Σύνδεσμοι. Συμπέρασμα: Στο ασύνδετο σχήμα οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους απλώς μπαίνει η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα.

Σύνδεσμοι Με πόσους τρόπους συνδέονται οι προτάσεις; Οι προτάσεις στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα ελληνικά, συνδέονται με τρεις τρόπους μεταξύ τους: 1. με ασύνδετο σχήμα 2. με παρατακτική σύνδεση 3. με υποτακτική σύνδεση Τι είναι το ασύνδετο σχήμα; Στα ν.ε. Πολλές φορές, όταν μιλάμε και θέλουμε να μεταδώσουμε μια πληροφορία γρήγορα, λέμε τις προτάσεις τη μια αμέσως μετά την άλλη, π.χ. [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε]. Στο παράδειγμα υπάρχουν δύο προτάσεις, αφού υπάρχουν δύο ρήματα. Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη. Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει. Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης λέγεται ασύνδετο σχήμα. Στα α.ε. Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ. [Καὶ συμβαλόντες τὰς ἀσπίδας ἐωθοῦντο], [ἐμάχοντο], [ἀπέκτεινον], [ἀπέθνησκον]. Όπως παρατηρείς στο παράδειγμα υπάρχουν τέσσερις προτάσεις, αφού έχουμε και τέσσερα ρήματα. Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη. Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει. Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα. Συμπέρασμα: Στο ασύνδετο σχήμα οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους απλώς μπαίνει η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα. Έχουμε συνεπώς το σχήμα: πρόταση, πρόταση, πρόταση, πρόταση Τι είναι η παρατακτική σύνδεση; Στα ν.ε. Το προηγούμενο παράδειγμα [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] μπορούμε να το πούμε και με άλλο τρόπο, π.χ. [Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε]. Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι δύο προτάσεις. Η πρώτη όμως και η δεύτερη τώρα ενώνονται με το και. Συνδέονται δηλαδή με μια λέξη που λέγεται σύνδεσμος. 1

Στα α.ε. Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ. 1. [Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι] καὶ [νουθετοῦσι τοὺς παῖδας] (= Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά) 2. [Ἐπισκοπῶμεν τοῦτο] ἤ [ἐῶμεν;]. (= Θα μελετήσουμε κι αυτό ή θα το αφήσουμε;) 3. [ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με], ἀλλὰ [μάτην πονήσετε] (= κι εσείς να πιαστείτε απ αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω, αλλά μάταια θα κοπιάσετε) Στα παραδείγματα υπάρχουν από δύο προτάσεις. Στο πρώτο ενώνονται μεταξύ τους με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καὶ, στο δεύτερο με το διαχωριστικό ἤ και στο τρίτο με τον αντιθετικό ἀλλά. Συμπέρασμα: Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις παρατάσσονται, δηλ. μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη, και συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, τους παρατακτικούς συνδέσμους. Παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι οι: α) συμπλεκτικοί, β) διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί, γ) αντιθετικοί ή εναντιωματικοί, δ) αιτιολογικοί, ε) συμπερασματικοί. Έχουμε συνεπώς το σχήμα: πρόταση-παρατακτικός σύνδεσμος-πρόταση-παρατακτικός σύνδεσμος-πρόταση Περισσότερα: Στην παρατακτική σύνδεση ενώνονται ισοδύναμες προτάσεις, δηλαδή: κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες κύρια + κύρια: Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι τοὺς παῖδας (= Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά) δευτερεύουσα + δευτερεύουσα: διδάσκοντες [ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ἐστι], [τὸ δὲ ἄδικόν (ἐστι)] (= διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο) Τι είναι η υποτακτική σύνδεση; Στα ν.ε. Τα προηγούμενα παραδείγματα: [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] ασύνδετο [Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε] παρατακτική σύνδεση μπορούμε να τα πούμε και με τρίτο τρόπο, πιο σύνθετο, πιο ποικίλο, π.χ. [Ο Γιώργος ντύθηκε], [αφού είχε πλυθεί.] 1η πρόταση 2η πρόταση Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι οι δύο προτάσεις. Τώρα όμως τα πράγματα αλλάζουν. Οι δύο προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες. Η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα είναι η πρώτη, η κύρια. 2

Ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα: [Θέλω] [να φάω], [γιατί πεινάω] 1η πρ. 2η πρ. 3η πρ. Στο παράδειγμα υπάρχουν τρεις προτάσεις. Η πρώτη (Θέλω) είναι η κύρια, η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα. Η δεύτερη πρόταση (να φάω) υποτάσσεται στην πρώτη και είναι δευτερεύουσα. Η τρίτη πρόταση (γιατί πεινάω) είναι κι αυτή δευτερεύουσα, υποτάσσεται όμως στην προηγούμενη δευτερεύουσα (να φάω). Στα α.ε. Το ίδιο συνέβαινε και στα αρχαία ελληνικά, π.χ. [πολλὰ ἐπιτηδεύουσιν ἐν τῷ βίῳ], [ἵνα πορίζωνται τὰ ἀναγκαῖα] κύρια πρ. δευτερεύουσα πρ. (= ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή τους, για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία Συμπέρασμα: Στην υποτακτική σύνδεση μια δευτερεύουσα πρόταση (δπ) υποτάσσεται σε μια κύρια πρόταση (κπ) ή σε μια άλλη δευτερεύουσα πρόταση (δπ) και συνδέονται με τους υποτακτικούς συνδέσμους. Υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι οι: α) παραχωρητικοί ή ενδοτικοί, β) χρονικοί, γ) τελικοί, δ) ειδικοί, ε) υποθετικοί, στ) ενδοιαστικοί ή διστακτικοί. Έχουμε συνεπώς το σχήμα: κπ-υποτακτικός σύνδεσμος δπ-υποτακτικός σύνδεσμος δπ ΠΡΟΣΟΧΗ: Για να μάθουμε να διακρίνουμε εύκολα αν η σύνδεση των προτάσεων είναι παρατακτική ή υποτακτική, θα πρέπει να ξέρουμε καλά τους συνδέσμους. Ανακεφαλαίωση Ασύνδετο σχήμα Παρατακτική σύνδεση Υποτακτική σύνδεση πρόταση, πρόταση, πρόταση, πρόταση πρόταση παρατακτικός σύνδεσμος πρόταση παρατακτικός σύνδεσμος πρόταση κπ υποτακτικός σύνδεσμος δπ υποτακτικός σύνδεσμος δπ 3

Οι σύνδεσμοι Σύνδεσμοι λέγονται οι άκλιτες λέξεις που χρησιμεύουν για να συνδέουν με ορισμένους τρόπους λέξεις ή προτάσεις μεταξύ τους, π.χ. ἐγὼ καὶ σὺ ἐπαιάνιζόν τε οἱ Ἕλληνες καὶ ἤρχοντο ἀντίοι ἰέναι πρὸς τοὺς πολεμίους ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Οι σύνδεσμοι χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: λέγονται οι σύνδεσμοι που συμπλέκουν, δηλ. συνενώνουν (καταφατικά ή αποφατικά), λέξεις ή προτάσεις: 1. συμπλεκτικοί καταφατικοί: τε, καὶ αποφατικοί: οὔτε, μήτε οὐδέ, μηδέ 2. διαζευκτικοί λέγονται οι σύνδεσμοι που συνδέουν διαζευκτικά (δηλ. διαχωριστικά) λέξεις ή προτάσεις: ή διαχωριστικοί ἤ, ἤτοι, εἴτε, ἐάντε, ἄντε, ἤντε λέγονται οι σύνδεσμοι που σημαίνουν ότι εκείνα που συνδέονται με αυτούς είναι αντίθετα μεταξύ τους: 3. αντιθετικοί μέν, δέ, μέντοι, ὅμως, ἀλλά, ἀτάρ (= όμως), μήν (= όμως), ἀλλὰ μήν (= αλλὰ όμως), καὶ μήν (= και όμως), οὐ μὴν ἀλλά (= αλλὰ ή εναντιωματικοί όμως), καίτοι (= κα όμως) λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται ένα νόημα που είναι αιτία ή δικαιολογία άλλου: 4. αιτιολογικοί γάρ, ὡς, ἐπεί (στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου) λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται ένα νόημα που φανερώνει συμπέρασμα άλλου προηγούμενου: 5. συμπερασματικοί ἄρα, οὖν, γοῦν, τοίνυν, τοιγάρτοι, τοιγαροῦν οὔκουν, οὐκοῦν, δή ὥστε (στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση) λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους συνδέονται δύο νοήματα κάπως ασυμβίβαστα μεταξύ τους και που το ένα δηλώνει παραχώρηση (συγκατάβαση) προς το άλλο: 6. παραχωρητικοί ή ενδοτικοί εἰ καί, ἄν καί - καὶ εἰ, καὶ ἄν, κἄν (= και αν ακόμη) οὐδ εἰ, οὐδ ἐάν, μηδ ἐάν (= ούτε και αν) καίπερ (= αν και) λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται πρόταση που καθορίζει το χρόνο μιας ενέργειας: 7. χρονικοί ὡς - ὅτε, ὁπότε - ὁσάκις, ὁποσάκις ἡνίκα, ὁπηνίκα - ἐπεί, ἐπειδή - ὅταν, ὀπόταν, ἐπάν, ἐπειδάν - ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, πρίν λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται πρόταση που φανερώνει το τέλος (δηλ. το σκοπό) μιας ενέργειας: 8. τελικοί ἵνα, ὅπως, ὡς (=για να) λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται πρόταση που συμπληρώνει την έννοια άλλης πρότασης ως αντικείμενο ή ως υποκείμενο ή επεξηγεί κάποια λέξη άλλης πρότασης: ὅτι, ὡς 9. ειδικοί 10. υποθετικοί λέγονται οι σύνδεσμοι που εισάγουν υπόθεση: εἰ, ἐάν, ἄν, ἤν 11. ενδοιαστικοί ή διστακτικοί αιτιολογικοί συμπερασματικοί λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται πρόταση που εκφράζει ενδοιασμό (δηλ. φόβο ή δισταγμό για κάτι ανεπιθύμητο): μή, μὴ οὐ λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται ένα νόημα που είναι αιτία ή δικαιολογία άλλου: ὅτι, ὡς, διότι, ἐπεί, ἐπειδή λέγονται οι σύνδεσμοι με τους οποίους εισάγεται ένα νόημα που φανερώνει συμπέρασμα άλλου προηγούμενου: ὥστε, ὡς 4

Οι σύνδεσμοι αλφαβητικά ἀλλὰ (= αλλά) Οι σύνδεσμοι Κατηγορία Παραδείγματα ἀλλὰ μὴν (= αλλὰ όμως) (ως μεταβατικός = επιπλέον) ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσεσθέ με, ἀλλὰ μάτην πονήσετε (= κι εσείς να πιαστείτε απ αυτό και να επιχειρήσετε με τη βία να με τραβήξετε με δύναμη προς τα κάτω, αλλά μάταια θα κοπιάσετε) ἀλλὰ μὴν καὶ οὓς ὑμῶν ἀπέστησαν φανεροί εἰσιν ἐξηπατηκότες (= αλλά και όσους απέσπασαν από εσάς είναι φανερό ότι τους εξαπάτησαν) ἄν (= αν εάν) υποθετικός ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ συμβοηθεῖ (= και αν τον ταράζει κάποιος φόβος, τον βοηθάει μαζί με άλλους) ἄν καὶ (= αν και, ακόμη κι αν) οὐδένα δύνασθαι κρύπτειν τὸ μὴ οὐχ ἡδέως ἂν καὶ ὠμῶν ἐσθίειν αὐτῶν (= κανείς δεν μπορούσε να κρύψει ότι ευχαρίστως θα τους έτρωγε ακόμη κι αν ήταν ζωντανοί) ἄντε (ἄν + τε) (= είτε) διαζευκτικός ἄντε ἄρχων ἄντε ἰδιώτης ὢν τυγχάνῃ (= είτε άρχοντας είτε ιδιώτης τυχαίνει να είναι) ἄρα (= άρα, πράγματι) ἀτὰρ (= αλλά, όμως) ἄχρι (= έως ότου, μέχρι) γὰρ (γε + ἄρα) (= γιατί, βέβαια, δηλαδή) μαθὼν πείρᾳ ὅτι ἄρα ἦν ἄδικος κριτὴς τῶν ἰδίων (= και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του γνωρισμάτων) ἀτὰρ δὴ καὶ τὸ σὸν θέλω μαθεῖν (αλλά και τα δικά σου θέλω να μάθω) ἀτὰρ πῶς οὐκ αὐτοῦ Μεγαροῖ κατέλυεν; (= αλλά πώς και δεν έμεινε στα Μέγαρα;) ὁ λόφος ὠνομάζετο Ταρπήιος, ἄχρι οὗ Ταρκυνίου βασιλέως Διὶ τὸν τόπον καθιεροῦντος (= ο λόφος ονομαζόταν Ταρπήιος, μέχρι που ο βασιλιάς Ταρκύνιος τον αφιέρωσε στο Δία) Γίνου πιστός ἄχρι θανάτου (= Γίνε πιστός μέχρι το θάνατο) ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτόν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ (= γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του) δὲ διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ἐστι, τὸ δὲ ἄδικον (= διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο) δὴ (= λοιπόν) δῆτα (= άρα, συνεπώς, λοιπόν) διότι (= διότι) ἐάν (= αν, εάν) ἀφ οὗ δὴ, οἶμαι, καὶ καλοῦνται Φελλόποδες (= γι αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω, και ονομάζονται Φελλόποδες.) υποθετικός λαβέ δῆτα τὰς φυσαλλίδας πρὸς τῶν θεῶν, ὡς ἥδομαί γ' ὑμᾶς ὁρῶν ὀρχουμένους" (πάρε, λοιπόν, τις φυσαλλίδες (αυλούς), για τους θεούς, γιατί χαίρομαι να σας βλέπω να χορεύετε) τὴν μὲν τοῦ πράγματος ἰσότητα ὁμολογοῦσι, τὴν δὲ οἷς ἀμφισβητοῦσι, [...], διότι κρίνουσι τὰ περὶ αὑτοὺς κακῶς (= παραδέχονται την ισότητα για τα πράγματα, την αμφισβητούν όμως για τα πρόσωπα, [...], διότι κρίνουν λάθος τα σχετικά με τους ίδιους ἀπειλῶν αὐτῷ θανάτου, ἐὰν ἀδικῶν φωραθῇ ἕτερα (= απειλώντας τον με θάνατο, εάν αποδειχθεί ότι διαπράττει άλλες αδικίες) εἰ (= αν, εάν) υποθετικός εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων, οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν (= αν όμως κι εκείνοι μ έβλεπαν, δεν μπορώ καθόλου να το πω) εἰ καὶ (= έστω και) ζημίαν δὲ τιθεὶς εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο (= και θεωρώντας το ζημιά αν κάποιος, έστω και ανάξιος, χανόταν) ἐάντε (ἐὰν + τε) (= είτε) ἐπάν (επεὶ + ἄν) (= όταν, άμα, αφού) διαζευκτικός ἐάντε πατὴρ ὢν τυγχάνῃ ἐάντε μήτηρ ἐάντε ἄλλος ὁστισοῦν (= είτε τυχαίνει να είναι πατέρας είτε μητέρα είτε κάποιος άλλος) ὅταν μὲν ἐρρωμένος ᾖ τις, οὐδὲν ἐπαισθάνεται τῶν καθ ἕκαστα σαθρῶν, ἐπὰν δ ἀρρωστήσῃ, πάντα κινεῖται (= όταν κανείς είναι γερός, δεν αντιλαμβάνεται τα μέλη που νοσούν, αφού, όμως, ασθενήσει, όλα μεταβάλλονται 5

ἐπεί (= όταν, άμα, αφού) Ἂλλ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος τοὺς πὲριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς (= Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών απέκρυψε τις γύρω παραλίες) ἐπεὶ (= επειδή) ἐπεὶ δὲ οὒκ ἐπείθετο, πρὸς τοὺς δικαστὰς ἤγαγε (= επειδή όμως δεν πειθόταν, τον οδήγησε μπροστά στους δικαστές) ἐπειδὰν (ἐπειδὴ + ἄν) (= ό- ταν) ἐπειδὰν δὲ ἐκ διδασκάλων ἀπαλλαγῶσιν, ἡ πόλις αὖ τούς τε νόμους ἀναγκάζει μανθάνειν (όταν απαλλαγούν από τους δασκάλους, η πόλη πάλι τους αναγκάζει να μαθαίνουν τους νόμους) ἐπειδὴ (= επειδή) Ἔπειτ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἱ νόμοι ἀπεῖργον αὐτούς (= Έπειτα επειδή οι νόμοι τους εμπόδιζαν) ἐπειδή (= όταν, αφού, αφότου) ἔστε (= έως ότου, μέχρι) εἴτε = είτε (εἰ + τε) ἕως (= έως, έως ότου) ἤ = ή διαζευκτικός διαζευκτικός Οὗτος, ἐπειδὴ ἐγκύμων ἦν ἡ Γαλάτεια ηὔξατο μὲν γενέσθαι αὐτῷ ἄρρενα παῖδα, (= Αυτός, όταν εγκυμονούσε η Γαλάτεια, ευχήθηκε να αποκτήσει αρσενικό παιδί) αὐτὸς ἔφη παραμενεῖν ἔστ ἂν τοὺς βότρυς ποιήσωσι γλεῦκος (= αυτός είπε να παραμείνουν μέχρι τα σταφύλια να κάνουν μούστο) Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν, εἴθ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο, (= Αν, ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ, είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη, Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν, ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς (= ο Δαμασίας αναδείχθηκε άρχοντας και έμεινε στην εξουσία δυο χρόνια και δυο μήνες έως ότου τον καθαίρεσαν με την βία) ὀρυττομένη δὲ τρέφει πολλαπλασίους ἤ εἰ σῖτον ἔφερε (= όταν όμως αξιοποιούνται για εξόρυξη, μπορούν να θρέψουν πολύ περισσότερους παρά αν καλλιεργούνταν) ἤν (= αν, εάν) υποθετικός ἤν εἰσδύνῃ τῇ ὁδῷ τῆς ἀκοῆς μου, τέθνηκα (= αν μπει στο αυτί μου, πεθαίνω) ἡνίκα (= όταν) Φασὶ δ αὐτούς, καὶ ἡνίκα μία τροφὴ πᾶσι ἦν τοῖς ὀρνέοις πρώτους βορὰν ἐκ τῶν ὑδάτων εὑρεῖν (= Λένε ακόμη γι αυτούς, κι όταν ήταν μία η τροφή για όλα τα πουλιά, πρώτοι αυτοί βρήκαν τροφή από τα νερά) ἤντε (ἤν + τε) (= ή, είτε διαζευκτικός Μὴσατο δ' ἄλλην γαῖαν ἀπείρατον ἤντε σελήνην ἤτοι (= είτε) ἵνα (= για να) διαζευκτικός τελικός καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα (= και εμείς οι ίδιοι είτε αποφασίζουμε για τα πολιτικά ζητήματα ή προσπαθούμε να βρούμε σωστές λύσεις γι' αυτά) πολλὰ ἐπιτηδεύουσιν ἐν τῷ βίῳ, ἵνα πορίζωνται τὰ ἀναγκαῖα (= ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή τους, για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία καὶ (= και) Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι τοὺς παῖδας (= Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά) καὶ ἄν (= και αν, κι αν ακόμη, έστω κι αν) καὶ εἰ (= και αν, κι αν ακόμη, έστω κι αν) καὶ μὴν (= και όμως, και μάλιστα) κἄν (= και αν ακόμη) καίπερ (= αν και, και αν α- κόμη, έστω κι αν) χρῆν αὐτὸν πάντων τῶν ἄλλων ἀπεχόμενον ἰέναι οὕτω ἐπὶ τὴν ἡμετέρην, καὶ ἂν ἐδήλου πᾶσι ὡς ἐπὶ Σκύθας ἐλαύνει καὶ οὐκ ἐπὶ τοὺς ἄλλους. (=... ακόμη κι αν δήλωνε σ' όλους ότι επιτίθεται εναντίον των Σκυθών και όχι εναντίον των άλλων) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ (= κι αν η Θέτις δεν τον σπλαχνιζόταν θα είχε αιχμαλωτιστεί μαζί με τον κεραυνό και τη βροντή του) Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα (= Και μάλιστα και γένια αφήνουν να φυτρώσουν λίγο πάνω από τα γόνατα) κἄν μυρία ὧμεν πεπλημμεληκότες, ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν (= ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει πολλά παραπτώματα ο Θεός θα μας συγχωρήσει φαίνεται δὲ τὰ εἰρημένα καὶ τοῖς πολλοῖς ὑπάρχειν, καίπερ οὖσι φαύλοις (= Τα γνωρίσματα που είπαμε φαίνεται ότι υπάρχουν και στους πολλούς κι αν ακόμη είναι φαύλοι 6

καίτοι (= και όμως, παρόλο) (καὶ + τοι) Καίτοι ἐπιστάμεθα μὴν δήπου τίνες εἰσὶ νέων διαφθοραί (= Ακόμη κι αν γνωρίζουμε βέβαια, ποιες είναι οι διαφθορές των νέων) μὲν διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ἐστι, τὸ δὲ ἄδικον (= διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο) μὴ (= μήπως) μηδὲ (μὴ + δὲ) (= μήτε) ενδοιαστικός οὐκ ἤθελε δὲ περιιδεῖν ἄλυτον, μὴ καὶ τοῦτο ἐργάσηται κίνησίν τινα ἐς τοὺς πολλούς (= αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος) μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ἐπαίνων, μηδ ἄν ὑπερβάλλη τὰς ἀρετὰς ἐκείνων; (= ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους, κι αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων;) μέντοι (μὲν + τοι) (= όμως) Ἀλλά μέντοι καὶ πένητας ὄψει οὐχ οὕτως ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν (= Αλλά όμως θα δεις και φτωχούς όχι τόσο λίγους πολίτες) μέχρι (= μέχρι) μηδ ἐὰν (= ούτε και αν) Τοῦ δὲ ῥεύματος παρασύραντος αὐτὸν ὠδύρετο, μέχρις οὗ ὁ Ἑρμῆς ἐλεήσας αὐτόν ἧκε (= Kαι, επειδή το ρεύμα το παρέσυρε, έκλαιγε, μέχρι που ο Ερμής τον λυπήθηκε και ήρθε) μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ἐπαίνων μηδ ἄν ὑπερβάλλη τὰς ἀρετὰς ἐκείνων; (= ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους, κι αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων;) μὴν (= όμως) Καὶ μὴν οὐκ ἔδει γε ἐπιγελᾶν ἑταίρῳ ἀνδρί. (= Κι όμως δεν έπρεπε βέβαια να γελάς σε βάρος ενός φίλου σου.) μὴ οὐ (= μήπως δεν) μήτε = μήτε (μὴ + τε) ὅμως (= όμως) ὁπηνίκα (= όταν, την ώρα που, τη στιγμή που) ενδοιαστικός τοῦτο δὲ, σμικρόν ῥεῦμα, εἴρξει ἡμᾶς τὸ μὴ οὐ διαβῆναι ὡς ἔχομεν (= αυτό όμως το μικρό ρεύμα θα μας εμποδίσει να περάσουμε όπως είμαστε) μήτε εἰς ἱερὸν ἔλθῃ μηδὲν μήτ εἰς ἀγορὰν μήτ εἰς πόλιν ὅλως πρότερον ἢ καθήρηται (= ούτε στο ιερό να έλθει ούτε στην αγορά ούτε γενικά στην πόλη παρά μόνο αφού εξαγνιστεί) Ἀλλ ὅμως σὺ μὲ φής, ὦ Μέλητε, τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τοὺς νέους διαφθείρειν; (Αλλά εσύ όμως ισχυρίζεσαι, ω Μέλητε, ότι ασχολούμενος με τέτοια διαφθείρω τους νέους;) Ῥέα παραγίνεται εἰς Κρήτην, ὁπηνίκα τὸν Δία ἐγκυμονοῦσα ἐτύγχανε (= Η Ρέα φτάνει στην Κρήτη, όταν εγκυμονούσε το Δία) ὁποσάκις (= όσες φορές) ὁποσάκις δ' ἐπεχείρησαν αἱρεῖσθαι τοὺς βελτίστους (= όσες φορές προσπάθησαν να διαλέξουν τους καλύτερους) ὀπόταν (ὁπότε + ἄν) (όταν) ὁπότε (ὁ(π)πότε) (= γιατί) ὁπότε (ὁ(π)πότε) (= όποτε) ὅπως (= για να) τελικός τις ἂν ὑμᾶς ἐξαπατήσαι ὥστε ἐμβαίνειν ὁπόταν νότος πνέῃ; (= ποιος θα μπορούσε να σας εξαπατήσει ώστε να μπείτε στα πλοία όταν φυσάει βοριάς;) Φεῦ <σου>, ὦ Ἑλλάς, ὁπότε οἱ νῦν τεθνηκότες ἱκανοὶ ἦσαν ζῶντες νικᾶν μαχόμενοι πάντας τοὺς βαρβάρους (= Αλοίμονο, Ελλάδα, γιατί οι τωρινοί νεκροί, αν ζούσαν, μπορούσαν να νικήσουν πολεμώντας όλους τους βαρβάρους.) ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων, ἀπώλλυντο, ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν, (=όταν πολλοί άλλοι Τρώες σκοτώνονταν όσες φορές συγκρούονταν με τους Έλληνες) ἔπεισε τὸν Ἀρχιμήδην ὅπως αὐτῷ μηχανήματα κατασκευάσῃ (= έπεισε τον Αρχιμήδη να κατασκευάσει για χάρη του μηχανήματα) ὁσάκις (= όσες φορές) τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάκις ἐὰν πίνητε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν (= αυτό να κάνετε, όσες φορές πίνετε στη δική μου ανάμνηση) ὅταν (= όταν) ὅτε (ὅ + τε) (= όταν) ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρή πάντων τῶν τοιούτων (= όταν, όμως, κάποιος υιοθετεί το χαρακτήρα του ιστορικού πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά) ἐγὼ ὑμῖν, ὅτε τοῖς Ἀθηναίοις ἐπολεμεῖτε, φίλος καὶ σύμμαχος ἐγενόμην (= εγώ, όταν πολεμούσατε τους Αθηναίους, υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας) 7

ὅτι (ὅ + τι) (= ότι) ὅτι (ὅ + τι) (= διότι) (με ρ. ψυχικού πάθους) οὐδὲ = ούτε (οὐ + δὲ) οὐδ ἐὰν (= ούτε αν) οὐδ εἰ (= ούτε αν) ειδικός αἱ δὲ ὄχθαι αὗται ὁρᾷς ὅτι ὑπερύψηλοι καὶ κρημνώδεις εἰσίν αἵ αὐτῶν (= και βλέπεις ότι οι όχθες είναι πολύ ψηλές και μερικές απ αυτές είναι απόκρημνες ) ἀναθαρρήσειν τε δοκῶ τοὺς Πέρσας <ὡς> ἀξιομάχους Μακεδόσιν ὄντας, ὅτι οὐδὲν ἔπαθον ἐν τῷ παραυτίκα ἄξιον τοῦ σφῶν δέους. (= και νομίζω ότι οι Πέρσες θα πάρουν θάρρος γιατί θα νομίσουν ότι είναι ικανοί να μάχονται με τους Μακεδόνες γιατί δεν έπαθαν τίποτα τη στιγμή αυτή αντάξιο του φόβου τους. Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβής ἦν Πρίαμος οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες (= Γιατί βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρονας ο Πρίαμος ούτε οι άλλοι Τρώες) οὐδ' ἐὰν ἀντιβολῶσιν ὑμᾶς καὶ ἱκετεύωσιν, δικαίως ἂν αὐτοὺς ἐλεήσαιτε (= ούτε κι αν σας παρακαλούν και σας ικετεύουν, δίκαια δε θα τους ελεήσετε) οὐδ εἴ με ἐκέλευες ταῦτα ποιεῖν, ἡδέως ἂν ταῦτα ἐποίουν (= ούτε αν με διέταζες να κάνω αυτά, με ευχαρίστηση θα τα έκανα ) οὐκοῦν (οὐ + οὖν) (= λοιπόν) Οὐκοῦν θαυμαστὸν καὶ τοῦτό σοι δοκεῖ εἶναι (= Λοιπόν, σου φαίνεται ότι είναι και τούτο περίεργο) οὔκουν (οὐ + οὖν) (επομένως δεν, συνεπώς δεν, άρα δεν) ὅταν πολεμούντων πόλις ἁλῷ, τῶν ἑλόντων εἶναι καὶ τὰ σώματα τῶν ἐν τῇ πόλει καὶ τὰ χρήματα. οὔκουν ἀδικίᾳ γε ἕξετε ὅ τι ἂν ἔχητε, ἀλλὰ φιλανθρωπίᾳ οὐκ ἀφαιρήσεσθε, ἤν τι ἐᾶτε ἔχειν αὐτούς. (=όταν μια πόλη κυριευθεί μετά από αντίσταση, να ανήκουν στους νικητές και οι κάτοικοι και τα υπάρχοντά της. Επομένως δεν κατέχετε άδικα όσα τυχόν έχετε, αλλά από φιλανθρωπία δε θα τους αφαιρέσετε όσα θα τους επιτρέψετε να κρατήσουν. οὐ μὴν ἀλλὰ (= αλλὰ όμως) οὐ μὴν ἀλλὰ ζητητέον μή ποτε τοῦτο μὲν συμβέβηκε, (= Εν τούτοις πρέπει να εξετάσωμεν μήπως τούτο συμβαίνει κατά σύμπτωση) οὖν (= λοιπόν) οὔτε = ούτε (οὐ + τε) πρὶν (= πριν, προτού) τε (= και) τοιγαροῦν (τοι + γὰρ + οὖν) (= γι' αυτό λοιπόν) τοιγάρτοι (= ώστε λοιπόν) τοίνυν (τοι + νῦν/νυν) (= λοιπόν) ὡς (= επειδή) ὡς (= όταν) Μέχρι μὲν οὖν τινος συνοδοιποροῦσι ἡμῖν παραθέοντες (= Ως ένα σημείο, λοιπόν, μας συνοδεύουν τρέχοντας δίπλα μας) Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο (= Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή) ὑποφθάσομεν γὰρ αὐτοί περάσαντες πρὶν ἐκείνους ἐς τάξιν καθίστασθαι (= θα προλάβουμε να περάσουμε πριν εκείνοι να παραταχθούν για μάχη) ἀναθαρρήσειν τε δοκῶ τοὺς Πέρσας <ὡς> ἀξιομάχους Μακεδόσιν ὄντας (= και νομίζω ότι οι Πέρσες θα πάρουν θάρρος γιατί θα νομίσουν ότι είναι ικανοί να μάχονται με τους Μακεδόνες) τοιγαροῦν ὁ ἀθετῶν οὐκ ἄνθρωπον ἀθετεῖ ἀλλὰ τὸν θεὸν (= γι' αυτό λοιπόν αυτός που αθετεί δεν αθετεί τον άνθρωπο αλλά το θεό) τοιγάρτοι διὰ ταῦτα πολλοὶ τὴν πατρίδα τὴν αὑτῶν ἀπολιπόντες φυγάδες γίγνονται (= ώστε λοιπόν γι' αυτά πολλοί αφού εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, γίνονται φυγάδες) Ὁ μὲν τοίνυν πόλεμος ἁπάντων ἡμᾶς τῶν εἰρημένων ἀποστέρηκεν (= Ο πόλεμος λοιπόν, μας έχει στερήσει από όλα αυτά που έχουν λεχθεί) λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας, ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας (= κακολογούν τις πατρίδες τους, επειδή κατά τη γνώμη τους τοὺς συμπεριφέρθηκαν άσχημα) Ὡς δὲ Άλέξανδρος παρῆλθεν ἐς Γόρδιον, πόθος λαμβάνει αὐτὸν ἰδεῖν τὴν ἅμαξαν τὴν Γορδίου (= Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου) 8

ὡς (= ότι, πως) ὡς (= ώστε, με αποτέλεσμα) ὡς (=για να, να) ὥστε (ὡς + τε) (= ώστε, άρα, συνεπώς) ειδικός τελικός ἔγραψεν ὡς δυνατόν ἐστι τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι (= έγραψε ότι είναι δυνατό να κινήσουμε με μια ορισμένη δύναμη ένα οποιοδήποτε βάρος) νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφ ὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ (= τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι ώστε ούτε φαγητό δεν έχω στη χώρα μου, ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν (= αλλά πίστευε ότι καθήκον του καλού βασιλιά είναι να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά στους υπηκόους του) οὕτω γὰρ δυσκόλως πεφύκασίν τινες, ὥστε ἥδιον ἄν ἀκούοιεν εὐλογουμένων (= γιατί τόσο μικρόψυχοι είναι μερικοί από τη φύση τους, ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα άκουγαν να επαινούνται εκείνοι) 9