ΣτΕ 1013/2016 [Τμηματική οριοθέτηση ρέματος]

ΣτΕ 1013/2016 [Τμηματική οριοθέτηση ρέματος] Περίληψη -Η οριοθέτηση υδατορεμάτων, τα οποία ευρίσκονται σε οικισμούς ή περιοχές εντός ή εκτός σχεδίου, που λόγω του χαρακτήρα τους χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, όπως είναι οι αρχαιολογικοί χώροι, τα αρχιτεκτονικά ή παραδοσιακά σύνολα, οι παραδοσιακοί οικισμοί, οι παραλιακές περιοχές ή οικισμοί, οι τουριστικοί τόποι, τα δάση, οι δασικές εκτάσεις, τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, οι περιοχές ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και οι υπαγόμενες σε ειδικό καθεστώς προστασίας περιοχές, δεν επιτρέπεται κατά το Σύνταγμα να ανατεθεί σε άλλο, πλην του Πρόεδρου της Δημοκρατίας, όργανο της εκτελεστικής εξουσίας. -Οι εφαρμοστέες διατάξεις δεν επιβάλλουν ως προϋπόθεση της οριοθέτησης την έγκριση σχεδίου διαχείρισης υδάτων προγράμματος ειδικών μέτρων σύμφωνα με την οδηγία 2000/60 (L 327) και το ν. 3199/2003 (Α 280). Εξ άλλου, η οριοθέτηση αποσκοπεί στην προστασία του ρέματος, δεν επηρεάζει δε καθ εαυτήν την ποιοτική και ποσοτική κατάσταση των υδάτων του και συνεπώς δεν δύναται να θεωρηθεί ως «δραστηριότητα» που μπορεί να υποβαθμίσει την ποιότητα των υπόγειων υδάτων κατά την έννοια του άρθρου 8 του ν. 3199/2003, ώστε να απαιτείται η προηγούμενη κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης. -Μόνη η ύπαρξη πηγαδιών ή υπόγειου υδροφορέα πλησίον του οριοθετούμενου τμήματος δεν καθιστά την περιοχή «ιδιαίτερης προστασίας», όπως αβασίμως προβάλλεται. Αλυσιτελώς εξ άλλου προβάλλεται ότι η περιοχή είναι «παραλιακή»/ σύμφωνα με την α.υ.ο 1144814/26361/ΠΟΛ.1310/1998 «Προσδιορισμός της αξίας γης εκτός σχεδίου πόλης και οικισμών που δεν έχουν ειδικούς όρους δόμησης με το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού» (Β 1328), δεδομένου ότι η απόφαση αυτή ρυθμίζει θέματα φορολογίας μεταβίβασης ακινήτων και δεν έχει εφαρμογή στην προκειμένη περίπτωση. -Η οριοθέτηση ρέματος χάριν εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως δεν συνιστά πολεοδομική ρύθμιση. Πρόεδρος: Αγγ. Θεοφιλοπούλου Εισηγητής: Θ. Αραβάνης Δικηγόροι: Μ. Καϋμενάκη, Κων. Χριστοπούλου, Μ. Στουμπίδη, Β. Παπαδημητρίου Βασικές Σκέψεις 2.Επειδή, με την αίτηση αυτή, η οποία εισήχθη στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος 1 / 6

λόγω σπουδαιότητας με ειδική πράξη του Προ- έδρου του, ζητείται η ακύρωση της αποφάσεως 2287/99/30.12.2009 του Γ.Γ.Π. Κρήτης «Επικύρωση οριογραμμών τμήματος του ρέματος Τροχαλού πλησίον της ΕΕΛ Δήμου Πελεκάνου Νομού Χανίων» (Δ' 65/16.2.2010). 3.Επειδή, στη δίκη παρεμβαίνει με έννομο συμφέρον και εν γένει παραδεκτώς ο Δήμος Καντάνου - Σελίνου, διάδοχος του πρώην Δήμου Πελεκάνου Ν. Χανίων [άρθρο 1 παράγρ. 2 περίπτ. 50 στοιχ. Α' αριθ. 5 του ν. 3852/2010 (Α' 87)), στα διοικητικά όρια του οποίου ευρίσκεται το τμήμα του οριοθετούμενου ρέματος. 4.Επειδή, όπως προκύπτει από την 23/23.7.2010 ληξιαρχική πράξη θανάτου του Ληξιαρχείου Πελεκάνου, ο τρίτος αιτών Παναγιώτης Ζουριδάκης απεβίωσε στις 22.7.2010, μετά την άσκηση της αιτήσεως, νομίμως όμως συνεχίζει την δίκη η σύζυγός του Κλεάνθη Ζουριδάκη- Μιχελάκη, κατ' άρθρο 31 παράγρ. 1 και 2 του αυτού π.δ. 18/1989, σύμφωνα με σχετική συμβολαιογραφική δήλωση (βλ. 12518/2012 ειδικό πληρεξούσιο της συμβολαιογράφου Σελίνου Παγώνας Ζερβουδάκη). 5.Επειδή, με έννομο συμφέρον ασκούν την κρινόμενη αίτηση οι υπό 1, 2 και 4 αιτούντες, οι οποίοι φέρονται ως κάτοικοι ή ιδιοκτήτες ακινήτων πλησίον του οριοθετούμενου τμήματος του ρέματος, και ο πέμπτος αιτών εξωραϊστικός και αναπτυξιακός σύλλογος «Τα Τροχαλού», ο οποίος έχει έδρα τον παρεμβαίνοντα Δήμο και καταστατικό σκοπό, μεταξύ άλλων, την προστασία του περιβάλλοντος και του ρέματος της περιοχής, προβάλλουν δε ότι η επιχειρούμενη οριοθέτηση είναι πλημμελής και δεν εξασφαλίζει την φυσική λειτουργία του ρέματος. Περαιτέρω οι αιτούντες παραδεκτώς ομοδικούν προβάλλοντας κοινούς λόγους ακυρώσεως. Εξ άλλου η αίτηση ασκείται εμπροθέσμως την 41 η ημέρα από τη δημοσίευση της προσβαλλόμενης πράξεως στην Ε.τ.Κ. 6.Επειδή, το άρθρο 6 του ν. 880/1979 (Α' 58), ήδη άρθρο 188 παρ. 1-3 του π.δ. της 14-27.7.1999, Κ.Β.Π.Ν. (Δ' 580), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 5 του ν. 3010/2002 (Α' 91), ορίζει ότι: «1. Τα υδατορέματα (μη πλεύσιμοι ποταμοί, χείμαρροι, ρέματα και ρυάκια), που βρίσκονται εντός ή εκτός ρυμοτομικού σχεδίου ή εντός οικισμών που δεν έχουν ρυμοτομικό σχέδιο, οριοθετούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου. Η οριοθέτηση συνίσταται στον καθορισμό και επικύρωση των πολυγωνικών γραμμών εκατέρωθεν της βαθιάς γραμμής του υδατορέματος, οι οποίες περιβάλλουν τις γραμμές πλημμύρας, τις όχθες, καθώς και τα τυχόν φυσικά ή τεχνητά στοιχεία, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του υδατορέματος. Ο κατά τα ανωτέρω καθορισμός μπορεί να γίνεται και σε τμήματα μόνο των υδατορεμάτων. Στην περίπτωση αυτή η τεχνική έκθεση της επόμενης παραγράφου συνοδεύεται από υδρολογικά, υδραυλικά και περιβαλλοντικά στοιχεία ή μελέτες για το συνολικό μήκος του υδατορέματος. 2. Για την κατά τα ανωτέρω οριοθέτηση απαιτούνται: Ι. Οριζοντιογραφικό και υψομετρικό τοπογραφικό διάγραμμα αποτύπωσης του 2 / 6

υδατορέματος.. 11. Τεχνική Έκθεση που συνοδεύεται από υδρολογικά, υδραυλικά και περιβαλλοντικά στοιχεία ή μελέτες βάσει των οποίων προτείνονται οι οριογραμμές του υδατορέματος στο ανωτέρω τοπογραφικό διάγραμμα... 3.α. Ο καθορισμός των οριογραμμών γίνεται στο τοπογραφικό διάγραμμα της προηγούμενης παραγράφου από τις Υπηρεσίες της παραγράφου αυτής, ύστερα από γνώμη του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου.. β. Η επικύρωση του καθορισμού γίνεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Περιφέρειας και στην περίπτωση που το τοπογραφικό διάγραμμα συντάχθηκε με μέριμνα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων. Η απόφαση αυτή συνοδεύεται από το τοπογραφικό διάγραμμα του πρώτου εδαφίου της παρούσας παραγράφου σε σμίκρυνση και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Στις περιπτώσεις έγκρισης τροποποίησης σχεδίου η επικύρωση μπορεί να γίνεται με τη διοικητική πράξη έγκρισης τροποποίησης του σχεδίου». 7.Επειδή, όπως κρίνεται παγίως, τα ρέματα ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν αντικείμενο συνταγματικής προστασίας (άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος), που αποβλέπει στη διατήρηση της φυσικής τους καταστάσεως και στη διασφάλιση της επιτελούμενης από αυτά λειτουργίας της απορροής των υδάτων. Η εκτέλεση τεχνικών έργων πλησίον ρέματος επιτρέπεται μόνον εφ' όσον διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη εκτέλεση της φυσικής λειτουργίας του. Για να εξασφαλισθεί ο σκοπός αυτός απαιτείται, πριν την εκτέλεση τεχνικών έργων πλησίον ρέματος, ο καθορισμός της οριογραμμής του, σύμφωνα με τη διαδικασία του ως άνω άρθρου 6 του ν. 880/1979, ώστε η μελετώμενη επέμβαση να γίνεται εν όψει της υπάρξεως του ρέματος, αποκλειομένης σε κάθε περίπτωση οιασδήποτε εργασίας επιχωματώσεως ή καλύψεώς του. Η οριοθέτηση γίνεται επί τοπογραφικού και υψομετρικού διαγράμματος κατάλληλης κλίμακας και κατόπιν ειδικής μελέτης, υδρογεωλογικής και υδραυλικής, η οποία πρέπει να λαμβάνει υπ' όψιν και τη λειτουργία του ρέματος ως οικοσυστήματος και αποσκοπεί στην αποτύπωση της φυσικής του κοίτης, λαμβανομένου υπ' όψιν του χαρακτήρα του ως υδρογεωλογικού στοιχείου και ως οικοσυστήματος. Η αποτύπωση αυτή δεν πρέπει να αφορά μόνο την πραγματική κατάσταση της κοίτης, η οποία ενδέχεται να έχει διαμορφωθεί και κατόπιν αυθαίρετων επιχώσεων ή άλλων ανθρώπινων επεμβάσεων. Τμηματική δε οριοθέτηση ρέματος επιτρέπεται, εάν δικαιολογείται από ειδικούς λόγους και υπό τον όρο ότι στις οικείες μελέτες έχουν ληφθεί υπ' όψιν στοιχεία που αφορούν το σύνολο του ρέματος (βλ. ΣΕ 4486/2011, 3743, 1242/2008 κ.ά.). Εξ άλλου, όπως έχει κριθεί, η οριοθέτηση υδατορεμάτων, τα οποία ευρίσκονται σε οικισμούς ή περιοχές εντός ή εκτός σχεδίου, που λόγω του χαρακτήρα τους χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, όπως είναι οι αρχαιολογικοί χώροι, τα αρχιτεκτονικά ή παραδοσιακά σύνολα, οι παραδοσιακοί οικισμοί, οι παραλιακές περιοχές ή οικισμοί, οι τουριστικοί τόποι, τα δάση, οι δασικές εκτάσεις, τα τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, οι περιοχές ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και οι 3 / 6

υπαγόμενες σε ειδικό καθεστώς προστασίας περιοχές, δεν επιτρέπεται κατά το Σύνταγμα να ανατεθεί σε άλλο, πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας, όργανο της εκτελεστικής εξουσίας (βλ. ΠΕ 262/2003 Ολομ., ΣΕ 4494/2009 7μ., 1242/2008 7μ.). 8.Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, με την προσβαλλόμενη πράξη επικυρώνονται οι οριογραμμές τμήματος 180 μ. του ρέματος Σαρακηνιώτη (Τροχαλού) που ευρίσκεται στο ύψος των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων (ε.ε.λ.) του παρεμβαίνοντος Δήμου. Το τμήμα αυτό είχε αρχικώς οριοθετηθεί με την 7278/21.10.1999 απόφαση του Νομάρχη Χανίων, η οποία ακυρώθηκε, λόγω μη δημοσιεύσεως στην Ε.τ.Κ., με την απόφαση 2242/2013 του Δικαστηρίου. Στη συνέχεια, κατόπιν συντάξεως της από Ιουλίου 2009 μελέτης οριοθέτησης του Οργανισμού Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης (Ο.Α.ΔΥ.Κ.) από τον πολιτικό μηχανικό Αλ. Μεντέ και νέου τοπογραφικού διαγράμματος, εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση, με την οποία το ανωτέρω τμήμα του ρέματος οριοθετήθηκε εκ νέου, προκειμένου να καταστεί δυνατή η εγκατάσταση της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων του παρεμβαίνοντος Δήμου στο δυτικό πρανές του ρέματος. Όπως προκύπτει από την εν λόγω μελέτη, το οριοθετούμενο τμήμα του ρέματος βρίσκεται σε απόσταση περίπου 700 μ. ανάντη της εκβολής του στη θάλασσα. Για την οριοθέτηση ελήφθησαν υπ' όψη τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και υδρολογικά στοιχεία ολόκληρης της λεκάνης απορροής του ρέματος, εμβαδού 23,56 km2, η μορφολογία και οι χρήσεις γης στην όλη περιοχή του ρέματος, το οποίο εκτείνεται σε μήκος 15.440 μ., και έγινε υπολογισμός της πλημμυρικής παροχής για περίοδο επαναφοράς 50 ετών με βάση βροχομετρικά δεδομένα των ετών 1970-1989 (βλ. σελ. 2, 3 και 5 της μελέτης οριοθέτησης). Εν όψει των υπολογισμών αυτών καθορίσθηκε περαιτέρω η βρεχόμενη διατομή του ρέματος στην επίμαχη θέση σε περίπτωση πλημμύρας και σχεδιάστηκαν οι πολυγωνικές γραμμές εκατέρωθεν της βαθιάς γραμμής του ρέματος, οι οποίες περιβάλλουν τις γραμμές πλημμύρας, τις όχθες και τα φυσικά ή τεχνητά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ρέματος (βλ. σελ. 1 της ίδιας μελέτης). Κατά τον έλεγχο επάρκειας των διατομών που καθορίσθηκαν βάσει της υπολογισθείσας μέγιστης πλημμυρικής παροχής διαπιστώθηκε ότι σε καμία διατομή δεν παρουσιάζεται υπερχείλιση του νερού προς το δυτικό πρανές, όπου έχει χωροθετηθεί η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (βλ. σελ. 14 της μελέτης). Με τα ανωτέρω δεδομένα νομίμως επιχειρήθηκε τμηματική οριοθέτηση του ρέματος, εφ' όσον ο επιδιωκόμενος σκοπός (εγκατάσταση μονάδας επεξεργασίας λυμάτων) εξυπηρετεί τους θαλπόμενους από τα άρθρα 21 και 24 του Συντάγματος σκοπούς της προστασίας της δημοσίας υγείας και του περιβάλλοντος (ΣΕ 2547/2005 7μ. σκ. 12, 4542/2011 7μ. σκ. 10 κ.ά.), ελήφθησαν δε υπ' όψη υδρολογικά στοιχεία για ολόκληρο το ρέμα. Περαιτέρω η προσβαλλομένη φέρει νόμιμη αιτιολογία, η οποία ευρίσκει έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου και ιδίως στην προαναφερθείσα μελέτη οριοθέτησης. Η αιτιολογία αυτή δεν κλονίζεται με την αόριστη επίκληση αντίθετης μελέτης του 1986, η οποία δεν υπάρχει στον φάκελο της υποθέσεως, ούτε από στοιχεία απαραδέκτως προσκομιζόμενα το πρώτον ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Συνεπώς ο λόγος περί αναιτιολογήτου είναι απορριπτέος 4 / 6

ως αβάσιμος, ενώ η περαιτέρω αμφισβήτηση της τεχνικής κρίσεως της Διοικήσεως είναι απαράδεκτη. 9.Επειδή, οι εφαρμοστέες διατάξεις δεν επιβάλλουν ως προϋπόθεση της οριοθέτησης την έγκριση σχεδίου διαχείρισης υδάτων και προγράμματος ειδικών μέτρων σύμφωνα με την οδηγία 2000/60 ( L 327) και το ν. 3199/2003 (Α' 280). Εξ άλλου, η οριοθέτηση αποσκοπεί στην προστασία του ρέματος, δεν επηρεάζει δε καθ' εαυτήν την ποιοτική και ποσοτική κατάσταση των υδάτων του και συνεπώς δεν δύναται να θεωρηθεί ως «δραστηριότητα» που μπορεί να υποβαθμίσει την ποιότητα των υπογείων υδάτων κατά την έννοια του άρθρου 8 του ν. 3199/2003, ώστε να απαιτείται η προηγούμενη κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης (πρβλ. 2752/2013 7μ. σκ. 42-43). Επομένως οι αντίθετοι λόγοι είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι. 10.Επειδή, προβάλλεται ότι για την οριοθέτηση έπρεπε να εκδοθεί προεδρικό διάταγμα διότι η περιοχή του οριοθετούμενου τμήματος υπάγεται σε ιδιαίτερο προστατευτικό καθεστώς ως δασική. Στην προκειμένη περίπτωση, το οριοθετούμενο τμήμα του ρέματος ευρίσκεται σε απόσταση άνω των 500 μ. από την ακτή και δεν εμπίπτει σε περιοχή χαρακτηρισμένη ως δάσος ή δασική έκταση, ούτε σε ειδικό προστατευτικό καθεστώς. Και ναι μεν στη σελ. 9 της μελέτης οριοθέτησης μία στενή εδαφική λωρίδα δυτικά του ρέματος φέρει την ένδειξη «δάσος πλατυφύλλων», όμως από μόνο το στοιχείο αυτό δεν προκύπτει ότι το οριοθετούμενο τμήμα ευρίσκεται σε δάσος ή δασική έκταση, αφού όπως προαναφέρθηκε, η περιοχή, και ειδικότερα ο χώρος εγκατάστασης της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων δυτικώς του οριοθετούμενου τμήματος, δεν είναι χαρακτηρισμένη ως δάσος ή δασική έκταση (βλ. αντιθέτως 7324/26.9.2003 και 7376/24.10.2003 συμβόλαια της συμβολαιογράφου Σελίνου Παγώνας Βαρδουλάκη, τα οποία αφορούν την αγορά από τον παρεμβαίνοντα Δήμο δύο «αγροτεμαχίων», εμβαδού 10.250,20 τ.μ. με 50 ελιές και 15.280,82 τ.μ., αντιστοίχως, στη συγκεκριμένη θέση για την εγκατάσταση της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων), ενώ στην απέναντι, ανατολική πλευρά του ρέματος υπάρχουν εκτεταμένοι ελαιώνες (βλ. Μ.Π.Ε. έτους 2004 «Αντιπλημμυρική προστασίαοριοθέτηση κοίτης ποταμοχειμάρρου Σαρακηνιώτη», σελ. 23, και αναφερόμενη από τους αιτούντες τεχνική έκθεση έτους 2005 των Ι. Καραμπάτσου και Μ. Κουρέα, σελ. 16, και συνημμένους σ' αυτήν χάρτες χρήσεων γης και καλλιεργειών). Εν όψει τούτων το οριοθετούμενο τμήμα του ρέματος, μικρού άλλωστε μήκους εν σχέσει με το συνολικό μήκος αυτού (περίπου 1,16%) νομίμως οριοθετήθηκε με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας, ο δε αντίθετος λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Εξ άλλου, μόνη η ύπαρξη πηγαδιών ή υπόγειου υδροφορέα πλησίον του οριοθετούμενου τμήματος δεν καθιστά την περιοχή «ιδιαίτερης προστασίας», όπως αβασίμως προβάλλεται. Αλυσιτελώς εξ άλλου προβάλλεται ότι η περιοχή είναι «παραλιακή» σύμφωνα με την α.υ.ο. 1144814/26361/ΠΟΛ.1310/1998 «Προσδιορισμός της αξίας γης εκτός σχεδίου πόλης και οικισμών που δεν έχουν ειδικούς όρους δόμησης με το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού» (Β' 1328), δεδομένου ότι η 5 / 6

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Νόμος και Φύση απόφαση αυτή ρυθμίζει θέματα φορολογίας μεταβίβασης ακινήτων και δεν έχει εφαρμογή στην προκειμένη περίπτωση. 11.Επειδή, τα προβαλλόμενα ότι μη νομίμως επιχειρείται η ένταξη του ρέματος σε πολεοδομική ρύθμιση είναι απορριπτέα ως ερειδόμενα επί εσφαλμένης εκδοχής, διότι η οριοθέτηση ρέματος χάριν της εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως δεν συνιστά πολεοδομική ρύθμιση. 12.Επειδή, οι λόγοι με τους οποίους προβάλλονται πλημμέλειες της διαδικασίας αναθέσεως της μελέτης οριοθέτησης είναι απορριπτέοι ως απαράδεκτοι, διότι οι πλημμέλειες αυτές δεν συνδέονται με την προσβαλλόμενη πράξη εγκρίσεως των οριογραμμών του ρέματος και δεν δύνανται να εξετασθούν στο πλαίσιο της παρούσας δίκης (πρβλ. ΣΕ Ολομ. 258/2004 σκ. 37, 3632/2006 σκ. 16). 13.Επειδή, επομένως, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί. 6 / 6