Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης ΤΕΥΧΟΣ 1: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Άξονας Προτεραιότητας 2, Μέτρο 2.1 ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης ΤΕΥΧΟΣ 1: ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης Πάτρα, Νοέμβριος 2007

Το παρόν εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 3 «Προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού (έντυπου και ηλεκτρονικού)» της Πράξης «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» (Γ ΚΠΣ, ΕΠΕΑΕΚ, Μέτρο 2.1, Ενέργεια 2.1.1, Κατηγορία Πράξεων 2.1.1 θ) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Φορέας Υλοποίησης και Τελικός Δικαιούχος Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Προγραμμάτων ΚΠΣ Φορέας Λειτουργίας Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Διεύθυνση Συμβουλευτικής, Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Επιστημονικοί Τεχνικοί Σύμβουλοι Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών Υπεύθυνος Πράξης Προϊστάμενος Μονάδας Α1-Ειδική Υπηρεσίας Εφαρμογής Προγραμμάτων ΚΠΣ-ΥπΕΠΘ. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 2/416

Περιεχόμενα Προοίμιο... 5 Γενικές οδηγίες για τη χρήση του επιμορφωτικού υλικού... 7 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση... 16 1.0 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ...18 1.1, 1.2 & 1.3 ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ, ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ...21 1.4 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ28 1.5 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ...32 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Σύγχρονες αντιλήψεις για τη μάθηση και τη διδασκαλία και η εφαρμογή τους με εργαλεία υπολογιστικής και δικτυακής τεχνολογίας... 38 2.1 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ...40 2.2 ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ....82 2.3 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ...113 2.4 & 2.5 ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΤΠΕ...132 ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Χρήση των βασικών εργαλείων πληροφορικής, πολυμεσικών εργαλείων και του διαδικτύου... 163 3.1 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΩΣ ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ...166 3.2 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΜΕΣΩΝ...174 3.3 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ, ΙΣΤΟΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΠΥΛΩΝ...186 3.4 ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ)...196 3.5 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (CMS, LMS): ΓΝΩΡΙΜΙΑ, ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...212 3.6(1) ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ...225 3.6(2) ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΦΥΛΛΩΝ...242 3.6(3) ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ...257 3.7 ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ...263 ΕΝΟΤΗΤΑ 4: Χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού... 274 4.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ...277 4.2 & 4.3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ - ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ...282 4.4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ, ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ (ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΥΠΕΠΘ) - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ...300 ΕΝΟΤΗΤΑ 5: Θέματα υποστήριξης σχολικών εργαστηρίων... 336 5.1 ΕΩΣ 5.4: ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ: ΓΝΩΡΙΜΙΑ, ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΟΔΟΤΗΣΗ, TCP / IP Κ.Α. ΑΣΦΑΛΕΙΑ-ΑΝΤΙΒΙΩΣΗ- ΔΙΚΤΥΑ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ...338 ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 3/416

ΕΝΟΤΗΤΑ 7: Μεθοδολογία επιμόρφωσης... 359 7.1 ΕΩΣ 7.6 ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ. ΟΙ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ...362 7.7 ΕΩΣ 7.9 ΣΧΕΔΙΑΣΗ-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΝΤΑΞΟΥΝ ΤΙΣ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ...398 ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 4/416

Προοίμιο Λόγω του μεγάλου όγκου του, το Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης, στο πλαίσιο της Πράξης «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Γ ΚΠΣ, χωρίστηκε σε 5 τεύχη (ένα τεύχος για το γενικό μέρος και τέσσερα ακόμη τεύχη για τους 4 κλάδους του ειδικού μέρους). Το κείμενο του Τεύχους 1 που ακολουθεί περιλαμβάνει το επιμορφωτικό υλικό για το Γενικό Μέρος της εκπαίδευσης επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (ΠΑΚΕ). Το υλικό παρατίθεται οργανωμένο σε ενότητες, όπως αυτές προβλέπονται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το Γενικό Μέρος της εκπαίδευσης επιμορφωτών. Το υλικό του παρόντος τεύχους δημιουργήθηκε από συγγραφική ομάδα με επικεφαλής τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Βασίλειο Δαγδιλέλη. Η πρόταση αυτή συντάχθηκε στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ειδικής επιστημονικής επιτροπής, αποτελούμενης από τους: Χαράλαμπο Ζαγούρα, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, ο οποίος έχει την ευθύνη συντονισμού των εργασιών της επιτροπής Βασίλειο Δαγδιλέλη, Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας Βασίλειο Κόμη, Επίκουρο Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών Δημήτριο Κουτσογιάννη, Επίκουρο Καθηγητή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χρόνη Κυνηγό, Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτριο Ψύλλο, Καθηγητή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Όλοι οι ανωτέρω είναι μέλη της δεκαεξαμελούς Επιστημονικής Επιτροπής της Πράξης, που έχει ορισθεί στην υπ αριθμ. 5 20-9-05 συνεδρίαση της ΚΕΕΒΕΠ. Την επιμέλεια του κειμένου έκαναν ο Γεώργιος Πανόπουλος, Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής και η Δήμητρα Εγγάρχου, Φυσικός, MSc Πληροφορικής και Επικοινωνιών, στελέχη του Τομέα Επιμόρφωσης και Κατάρτισης του εαιτυ. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 5/416

Στην εκπόνηση του Επιμορφωτικού Υλικού του Γενικού Μέρους συνέβαλαν επίσης και οι: Καψάλης Αχιλλέας, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Παπαδόπουλος Ιωάννης, Εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας, Μαθηματικός. Φαχαντίδης Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Το παρόν επιμορφωτικό υλικό αποτελεί ιδιοκτησία του ΥπΕΠΘ και καλύπτεται από την ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 6/416

Γενικές οδηγίες για τη χρήση του επιμορφωτικού υλικού Το επιμορφωτικό υλικό που προτείνεται στις ενότητες που ακολουθούν, για χρήση στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης, έχει επιλεγεί με βάση τους γενικότερους σκοπούς της επιμόρφωσης Β Επιπέδου. Ίσως θα πρέπει να τονιστεί ο εξαιρετικά μεγάλος όγκος του επιμορφωτικού υλικού το οποίο πρέπει να αξιολογηθεί και ο οποίος είναι τόσο μεγάλος, ώστε να καθιστά πρακτικά ανέφικτη μια πλήρη και διεξοδική ανάλυση. Έτσι, για παράδειγμα, διεθνώς «παράγονται» αρκετές χιλιάδες άρθρα ετησίως, δηλαδή μερικές δεκάδες άρθρων κάθε μέρα. Ανάλογη είναι βέβαια και η παραγωγή των βιβλίων για να αναφερθούμε μόνο σε επιμορφωτικό υλικό που υφίσταται σε έντυπη μορφή. Η παραγωγή ψηφιακού επιμορφωτικού υλικού είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή σε όγκο και καθιστά εκ προοιμίου αδύνατη κάθε απόπειρα πλήρους και εξαντλητικής αξιολόγησης. Ακόμη και στον καθαρά ελληνόφωνο χώρο, η πλήρης και διεξοδική ανάλυση του επιμορφωτικού υλικού πάσης φύσεως δεν είναι πάντοτε, από τεχνική άποψη, εύκολη. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, τα 2 τελευταία (ημερολογιακώς) Πανελλήνια Συνέδρια που σχετίζονται άμεσα με τις εφαρμογές των ΤΠΕ στην εκπαίδευση είναι το 5 ο Συνέδριο της ΕΤΠΕ (Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2006) και του e-δικτύου (Σύρος, Μάιος 2007). Τα πρακτικά και μόνο των δυο Συνεδρίων πλησιάζουν τις 3000 σελίδες, ενώ εργασίες σχετικές με τις εκπαιδευτικές εφαρμογές των ΤΠΕ υπάρχουν και σε άλλα Συνέδρια, όπως το 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος (Θεσσσαλονίκη, Πρακτικά περίπου 1300 σελίδες), το 7 ο Συνέδριο της Ελληνική Εταιρεία Επιστημόνων και Επαγγελματιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΕΠΥ, Πάτρα, Μάιος 2007, έγιναν δεκτές περίπου 100 εργασίες) και ένα πλήθος άλλων, ανάλογων εκδηλώσεων. Όπως καθίσταται φανερό, ακόμη και ο περιορισμός σε επιμορφωτικό υλικό στην ελληνική γλώσσα (περιορισμός βεβαίως απαράδεκτος για προγράμματα υψηλού επιπέδου, όπως τα προγράμματα εκπαίδευσης επιμορφωτών) θα έκανε πρακτικά πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη, την αξιολόγηση όλου του επιμορφωτικού υλικού. Ως εκ τούτου, το επιμορφωτικό υλικό το οποίο αξιολογείται είναι ήδη, κατά κάποια έννοια, επιλεγμένο με βάση μερικά κριτήρια. Το βασικό κριτήριο της προεπιλογής του είναι βέβαια η αντιπροσωπευτικότητά του, η αποδοχή του από την ακαδημαϊκή κοινότητα και η συμβατότητα του με τους σκοπούς και τους στόχους της Εκπαίδευσης Επιμορφωτών Β επιπέδου. Φυσικά το προτεινόμενο υλικό αποτελεί ένα τμήμα μόνο του υλικού που θα μπορούσε να έχει προταθεί. Η παράλειψη συγκεκριμένου υλικού λοιπόν, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο της επιμόρφωσης Β ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 7/416

επιπέδου, δε συνιστά κατά κανένα τρόπο μια έμμεση αξιολογική κρίση (για το υλικό που παρελήφθη) απλώς ήταν πρακτικά αδύνατον να συμπεριληφθεί όλο το υλικό. Ως διδακτικό από τη μια μεριά, και εκπαιδευτικό-επιμορφωτικό υλικό από την άλλη (στη συνέχεια, για λόγους οικονομίας, θα αναφέρεται απλώς ως επιμορφωτικό υλικό), θεωρείται ό,τιδήποτε υλικό (έντυπο, ψηφιακό αλλά και αντικείμενα όπως αφίσες, χάρτες κλπ) μπορεί και πρόκειται να χρησιμοποιηθεί σε μια επιμόρφωση. Κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα σε αυτό που ονομάζουμε «διδακτικό υλικό» και σε αυτό που θεωρούμε ως «επιμορφωτικό υλικό». Το επιμορφωτικό (εκπαιδευτικό) υλικό είναι πολύ ευρύτερο και ως προς το περιεχόμενο του (την «κάλυψη» των υπό διαπραγμάτευση εννοιών) αλλά και ως προς τη μορφή του, ενώ το διδακτικό υλικό πρέπει να είναι πιο αυστηρά δομημένο. Έτσι, ως επιμορφωτικό υλικό μπορεί να θεωρηθεί, και αυτή είναι η οπτική γωνία την οποία υιοθετούμε, υλικό οιασδήποτε μορφής το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια επιμορφωτική διαδικασία. Το επιμορφωτικό υλικό, εξ ορισμού, απευθύνεται σε υποκείμενα επιμόρφωσης και επομένως καθορίζει τα επιθυμητά χαρακτηριστικά ενός μαθήματος, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζει όλες του τις λεπτομέρειες. Θεωρούμε επίσης ότι το εκπαιδευτικόεπιμορφωτικό υλικό έχει έναν «μη-υποχρεωτικό» χαρακτήρα και αποτελεί ένα σώμα υλικού του οποίου η χρήση προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από αυτόν που το χρησιμοποιεί, ενώ το διδακτικό υλικό έχει ενδεχομένως έναν πολύ πιο καθοδηγητικό χαρακτήρα για το διδάσκοντα. Αν και η επιμόρφωση έχει φυσικά συγκεκριμένους σκοπούς, τους οποίους το επιμορφωτικό υλικό εξυπηρετεί, ωστόσο αυτό το επιμορφωτικό υλικό δεν έχει μια λεπτομερή αντιστοίχιση με τους διδακτικούς στόχους: για παράδειγμα, μια έννοια, κατά κανόνα, είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο διδακτικό υλικό με έναν πολύ συγκεκριμένο και σαφώς καθορισμένο τρόπο, ενώ αντίθετα στο επιμορφωτικό υλικό μια έννοια είναι δυνατόν να παρουσιάζεται περισσότερες από μια φορές, σε διαφορετικά πλαίσια, σε διαφορετικό βάθος, ακόμη και με αντιφατικές ή αντίθετες εκτιμήσεις. Η θεώρηση αυτή, όπως είναι φυσικό, θέτει 2 προβλήματα. (i) Ο ορισμός αυτός του επιμορφωτικού υλικού προσδιορίζει έμμεσα έναν πολύ μεγάλο όγκο υλικού, ο οποίος πρέπει να αντιμετωπιστεί κριτικά, δηλαδή να εκτιμηθεί.. (ii) Το επιμορφωτικό υλικό δεν περιλαμβάνει στην πρωταρχική του μορφή συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) για τη εκπαιδευτική /επιμορφωτική του χρήση. Με άλλα λόγια το επιμορφωτικό υλικό, κατά κανόνα, είναι υλικό το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια επιμορφωτική δράση, αλλά δεν είναι δημιουργημένο επί τούτου, προορισμένο εκ κατασκευής για διδασκαλία. Η λύση που επελέγη για το επιμορφωτικό υλικό του Β επιπέδου επιμόρφωσης, είναι η δημιουργία ενός πλαισίου, μέσα στο οποίο κάθε φορά εντάσσεται το επιμορφωτικό υλικό. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 8/416

Τούτο σημαίνει ότι, εκτός ενός περιορισμένου όγκου που αφορά σε επιμορφωτικό υλικό που είναι σχεδόν έτοιμο για επιμορφωτική χρήση, το μεγαλύτερο τμήμα του πρέπει να υποστεί μια κάποια επεξεργασία πρώτα, προκειμένου να αποτελέσει καθαυτό υλικό για διδασκαλία. Με ένα γενικό τρόπο, το επιμορφωτικό υλικό πρέπει να εξυπηρετεί τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης των επιμορφωτών (το έργο των ΠΑΚΕ δηλαδή). Επομένως θα πρέπει συνολικά να υποστηρίζει τη μαθησιακή διαδικασία των επιμορφουμένων, ώστε (εκτός των άλλων) να προβληματιστούν για το πότε και πώς η χρήση των ΤΠΕ μπορεί να βοηθήσει αποδοτικά στην επίτευξη των στόχων της διδασκαλίας να προβληματιστούν για το πώς πρέπει να αξιολογείται το μαθησιακό αποτέλεσμα όταν χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ. να προβληματιστούν πάνω στις μεθόδους τις οποίες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν ώστε να διδάξουν τα σχετικά θέματα στους εκπαιδευτικούς. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το υφιστάμενο, αλλά και το υπό κατασκευή νέο επιμορφωτικό υλικό χαρακτηρίζεται από δυο πολύ σημαντικά γνωρίσματα: τη «σπειροειδή» του χρήση και την πολυεδρική, διασυνδεδεμένη του μορφή. Η σπειροειδής χρήση είναι γνωστή και από τις τυπικές διδασκαλίες εννοιών στο σχολείο, όταν μια έννοια, μια ιστορική περίοδος, μια τεχνική διδάσκεται περισσότερες από μια φορές, σε διαφορετικές τάξεις και φυσικά σε άλλο «βάθος». Στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών η σπειροειδής χρήση σημαίνει ότι ορισμένες έννοιες, μέθοδοι ή τεχνικές μπορούν να γίνουν αντικείμενο διδασκαλίας ή γενικότερα να αποτελέσουν αντικείμενα διαπραγμάτευσης περισσότερες από μια φορές. Έτσι, οι κονστρουκτιβιστικές θεωρίες μάθησης, για παράδειγμα, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης στο πλαίσιο των γενικών θεωριών μάθησης (στο γενικό μέρος της επιμόρφωσης) και αργότερα να μελετηθούν εκ νέου με πιο λεπτομερειακό ή πιο εμπεριστατωμένο τρόπο, όταν στη διάρκεια διαφόρων διδακτικών σεναρίων θα αναλυθούν, ενδεχομένως, τα ιδιαίτερα γνωστικά χαρακτηριστικά μιας δραστηριότητας Μαθηματικών. Μια δραστηριότητα Μαθηματικών (πάντοτε αναφερόμαστε σε παράδειγμα) μπορεί να έχει χαρακτήρα κονστρουκτιβιστικό και επομένως το θέμα του κονστρουκτιβισμού θα επανέλθει κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσης, περισσότερες από μια φορές, αν και συνήθως μέσα σε διαφορετικό πλαίσιο και σε διαφορετικό επίπεδο κάθε φορά. Η πολυεδρική αντιμετώπιση, σημαίνει ότι σπανίως ένα διδακτικό σενάριο ή ακόμη και μια διδακτική δραστηριότητα έχει μια και μόνη «όψη», δηλαδή μπορεί να αναλυθεί πλήρως στα πλαίσια μιας και μόνης προβληματικής. Για παράδειγμα, μια συγκεκριμένη δραστηριότητα στη Φυσική ή στα Μαθηματικά μπορεί να παρουσιάζει ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 9/416

ενδιαφέρον από πολλές απόψεις: η χρήση της τεχνολογίας αυτής καθαυτής, το ιδιαίτερο ενδιάμεσο (η διεπαφή δηλαδή) του περιβάλλοντος που χρησιμοποιείται και ο τρόπος με τον οποίο το ενδιάμεσο επηρεάζει την ίδια τη διδασκαλία της έννοιας, ο τρόπος με τον οποίο ο εκπαιδευτικός θέτει το πρόβλημα (π.χ. ανοιχτό ή κλειστό), η οργάνωση της τάξης (ρόλοι των μαθητών και του εκπαιδευτικού, διαχείριση του χρόνου), ενδεχόμενοι μετασχηματισμοί (λανθασμένων ή ανεπαρκών) αντιλήψεων των μαθητών αλλά και ο κίνδυνος δημιουργίας νέων (ακριβώς λόγω της χρήσης των ΤΠΕ), γνωστικές θεωρίες στις οποίες στηρίζεται η δραστηριότητα, αποτελούν μερικές μόνο από τις «όψεις» τις οποίες μπορεί να παρουσιάζει μια συγκεκριμένη δραστηριότητα ή ένα διδακτικό σενάριο. Ισχύει επίσης, κατά κάποιο τρόπο, και το αντίστροφο. Μια επιστημονική έννοια, μια τεχνική, μια μέθοδος, σπάνια μπορεί να αντιμετωπιστεί ολιστικά, να φωτιστεί από όλες τις πλευρές, να διασυνδεθεί με όλες τις ομόλογες έννοιες και τεχνικές (να θεωρηθεί δηλαδή ως στοιχείο ενός εννοιολογικού πεδίου και όχι ως μια αυτοτελής και απομονωμένη οντότητα) στο πλαίσιο μίας και μοναδικής δραστηριότητας. Είναι επίσης απόλυτα θεμιτό και αναμενόμενο ορισμένες έννοιες ή τεχνικές να μην είναι ομόφωνα αποδεκτές από το σύνολο των ερευνητών ή των εκπαιδευτικών. Η ύπαρξη διχογνωμιών, αντιθέτων όψεων και αντιρρήσεων, οξείας κριτικής και αμφισβήτησης είναι αναμενόμενη και υφίσταται σε πολλά επίπεδα, για πολλά θέματα που σχετίζονται με τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Η ίδια η χρησιμότητα των ΤΠΕ στις εκπαιδευτικές διαδικασίες τίθεται υπό αμφισβήτηση από ορισμένους ερευνητές. Προφανώς, στο πλαίσιο της επιμόρφωσης, πρέπει να περιληφθεί όλο το σχετικό επιμορφωτικό υλικό, όλες οι σχετικές, συμπληρωματικές και αλληλοσυγκρουόμενες, αντίθετες έννοιες και απόψεις που αποτελούν αντικείμενα διαμάχης, έτσι ώστε οι εκπαιδευόμενοι επιμορφωτές να αποκτήσουν μια προσωπική, αλλά σφαιρική άποψη για τα σχετικά θέματα. Οι παραπάνω παρατηρήσεις σημαίνουν ότι το επιμορφωτικό υλικό μπορεί να αποτελείται, σε ορισμένες περιπτώσεις, από κοινές δραστηριότητες οι οποίες όμως αντιμετωπίζονται μέσα σε διαφορετικά πλαίσια. Οι υπό διαπραγμάτευση έννοιες θα πρέπει στην επιμόρφωση να νοηθούν όχι ως στατικές οντότητες, αλλά ως μέλη, ως στοιχεία ενός εννοιολογικού πεδίου. Μια έννοια μπορεί να αναφερθεί σε ένα θεωρητικό μάθημα, να αναγνωριστεί από τα χαρακτηριστικά της σε ένα άλλο εργαστηριακό μάθημα, να αντιπαραβληθεί με μια συμπληρωματική, ομόλογη ή ακόμη και αντίθετη/ασύμβατη άλλη έννοια σε ένα τρίτο μάθημα, να εξεταστεί σε διαφορετικό κάθε φορά βάθος στα πλαίσια της επιμόρφωσης. Οι έννοιες, τα λογισμικά, οι μέθοδοι και οι τεχνικές θα πρέπει να νοούνται λοιπόν με ένα τρόπο δυναμικό, δηλαδή να διασυνδέονται μεταξύ τους με πολλούς τρόπους και σε πολλά επίπεδα και να μη διδάσκονται κατά ανεξάρτητες ενότητες με τρόπο σειριακό. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 10/416

«Αυθεντικότητα» και Εργαλειακή χρήση Το επιμορφωτικό υλικό επίσης πρέπει να υπακούει σε μια αρχή αυθεντικότητας και «εργαλειακής χρήσης» Η αρχή της αυθεντικότητας ουσιαστικά σχετίζεται με την απαίτηση της παρουσίασης της γνώσης μέσα από «αυθεντικές» καταστάσεις. Η καινούρια γνώση πρέπει στις περιπτώσεις αυτές να παρουσιάζεται ως ένα εργαλείο (διανοητικό) το οποίο επιτρέπει την επίλυση προβλημάτων που είναι άλυτα ή δισεπίλυτα με τις παλιότερες γνώσεις. Σε κάποιο βαθμό επίσης, θα πρέπει να θεωρούμε το επιμορφωτικό υλικό ως, εν μέρει και εν δυνάμει, εφήμερο. Τούτο σημαίνει ότι, με μια γενική έννοια, το επιμορφωτικό υλικό πρέπει να είναι σύγχρονο (με την έννοια του μοντέρνου) και να αντικατοπτρίζει το τρέχον παράδειγμα (paradigm) στις εκπαιδευτικές χρήσεις των ΤΠΕ. Καθώς οι νέες τεχνολογίες, ωστόσο, προοδεύουν με άλματα, όχι μόνο διανοίγονται νέες διδακτικές προοπτικές με πολύ μεγάλη ταχύτητα, αλλά και παλιότερες πρακτικές απαξιούνται με ανάλογη ταχύτητα. Στο χώρο του Διαδικτύου, για παράδειγμα, τα Gophers και τα WAIS έχουν παύσει να αναπτύσσονται εδώ και 10 περίπου χρόνια και κατά συνέπεια δεν έχουν πια νόημα οι διδακτικές τους χρήσεις. Ταυτόχρονα νέες θεωρήσεις του Διαδικτύου, όπως το Web 2.0, οδηγεί τις ΤΠΕ σε «ΤΠΕ2.0», ή σε «Εκπαίδευση 2.0», δηλαδή οι νέες υπηρεσίες του Διαδικτύου, συνεργατικού και κοινωνικού χαρακτήρα, οδηγούν σε νέου είδους εκπαιδευτικές εφαρμογές και πρακτικές σε όλα τα επίπεδα, από το Νηπιαγωγείο μέχρι τη Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση. Η επιμόρφωση πρέπει ασφαλώς να λάβει υπόψη της τις εξελίξεις αυτές και το επιμορφωτικό υλικό να τις αντικατοπτρίζει. Το πρόβλημα βεβαίως είναι ότι αγνοούμε τις εξελίξεις που πολύ σύντομα θα υπάρξουν και κατά συνέπεια, το επιμορφωτικό υλικό πρέπει να συμβάλλει στην προετοιμασία των επιμορφωτών προκειμένου αυτοί να αντιμετωπίσουν προκλήσεις και νέες δυνατότητες αλλά και προβλήματα των οποίων τη φύση αγνοούμε εντελώς. Κατά κάποιον τρόπο, θα πρέπει το Επιμορφωτικό Υλικό να υποστηρίζει όχι μόνο συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις, αλλά και να βοηθά στην απόκτηση ικανοτήτων πιο σύνθετων, όπως για παράδειγμα η κριτική θεώρηση των νέων δυνατοτήτων που ασφαλώς θα διανοιχθούν στο (άμεσο και πιο μακρινό) μέλλον για την Εκπαίδευση και η τάση για συνδιαμόρφωση απόψεων για τις δυνατότητες αυτές μέσα από Κοινότητες Πρακτικής. Οι εκπαιδευτικοί, και ιδιαίτερα οι νεότεροι, θα αντιμετωπίσουν ασφαλώς προκλήσεις οι οποίες δε μπορούν να αντιμετωπιστούν στα πλαίσια του παραδοσιακού εκπαιδευτικού συστήματος. Δεν θα είναι ίσως υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η ταχύτητα μεταβολής των «δεδομένων» (δηλαδή των νέων ψηφιακών δυνατοτήτων αλλά και των νέων προβλημάτων που τίθενται από τη χρήση τους) στην Εκπαίδευση είναι τόσο μεγάλη, ώστε θα υπάρξει μία τουλάχιστον μείζων ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 11/416

μεταβολή ή νέα θεώρηση κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσής τους (δηλαδή στη διάρκεια ενός ακαδημαϊκού έτους περίπου). Η ταχύτητα μεταβολής του νέου υλικού και των νέων υπηρεσιών στην Εκπαίδευση και η έμμεση απαξίωση των παλαιοτέρων είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους το επιμορφωτικό υλικό που προτείνεται για το Γενικό Μέρος της Επιμόρφωσης (αλλά το ίδιο ισχύει και για το Ειδικό Μέρος) είναι σχετικά νέο, δηλαδή έχει παραχθεί, κατά κανόνα μέσα στα τελευταία 5-10 χρόνια (υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, αλλά σχετικά λίγες). Μέσα στο πλαίσιο αυτό, στο επιμορφωτικό υλικό του Γενικού Μέρους περιλαμβάνεται υλικό (έντυπο και ψηφιακό) το οποίο ανταποκρίνεται στις σύγχρονες θεωρήσεις για τις ΤΠΕ και το ρόλο τους στην Εκπαίδευση (πιο συγκεκριμένα στη διδασκαλία και τη μάθηση). Μια πολύ σημαντική θεώρηση που έχει ιδιαίτερα αναπτυχθεί διεθνώς τα τελευταία χρόνια, εξετάζει τις ΤΠΕ όχι μόνο ως μέσα για την παρουσίαση και διαπραγμάτευση εννοιών στα πλαίσια συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, αλλά μέσα σε ένα γενικότερο παιδαγωγικό και διδακτικό πλαίσιο, στο οποίο εντάσσονται οι ΤΠΕ και το οποίο, με τη σειρά τους, συνδιαμορφώνουν. Όπως εύκολα κανείς μπορεί να διαπιστώσει, οι περισσότερες από τις χρήσεις των ΤΠΕ είναι καινοτόμες, όχι μόνο γιατί εισάγουν την Τεχνολογία στη διδακτική πράξη, αλλά γιατί την εισάγουν επιπλέον σε ένα καινοτόμο διδακτικό πλαίσιο. Για να δώσουμε ένα απλό παράδειγμα, το λογισμικό των θετικών Επιστημών (όπως τα περιβάλλοντα για τη διδασκαλία των Μαθηματικών ή της Φυσικής) δίνουν τη δυνατότητα πειραματισμού, δοκιμών, επαλήθευσης/διάψευσης εικασιών, υποθέσεων, νόμων. Τούτο σημαίνει βέβαια ότι η διδακτική κατάσταση, το μάθημα μέσα στο πλαίσιο του οποίου χρησιμοποιείται το λογισμικό και υλοποιείται η σχετική δραστηριότητα, πρέπει να επιτρέπει στους μαθητές να διατυπώσουν υποθέσεις και εικασίες και στη συνέχεια να πειραματιστούν, να δοκιμάσουν, να επαληθεύσουν. Ακόμη, για να δώσουμε άλλο ένα παράδειγμα, όλες οι δραστηριότητες που στηρίζονται στη συνεργασία προϋποθέτουν βέβαια ότι το πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα αυτά τα μαθήματα όχι απλώς επιτρέπει και ευνοεί τη συνεργασία μεταξύ μαθητών, αλλά ακόμη περισσότερο, ότι οι μαθητές και ο εκπαιδευτικός είναι, σε κάποιο βαθμό, εξοικειωμένοι με τις συνεργατικές δραστηριότητες, ώστε να επικεντρώνονται στους στόχους του μαθήματος και όχι, για παράδειγμα, στη διαχείριση της συνεργατικής δράσης. Άρα, με ένα γενικό τρόπο, η διδακτική αποτελεσματικότητα των ΤΠΕ, η βελτίωση δηλαδή του αποτελέσματος μιας διδασκαλίας (με όποιον τρόπο και να εκτιμάται αυτή η βελτίωση), είναι αποτέλεσμα όχι μόνο της χρήσης αυτών καθαυτών των ΤΠΕ, αλλά της χρήσης των ΤΠΕ μέσα σε κατάλληλα διδακτικά πλαίσια, σε σχεδιασμένες διδακτικές καταστάσεις. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 12/416

Αυτό έχει ως συνέπεια το γεγονός ότι το Επιμορφωτικό Υλικό του Γενικού (όπως και του Ειδικού) Μέρους δεν θα πρέπει απλώς να περιλαμβάνει παιδαγωγικές, ψυχολογικές και διδακτικές θεωρίες, αλλά πρέπει να συμβάλλει κατά τρόπο ουσιαστικό στην σχεδίαση των διδασκαλιών με μια θεώρηση της διδασκαλίας και της μάθησης ριζικά διαφορετική. Οι επιμορφωτές των εκπαιδευτικών, όπως είναι φυσικό, θα πρέπει να έχουν μια ουσιαστική γνώση αυτού του νέου τρόπου αντιμετώπισης της διδασκαλίας και της μάθησης και το Επιμορφωτικό Υλικό θα πρέπει να τους στηρίζει σε αυτό. Ακόμη περισσότερο, η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη απαιτεί την εκμάθηση/απόκτηση νέων δεξιοτήτων από τους μαθητές (και από τους εκπαιδευτικούς). Για παράδειγμα, η αναζήτηση πληροφοριών (οι στρατηγικές αναζήτησης, η αξιολόγηση της πληροφορίας, ο ηθικός κώδικας που διέπει το εντοπιζόμενο υλικό - όπως είναι το Copyright και η χρήση πηγών χωρίς αναφορά - το άκριτο copy-paste κειμένων) απαιτεί μια σειρά νέων δεξιοτήτων, αντιλήψεων και στάσεων η οποία πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται και να στηρίζεται από το Επιμορφωτικό Υλικό, ώστε οι επιμορφωτές των εκπαιδευτικών να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη αντίληψη του νέου πλαισίου στο οποίο καλείται να λειτουργήσει ο εκπαιδευτικός προκειμένου να τον καθοδηγήσουν. Οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση μεταβάλλουν τη διδασκαλία και τη μάθηση, αλλά επιπλέον μεταβάλλουν και το συνολική μας θεώρηση για τα αντικείμενα της μάθησης. Η λογική των πολυγραμματισμών, κυρίαρχη αντίληψη στο χώρο της σύγχρονης θεώρησης της Εκπαίδευσης, επισημαίνει ότι οι ΤΠΕ δε διαμορφώνουν απλώς ένα νέο εκπαιδευτικό τοπίο αλλά ότι διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη και για το αντικείμενο της εκπαίδευσης για παράδειγμα ο μαθητής δεν αρκεί να μπορεί μόνο να κατανοεί τον έντυπο λόγο και να παράγει γραπτό λόγο με συγκεκριμένες προδιαγραφές, αλλά επιπλέον και να κατανοεί τον πολυτροπικό ψηφιακό λόγο και να παράγει επίσης κείμενα στα νέα ψηφιακά περιβάλλοντα (τεχνολογικά και κοινωνικά περιβάλλοντα). Οι μαθητές θα πρέπει επιπλέον να μάθουν να χρησιμοποιούν με ορθό και ασφαλή τρόπο τα νέα ψηφιακά μέσα και οι εκπαιδευτικοί να τους το διδάξουν. Το Επιμορφωτικό υλικό θα πρέπει να στηρίζει επίσης αυτή την όψη της διδασκαλίας, προκειμένου οι επιμορφωτές να αναλύσουν την «ορθή» και «ασφαλή» χρήση των νέων ψηφιακών μέσων στους εκπαιδευτικούς. Ακόμη, οι εκπαιδευτικοί δε θα λειτουργούν μόνο ως διευκολυντές της μάθησης, αλλά ενδεχομένως θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και ένα πλήθος παράλληλων θεμάτων ως πολίτες και εκπαιδευτικοί. Τα θέματα της επιστημονικής επικαιρότητας (όπως η πρόοδος της βιοτεχνολογίας) και τα οικολογικά θέματα αποτελούν δυο τυπικά παραδείγματα ζητημάτων στα οποία οι εκπαιδευτικοί όχι μόνο θα πρέπει να ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 13/416

λειτουργήσουν ως πολίτες, να έχουν δηλαδή άποψη και να μετάσχουν στα κοινά, αλλά και περί τα οποία, ενδεχομένως, θα χρειαστεί να διαπαιδαγωγήσουν τους μαθητές τους. Το γενικότερο αυτό πλαίσιο (κοινωνικό και επικοινωνιακό), το νέο «τοπίο», η νέα ψηφιακή «οικολογία» στο πλαίσιο της οποίας καλούνται να λειτουργήσουν οι εκπαιδευτικοί πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται στο Επιμορφωτικό υλικό, προκειμένου οι επιμορφωτές να μπορούν να στηρίξουν τους εκπαιδευτικούς στη λειτουργία τους αυτή. Συνοψίζοντας Ως διδακτικό και επιμορφωτικό υλικό θεωρείται ό,τιδήποτε υλικό (έντυπο, ψηφιακό αλλά και αντικείμενα όπως αφίσες, χάρτες κλπ) πρόκειται να χρησιμοποιηθεί στη διδασκαλία. Ως διδακτικό σενάριο (στην ορολογία της Διδακτικής των Μαθηματικών ένα διδακτικό σενάριο περιγράφει μια διδακτική κατάσταση) θεωρούμε την περιγραφή μιας διδασκαλίας με εστιασμένο γνωστικό(ά) αντικείμενο(α), συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και σχολικές πρακτικές. Ένα διδακτικό σενάριο μπορεί να έχει διάρκεια περισσότερων από μια διδακτικών ωρών. Ένα τέτοιο σενάριο υλοποιείται μέσα από μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η δομή και ροή κάθε δραστηριότητας καθώς και οι ρόλοι του διδάσκοντα-μαθητών και η αλληλεπίδρασή τους με τα όποια χρησιμοποιούμενα μέσα και υλικό, περιγράφονται στα πλαίσια του διδακτικού σεναρίου. Οι δραστηριότητες λοιπόν είναι τμήματα του σεναρίου, εντάσσονται μέσα σε αυτό και μπορούν να είναι από απλές έως πιο προηγμένες, σύνθετες, κλπ. Το επιμορφωτικό υλικό που προτείνεται στα ΠΑΚΕ είναι διαιρεμένο σε ενότητες που αντικατοπτρίζουν, σε κάποιο βαθμό, τη διάρθρωση του προγράμματος σπουδών. Το επιμορφωτικό υλικο που προτείνεται στα ΠΑΚΕ έχει καθαρά ενδεικτικό χαρακτήρα: δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί αυτούσιο το εκάστοτε ΠΑΚΕ και οι αντίστοιχοι επιστημονικώς υπεύθυνοι και διδάσκοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το επιμορφωτικό υλικό με όποιον τρόπο κρίνουν ορθό, καθώς το ζητούμενο είναι η επίτευξη των στόχων του επιμορφωτικού προγράμματος και όχι βέβαια η χρήση του συγκεκριμένου υλικού. Το επιμορφωτικό υλικό είναι διαιρεμένο σε ενότητες, ενίοτε με ενδείξεις για τη διάρκεια της επιμόρφωσης στην οποία θα χρησιμοποιηθεί το υλικό. Τονίζεται ότι και η εκάστοτε αναφερόμενη χρονική διάρκεια κάθε ενότητας είναι ενδεικτική. Αντίθετα η συνολική χρονική διάρκεια κάθε ενότητας του Προγράμματος Σπουδών πρέπει να γίνει σεβαστή από τα ΠΑΚΕ. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 14/416

Σημείωση: Στο παρόν επιμορφωτικό υλικό περιλαμβάνονται αναφορές σε διευθύνσεις δικτυακών τόπων. Η ορθότητα των διευθύνσεων αυτών ελέγχθηκε και επιβεβαιώθηκε στη φάση της τελικής σύνταξης του παρόντος (Οκτώβριος 2007). ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 15/416

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 16/416

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ: 10 Οι επιμορφωτές θα πρέπει να γνωρίζουν: α) την εκπαιδευτική πολιτική των Ευρωπαϊκών κυρίως χωρών που αφορά στην ένταξη των ΤΠΕ και β) τα μοντέλα ένταξης, χρήσης και αξιολόγησης των τεχνολογιών αυτών σε επίπεδο σχολικής μονάδας, έτσι ώστε να μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην ένταξή τους στην εκπαιδευτική πρακτική. Ειδικότερα οι επιμορφωτές πρέπει: Να γνωρίζουν τα μοντέλα ένταξης των ΤΠΕ τόσο σε μακροεπίπεδο (εκπαιδευτική πολιτική) όσο και σε μικροεπίπεδο (σχολική μονάδα) Να γνωρίζουν διδακτικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις της χρήσης των ΤΠΕ σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και διαθεματικές προσεγγίσεις Να γνωρίζουν τις βασικές κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού και βασικά στοιχεία της μεθόδου αξιολόγησής του Να γνωρίζουν τις βασικές προσεγγίσεις στη χρήση της τεχνολογίας των δικτύων και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 17/416

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση 1.0 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ: 10 ώρες ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: 2 ώρες ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 18/416

1. Τίτλος Προκαταρκτικά 2. Μορφή και οργάνωση του μαθήματος Συνάντηση γνωριμίας εκπαιδευτών του ΠΑΚΕ και επιμορφωτών-εκπαιδευομένων. Δεν πρόκειται για τη θεωρητική και αναλυτική παρουσίαση του προγράμματος επιμόρφωσης (η οποία θα πραγματοποιηθεί σε επόμενα μαθήματα της ιδίας ενότητας), αλλά για ορισμένα σημεία πρακτικής φύσεως, για την εύρυθμη λειτουργία του επιμορφωτικού προγράμματος. Τα θέματα αυτής της παραγράφου δεν είναι υποχρεωτικό να παρουσιαστούν και κάθε ΠΑΚΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει το παρόν, όπως αυτό κρίνει μπορεί και να το αγνοήσει εντελώς. Ο σκοπός του είναι να υπομνήσει στους υπευθύνους των ΠΑΚΕ ορισμένα ζητήματα για τα οποία θα έπρεπε ίσως να ενημερώσουν τους επιμορφουμένους. Ορισμένα από τα ζητήματα αυτά, ενδεχομένως δεν έχουν νόημα σε κάποια ΠΑΚΕ, ενώ σε άλλα ΠΑΚΕ ίσως πρέπει να γίνει μνεία θεμάτων που δεν περιλαμβάνονται στο παρόν. Ευνόητο είναι ότι κάθε ΠΑΚΕ θα προσαρμόσει το περιεχόμενο του παρόντος στην δική του περίπτωση και τις δικές του ανάγκες. 3. Στόχοι Η εξοικείωση των επιμορφωτών με τους χώρους και τον τρόπο λειτουργίας κάθε ΠΑΚΕ. 4. Εκτιμώμενη διάρκεια Η ενδεικτική διάρκεια για την υλοποίηση του παρόντος μαθήματος είναι 2 ώρες. 5. Αναλυτική περιγραφή του μαθήματος Θέματα προς ενημέρωση και συζήτηση: Γνωριμία με τους επιμορφωτές. Γνωριμία με το χώρο (κατανομή αιθουσών, εργαστήρια και συνθήκες λειτουργίας τους, όπως βιβλιοθήκη κ.ά. πρόσβαση με συγκοινωνιακά μέσα, πρόσθετα εργαστήρια, υλικό και το λογισμικό των εργαστηρίων κλπ) Συνοπτική περιγραφή όλου του έργου επιμόρφωσης. Ιδιαίτερη αναφορά στο τρέχον πρόγραμμα (περιγραφή, χρονοδιάγραμμα, στόχοι, αξιολόγηση, συνέχεια). Ενδεχομένως να διανεμηθεί και σχετικό ενημερωτικό φυλλάδιο. Ρόλος των εκπαιδευτών και των επιμορφωτών. Το Β επίπεδο επιμόρφωσης στα ΚΣΕ και ο ρόλος των επιμορφωτών. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των επιμορφωτών. Αναφορά στα βιβλία, βιβλιογραφία, φωτοτυπίες, «σκαναρισμένα» κείμενα, βιβλιοθήκη του προγράμματος και στο επιλεγέν πρόγραμμα σπουδών. Αναφορά στις μεθόδους «φακέλου υλικού» και «e-φακέλου» (portfolio) και Στυλ μαθημάτων, λογισμικό, βιβλιογραφία. Επίσης διαθέσιμο λογισμικό Ανοιχτού κώδικα, e-mail account, διαθέσιμος χώρος ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 19/416

ιστοσελίδων, ενδεχόμενη πρόσβαση σε φοιτητική Λέσχη και σε λοιπές υπηρεσίες του φιλοξενούντος οργανισμού, οικονομικά θέματα, γενικότερα θέματα σχέσης με τον φιλοξενούντα οργανισμό (αν υπάρχει), παρουσίες,, πρόσβαση γενικά σε πόρους και υπηρεσίες μέσω του ΠΑΚΕ. Σημειώσεις και βιβλία (λογισμικό και FTP για προμήθεια λογισμικού). Καθήκοντά τους μετά το πέρας των σεμιναρίων. Διοικητικά και Οικονομικά θέματα. Δομή και οργάνωση του ΠΑΚΕ, χρήσιμες διευθύνσεις και τηλέφωνα. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 20/416

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση 1.1, 1.2 & 1.3 ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ, ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ: 10 ώρες ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: 5 ώρες ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 21/416

1. Τίτλος Ο ρόλος των ΤΠΕ στη δόμηση της Κοινωνίας της Γνώσης, η ένταξή τους στα πλαίσια των εκπαιδευτικών στόχων για το 2010 και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. 2. Μορφή και οργάνωση του μαθήματος Στα πλαίσια του μαθήματος θα αναπτυχθούν τα εξής θέματα: ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση, οι μελλοντικοί στόχοι των ευρωπαϊκών εθνικών πολιτικών στον τομέα της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τέλος η αναγκαιότητα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική. Λόγω της άμεσης συνάφειας και εξάρτησης που παρουσιάζουν τα θέματα αυτά μεταξύ τους, θεωρείται δόκιμο να παρουσιαστούν ενοποιημένα και για το λόγο αυτό οι υποενότητες 1.1, 1.2 και 1.3 οργανώνονται εδώ από κοινού. 3. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Απαιτείται ένας αριθμός Η/Υ και ένας βιντεοπροβολέας τουλάχιστον ή λογισμικό διαμοίρασης οθονών. Προφανώς στο εργαστήριο Πληροφορικής, όταν οι εκπαιδευόμενοι/επιμορφούμενοι θα κληθούν να επισκεφθούν ιστοχώρους από τους εθνικούς φορείς των ευρωπαϊκών χωρών προκειμένου να αντλήσουν πληροφορίες για την εθνική πολιτική των χωρών αυτών στο θέμα της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, θα απαιτηθεί ικανός αριθμός Η.Υ. και προφανώς δυνατότητα σύνδεσης των Η.Υ. στο Διαδίκτυο. Τονίζεται ότι το παρόν μάθημα συνοδεύεται και από ψηφιακό υλικό. Επίσης να τονιστεί ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφοροι φυλλομετρητές για την πλοήγηση στο Διαδίκτυο (Internet Explorer, Firefox,...). Παρατηρήσεις τεχνικού χαρακτήρα: Όλοι οι φυλλομετρητές δεν διέπονται από την ίδια σχεδιαστική φιλοσοφία και γι αυτό είναι πιθανόν εργαλεία ή χαρακτηριστικά που είναι αρχικοποιημένα στον ένα να μην εμφανίζονται στον άλλο. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ληφθεί μέριμνα, ώστε ανεξάρτητα με τον επιλεγόμενο φυλλομετρητή οι επιμορφούμενοι (ή οι μαθητές) να έχουν στη διάθεσή τους κάθε φορά τα εξίσου διαθέσιμα τα απαραίτητα εργαλεία. Υπάρχει ενδεχόμενο η σύνδεση στο δίκτυο να γίνεται μέσω μια αργής σύνδεσης πράγμα που καθιστά δύσκολη τη μετακίνηση από τη μια σελίδα στην άλλη λόγω του σχετικού όγκου του παρουσιαζόμενου υλικού. Μια τέτοια δυσκολία μπορεί να ξεπεραστεί με τη χρήση φυλλομετρητών που παρουσιάζουν μόνο το κείμενο της ιστοσελίδας στην οθόνη (όπως ο Lynx) ή με τη χρήση ενδιάμεσου εξυπηρετητή (proxy server). ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ. Ο διδάσκων πρέπει εκ των προτέρων να ελέγξει συγκεκριμένους συνδέσμους προς την κατεύθυνση της άντλησης πληροφοριών σχετικά με εθνικές πολιτικές στο θέμα των ΤΠΕ. Ο έλεγχος αφορά το γεγονός ότι πολλές από τις σελίδες αυτές ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 22/416

προϋποθέτουν εγγραφή του χρήστη (η οποία συνήθως είναι δωρεάν, αλλά είναι απαραίτητη) για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στο παρεχόμενο υλικό. Η εγγραφή αυτή πρέπει να έχει ήδη προηγηθεί από το διδάσκοντα για να μη χαθεί χρόνος. 4. Γνωστικά προαπαιτούμενα Οι επιμορφούμενοι πρέπει να γνωρίζουν τις λειτουργίες του χρησιμοποιούμενου φυλλομετρητή ικανοποιητικά, σε επίπεδο τέτοιο, ώστε να μπορούν να μετακινούνται στις σελίδες που επιλέγουν (μπρος πίσω), να αποθηκεύουν, να αντιγράφουν κλπ., χωρίς βοήθεια. 5. Διδακτικοί και Μεταγνωστικοί Στόχοι Οι επιμορφούμενοι μέσα από τις δραστηριότητες της ενότητας, θα γνωρίσουν βασικές αρχές που διέπουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές στο θέμα της αξιοποίησης των ΤΠΕ και της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τους στόχους του προγράμματος που οι ίδιοι παρακολουθούν. 6. Εκτιμώμενη διάρκεια Η ενδεικτική διάρκεια για την υλοποίηση του παρόντος μαθήματος είναι 5 ώρες. 7. Αναλυτική περιγραφή του μαθήματος Όλο και περισσότερες χώρες παγκοσμίως ασχολούνται επί μακρόν με την εισαγωγή και ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα εκπαιδευτικά τους συστήματα, γεγονός που αναδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που οι χώρες αυτές πιστεύουν ότι μπορεί να διαδραματίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Αυτή η προσπάθεια περιλαμβάνει από τη μια την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε τεχνικό επίπεδο και σε σχέση με τη χρήση των ΗΥ (χειρισμός, προγραμματισμός κλπ) σε όλον τον πληθυσμό και από την άλλη αναμορφώνει τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές δομές, αφού η εισαγωγή των ΗΥ επιφέρει μια σειρά από αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας, στο ρόλο που καλείται να παίξει ο εκπαιδευτικός σε αυτό το νέο πλαίσιο, στα αναλυτικά προγράμματα που θα πρέπει να ανταποκριθούν στα νέα αυτά δεδομένα. Την προσπάθεια αυτή σε ευρωπαϊκό επίπεδο σηματοδοτεί η σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας το 2000, που θέτει ως ορόσημο το 2010, τη χρονιά κατά την οποία η Ευρώπη θα (πρέπει να) καταστεί η πλέον ανταγωνιστική δύναμη διεθνώς και αυτό μέσα από το μετασχηματισμό (μεταξύ των άλλων) των εκπαιδευτικών της δομών. Στο Λουξεμβούργο, αργότερα, τα κράτη μέλη απεφάσισαν για τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός, που δεν είναι άλλος από μια σύγκλιση των εθνικών πολιτικών στην υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 23/416

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται στο Συμβούλιο της Στοκχόλμης, όπου αρχίζουν να διαφαίνονται πιο συγκεκριμένες προθέσεις προς την κατεύθυνση αυτή: Αλλαγή των δομών της εκπαίδευσης σε ποιοτικό επίπεδο Διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση Να καταστεί το εγχείρημα αυτό ανοικτό προς τον κόσμο Για λόγους συνάφειας με το πρόγραμμα της Επιμόρφωσης Β Επιπέδου που υλοποιείται, οι στόχοι αυτοί θα παρουσιαστούν εκτενέστερα Αλλαγή των δομών της εκπαίδευσης σε ποιοτικό επίπεδο Η αλλαγή αυτή έχει να κάνει με πρωτοβουλίες που αφορούν τη βελτίωση των παρεχόμενων εφοδίων σε εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτές. Αυτές οι πρωτοβουλίες μπορεί να περιλαμβάνουν τον υπάρχοντα εξοπλισμό σε μια σχολική μονάδα, τον τρόπο αξιοποίησης των διαθέσιμων τεχνολογικών πόρων, την επάρκεια σε εξειδικευμένο προσωπικό (τεχνικό και επιστημονικό). Στον ίδιο στόχο, της αλλαγής των δομών, θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και μια σειρά από επιμέρους υπο-στόχους που άπτονται της ποιότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης: Πρώτα από όλα θα πρέπει να αποφασιστεί ποιες είναι οι δεξιότητες που θέλουμε να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές τους και αφού αυτό γίνει σαφές, στη συνέχεια να ληφθούν μέτρα, ώστε να υπάρχει μια υποστήριξη των εμπλεκομένων μερών, προκειμένου να τις αναπτύξουν, όπως επίσης και να ληφθεί μέριμνα για την επαγγελματική εξασφάλιση των ατόμων αυτών. Δεύτερο, θα πρέπει να αποφασιστεί το πως οι δεξιότητες αυτές συνδυαζόμενες με τις παραδοσιακές δεξιότητες μπορούν να ενσωματωθούν στα αναλυτικά προγράμματα, με έμφαση τώρα πια στη δια βίου μάθηση, όπως και στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τρίτο, να εξασφαλιστεί η επάρκεια του εξοπλισμού, ώστε να θεωρηθεί δεδομένη η πρόσβαση σε αυτόν. Διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση Προφανής στόχος εδώ είναι η δυνατότητα πρόσβασης όλων όσων ενδιαφέρονται στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και κατ επέκταση στο να είναι εφικτή η μετακίνηση ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 24/416

κάποιου από ένα σύστημα σε κάποιο άλλο πάντα στα πλαίσια της δια βίου μάθησης. Αυτό σημαίνει πως επιμέρους θα τεθούν άλλοι στόχοι, όπως το να καταστούν τα συστήματα αυτά ελκυστικότερα για να εξασφαλιστεί ικανός αριθμός προσελεύσεων, ότι θα πρέπει να εξασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες στα πλαίσια της κοινωνικής συνοχής και ότι τα προγράμματα αυτά θα σχεδιάζονται, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των συγκεκριμένων εκπαιδευομένων. Άνοιγμα συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης προς τον κόσμο Ο στόχος αυτός οραματίζεται έναν ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο στον οποίο θα λαμβάνει χώρα η εκπαίδευση και η κατάρτιση. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει με τη σειρά τους να επιτευχθούν και πάλι επιμέρους στόχοι. Πρέπει για παράδειγμα να ξεπεραστεί η δυσκολία του γλωσσικού φράγματος και γι αυτό δίνεται έμφαση στη διδασκαλία ξένων γλωσσών. Για να επιτευχθεί το άνοιγμα αυτό πρέπει ταυτόχρονα να συνδεθεί ο χαρακτήρας των σχετικών προγραμμάτων με την ανοικτή αγορά και κόσμο της εργασίας σε όλη την Ευρώπη. Ο σχεδιασμός όλων των παραπάνω προφανώς προέβλεπε και έναν μηχανισμό αξιολόγησης της όλης προσπάθειας. Έτσι λοιπόν οι ομάδες εργασίας, που αρχικά καθορίστηκαν για τον καθορισμό και τις μεθόδους υλοποίησης των στόχων, προέβησαν στην συνέχεια σε επισκέψεις μελέτης που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά επισκέψεις σε ορισμένες χώρες μέλη, προκειμένου να δουν από κοντά την πορεία υλοποίησης των στόχων που οι ίδιες οι ομάδες αυτές είχαν διατυπώσει. Συγκεκριμένα, για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού η αρμόδια ομάδα κατέθεσε έκθεση στην οποία περιγράφει τις δεξιότητες που απαιτεί το επάγγελμα αυτό και σκιαγράφησε τους τρόπους με τους οποίους οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές. Σε αυτήν την έκθεση συναντούμε τα στοιχεία που θα περιλαμβάνει μια συντονισμένη κοινή ευρωπαϊκή πολιτική σε θέματα, όπως η αρχική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, η δια βίου μάθηση, η συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, η κοινή ευρωπαϊκή διάσταση στα αναλυτικά προγράμματα Ταυτόχρονα η έκθεση περιλαμβάνει, και τις αναμενόμενες δεξιότητες του σύγχρονου εκπαιδευτικού σχετικά με το νέο τρόπο δουλειάς που θα λαμβάνει χώρα στην τάξη λόγω της εισαγωγής της τεχνολογίας, τις οργανωτικές αλλαγές σε επίπεδο σχολικών μονάδων, τις ικανότητες ανάληψης δράσεων με έντονο το διερευνητικό στοιχείο ή το στοιχείο επίλυσης προβλήματος, την αποτελεσματική αξιοποίηση των ΝΤ για τη διδακτική πρακτική του αντικειμένου τους. Όλα τα παραπάνω όμως αναδεικνύουν τη μεγάλη σπουδαιότητα μιας άλλης παραμέτρου που προκύπτει ως αναγκαιότητα, αυτήν της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια πάντα της δια βίου μάθησης. Η επιμόρφωση αποτελεί εργαλείο για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προκειμένου να αναπτύξουν περαιτέρω δεξιότητες, όπως: την ικανότητα να οργανώνουν δυναμικά περιβάλλοντα μάθησης, να αξιοποιούν τις ΤΠΕ προκειμένου να διδάξουν το αντικείμενό τους, να συντελούν στην οργάνωση του σχολικού προγράμματος και να το προσαρμόζουν, όταν απαιτείται στις συγκεκριμένες ανάγκες των μαθητών τους, να μπορούν να επικοινωνούν ουσιαστικά με γονείς και κοινωνικούς εταίρους, να μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις εκείνες που θέτει το πλαίσιο της δια βίου μάθησης ή το πλαίσιο της ειδικής αγωγής των παιδιών με ειδικές ανάγκες. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 25/416

Έτσι ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα (ειδικά αν μιλάμε για ουσιαστική εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση) πρέπει να καθιστά τους εκπαιδευτικούς ικανούς να μπορούν να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στο χώρο των τεχνολογικών εξελίξεων και στη συνέχεια αυτές τις νέες εξελίξεις να μπορούν να τις προσαρμόζουν και να τις ενσωματώνουν σύμφωνα με τις διδακτικές τους προθέσεις, στις ανάγκες των μαθημάτων ή των μαθητών τους και στη συνέχεια να προβαίνουν σε μια κριτική αξιολόγηση της προσπάθειάς τους, προκειμένου, αν χρειάζεται, να την αναπροσαρμόσουν. Πιο συγκεκριμένα για το Πρόγραμμα της επιμόρφωσης Β επιπέδου θα μπορούσαν να αναφερθούν επιλεκτικά ως αναμενόμενες δεξιότητες που θα αναπτύξουν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί οι εξής: Να αντιλαμβάνονται εκείνους τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να αξιοποιηθούν οι ΤΠΕ προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις διδακτικές προθέσεις του διδάσκοντα και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνει αυτή η αξιοποίηση. Να είναι σε θέση να εμπλέκουν ενεργητικά τους μαθητές στη διαδικασία μάθησης με τη χρήση της τεχνολογίας Να μπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο χώρο των συγκεκριμένων λογισμικών που προσφέρονται για εκπαιδευτική χρήση και να μπορούν να τα αξιοποιούν αποτελεσματικά. Να μπορούν να εφαρμόζουν συγκεκριμένες αρχές που θα διέπουν το σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ώστε αυτές να αξιοποιούν κατά παιδαγωγικά ορθό τρόπο τις ΤΠΕ στην τάξη. 8. Προτεινόμενα συνοδευτικά φύλλα εργασίας και προτεινόμενες δραστηριότητες. Φύλλο εργασίας 1 Αναζητείστε στο Διαδίκτυο και επισκεφτείτε τις κατάλληλες ιστοσελίδες προκειμένου να αντλήσετε πληροφορίες για την πολιτική που ακολουθούν χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αντίστοιχα χώρες εκτός Ευρώπης στο θέμα της εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Εντοπίστε θετικά και αρνητικά σημεία των πολιτικών αυτών και στη συνέχεια συγκρίνετε τι πολιτικές αυτές μεταξύ τους. 9. Βιβλιογραφία Αναφορές - πρόσθετο υλικό http://rights.apc.org/handbook/index.shtml Μια πολύ κατατοπιστική σελίδα σχετικά με θέματα που αφορούν την πολιτική ΤΠΕ. http://www.ictpolicy.edna.edu.au/sibling/page1.html Βάση δεδομένων για την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση της αυστραλιανής κυβέρνησης ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 26/416

http://www.unescobkk.org/index.php?id=496 Project της UNESCO σχετικό με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση http://www.ncte.ie/aboutthencte/ictpolicy/ Πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση της Ιρλανδικής κυβέρνησης. http://www.edusud.org/spip.php?rubrique88 Σελίδα με συνδέσμους σε διεθνείς οργανισμούς που ενεργοποιούνται στο χώρο της πολιτικής ΤΠΕ στην εκπαίδευση. http://www.infodev.org/en/project.11.html Project σε εξέλιξη σε σχέση με την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση Βιβλιογραφία Watson, D. (2004). Pedagogy before Technology: Re-thinking the Relationship between ICT and Teaching, Education and Information Technology, 6(4), 251-266. Η εργασία παρουσιάζει την άλυτη διχογνωμία της σκοπιμότητας εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Reynolds, D. & Trip, H. (20033). ICT The hopes and the reality. Britissh Journal of Educational Policy, 34(2), 151-167. Παρουσιάζει τους λόγους αισιοδοξίας για το ενδεχόμενο οι ΤΠΕ να δώσουν ώθηση στα επιτεύγματα των μαθητών. Hepp, K.P. (2003). Critical factors for an ICT in education policy in developing countries. Information Technology: Research and Education, 2003. Proceedings. ITRE2003. 501-505. Σε μικρή κλίμακα αρκετά project πέτυχαν καλά αποτελέσματα στην εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση παρέχοντας ένδειξη ότι οι ΤΠΕ μπορούν να παίξουν ρόλο ως μοχλός αλλαγής. Kozma, R. (2005). National policies that connect ICT-based education reform to economic and social development. Human Technology, 1(2), 117-156. Περιγράφει ένα συστημικό πλαίσιο παραγόντων ανάπτυξης και τύπους ανάπτυξης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάλυση εθνικών πολιτικών για τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση για την αναμόρφωση εθνικών στόχων αναμόρφωσης της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 27/416

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Τεχνολογίες Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαίδευση, εκπαιδευτική πολιτική και επιστημονική θεμελίωση 1.4 Ευρωπαϊκή και διεθνής Πολιτική σε θέματα ένταξης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση Ερευνητικά δεδομένα για την ένταξη των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ: 10 ώρες ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: 1 ώρα ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 28/416

1. Τίτλος Ευρωπαϊκή και διεθνής Πολιτική σε θέματα ένταξης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση - Ερευνητικά Δεδομένα για την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση 2. Μορφή και οργάνωση του μαθήματος Πρόκειται για ένα μάθημα θεωρητικού κυρίως χαρακτήρα στο οποίο είναι επαρκής η πρόσβαση στο Διαδίκτυο. 3. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Απαιτείται ένας αριθμός Η/Υ και ένας βιντεοπροβολέας τουλάχιστον ή λογισμικό διαμοίρασης οθονών. Προφανώς στο εργαστήριο Πληροφορικής, όταν οι εκπαιδευόμενοι/επιμορφούμενοι αναζητήσουν σχετικές πληροφορίες, απαιτείται ικανός αριθμός Η.Υ. και προφανώς δυνατότητα σύνδεσης των Η.Υ. στο Διαδίκτυο. 4. Γνωστικά προαπαιτούμενα Δεν υπάρχουν απαιτήσεις για προαπαιτούμενες γνώσεις ή δεξιότητες 5. Διδακτικοί και Μεταγνωστικοί Στόχοι Η απόκτηση βασικών γνώσεων σε θέματα διεθνούς και κυρίως Ευρωπαϊκής πολιτικής για την ένταξη των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση. 6. Εκτιμώμενη διάρκεια Η ενδεικτική διάρκεια για την υλοποίηση του παρόντος μαθήματος είναι 1 ώρα. 7. Αναλυτική περιγραφή του μαθήματος Στην υποενότητα αυτή πρέπει να παρουσιαστούν ορισμένα βασικά σημεία της διεθνούς και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής πολιτικής και να δοθούν οι σχετικές πηγές στους εκπαιδευομένους, ώστε να έχουν τη δυνατότητα πληρέστερης πληροφόρησης, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Με ένα γενικό τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει πολύ γρήγορα (από τις αρχές της δεκαετίας του 1990) την αναγκαιότητα της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και ταυτόχρονα την ανάγκη της απόκτησης προηγμένων γνώσεων και δεξιοτήτων χειρισμού Η.Υ. και γενικότερα Πληροφορικής από το σύνολο των πολιτών. Έτσι από πολύ νωρίς θέτει σε εφαρμογή projects και προγράμματα που υποστηρίζουν και προωθούν τα σχετικά θέματα. ΕΑΙΤΥ - Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ) 29/416