12/12/17 Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς: Πώς Μετατρέπουμε τα Σχολεία μας σε Ασφαλή, Θετικά και Προβλέψιμα Περιβάλλοντα; Λευκή Κουρέα, PhD Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Ευχαριστίες Εκπαιδευτικοί και μαθητές δημοτικών σχολείων Λεμεσού και Λάρνακας Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου 1
Περίγραμμα Παρουσίασης Ενιαία Εκπαίδευση και σχολικά περιβάλλοντα Πρόληψη και σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΠροΘεΣυ) Βασικές αρχές και σχεδιασμός εφαρμογής του ΠροΘεΣυ Ενιαία Εκπαίδευση και Σχολείο για Όλα τα Παιδιά Προκλήσεις σημερινού σχολείου (μαθησιακές και κοινωνικές ανάγκες μαθητικού πληθυσμού, μειωμένοι σχολικοί πόροι, μειωμένη συμμετοχή οικογένειας) Διεθνείς συμβάσεις για ίση και ποιοτική συμμετοχή παιδιών με αναπηρία στο γενικό σχολείο (United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, 2006; Convention on the Rights of the Child, 1989; European Parliament, 2017) 2
Δραστηριότητα Tι θα κάνατε; Σενάριο 1 Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος στο σχολείο «Χ», παρατηρούνται αυξημένα περιστατικά φυσικής και λεκτικής βίας ανάμεσα στα παιδιά. Οι εκπαιδευτικοί δέχονται συνεχώς καταγγελίες και παράπονα από παιδιά. Σενάριο 2 Ο κύριος Νίκος (εκπαιδευτικός Αγγλικών) χρειάζεται να καταβάλλει συχνά ιδιαίτερη προσπάθεια να κάνει το μάθημα στην Τετάρτη τάξη μιας και 4-5 αγόρια αποφασίζουν κάθε φορά να προκαλούν προβλήματα. Παραδοσιακή θεώρηση σχολικής πειθαρχίας ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ Εκπαιδευτικός κατείχε κυρίαρχη εξουσία στην τάξη Χρήση τιμωρητικών προσεγγίσεων για αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς ΣΗΜΕΡΑ Εκπαιδευτικός δέχεται προκλήσεις που του αμφισβητούν την κυρίαρχη εξουσία στην τάξη Χρήση τιμωρητικών προσεγγίσεων για αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς 3
O ρόλος του εκπαιδευτικού στην κοινωνική επίδοση του παιδιού ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΌ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΌ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ Προσεγγίζοντας τις δυσκολίες στον μαθησιακό και κοινωνικό τομέα Δυσκολίες στον ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ τομέα Ο εκπαιδευτικός υποθέτει πως το παιδί προσπαθεί αλλά κάνει λάθος (το παιδί δεν γνωρίζει) Ο εκπαιδευτικός παρέχει διορθωτική ανατροφοδότηση Δίνει ευκαιρίες για περαιτέρω εξάσκηση Ο εκπαιδευτικός υποθέτει πως το παιδί έμαθε Δυσκολίες στον ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ τομέα Ο εκπαιδευτικός υποθέτει πως το παιδί επιλέγει να συμπεριφέρεται λανθασμένα. Το λάθος του είναι σκόπιμο (το παιδί γνωρίζει αλλά δεν το εφαρμόζει) Ο εκπαιδευτικός δίνει αρνητική συνέπεια Δεν δίνει ευκαιρίες για περαιτέρω εξάσκηση Ο εκπαιδευτικός υποθέτει πως το παιδί έμαθε το «μάθημά» του 4
Παραδοσιακή Αντιμετώπιση Σχολικής Πειθαρχίας ΠΡΟΣΔΟΚΩ και ΕΛΠΙΖΩ για εφαρμογή Περιμένω το νέο πρόβλημα Καλώ τον ΕΙΔΙΚΟ Αντιδρώ στην προβληματική συμπεριφορά Επιλέγω και εφαρμόζω μια πρακτική Αλλαγή προσέγγισης στη σχολική πειθαρχία και μαθησιακή διαδικασία Διαδικασία για μερικά παιδιά Πλαίσιο βελτίωσης της σχολικής μονάδας για όλα τα παιδιά 5
Επίπεδα Στήριξης Τριτογενή Πρόληψη Σχολικοί πόροι Δευτερογενή Πρόληψη Πρωτογενή Πρόληψη Ανάγκες μαθητών Πώς το πετυχαίνουμε; 6
Έμφαση... Στον σχεδιασμό σχολικών περιβαλλόντων που: Προωθούν τη δημιουργία και διατήρηση θετικού κλίματος για ΟΛΟΥΣ Προωθούν πρακτικές που έχουν επιστημονική τεκμηρίωση Εμπλέκουν όλο το προσωπικό στην εφαρμογή κοινών διαδικασιών και πρακτικών Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΠροΘεΣυ) Είναι πλαίσιο ή προσέγγιση που: ακολουθεί την επίλυση προβλήματος προωθεί την εφαρμογή Επιστημονικά τεκμηριωμένων στρατηγικών για βελτίωση της μαθησιακής και κοινωνικής συμπεριφοράς ΟΛΩΝ των μαθητών Προσφέρει πολυεπίπεδη στήριξη (Sugai & Horner, 2001) 7
Τι ΔΕΝ είναι το ΠροΘεΣυ ΔΕΝ αποτελεί πακέτο κοινωνικών δεξιοτήτων ΔΕΝ είναι συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα περιορισμένης χρονικής διάρκειας ΔΕΝ αφορά αποκλειστικά σχολεία που παρουσιάζουν έντονα προβλήματα πειθαρχίας ΑΛΛΑ Η δημιουργία οργανωτικού πλαισίου βελτίωσης σχολικού κλίματος και αύξησης μαθησιακών αποτελεσμάτων Αν ένα παιδί δεν γνωρίζει να γράψει, το διδάσκουμε Αν ένα παιδί δεν γνωρίζει να διαβάζει, το διδάσκουμε Αν ένα παιδί δεν γνωρίζει να πολλαπλασιάζει, το διδάσκουμε Αν ένα παιδί δεν συμπεριφέρεται σωστά,... Τι κάνουμε;;;; 8
Πρόληψη προβλημάτων συμπεριφοράς σημαίνει... Διδασκαλία της συμπεριφοράς! Συντονίζει η ομάδα 3γενούς πρόληψης ~5% με παρουσία γονέων και άλλων υπηρεσιών Πολυεπίπεδη στήριξη παιδιών ~15% Συντονίζει η ομάδα 2γενούς πρόληψης Συντονίζει η ομάδα-πυρήνας ΠροΘΕΣυ ~80% των μαθητών ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ Μείωση των υφιστάμενων περιστατικών που παρουσιάζουν έντονες και πολύπλοκες συμπεριφορές και δεν ανταποκρίνονται στα προηγούμενα επίπεδα πρόληψης Έμφαση σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις με πολυθεματική προσέγγιση ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ Μείωση των υφιστάμενων περιστατικών που παρουσιάζουν συμπεριφορές υψηλού ρίσκου και δεν ανταποκρίνονται στην πρωτογενή πρόληψη Έμφαση σε στοχοθετημένες, εντατικές, και συχνές παρεμβάσεις ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ Πρόληψη εμφάνισης νέων περιστατικών με προβλήματα συμπεριφοράς μέσω της: Δημιουργίας κοινού οράματος και αξιών για το σχολικό κλίμα και πειθαρχία Συστηματικής διδασκαλία κοινωνικών αξιών σε όλους τους σχολικούς χώρους Εφαρμογής κοινού συστήματος αναγνώρισης αναμενόμενων συμπεριφορών Έμφασης στην αποτελεσματική διαχείριση τάξης Εφαρμογής κοινής ιεραρχημένης διαδικασίας αντιμετώπισης προβλημάτων συμπεριφοράς Καταγραφής και ανάλυσης προβλημάτων συμπεριφοράς 9
Βασικά Στοιχεία ΠροΘεΣυ σε μια Σχολική Μονάδα Στήριξη κοινωνικών και μαθησιακών επιδόσεων Ερευνητική θεμελίωση ΠροΘεΣυ Βελτίωση σχολικού κλίματος Ικανοποίηση εκπαιδευτικών για τον εργασιακό τους χώρο Μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς (εκφοβισμός, ρατσισμός, κ.λ.π.) Βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών Αύξηση μαθησιακών αποτελεσμάτων (OSEP, 2016; Algozzine & Algozzine, 2007; Horner et al., 2009; Lassen et al., 2006) 10
Βήματα Υλοποίησης της Πρωτογενούς Πρόληψης 1 Καθορισμός οράματος, στόχων και αξιών του σχολείου 2 Διδασκαλία αξιών και αναμενόμενων συμπεριφορών 3 Διδασκαλία ρουτίνων και διαδικασιών 4 Εφαρμογή συστήματος θετικής ενίσχυσης συμπεριφορών 5 Εφαρμογή ιεραρχημένης πορείας για διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς Παράδειγμα από Δημόσιο Νηπιαγωγείο Να εργαζόμαστε και να μαθαίνουμε όλοι, παιδιά και προσωπικό, σ ένα όμορφο, χαρούμενο και ασφαλές περιβάλλον. Οι ΑΞΙΕΣ μας είναι: ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ 11
Παράδειγμα από Δημοτικό Σχολείο Πίνακας Αξιών και Συμπεριφορών Παράδειγμα: ΚΟΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ σε ΟΛΕΣ τις ΤΑΞΕΙΣ ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 1. Είμαι ενεργός ακροατής. 2. Χρησιμοποιώ ευγενικές λέξεις. 3. Σηκώνω το χέρι. 4. Κρατώ το επίπεδο της φωνής μου από 0 ως 2. 1. Μπαίνω στην τάξη μόλις χτυπήσει το κουδούνι. 2. Ακολουθώ τις οδηγίες του δασκάλου μου. 1. Ζητώ άδεια όταν θέλω να σηκωθώ από τη θέση μου. 2. Διατηρώ τον αυτοέλεγχό μου 3. Χρησιμοποιώ υλικά και εργαλεία με προσοχή. 12
Διδακτικό μοντέλο κοινωνικών δεξιοτήτων Παρουσιάζω Δείχνω Εφαρμόζω με υπόδυση ρόλων Κάνω εξάσκηση Αξιολογώ την πρόοδο Προγραμματίζω για γενίκευση και διατήρηση Διδασκαλία και Αναγνώριση Συμπεριφορών Έμφαση στις επιθυμητές συμπεριφορές μέσω: Συγκεκριμένου Λεκτικού τρόπου «Σ ευχαριστώ Μαρία. Δείχνεις υπευθυνότητα ετοιμάζοντας τα βιβλία σου αμέσως!» «Γιώργο σε χαίρομαι. Δείχνεις σεβασμό κρατώντας τα χέρια και τα πόδια στον εαυτό σου» Μη-λεκτικού τρόπου 13
Διόρθωση συμπεριφορών Διάκριση μεταξύ ήπιων και σοβαρών περιστατικών Τα σοβαρά αντιμετωπίζονται από τη Διευθυντική Ομάδα (αποστολή εντύπου στο σπίτι) Τα ήπια αντιμετωπίζονται από εκπαιδευτικό Διόρθωση ήπιων συμπεριφορών Αποφυγή θυμού, δημόσιας επίπληξης Ιεραρχημένη πορεία με έμφαση στο να ζητήσουμε από το παιδί να διορθώσει το λάθος Αν μια συμπεριφορά γίνει χρόνια, τότε το παιδί χρειάζεται στήριξη σε κάποια στιγμή μέσω δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης Οι μαθητές και εκπαιδευτικοί στο σχολείο «Χ» Σενάριο 1 Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος στο σχολείο «Χ», παρατηρούνται αυξημένα περιστατικά φυσικής και λεκτικής βίας ανάμεσα στα παιδιά. Οι εκπαιδευτικοί δέχονται συνεχώς καταγγελίες και παράπονα από παιδιά. Σενάριο 2 Ο κύριος Νίκος (εκπαιδευτικός Αγγλικών) στο σχολείο «Χ» χρειάζεται να καταβάλλει συχνά ιδιαίτερη προσπάθεια στην Τετάρτη τάξη μιας και 4-5 αγόρια αποφασίζουν κάθε φορά να προκαλούν προβλήματα στο μάθημα. 14
Κύρια Μηνύματα Η στήριξη των μαθησιακών και κοινωνικών αναγκών όλων των παιδιών απαιτεί συστηματική και συλλογική προσέγγιση στο σχολείο Η εφαρμογή τιμωρητικών προσεγγίσεων σε χρόνια προβλήματα συμπεριφοράς αυξάνει τα προβλήματα συμπεριφοράς και δεν συμβάλει στην αποτελεσματική αντιμετώπισή τους Η πρόληψη εστιάζεται στο ότι οι κοινωνικές δεξιότητες διδάσκονται με παρόμοιο τρόπο όπως οι μαθησιακές δεξιότητες https://www.youtube.com/watch?v=wymclrmzg 0Q 15
Ευχαριστούμε! Για περισσότερες πληροφορίες: kourea.l@unic.ac.cy www.ucy.ac.cy/cypbis http://tasdi-pbs.eu 16