10,01 3711 19,38 2003-2007 22307 14643 65,64 2249 10,08 5415 24,27 ΣΥΝΟΛΟ 1993-2007 56466 38058 67,40 5375 9,52 13033 23,08 Από τα περιεχόμενα του πίνακα, που αναφέρονται σε μέσους όρους για τις τρεις πενταετίες 1993-1997, 1998-2002, 2003-2007, προκύπτουν τα εξής: Το Ίδρυμα είχε προς ελεύθερη διάθεση στο διάστημα 1993-2007 το ποσό των 56,5 εκ.. Αυτή είναι μία καινοφανής πραγματικότητα για Ελληνικό Α.Ε.Ι., τα οποία μέχρι να αρχίσουν να αποκτούν έσοδα από την εκτέλεση ερευνητικών έργων και την παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών, ήταν κυριολεκτικά δέσμια στην κρατική επιχορήγηση και στους τρόπους με τους οποίους μπορούσε να διατεθεί. Το Ίδρυμα επέλεξε, ως όφειλε, να διαθέσει τα διαθέσιμα κυρίως (το 67,5% του συνόλου) για εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς και αναπτυξιακούς σκοπούς. 8

Η διαχείριση των μεγάλων ποσών των εισροών, σε σύστημα που είχε χιλιάδες αμειβόμενους και χιλιάδες προμηθευτές, έγινε επιτυχώς και οικονομικά από τη Γραμματεία του Ε.Λ.Ε. (9,52% του συνόλου). Τέλος, το Ίδρυμα διέθεσε για ειδικούς στόχους και ειδικές διοικητικές ανάγκες το υπόλοιπο 23,08% του συνόλου και κατόρθωσε έτσι να λειτουργεί κάπως ως Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Το Ε.Μ.Π. ως κέντρο τεχνολογίας Η γνώση που σωρεύεται στο Ε.Μ.Π. από την έντονη δραστηριότητα των ερευνητών του δεν έχει ως αποτέλεσμα μόνο τις επιστημονικές δημοσιεύσεις. Το Ε.Μ.Π. συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της χώρας μέσω της σύνδεσης των τεχνολογικών δυνατοτήτων του με τις αντίστοιχες ανάγκες τόσο του δημόσιου, όσο και του ιδιωτικού τομέα. Αυτό δε γίνεται ακόμη με την εκμετάλλευση της διανοητικής περιουσίας του (ευρεσιτεχνίες, συμμετοχή σε νέες εταιρείες, άδειες αξιοποίησης ερευνητικών προϊόντων), αλλά γίνεται μέσω της έντονης δραστηριότητας στην παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών, που αποτελεί πρωτοποριακό παράδειγμα αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων. Πράγματι, τα 163 Εργαστήρια και Μονάδες Παροχής Υπηρεσιών του Ιδρύματος, είναι διαθέσιμα και άμεσα προσπελάσιμα σε εθνικούς αλλά και διεθνείς χρήστες των υπηρεσιών τους. Ο μεγαλύτερος χρήστης των τεχνολογικών υπηρεσιών του Ε.Μ.Π. είναι ο δημόσιος τομέας, όπως προκύπτει από το διάγραμμα 5, το οποίο απεικονίζει το σύνολο των εισροών του Ε.Μ.Π. από παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών ανά φορέα χρηματοδότησης για την περίοδο 1997-2005. Το 73% των εισροών προέρχεται από υπηρεσίες, εταιρείες και οργανισμούς του δημοσίου τομέα. Συγκεκριμένα, την πρώτη θέση κατέχουν τα Υπουργεία, με 36% (32,1 εκατ. ) του συνόλου των εισροών από παροχή υπηρεσιών. Ακολουθούν οι Οργανισμοί και Επιχειρήσεις του Ευρύτερου Δημοσίου Τομέα με 30% (25,9 εκατ. ) και στην τρίτη θέση βρίσκονται οι εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, με 24% (21,2 εκατ. ) του συνόλου των εισροών. 9

Διάγραμμα 5 Σύνολο Εισροών Παροχής Υπηρεσιών Ε.Μ.Π. 1997-2005 ανά Φορέα Χρηματοδότησης 32,1 εκατ. 36% 2,4 εκατ. 3% 25,9 εκατ. 30% 5,8 εκατ. 7% 21,2 εκατ. 24% ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/ ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ/ ΟΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΞΕΝΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Φυσικά, το γεγονός ότι πλήθος δημόσιων υπηρεσιών, οργανισμών και εταιρειών απευθύνονται στο Ε.Μ.Π. για εξειδικευμένες τεχνολογικές ανάγκες δείχνει τη γενική αποδοχή της δραστηριότητας αυτής του Ε.Μ.Π. Από την άλλη πλευρά, το 27% των εσόδων που προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα και από ξένες εταιρείες και οργανισμούς, αναφέρεται σε σχετικά μεγάλο αριθμό έργων με μικρούς όμως προϋπολογισμούς. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει και από το διάγραμμα 6, το 43% των έργων, που προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα και από ξένες εταιρείες και οργανισμούς, δίνει μόνο το 27% των εσόδων από παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών. Αντίθετα, το 57% των έργων, που προέρχεται από το δημόσιο τομέα, δίνει το 73% των εσόδων από παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών. Διάγραμμα 6 Αριθμός Έργων Παροχής Υπηρεσιών (Ε.Μ.Π. & Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ.) 1997-2005 ανά Φορέα Χρηματοδότησης 103 6% 252 16% 50 3% 564 35% 632 40% ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/ ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ/ ΟΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΞΕΝΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 10

Η μεγάλη συμμετοχή του δημόσιου τομέα στα έργα παροχής υπηρεσιών του Ε.Μ.Π. φαίνεται καθαρά και στο διάγραμμα 7, που παρουσιάζει την κατανομή των εισροών από παροχή υπηρεσιών ανά φορέα χρηματοδότησης και έτος. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα κατά τα έτη 2001-2005 σε σχέση με τα έτη 1997-2000, ενώ κατά την ίδια περίοδο αυξημένη συμμετοχή παρουσίασε και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας. Οι χαμηλότερες εισροές προέρχονται από ξένες εταιρείες και οργανισμούς, καθώς και από εταιρείες και οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Διάγραμμα 7 Εισροές Παροχής Υπηρεσιών 1997-2005 ανά Φορέα Χρηματοδότησης & Έτος 8,00 7,00 6,00 5,00 Εκατ. 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/ ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ/ ΟΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΞΕΝΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Τέλος, η κυρίαρχη θέση του δημοσίου τομέα στην ανάθεση έργων παροχής υπηρεσιών προκύπτει και από τα διαγράμματα 8 και 9, τα οποία παρουσιάζουν τους είκοσι πρώτους χρηματοδότες των έργων παροχής υπηρεσιών σε εισροές (διάγραμμα 8) και σε αριθμό έργων (διάγραμμα 9) για την περίοδο 1997-2005. Συγκεκριμένα, την πρώτη θέση με εμφανή διαφορά κατέχει το ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο έχει ποσοστό συμμετοχής 9,8% στο σύνολο των εισροών από παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών, με μέσο όρο 9 έργα το χρόνο. Εμφανής είναι επίσης και η κυρίαρχη θέση των Υπουργείων, ως βασικοί χρηματοδότες των έργων παροχής υπηρεσιών, καθώς η συμμετοχή των Υπουργείων στους 20 πρώτους χρηματοδότες αγγίζει το 40%. 11

Διάγραμμα 8 Οι 20 πρώτοι χρηματοδότες έργων παροχής υπηρεσιών Ε.Μ.Π. 1997-2005 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Ε.E. Ο.Σ.Ε. ΥΠ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Γ.Γ.Ε.Τ. Δ.Ε.Η. ΥΠ. ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΥΔΑΠ Ο.Τ.Ε. ΥΠΕΘΑ ΟΑΣΑ ΕΛΙΝΟΪΛ ΑΕ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Γ.Γ.Ε.Τ. ΜΕΣΩ ΕΔΕΤ ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ Ε.Σ.Δ.Κ.Ν.Α. ΕΔΕΤ ΑΕ ΗΣΑΠ Ο.Α.Σ.Π. 3,76 3,71 3,17 3,13 3,09 2,64 2,28 2,00 1,89 1,72 1,62 1,52 1,32 1,17 0,82 0,80 0,79 0,79 0,68 εκατ. 8,58 Διάγραμμα 9 Οι 20 πρώτοι χρηματοδότες έργων παροχής υπηρεσιών ΕΜΠ & ΕΠΙΣΕΥ σε αριθ. έργων '97-2005 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Δ.Ε.Η. ΥΠ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Ο.Τ.Ε. Ο.Σ.Ε. ΟΑΣΑ ΙΝΤΡΑΚΟΜ Ο.Α.Σ.Π. ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛ ΛΑΔΟΣ ΕΔΕΤ ΑΕ ΕΥΔΑΠ Γ.Γ.Ε.Τ. ΕΛ ΚΕΔΕ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝ. & ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΕ ΛΑΡΚΟ Α.Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ COSMOTE ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΕΠΑ Α.Ε. VODAFONE-PANAFON S.A 16 15 15 13 12 11 11 10 10 10 10 20 19 19 17 17 40 28 27 αριθ. έργων 49 82 Η συμμετοχή των Σχολών του Ε.Μ.Π. και του Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. στον αριθμό και στις εισροές των έργων παροχής υπηρεσιών 1997-2005 απεικονίζεται στα διαγράμματα 10 και 11. Όπως παρατηρούμε στο διάγραμμα 10, το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό έργων παροχής υπηρεσιών (390 έργα) την περίοδο 1997-2005. 12

Ακολουθεί η Σχολή Πολιτικών Μηχανικών με 300 έργα, η οποία όμως κατέχει την πρώτη θέση στις εισροές από παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών, με εισροές ύψους 29,29 εκ., δηλαδή το 28% του συνόλου των εισροών του Ε.Μ.Π. και του Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. (διάγραμμα 11). Σημειωτέο ότι το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. μαζί με τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών συγκεντρώνουν περίπου το 1/3 (32%) του αριθμού και των εισροών των έργων παροχής υπηρεσιών (35,29 εκατ. ) (διαγράμματα 10 και 11). Διάγραμμα 10 Αριθμός Έργων Παροχής Υπηρεσιών 1997-2005 ανά Σχολή/ Τμήμα Αριθ. Έργων 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 300 ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 178 ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧ. & ΜΗΧ. ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ 125 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 67 251 81 ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΩ Ν ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 110 ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ 41 36 ΕΦ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠ. ΕΠΙΣΕΥ 390 Διάγραμμα 11 Εισροές Έργων Παροχής Υπηρεσιών 1997-2005 ανά Σχολή/Τμήμα (σε εκ. ) ΕΠΙΣΕΥ ΕΦ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠ. ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧ. & ΜΗΧ. ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 1,14 2,87 4,32 3,40 5,54 12,39 12,51 14,68 22,90 29,29 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 εκατ. 13

Φυσικά, τα σημερινά ερευνητικά κλέη του Ε.Μ.Π. λόγω της συστηματικής ερευνητικής δραστηριότητάς του που άρχισε τη δεκαετία του 80, δεν πρέπει να επισκιάσουν τα πρότερα επιτεύγματά του. Πράγματι, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα και ιδιαίτερα μετά τον τελευταίο πόλεμο, το Πολυτεχνείο συνέβαλλε πρωτίστως στην ανασυγκρότηση της χώρας μέσω των αποφοίτων του, που έδρασαν ως μηχανικοί, επιστήμονες, στελέχη και διευθυντές ιδιωτικών εταιρειών αλλά και Υπουργείων και Οργανισμών. Το πληροφοριακό σύστημα του Ε.Μ.Π. Και στην πληροφόρηση του κοινωνικού συνόλου σχετικά με τις υπηρεσίες που μπορεί να παρέξει το Ε.Μ.Π., το τεχνολογικό επίπεδο είναι πρωτοπόρο. Πράγματι, το καινοτομικό σύστημα αναζήτησης τεχνολογικών υπηρεσιών από τα 163 Εργαστήρια και Μονάδες Παροχής Τεχνολογικών Υπηρεσιών του Ιδρύματος (που σχεδιάστηκε σε προδιαγραφές του Ε.Μ.Π. από το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (Ι.Ε.Λ.) και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ.) λειτουργεί κατά έξυπνο τρόπο, που επιτρέπει και σε μη ειδικούς να βρουν εύκολα την πηγή των υπηρεσιών που ζητούν. Το σύστημα αυτό είναι ήδη σε λειτουργία και μπορεί να βρεθεί στη διεύθυνση: http://liaison.ntua.gr/empy. Ευχαριστίες: Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν προήλθαν από τη Γραμματεία της Ε.Δ.ΕΙ.Λ., τις οικονομικές υπηρεσίες του Ε.Μ.Π. και το Ε.Π.Ι.Σ.Ε.Υ. Η επεξεργασία του κειμένου έγινε από το προσωπικό του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας Ε.Μ.Π. Ο τ. Καθ. Θόδωρος Λουκάκης είναι υπεύθυνος του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας και πρόεδρος της Ένωσης Αποφοίτων του Ε.Μ.Π. 14