arxontouladiako@ hotmail.com

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 1 Το Ολοήµερο σχολείο- µια καινοτοµία στην Εκπαίδευση ιακογεωργίου Αρχοντούλα arxontouladiako@ hotmail.com Σχολική Σύµβουλος 2 ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Σάµου Περίληψη Το Ολοήµερο Σχολείο αποτελεί µια καινοτοµία για την Εκπαίδευση µε συγκεκριµένους παιδαγωγικούς και κοινωνικούς στόχους καθώς καλείται να ικανοποιήσει τις ανάγκες που δηµιουργούνται στα πλαίσια της οικογένειας όταν οι γονείς είναι εργαζόµενοι. Στην ηλικία των µαθητών του ηµοτικού σχολείου είναι βασικό να παρέχεται η δυνατότητα της δηµιουργικής αξιοποίησης του χρόνου µετά από την ολοκλήρωση των µαθηµάτων της Πρωινής ζώνης µε παράλληλη προετοιµασία των εργασιών της επόµενης ηµέρας και φυσικά η χαλάρωση και η σίτιση σε συγκεκριµένες ώρες και κατάλληλα διαµορφωµένους χώρους. Εµείς καλούµαστε να ικανοποιήσουµε αυτές τις ανάγκες και να δώσουµε ένα ουσιαστικό περιεχόµενο στο θεσµό του Ολοήµερου Σχολείου ώστε να µην αποτελεί µόνο ένα τυπικό χώρο εκπαίδευσης αλλά ένα χώρο χαράς, γνώσης και ουσιαστικής µάθησης και παράλληλα να λειτουργεί ως αντισταθµιστικός παράγοντας στις εκπαιδευτικές ανισότητες που προκύπτουν από τα διαφορετικά περιβάλλοντα που προέρχονται οι µαθητές µας. Summary The Day School is a novelty for Education with specific educational and social objectives as required to meet the needs created with in families when parents are workers. At the age of primary school students is essential to enable the creative use of time after completion of the course of the morning zone while preparing the next day's work and of course relaxation and meals at specific times and suitable premises. We are called to meet these needs and give a substantive content to the institution of day schools as not only a typical place of education but a place of joy, knowledge and meaningful learning while working as a countervailing factor in educational inequalities arising from different environments from our students. Εισαγωγή Σε µία εποχή ραγδαίων κοινωνικών, πολιτικών, οικονοµικών και πολιτιστικών αλλαγών, ο ρόλος και η σηµασία της εκπαίδευσης είναι καθοριστικός για την ανάπτυξη και για τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Προκειµένου να ανταποκριθεί η κοινωνία µας στις σύγχρονες προκλήσεις είναι αναγκαίο - όσο ποτέ άλλοτε - να παράγει και να θέτει σε εφαρµογή τα αποτελέσµατα της πρωτογενούς επιστηµονικής γνώσης και να διαθέτει άρτια εκπαιδευµένα και εξειδικευµένα επιστηµονικά στελέχη, τα οποία εφαρµόζοντας στην παραγωγή την επιστηµονική γνώση, συµβάλλουν καθοριστικά στην κοινωνική ανάπτυξη της χώρας. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι η εκπαίδευση αποτελεί βασική προτεραιότητα για την πολιτεία από τα πρώτα χρόνια της ζωής των πολιτών. εν υπάρχει αµφιβολία, ότι η πρωτοβάθµια εκπαίδευση δηµιουργεί τις βάσεις για την ανάπτυξη της ευρύτερης µαθησιακής ικανότητας των παιδιών αλλά και για την διάπλαση των αξιών και των αρχών τους. Στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση τα παιδιά εξοικειώνονται µε τις γνώσεις, στις οποίες βασίζεται ρ. του Tµήµατος Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστηµίου Αθηνών 1

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 2 κάθε µεταγενέστερη µάθηση και η αξία τους είναι αναντικατάστατη για τη µετέπειτα εκπαιδευτική και επαγγελµατική τους πορεία. Το Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο το οποίο λειτουργεί στη χώρα µας από το 1998 αποτελεί ένα καινοτοµικό θεσµό που παρέχει πολύπλευρες εκπαιδευτικές και κοινωνικές υπηρεσίες κυρίως στους µαθητές που οι γονείς τους εργάζονται. Ο όρος Ολοήµερο Σχολείο θεωρείται γενικός και απροσδιόριστος, θα µπορούσαµε να πούµε ότι µε τον όρο αυτό εννοούµε ένα σχολείο ανοιχτό όλη την ηµέρα, δηλαδή ένα σχολείο το πρόγραµµα του οποίου επεκτείνεται χρονικά και καλύπτει και τις απογευµατινές ώρες. Το σχολείο χρειάζεται περισσότερο χρόνο, για να έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στη µάθηση και στην ανάπτυξη των µαθητών εµπειρίες και επιπλέον δραστηριότητες. Έτσι διαµορφώνεται σε χώρο ζωής και µάθησης για τους µαθητές. Το σχολικό πρόγραµµα των Ολοήµερων Σχολείων χαρακτηρίζεται από εναλλαγή των µαθηµάτων και των δραστηριοτήτων. Σύµφωνα µε τη διεθνή εµπειρία, διακρίνουµε δύο κυρίως τύπους ολοήµερων σχολείων: τα ανεξάρτητα και τα ενσωµατωµένα (Μπουζάκης, 1995). Στα ανεξάρτητα ή ανοιχτά εντάσσονται εκείνα που λειτουργούν κανονικά ως το µεσηµέρι και σ αυτό το χρονικό πλαίσιο εξαντλούν τα υποχρεωτικά µαθήµατα. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα πρόσθετο προαιρετικό πρόγραµµα η διάρκεια του οποίου είναι κατά κανόνα ως τις 15:30 ή 16:00 χωρίς το πρόγραµµα αυτό να βρίσκεται σε απόλυτο συσχετισµό µε το περιεχόµενο του προγράµµατος του πρωινού ωραρίου. Στα ενσωµατωµένα ή κλειστά Ολοήµερα Σχολεία, εντάσσονται εκείνα που λειτουργούν ως αργά το απόγευµα µε πρόγραµµα δεσµευτικό για όλους τους µαθητές µε δραστηριότητες που αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Η θεωρητική θεµελίωση του Ολοήµερου Σχολείου στηρίζεται στην αντίληψη του «παιδαγωγούντος σχολείου», δηλαδή του σχολείου που δεν ταυτίζεται µε τη διδασκαλία και τη µάθηση, αλλά πρωτίστως λειτουργεί ως χώρος αγωγής µε στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του µαθητή/-τριας (Μπουζάκης, 1995). Στους προβληµατισµούς και στη συζήτηση για τα Ολοήµερα Σχολεία προβάλλονται κοινωνικοί λόγοι, σχετικοί µε την οικογένεια και την αγορά εργασίας και οι οποίοι συνηγορούν για την παραµονή του παιδιού στο σχολείο περισσότερες ώρες. Πάνω απ όλα πρέπει να βλέπουµε το θεσµό ως µια παιδαγωγική παρέµβαση αποφασιστικής σηµασίας και ως µια µορφωτική προσφορά προς το µαθητή µε στόχο την ολόπλευρη προσωπικότητά του. Η αντίληψη αυτή δηµιουργεί πολλές απαιτήσεις και συνεπώς δεν µπορεί να περιοριστεί σε µια απλή απασχόληση των παιδιών στο σχολικό χώρο, ως την ώρα που θα έρθουν οι γονείς τους για να τα παραλάβουν. Με βάση την κρίση του σηµερινού σχολείου και την κριτική που ασκείται σε αυτό, το Ολοήµερο Σχολείο παρουσιάζεται ως εναλλακτική λύση, ως µεταρρυθµιστική πρόταση ανανέωσης και βελτίωσης του σχολικού θεσµού µε σαφή παιδαγωγικό προσανατολισµό και επικέντρωση στον κοινωνικοποιητικό και πολιτισµικό ρόλο του σχολείου ( Χανιωτάκης, 2001). 1. Ιστορική αναδροµή του Ολοήµερου Σχολείου Το Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο είναι ένας θεσµός που δηµιουργήθηκε από τις ανάγκες τις µεταβιοµηχανικής κοινωνίας. Ο άνθρωπος της µεταβιοµηχανικής εποχής θα χρειαστεί µια διαφορετική παιδεία από εκείνη που γνώρισε όλο τον 20 ο αιώνα. Η αποστολή του σχολείου δεν περιορίζεται πλέον µόνο στη µετάδοση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων, αλλά εκτείνεται στην προσφορά ικανής ποσότητας και ποιότητας ανθρωπιστικής παιδείας, αποβλέποντας ταυτόχρονα στη δηµιουργική και κριτική συµµετοχή του πολίτη στα κοινωνικά δρώµενα. Ριζικές αλλαγές σηµειώθηκαν και στο χώρο της οικογένειας. Η γυναίκα έχει πλέον αναλάβει υπεύθυνο ρόλο στην παραγωγή και στις εξωοικογενειακές ενασχολήσεις γενικότερα.. Μέσα από τις νέες αυτές συνθήκες επιβάλλεται αναθεώρηση του ρόλου του σχολείου, το οποίο πρέπει να συµπεριλάβει πλέον στα προγράµµατά του την παιδαγωγική ευθύνη των µαθητών τις ώρες που οι γονείς απουσιάζουν από το σπίτι και οφείλει να διαµορφώνει ένα µορφωσιογόνο περιβάλλον που να συνάδει µε τις σύγχρονες απαιτήσεις της εποχής. Το Ολοήµερο Σχολείο έχει έντονο εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιεχόµενο. Σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει υψηλούς παιδαγωγικούς στόχους, όπως είναι η παιδαγωγική αξιοποίηση του απογευµατινού χρόνου παραµονής των παιδιών στο σχολείο, µε την πλήρη ευθύνη και εποπτεία των εκπαιδευτικών. 2

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 3 Η πρωινή και µεταµεσηµβρινή µορφή σχολικής οργάνωσης κυριάρχησε στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα αµέσως µετά από την ίδρυσή του. Ήδη από το 1836 το σχολείο λειτουργούσε πρωί και απόγευµα, µε ένα ενδιάµεσο διάλειµµα δύο ωρών ( ηµαράς, 1988. Λέφας, 1942). Πρόγραµµα πρωινής και απογευµατινής ίσχυε το 1894 για τα τετρατάξια τότε δηµοτικά σχολεία (Λέφας, 1942), το 1896 για τα Νηπιαγωγεία, αλλά και αργότερα το 1913, για τα εξατάξια δηµοτικά σχολεία ( ηµαράς, 1998 β). Το 1927 καθιερώθηκαν τα σχολικά συσσίτια αρχικά για τους άπορους και στη συνέχεια για όλους τους µαθητές. Η χρηµατοδότηση προερχόταν από το κράτος αλλά και από εράνους ή από εισφορές των τοπικών παραγόντων (Λέφας, 1942). Η µορφή αυτή της σχολικής οργάνωσης ανταποκρινόταν στις οικονοµικές και κοινωνικές συνθήκες εκείνης της εποχής. Λίγο µετά από την έναρξη του Β Παγκόσµιου Πολέµου καταργήθηκε σε 2.500 σχολεία η απογευµατινή ζώνη εξαιτίας του µεγάλου αριθµού µαθητών, αποτέλεσµα της αστυφιλίας µε συνέπεια να µην υπάρχει ικανοποιητικός αριθµός αιθουσών για την κάλυψη των αναγκών τους. Κατά τις δεκαετίες του 1950-1960 διατυπώθηκαν στη χώρα µας προβληµατισµοί και εκδηλώθηκαν αντιπαραθέσεις σχετικά µε την ορθότητα ή µη της λειτουργίας του Ολοήµερου Σχολείου. Αρχικά υποστηρίχτηκε η άποψη ότι πρέπει να διατηρηθεί το ολοήµερο πρωινό πρόγραµµα και στη συνέχεια να µετεξελιχθεί σε ένα σύγχρονο Ολοήµερο Σχολείο όπως συνέβη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αντιδράσεις εκδηλώθηκαν από την πλευρά των εκπαιδευτικών λόγω του µεγάλου χρονικού διαστήµατος εργασίας, αφού έπρεπε να εργάζονται 60 ώρες την εβδοµάδα. Η λειτουργία των Ολοήµερων Σχολείων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός της Πορτογαλίας και της Ελλάδας) άρχισε να εφαρµόζεται από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950 µε επιχειρήµατα κυρίως κοινωνικοπολιτικού χαρακτήρα και δευτερευόντως παιδαγωγικά. Στην Ελλάδα οι πρώτες προσπάθειες για την εφαρµογή του Σχολείου ιευρυµένου Ωραρίου έγιναν σε επίπεδο τοπικής σχολικής µονάδας µε πρωτοβουλία του συλλόγου γονέων και κηδεµόνων περίπου στα µέσα της δεκαετίας του 1980. Η προσπάθεια ξεκίνησε από τους εργαζόµενος γονείς, οι οποίοι στο τέλος της δεκαετίας του 80 κινητοποιήθηκαν και άρχισαν να δηµιουργούν τα Τµήµατα ηµιουργικής Απασχόλησης. Με δική τους πρωτοβουλία προσέλαβαν δάσκαλο για να απασχολεί τα παιδιά από τη λήξη των µαθηµάτων έως την ώρα που τελείωναν τη δουλειά τους. Η αναγκαιότητα της παραµονής των παιδιών σε έναν ασφαλή χώρο, όπως το περιβάλλον του σχολείου- εξαιτίας της απουσίας των γονιών πολλές ώρες από το σπίτι λόγω της εργασίας τους- πριν και µετά τη λήξη των µαθηµάτων οδήγησε στη χρονική διεύρυνση της λειτουργίας του σχολείου, µε τη δηµιουργία των Τµηµάτων Φύλαξης. Η πολιτεία από την πλευρά της δεν έµεινε απαθής. Το ΥΠ.Ε.Π.Θ. εγκαινίασε το έτος 1994-95 τα δοκιµαστικά προγράµµατα δηµιουργικής απασχόλησης, τα οποία λειτουργούσαν παράλληλα µε τα τµήµατα που είχαν ξεκινήσει από τους γονείς. Οι δάσκαλοι των προγραµµάτων αυτών ήταν µε ευθύνη του Υπουργείου και το ωράριο λειτουργίας ήταν από 07:00 08:00 και από 12:00 ή 12:00 έως 16:30. Το απογευµατινό πρόγραµµα περιλάµβανε γεύµα που οι µαθητές έφερναν από το σπίτι, προετοιµασία ή ενισχυτική διδασκαλία και διάφορες δηµιουργικές δραστηριότητες. Το Υπουργείο Παιδείας αναγνώρισε την υφιστάµενη ανάγκη της φύλαξης των µαθητών και καθιέρωσε τα «Προγράµµατα ηµιουργικής Απασχόλησης Μαθητών Παιδιών Εργαζοµένων Γονέων». Η επιχειρηµατολογία για την ίδρυση των Προγραµµάτων αυτών στηρίχτηκε περισσότερο στην κοινωνικοπολιτική διάσταση του ρόλου του σχολείου (Σιµένη & Μπάκας 2001). Το 1997 η πολιτεία ψήφισε το νόµο 2525 µε τον οποίο προβλέπεται η ίδρυση των Ολοήµερων Σχολείων, χωρίς να προσδιορίζεται περισσότερο ο τύπος και ο χαρακτήρας τους. Πολύ σύντοµα εξαγγέλθηκε η λειτουργία Ολοήµερων Νηπιαγωγείων και στη συνέχεια 1.000 ηµοτικών Σχολείων, τα οποία κατά το σχολικό έτος 1999-2000 ανήλθαν σε 2.020, που ονοµάζονταν «ανοιχτά Ολοήµερα Σχολεία». Το ίδιο έτος λειτούργησαν 28 «κλειστά» Ολοήµερα Σχολεία µε δεσµευτικά προγράµµατα για όλους τους µαθητές (Ι.Ε. Πυργιωτάκης, 2001). Έτσι, λειτουργούν στη χώρα µας δύο τύποι Ολοήµερου Σχολείου: τα ανοιχτά ολοήµερα ή όπως συνήθως λέγονται Σχολεία ιευρυµένου Ωραρίου (Σ..Ω.) και το κλειστό ή πλήρες Ολοήµερο Σχολείο, γνωστό ως Πιλοτικό Ολοήµερο Σχολείο (Π.Ο.Σ.). Είναι γνωστό ότι κατά τα προηγούµενα έτη λειτούργησαν 28 πιλοτικά Ολοήµερα ηµοτικά Σχολεία και σηµαντικός αριθµός σχολείων διευρυµένου ωραρίου. Τα 28 πιλοτικά Ολοήµερα 3

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 4 δηµοτικά Σχολεία λειτούργησαν ως εργαστήρια εφαρµογής πειραµατικών προγραµµάτων, στο πλαίσιο των οποίων δόθηκε η ευκαιρία να αναδειχθούν τα παιδαγωγικά οφέλη που προκύπτουν από την εφαρµογή αυτού του θεσµού. Τα σχολεία διευρυµένου ωραρίου λειτούργησαν µε έναν δάσκαλο κατά τµήµα, ο οποίος εξυπηρετούσε τις ανάγκες του προγράµµατος στο σύνολο τους. Το Υπουργείο Παιδείας, αξιοποιώντας τόσο τα παιδαγωγικά συµπεράσµατα που προέκυψαν από τα 28 πιλοτικά, όσο και την εµπειρία της οργάνωσης των σχολείων διευρυµένου ωραρίου, προχώρησε στη λειτουργία του Ολοήµερου δηµοτικού σχολείου, το οποίο απαντά στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες. Σήµερα, µε τη λειτουργία 2.600 ολοήµερων δηµοτικών σχολείων και 1.800 ολοήµερων νηπιαγωγείων, ο θεσµός έχει επεκταθεί σε όλες τις περιοχές της χώρας, από τα αστικά κέντρα µέχρι τις πιο αποµακρυσµένες και δυσπρόσιτες περιοχές µε δυνατότητα εξυπηρέτησης 200.000 οικογενειών, ενώ τα τµήµατα Ολοήµερου Νηπιαγωγείου και ηµοτικού Σχολείου παρακολουθούν όλοι οι µαθητές, εφόσον το επιθυµούν. Σύµφωνα µε την απογραφή του 2003-2004 λειτουργούν στη χώρα µας 3.600 Ολοήµερα Σχολεία µε 8.000 τµήµατα και αύξηση 120% του µαθητικού πληθυσµού σε σχέση µε το προηγούµενο σχολικό έτος (2002-2003) (Ι.Ε. Πυργιωτάκης, 2001). 2. Πρόγραµµα και στόχοι του Ολοήµερου Σχολείου Το πρόγραµµα του Ολοήµερου Σχολείου περιλαµβάνει υποστηρικτική βοήθεια στην Ελληνική Γλώσσα και στα Μαθηµατικά, δηλαδή µελέτη και προετοιµασία των µαθηµάτων της επόµενης µέρας, από τον υπεύθυνο δάσκαλο, αλλά και Αγγλικά, Αθλητισµό για την ανάπτυξη των κινητικών και σωµατικών ικανοτήτων, την εξασφάλιση και διατήρηση της υγείας και της ευεξίας, ανάπτυξη κοινωνικών, ψυχικών και ηθικών αρετών, Πληροφορικής για την απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων στη χρήση των Η/Υ, Εικαστικά, όπου δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουν οι µαθητές τις Καλές Τέχνες, µε Θεατρική Αγωγή, όπου επιδιώκεται να αναπτυχθεί η προσωπικότητα, η αισθητική και η ψυχοσυναισθηµατική καλλιέργεια και η έκφραση των µαθητών, το Χορό για την ανάπτυξη της κιναισθητικής ικανότητας και της επαφής µε τη µουσική παράδοση του τόπου µας καθώς και την µουσική δηµιουργία. Οι στόχοι του Ολοήµερου Σχολείου είναι: Να γίνει το Ολοήµερο Σχολείο ο χώρος όπου οι µαθητές θα αναπτύσσουν δεξιότητες γνωστικές, ερευνητικές, κατασκευαστικές, πολιτιστικές. Ταυτόχρονα θα αναπτύσσουν την προσωπικότητα, το χαρακτήρα τους, αλλά και τις γνώσεις τους, «µαθαίνοντας πώς να µαθαίνουν», «πώς να αποδέχονται τους άλλους» και «πώς να είναι υπεύθυνοι και δηµιουργικοί». Να δοµήσει µε «νέα» στοιχεία την εξελικτική πορεία των µαθητών, ώστε αυτοί να ανταποκριθούν στις ανάγκες και τις επιταγές της σύγχρονης κοινωνίας της γνώσης. Να συµβάλλει στην εξυπηρέτηση της οικογένειας του µαθητή και στην απαλλαγή της από τη φροντίδα και το κόστος για αναζήτηση πρόσθετης απασχόλησης του µαθητή εκτός σχολείου. Να ευαισθητοποιήσει τους γονείς και να ενεργοποιήσει τους φορείς της τοπικής κοινωνίας, επιτυγχάνοντας το «άνοιγµα του σχολείου στην κοινωνία». Να διατηρήσει το δηµόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης, µέσα από τη συνεργασία ολόκληρης της εκπαιδευτικής κοινότητας (µαθητές, εκπαιδευτικοί. γονείς, τοπική κοινωνία). Με βάση αυτές τις προϋποθέσεις προσδιορίζονται και οι επιµέρους στόχοι του Σχολείου ιευρυµένου Ωραρίου, οι οποίοι διακρίνονται σε παιδαγωγικούς και κοινωνικούς. α) παιδαγωγικοί στόχοι η ένταξη δηµιουργικών δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών, η παροχή στηρικτικής διδασκαλίας σε µαθητές που την έχουν ανάγκη, η συµµετοχή των µαθητών σε δραστηριότητες εµπέδωσης και διεύρυνσης των γνώσεων, 4

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 5 η παραµονή των µαθητών σ' ένα περιβάλλον ασφάλειας και δηµιουργικής αξιοποίησης του χρόνου τους. β) κοινωνικοί στόχοι η προστασία των παιδιών των εργαζόµενων γονέων, η οργανική σύνδεση σχολείου-κοινωνίας, η αντιστάθµιση των παραγόντων που οδηγούν σε εκπαιδευτικές ανισότητες µε τη δυνατότητα παροχής στηρικτικής διδασκαλίας. Το ωράριο λειτουργίας του Ολοήµερου ηµοτικού Σχολείου, όπως αναµορφώθηκε µε τη Φ.12/ 773/77094/Γ1/28-7-2006 (ΦΕΚ 1139/23-8-2006 τ. Β ) Υπουργική Απόφαση για όλα τα 6/θέσια και άνω ηµοτικά Σχολεία έχει ως εξής: Τα γνωστικά αντικείµενα που θα διδάσκονται στο Ολοήµερο Πρόγραµµα θα ορίζονται µε απόφαση του συλλόγου διδασκόντων ύστερα από εισήγηση του /ντή της σχολικής µονάδας, ο οποίος θα συνυπολογίζει τις δυνατότητες της σχολικής µονάδας, (ενδιαφέροντα µαθητών, µαθησιακό επίπεδο, προτιµήσεις γονέων, υλικοτεχνική υποδοµή, πλεονάζουσες ώρες). Οι γονείς µπορεί να προτείνουν µέχρι δύο (2) γνωστικά αντικείµενα. Με βάση τα παραπάνω ο σύλλογος διδασκόντων συγκροτεί το πρόγραµµα µαθηµάτων των Ολοήµερων Τµηµάτων έτσι ώστε να αναλογούν 2 ώρες µαθηµάτων ανά ηµέρα σε κάθε τµήµα, συνολικής δηλ. διάρκειας δέκα (10) ωρών. Τα διδακτικά αντικείµενα από τα οποία µπορεί να γίνει επιλογή ως προς το πλήθος τους και τις ώρες που θα διδάσκονται είναι τα παρακάτω: Μέχρι πέντε (5) τµήµατα Ολοήµερου Προγράµµατος διατίθενται δέκα (10) ώρες συνολικά, οι οποίες προτείνεται να γίνονται κυρίως στην Α και Β τάξη. Σε περίπτωση που η Α και Β τάξη στο Ολοήµερο λειτουργεί σε κοινό τµήµα προτείνεται να διατίθενται πέντε (5) ώρες µελέτη για το συγκεκριµένο τµήµα και οι υπόλοιπες πέντε (5) ώρες µε απόφαση του συλλόγου διδασκόντων στα υπόλοιπα τµήµατα. Για έξι (6) τµήµατα του Ολοήµερου Προγράµµατος προτείνονται συνολικά δεκαπέντε πέντε (15) ώρες: πέντε (5) ώρες στην Α τάξη, πέντε (5) ώρες στη Β τάξη και οι υπόλοιπες ώρες διατίθενται µε απόφαση του συλλόγου διδασκόντων στα υπόλοιπα τµήµατα. Αθλητισµός από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται κυρίως για τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος των, Ε και ΣΤ τάξεων δεδοµένου σε αυτές τις τάξεις το µάθηµα της Φυσικής Αγωγής διδάσκεται λιγότερες ώρες συγκριτικά µε τις τάξεις Α, Β. Θεατρική Αγωγή από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται κυρίως για τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος των, Ε και ΣΤ τάξεων, ανάλογα µε τις δυνατότητες της κάθε σχολικής µονάδας. Τ.Π.Ε. από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται για όλα τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος, ως επιπλέον ώρες στις νέες τεχνολογίες. Αγγλικά από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται για όλα τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος ως επιπλέον ώρες στο µάθηµα της αγγλικής γλώσσας. Μουσική από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται κυρίως για τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος των Γ,, Ε και ΣΤ. εύτερη ξένη γλώσσα από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται µόνο για τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος των Ε και ΣΤ τάξεων. Εικαστικά από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται κυρίως για τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος των, Ε και ΣΤ τάξεων. Πολιτιστικοί όµιλοι δραστηριοτήτων. ράσεις δηµιουργίας και πολιτισµού από 1 έως 5 ώρες. Προτείνεται για όλα τα τµήµατα του Ολοήµερου προγράµµατος. Θα µπορούσαν να υπάρξουν και µικτά τµήµατα από µαθητές διαφορετικών τάξεων υπό τη µορφή κύκλων γνωστικών αντικειµένων ή αλλιώς οµίλων δράσεων δηµιουργίας και πολιτισµού. Στο πλαίσιο της συγκεκριµένης δραστηριότητας οι µαθητές όλων των τάξεων µπορεί να προετοιµάζουν σχολικές εορτές, χορωδίες, θεατρικές παραστάσεις και άλλες δηµιουργικές δραστηριότητες για την καλλιέργεια της αισθητικής καθώς και την ανάδειξη 5

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 6 και προώθηση στοιχείων του πολιτισµού όπως: λογοτεχνία, τέχνες, φωτογραφία, µουσικά σύνολα, κ.α.). Η συγκεκριµένη δραστηριότητα µπορεί να οργανωθεί από δασκάλους, εκπαιδευτικούς θεατρικής αγωγής και εκπαιδευτικούς µουσικής. Το Ολοήµερο Πρόγραµµα διαµορφώνεται από το σύλλογο των διδασκόντων, ύστερα από εισήγηση του ιευθυντή του σχολείου και σε συνεργασία µε τον οικείο Σχολικό Σύµβουλο, οποίος συνδράµει στην καλύτερη δυνατή σύνθεση και οργάνωση του Ολοήµερου Προγράµµατος. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η αυτονοµία της σχολικής µονάδας µέσα από την ισχυροποίηση της άποψης µαθητών και εκπαιδευτικών, ανάλογα µε την εκάστοτε εκπαιδευτική περίσταση και τον αυτόνοµο προγραµµατισµό δράσης σε επίπεδο σχολείου. Ο ιευθυντής του σχολείου αποστέλλει το σχετικό πρακτικό µε το Ολοήµερο Ωρολόγιο Πρόγραµµα στο σχολικό σύµβουλο για έγκριση και θεώρηση. Για τη διαµόρφωσή του Ολοήµερου Προγράµµατος των δέκα (10) διδακτικών ωρών, λαµβάνονται υπόψη τα παρακάτω: Μέχρι 3 τµήµατα, ένας δάσκαλος και επιλογή τριών τουλάχιστον (3) διδακτικών αντικειµένων. Για 4 και 5 τµήµατα, ένας δάσκαλος και επιλογή πέντε τουλάχιστον (5) διδακτικών αντικειµένων. Για 6 τµήµατα, δύο δάσκαλοι και επιλογή έξι τουλάχιστον (6) διδακτικών αντικειµένων. Η επιλογή των διδακτικών αντικειµένων γίνεται από το σύλλογο διδασκόντων όπως περιγράφεται στην παραπάνω παράγραφο. Η πρωινή ζώνη του Ολοήµερου ηµοτικού σχολείου λειτουργεί από 7:00 8:00, εφόσον σ αυτή συµµετέχουν από 10 µαθητές και πάνω. Η προσέλευση των µαθητών ολοκληρώνεται στις 7:15. Στην Πρωινή Ζώνη µπορούν να συµµετέχουν µόνο όσοι µαθητές παρακολουθούν το Ολοήµερο Πρόγραµµα. Με πράξη του συλλόγου διδασκόντων, από το σύνολο των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στο Ολοήµερο Πρόγραµµα ορίζονται οι εφηµερεύοντες και καθορίζονται τα καθήκοντα και οι αρµοδιότητες τους. Αντίγραφο του πρακτικού αναρτάται στο γραφείο του ιευθυντή και στο γραφείο των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί που συµπληρώνουν το ωράριο τους σε δύο σχολεία κάνουν εφηµερία µόνο στο ένα, σ αυτό που διδάσκουν τις περισσότερες ώρες. Καθήκοντα εφηµερίας δεν ανατίθενται σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν σε τρία και περισσότερα σχολεία, όταν τουλάχιστον το ένα από αυτά λειτουργεί σε χωριστό κτίριο. Η ώρα του φαγητού χαλάρωσης εντάσσεται στην παιδαγωγική διαδικασία και θεωρείται ως διδακτική ώρα για τον Υποδιευθυντή/Υπεύθυνο του Ολοήµερου Προγράµµατος ή τον Υπεύθυνο του Ολοήµερου Προγράµµατος, ο οποίος έχει την ευθύνη για τη σίτιση των µαθητών. Το εκπαιδευτικό προσωπικό που διδάσκει την πρώτη διδακτική ώρα του Ολοήµερου προγράµµατος, παρευρίσκεται κι επιβλέπει τη σίτιση των µαθητών. Η αποχώρηση των µαθητών του Ολοήµερου προγράµµατος µπορεί να γίνει µε τη λήξη του Ολοήµερου προγράµµατος (16:15) και κατά το χρονικό διάστηµα 15:30-15:40, εφόσον έχει κατατεθεί υπεύθυνη δήλωση των γονέων στη σχολική µονάδα. Η αποχώρηση των µαθητών γίνεται µε ευθύνη του Υπεύθυνου του Ολοήµερου Προγράµµατος, ο οποίος αποχωρεί µετά τη λήξη του (16:15) ασχέτως αν ασκεί διδακτικά καθήκοντα στο ενδιάµεσο χρονικό διάστηµα Με εγκυκλίους του Υπ.Π ΒΜΘ, µπορεί να ρυθµίζονται θέµατα εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής φύσης, λειτουργίας κλπ των σχολείων που εφαρµόζουν το Ενιαίο Αναµορφωµένο Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα. Κατά τη σύνταξη των ωρολογίων προγραµµάτων σε καµία περίπτωση, δεν παραβιάζεται το εργασιακό και διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών το οποίο ορίζεται από τις σχετικές διατάξεις. Επισηµαίνεται ότι οι συναντήσεις για το Ολοήµερο στο χώρο του σχολείου οργανώνονται µε ευθύνη των διευθυντών, οι οποίοι συνεργάζονται για το σκοπό αυτό µε τις προϊστάµενες αρχές και τους ενδιαφερόµενους. φορείς. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η επιτυχής εφαρµογή του προγράµµατος προϋποθέτει την παρακολούθηση του από όλους τους µαθητές που συµµετέχουν στο Ολοήµερο µέχρι τη λήξη του, στις 16.00. Εποµένως, δεν θα γίνουν αποδεκτά αιτήµατα για πρόωρη αποχώρηση µαθητών, αφού αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα την αδυναµία εφαρµογής του προγράµµατος και κατά συνέπεια την ακύρωση του παιδαγωγικού του ρόλου. Η προαιρετικότητα ισχύει όσον αφορά την συµµετοχή των παιδιών στο πρόγραµµα του Ολοήµερου σχολείου, κατόπιν σχετικής αίτησης και όχι 6

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 7 στην προαιρετική παρακολούθηση µέρους του προγράµµατος όσων έχουν δηλώσει συµµετοχή. Πρέπει επίσης να επισηµανθεί ότι το πρόγραµµα του Ολοήµερου κατά την εφαρµογή του αξιοποιεί ποικιλία εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων, κυρίως βιωµατικής µορφής. Ο µαθητής συµµετέχει αβίαστα κι ευχάριστα σε ένα περιβάλλον δεκτικό για την ανάπτυξη των ιδιαίτερων ικανοτήτων του. Εξάλλου, για να είναι ευχάριστο το πρόγραµµα και για να µην καταπονούνται οι µαθητές, οι απογευµατινές ώρες έχουν µικρή διάρκεια ( 35 λεπτών). Το πρόγραµµα του Ολοήµερου σχολείου σχεδιάστηκε έτσι ώστε να µη δηµιουργεί προβλήµατα και να µη στερεί από τα παιδιά βασικές τους ανάγκες, όπως είναι αυτές της σίτισης και της ξεκούρασης. Είναι ευνόητο ότι κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του σχολείου, η οποία µε την εφαρµογή του Ολοήµερου µπορεί να αρχίζει στις 07.00 και τελειώνει στις 16.00, οι σχολικοί χώροι χρησιµοποιούνται για τις ανάγκες του σχολικού προγράµµατος. Όπως δηλώνουν οι ίδιοι, οι εκπαιδευτικοί οι κυριότερες πηγές ενηµέρωσης τους είναι, πρωτίστως, οι νόµοι και οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που αποστέλλονται κατά καιρούς στα δηµοτικά σχολεία µε η µορφή εγκυκλίων και ακολουθούν ο διευθυντής/-τρια του σχολείου, τα επιµορφωτικά σεµινάρια, οι συνάδελφοι, οι ηµερίδες-συνέδρια, τα σχετικά συγγράµµατα κ.λπ. Απουσιάζει λοιπόν οργανωµένη και συστηµατική ενηµέρωση και επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, προκειµένου να είναι και πιο αποτελεσµατικό το έργο τούς σ ένα νέο θεσµό, όπως είναι το Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο. 3. Κριτική θεώρηση- Προβληµατισµοί Το Ολοήµερο Σχολείο είναι ένας θεσµός που στηρίζεται στις προσπάθειες όλων όσοι εµπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία Ο θεσµός του Ολοήµερου Σχολείου ικανοποιεί σε µεγαλύτερο βαθµό τις κοινωνικές ανάγκες των γονέων απ ό,τι τις παιδαγωγικές ανάγκες των µαθητών. Ένας από τους βασικούς στόχους του Ολοήµερου Σχολείου ήταν να αµβλύνει το καθεστώς των ανισοτήτων και των διακρίσεων στην εκπαίδευση και να οδηγήσει στην ωρίµανση των συνθηκών για τη µετάβαση σε ένα ολοήµερο λαϊκό βασικό σχολείο, στο οποίο θα εξασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες µόρφωσης σε όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονοµική κατάσταση της οικογένειάς τους. Οι περισσότεροι γονείς εµφανίζονται ικανοποιηµένοι από το ωράριο λειτουργίας, το οποίο τους απαλλάσσει ουσιαστικά από το πρόβληµα επίβλεψης των παιδιών τους κατά το διάστηµα που εργάζονται και δε λειτουργεί το κανονικό (συµβατό) σχολείο. Η πλειονότητα των γονέων επιθυµεί τα παιδιά να προσέρχονται στο Ολοήµερο ηµοτικό το πρωί και συγκεκριµένα το χρονικό διάστηµα 7:30-8:00 και µερικοί επίσης, επιθυµούν τα παιδιά να αποχωρούν από το Ολοήµερο το απόγευµα στο χρονικό πλαίσιο από τις 15:31 µέχρι τις 16:30. Βέβαια οι γονείς προτείνουν, σε ένα µικρότερο ποσοστό κι άλλες ώρες αποχώρησης των παιδιών τους, οι οποίες δεν περιλαµβάνονται στις επίσηµες προδιαγραφές. Πιθανολογούµε ότι η επιλογή αυτή σχετίζεται µε το ξεχωριστό ωράριο εργασίας του κάθε γονέα, µετά την ολοκλήρωση του οποίου θεωρεί ότι πρέπει να έχει τη δυνατότητα να σχολάει το παιδί του από το Ολοήµερο. Τα παιδιά σχεδόν ταυτίζονται µε τις προτιµήσεις των γονέων τους. Συγκεκριµένα, τα περισσότερα παιδιά προσέρχονται στο το πρωί, τις ώρες 7:30-8:00. Στις πρώτες απογευµατινές ώρες, όταν ξεκινά τη λειτουργία του το Ολοήµερο, προσέρχονται πιο νωρίς (από τις 13:30 µέχρι τις 14:00) τα παιδιά των µικρότερων τάξεων (Α -Β -Γ ) και ακολουθούν αργότερα τα παιδιά των µεγαλύτερων τάξεων, τα οποία απασχολούνται περισσότερες ώρες µε βάση το σχολικό πρόγραµµα του κανονικού (συµβατού) σχολείου. Ως προς τις παιδαγωγικές προδιαγραφές, το Ολοήµερο εξυπηρετεί την πλειονότητα των γονέων στο ζήτηµα της προετοιµασίας των παιδιών τους για τα µαθήµατα της επόµενης σχολικής ηµέρας. Οι γονείς θεωρούν ότι ένα σηµαντικό ζήτηµα που επιλύει το Ολοήµερο, σε σχέση µε τα παιδιά τους, ανεξάρτητα από τον αριθµό τους και τη σχολική τάξη στην οποία φοιτούν, είναι η προετοιµασία των µαθηµάτων για την επόµενη ηµέρα. Αναφορικά µε τα προβλήµατα 7

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 8 υποδοµής του Ολοήµερου, οι περισσότεροι γονείς υπογραµµίζουν την απουσία χώρων εστίασης και δραστηριοτήτων. Επίσης, στο επίπεδο της παιδαγωγικής του λειτουργίας, οι γονείς αναδεικνύουν τα προβλήµατα της έλλειψης σωστών διδακτικών και εκπαιδευτικών µέσων, της ανεπαρκούς προετοιµασίας των µαθηµάτων για την επόµενη ηµέρα, της απουσίας σωστής οργάνωσης δραστηριοτήτων και της απουσίας ελκυστικών µαθηµάτων. Οι παραπάνω ανεπάρκειες και ελλείψεις εξωθούν τους γονείς στην εξεύρεση άλλων λύσεων, όπως είναι η αναζήτηση µαθηµάτων και δραστηριοτήτων από τον ιδιωτικό τοµέα, όπου τα παιδιά τους απασχολούνται µε τη µάθηση µίας ή περισσοτέρων Ξένων Γλωσσών, τη χρήση Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (Πληροφορική) και τον Αθλητισµό. Όσον αφορά το εκπαιδευτικό προσωπικό του Ολοήµερου οι γονείς θεωρούν ότι το πιο σηµαντικό πρόβληµα είναι η µη έγκαιρη πρόσληψη του εκπαιδευτικού προσωπικού. Οι γονείς αναδεικνύουν επίσης σηµαντικό πρόβληµα την ελλιπή οργάνωση του σχολικού προγράµµατος και την εναλλαγή του εκπαιδευτικού προσωπικού. Επίσης, οι γονείς µας αναφέρουν ότι τα παιδιά τους, σε υψηλά ποσοστά, είναι «πολύ» και «αρκετά» ευχαριστηµένα από τις δραστηριότητες του Ολοήµερου, από το παιδαγωγικό κλίµα και από την προετοιµασία των µαθηµάτων της επόµενης ηµέρας. Από την άλλη πλευρά, ορισµένοι γονείς υποστηρίζουν ότι τα παιδιά τους επιστρέφουν στο σπίτι, στις περισσότερες περιπτώσεις, λίγο ή καθόλου κουρασµένα, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι επιστρέφουν αρκετά κουρασµένα µετά από τη λήξη του ωραρίου του Ολοήµερου Σχολείου. Οι περισσότεροι γονείς, έχουν θετική γνώµη για τη λειτουργία του Ολοήµερου Σχολείου και. επιθυµούν τη συνέχιση της λειτουργίας του. Θεωρούν όµως απαραίτητη την ενίσχυσή του µε την πρόσληψη εκπαιδευτικών ειδικοτήτων, δασκάλων, παιδοψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, τραπεζοκόµων και φυλάκων. Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών που εργάζεται στο Ολοήµερο είναι. από προσωπική επιλογή και θα επιθυµούσαν να συνεχίσουν να εργάζονται σ αυτό και τα επόµενα σχολικά έτη. Ορισµένοι τοποθετούνται από την υπηρεσία, προκειµένου να ικανοποιηθούν πιθανώς τρέχουσες ελλείψεις και έκτακτες ανάγκες σε εκπαιδευτικό προσωπικό ποιεί ως κριτήρια τα προσόντα των εκπαιδευτικών (µορφωτικά και επιµορφωτικά), αλλά την ικανοποίηση των θεσµικών της αναγκών. Επίσης άλλοι λόγοι πιθανόν να συνδέονται µε θέµατα επαγγελµατικής ή οικονοµικής φύσης (π.χ. το χρηµατικό επίδοµα που δίνεται στον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του Ολοήµερου από την υπηρεσία). Σε πολλά σχολεία, µε τη συνεργασία της σχολικής µονάδας, των γονέων και της σχολικής επιτροπής, οργανώθηκαν ειδικοί χώροι για τη λήψη γεύµατος. Στις περιπτώσεις που, λόγω υποδοµών, δεν παρέχονται ειδικοί τέτοιοι χώροι, το σχολείο χρησιµοποιεί ως χώρο σίτισης µία αίθουσα διδασκαλίας, κυρίως από αυτές που δεν αξιοποιούνται στο Ολοήµερο, ενώ επίσης λαµβάνονται τα απαραίτητα µέτρα (π.χ. χρησιµοποίηση τραπεζοµάντιλων µιας χρήσης, κ.λ.π.),ώστε αµέσως µετά το γεύµα η αίθουσα να είναι έτοιµη προς χρήση. Εφόσον το Ολοήµερο χρηµατοδοτείται κατά 75% από το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, ένας συλλογισµός δεν µπορεί παρά να ξεκινήσει από τις πρακτικές που συνεπάγονται οι προσπάθειες για απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Θεωρώντας την απορρόφηση εθνικό στόχο, το ελληνικό κράτος, αξιοποιώντας τους µηχανισµούς του, προβαίνει άµεσα σε ορισµένες επενδύσεις, υποκαθιστώντας ή συµπληρώνοντας ιδιωτικό τοµέα. Παρεµβαίνοντας όµως ενεργά στην οικονοµική και κοινωνική ζωή, εναντιώνεται στη γενική του πολιτική και υπονοµεύει µακροπρόθεσµες στρατηγικές. Αναρωτιόµαστε πολλές φορές τι κρύβεται πίσω από τους βαρύγδουπους τίτλους των εκπαιδευτικών µεταρρυθµίσεων και της ισότητας των ευκαιριών στην εκπαίδευση. Σχετικά µε το Ολοήµερο Σχολείο τα τελευταία χρόνια στο χώρο των εκπαιδευτικών προβληµατισµών συζήτιουνται, εκφράζονται προβληµατισµοί και διατυπώνονται απόψεις αναφορικά µε την εφαρµογή και γενικότερα τη λειτουργία του, ότι δηλαδή παρατηρούνται εκπαιδευτικές παρεµβάσεις στον ευαίσθητο χώρο του σχολείου οι οποίες αφορούν την εφαρµογή προγραµµάτων δεν είναι τυχαίες αλλά υπαγορεύονται από τις κυρίαρχες κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες. Ανασκοπώντας την πορεία της λειτουργίας του Ολοήµερου Σχολείου αναδεικνύονται κάποιες αντιφάσεις σχετικές µε την εφαρµογή των Προγραµµάτων και τη γενικότερη φιλοσοφία του. Η ευρεία εφαρµογή του Ολοήµερου Σχολείου δεν είναι αποκοµµένη από τα τµήµατα ηµιουργικής Απασχόλησης τα οποία είχαν ρόλο τη φύλαξη των παιδιών των εργαζόµενων γονιών. Παρατηρούνται λοιπόν αναγκαστικές 8

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 9 εκπτώσεις στους αρχικούς στόχους του θεσµού οι οποίες φαίνεται να έχουν σχέση µε τη χρηµατοδότηση αφού τα κονδύλια δεν πηγάζουν από τον κρατικό προϋπολογισµό αλλά από το ΕΠΕΑΕΚ βασικός στόχος του οποίου είναι η απόκτηση της τεχνογνωσίας από τους επιδοτούµενους θεσµούς ώστε µελλοντικά να λειτουργήσουν µε κριτήρια τα οποία έχουν τεθεί εκ των προτέρων. Οι επενδύσεις λοιπόν δηµιουργούν υποδοµές οι οποίες θα πρέπει, όταν η ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση εξαντληθεί, να λειτουργήσουν µε εσωτερικούς πόρους, πράγµα που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί. εν κατασκευάζονται, για παράδειγµα, νέα σχολικά κτίρια (µε τραπεζαρίες και χώρους ξεκούρασης) για να υποστηριχθούν οι νέες ανάγκες ο Οργανισµός Σχολικών Κτιρίων δεν έχει να επιδείξει ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο κατάλληλο για Ολοήµερο Σχολείο. Οι καθηµερινές πρακτικές ανάγκες καλύπτονται πρόχειρα µε την αξιοποίηση των υπαρχόντων χώρων, µε άγνωστες προς το παρόν επιπτώσεις στην υγεία των µαθητών από κακή διατροφή και την κόπωση. Παρόµοια, ως λύση στις πρόσκαιρες αυξηµένες ανάγκες σε προσωπικό, προτείνονται οι «ωροµίσθιοι» εκπαιδευτικοί, µε παράπλευρη ωφέλεια τη γενικότερη εξοικείωση µε τις λεγόµενες ευέλικτες σχέσεις εργασίας. Ο θεσµός του Ολοήµερου σχολείου, παρά την απαξίωση που υφίσταται τα τελευταία χρόνια και τη φθίνουσα πορεία που ακολουθεί, µπορεί µε σύγχρονο και ευέλικτο εκπαιδευτικό σχεδιασµό να προσανατολιστεί σε πορεία δυναµικής εξέλιξης για να δώσει πειστικές απαντήσεις στις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες και απαιτήσεις, αλλά και στις ιδιαίτερες ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Είναι φανερό πια ότι όσοι στηρίζουν αυτό το θεσµό στοχεύουν στην παγίωσή του. Αναγνωρίζοντας τις παιδαγωγικές και κοινωνικές ανάγκες που καθιστούν αναγκαίο τον νέο θεσµό η πολιτεία ψήφισε το Νόµο 2525/1997, µε τον οποίο προβλέπεται η ίδρυση των Ολοήµερων Σχολείων, χωρίς να προσδιορίζεται περισσότερο ο τύπος και ο χαρακτήρας τους. Το Ολοήµερο Σχολείο έχει έντονο εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιεχόµενο αφού σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει υψηλούς παιδαγωγικούς στόχους, όπως είναι η παιδαγωγική αξιοποίηση του απογευµατινού χρόνου παραµονής των παιδιών στο σχολείο, µε την πλήρη ευθύνη και εποπτεία των εκπαιδευτικών. Για να είναι επιτυχής εφαρµογή του προγράµµατος προϋποθέτει την παρακολούθηση του από όλους τους µαθητές που συµµετέχουν στο Ολοήµερο µέχρι τη λήξη του, στις 16.00. Η προαιρετικότητα ισχύει όσον αφορά την συµµετοχή των παιδιών στο πρόγραµµα του Ολοήµερου σχολείου, κατόπιν σχετικής αίτησης και όχι στην προαιρετική παρακολούθηση µέρους του προγράµµατος όσων έχουν δηλώσει συµµετοχή. Το Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο είναι ασφαλώς το σχολείο του µέλλοντος όµως οι δαπάνες είναι σηµαντικός παράγοντας για την εύρυθµη λειτουργία του. Για να είναι επιτυχηµένος ο θεσµός απαιτείται σωστός σχεδιασµός, προσεχτικά και σταθερά βήµατα, εργασία σε βάθος και όχι επιφανειακές προσεγγίσεις και ηµίµετρα. Ο θεσµός του είναι µια πρόκληση της εποχής µας για τους εκπαιδευτικούς, τους µαθητές και την κοινωνία γενικότερα. Ο θεσµός εξακολουθεί να παραµένει µια πρόκληση αφού είναι το σχολείο µε προοπτική στη γνώση, στη δράση και στη δηµιουργία. Είναι το δυναµικό σχολείο που κάνει προσπάθειες να αποκολληθεί από τη στατικότατα του παρελθόντος και να δώσει την ευκαιρία στους µαθητές να αναδείξουν το πολύπλευρο ταλέντο τους στην κατάκτηση της γνώσης, των αξιών και των δεξιοτήτων µε προσωπική συµµετοχή. Με δεδοµένη τη σηµερινή δοµή της οικογένειας, τις αυξηµένες επαγγελµατικές υποχρεώσεις των γονέων, αλλά και την ανάγκη επέκτασης του ρόλου και της λειτουργίας του σχολείου, το ολοήµερο καλείται να διευρύνει το σχολικό περιβάλλον και να το καταστήσει εκτός από εστία µάθησης σε χώρο δηµιουργίας, στα πλαίσια του οποίου τα παιδιά αποκτούν νέες ικανότητες, επικοινωνούν και ψυχαγωγούνται. Με την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς επιχειρείται η γενίκευση του θεσµού του Ολοήµερου Σχολείου δίνοντας έµφαση στα νέα αντικείµενα, έχει αναλυτικό πρόγραµµα, εισάγει µια πιο πειστική πρόταση προετοιµασίας των µαθητών για τα µαθήµατα της επόµενης µέρας, δίνει επίσης έµφαση στην ξένη γλώσσα, την πληροφορική, τη θεατρική, αισθητική, πολιτιστική αγωγή. Προσπαθεί µ αυτό τον τρόπο να καλύψει την τεράστια διαφορά µεταξύ του πιλοτικού Ολοήµερου Σχολείου και του Σχολείου ιευρυµένου Ωραρίου, µε την πρόσληψη ειδικοτήτων για τα νέα αντικείµενα. εν απαντά στην έλλειψη υποδοµών, µιας και επιχορηγήσεις είναι µάλλον ελάχιστες για να καλύψουν την έλλειψη των στοιχειωδών 9

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 10 υποδοµών που απαιτούνται προκειµένου να µείνουν τα παιδιά µέχρι τις τέσσερις το απόγευµα. Λείπουν όµως οι χώροι ξεκούρασης, οι ειδικοί χώροι εστίασης, δηµιουργούνται προβλήµατα µε τη διαφορετική εργασιακή σχέση των εκπαιδευτικών, το ωράριο εργασίας τους, τα όρια ευθύνης τους σχετικά µε την ασφάλεια των µαθητών και ίσως να υπάρχουν και άλλα προβλήµατα. Είναι απαραίτητο λοιπόν να αναδειχτεί περισσότερο ο κοινωνικός ρόλος του Ολοήµερου ηµοτικού Σχολείου να ελαχιστοποιηθούν οι ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδοµή, καθώς και η έλλειψη σωστών διδακτικών και εκπαιδευτικών µέσων, η ανεπαρκής προετοιµασία των µαθηµάτων της επόµενης ηµέρας και να εµπλουτιστεί το Πρόγραµµα µε ελκυστικά µαθήµατα και δραστηριότητες. Για την αποδοτικότερη λειτουργία του Ολοήµερου, η εκπαιδευτική κοινότητα χρειάζεται τη συνεργασία των γονέων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για το σκοπό αυτόν είναι βασικό να καθιερώνονται, ανά δίµηνο, συναντήσεις συνεργασίας που θα πραγµατοποιούνται µε ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, του σχολικού συµβούλου και του αρµόδιου διοικητικού προϊσταµένου, στις οποίες θα εξετάζεται από κοινού η πορεία εφαρµογής του θεσµού και θα λαµβάνονται τα απαραίτητα µέτρα για την ενίσχυση του. Η συνεργασία µε τους γονείς αφορά και στο θέµα της σίτισης των µαθητών, οι οποίοι, κατά το πρώτο διάλειµµα (13.30' - 13.55' ) λαµβάνουν ένα ελαφρύ γεύµα που θα ετοιµάζουν οι γονείς τους. Η όλη οργάνωση είναι απαραίτητο να στοχεύει στο να εξοικειώσει τα παιδιά στην κοινή εστίαση, την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, την αυτενέργεια και δηµιουργεί αισθήµατα αυτοτέλειας, αυτάρκειας και αυτοπροστασίας. Βασικός στόχος για την ολοήµερη εκπαίδευση είναι να συνειδητοποιήσουµε ότι δεν πρέπει να εστιάζουµε µόνο στο επίπεδο της µάθησης άλλα να δίνουµε βαρύτητα στη βιωµατική προσέγγιση της γνώσης, στη συνεργατικότητα στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για το άνοιγµα το σχολείου στην κοινωνία. Βιβλιογραφία- Πηγές Dewey J, (1938). Πείρα και αγωγή, µτφρ. Γ. Βασδέκη, Αθήνα: Νέο Σχολείο. Fonteyne L. (1961), Παρατήρηση - µέτρηση αρίθµηση, Στο βιβλίο του J. Husson et al. Το σχολείο µε τη ζωή για τη ζωή, µτφρ. Γ. Βασδέκη. Αθήνα: ίπτυχο. Gallien G & Fonteyne L. (1962). Εισαγωγή στη µέθοδο Ντεκρολύ, µτφρ. Γ. Βασδέκη. Αθήνα: Γκοβότσος. Gallien G & Fonteyne. L. (1961), Παιδαγωγικές αρχές του σχολείου "L ermitage», Στο βιβλίο των J. Husson et al. Το σχολείο µε τη ζωή για τη ζωή, µτφρ. Γ. Βασδέκη. Αθήνα: ίπτυχο. Rohrs, Η. (1984). Το κίνηµα της προοδευτικής εκπαίδευσης, µτφρ. Κ. εληκωσταντή Μ και Μπουζάκη Σ, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. Γιαγλής,. (1983). Θεµελιώδεις αρχές και ιδέες στην παιδαγωγική της Μ. Μοντεσσόρι, Θεσσαλονίκη: Α/φοί Κυριακίδη. Γιαννούλης, Ν. (1980). Εισαγωγή στη γενική διδακτική, Αθήνα. ελµούζος Α. (1926). ηµοτικισµός και παιδεία, Αθήνα, ελµούζος Α. (1950). Το κρυφό σχολείο. Αθήνα. ερβίσης Σ. Ν. (1985), Σύγχρονη γενική διδακτική µεθοδολογία, Θεσσαλονίκη.. ηµαράς, Α. (1988). Η µεταρρύθµιση που δεν έγινε (Τεκµήρια ιστορίας), τ. Α (1821-1894) και τ. Β (1895-1967). Ερµής: Αθήνα. Κοκκίνης, Χ. & Κόκκινη, Ε. (1961). Η ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία και η ολική στην πράξη, Αθήνα. Λέφας, Χρ. (1942). Ιστορία της εκπαιδεύσεως, Αθήνα, Οργανισµός Εκπαιδεύσεως ιδακτικών Βιβλίων, Αθήνα. Μαλούκος, Κ. (1958). ιδακτική και εργασία στο σύγχρονο δηµοτικό σχολείο, Θεσσαλονίκη. Μελανίτης, Ν. (1957). Η µάθησις. Αθήνα. Μιχαηλίδης, Κ. (1985). Προοπτικές της σύγχρονης παιδείας, Στασίνος, 8 Μπουζάκης, Σ. (1995). Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο: Θεωρία και πράξη- σύγχρονες τάσεις, Εισήγηση στο 9 ο συνέδριο.ο.ε-π.ο.ε.. στην Πάφο της Κύπρου, µε θέµα το Ολοήµερο 10

Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο Θεωρείο 11 Σχολείο, Λευκωσία. Μωραΐτου, Ε. (1969). Η ενιαία διδασκαλία και η σχολική τάξις, Αθήνα: Ζηρίδης Ξηροτύρης Η. (1980). Εµπειρική και επιστηµονική παιδαγωγική, Αθήνα: Νίκη. Πετρουλάκης Ν. (1981). Προγράµµατα, εκπαιδευτικοί στόχοι, µεθοδολογία, Αθήνα: Φελέκης Πολυχρονόπουλος, Π. (1978). Εισαγωγή στη φιλοσοφία της αγωγής, Αθήνα. Πυργιωτάκης Ι.Ε. (2000). Ολοήµερο Σχολείο: ιεθνείς Εξελίξεις και η Ελληνική Περίπτωση. Πυργιωτάκης Ι.Ε. (2001). Ολοήµερο Σχολείο Λειτουργία και Προοπτικές. ΟΕ Β: Αθήνα. Ράπτης, Ν. (1983). Ζαν Πιαζέ, Αθήνα. Σιµένη Περσ, - Μπάκας Ν. Το Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο Σχολείο ιευρυµένου Ωραρίου και η εκπαιδευτική µεταρρύθµιση του 1997, Τα Εκπαιδευτικά, τ. 61. Χανιωτάκης Ν. 2001). Παιδαγωγική και Κοινωνιολογική θεµελίωση του Ολοήµερου Σχολείου, Τα Εκπαιδευτικά, τ. 61. Υπουργικά έγγραφα- Εγκύκλιοι ΝΟΜΟΣ 1566/1985 Φ.50/76/121153/Γ1/13-11-2002, (ΦΕΚ 1471/2002, τ. Β ), Υπουργική Απόφαση: Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο (Παρ. Β, 1.1). Φ.50/76/121153/Γ1/13-11-2002, (ΦΕΚ 1471/2002, τ. Β ), Υπουργική Απόφαση: Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο (Παρ. Β, 1.2). Φ.20/482/95210/Γ1/9-9-2003, (ΦΕΚ 1325/2003, τ. Β ), Υπουργική Απόφαση: Ολοήµερο ηµοτικό Σχολείο (Παρ. Β, 2.2). Φ.12/773/77094/Γ1/28-7-2006, (ΦΕΚ 1139/2006, τ. Β ), Υπουργική Απόφαση: Αναµόρφωση Ωρολογίων Προγραµµάτων για όλα τα 6/θ και άνω ηµοτικά Σχολεία. Φ.3/897/97652/Γ1/25-9-2006, (ΦΕΚ 1507/2006, τ. Β,) ΚΥΑ : Αριθµός µαθητών ανά τάξη ή ανά τµήµα τάξης στο ηµοτικό Σχολείο. Φ.3/609/60745/Γ1/28-5-2010 (ΦΕΚ 804/2010, τ. Β ) Υπουργική Απόφαση: Ορισµός 800 ηµοτικών Σχολείων µε ενιαίο αναµορφωµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Φ.12/620/61531/Γ1/31-5-2010 (ΦΕΚ 804/2010, τ. Β ) Υπουργική Απόφαση: Ωρολόγια Προγράµµατα ηµοτικών Σχολείων µε ενιαίο αναµορφωµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Φ.12/668/67296/Γ1/10-6-2010, Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας: Προγραµµατισµός Εκπαιδευτικού Έργου 2010-2011. Φ.3/724/71442/Γ1/18-6-2010 (ΦΕΚ 1048/2010 τ. Β ) Υπουργική Απόφαση: «Τροποποίηση- Συµπλήρωση της Φ.3/609/60745/Γ1/28-5-2010 (ΦΕΚ 804/9-6-2010 τ. Β ) Υ.Α. Φ.12/879/88413/Γ1/20-7-2010 (ΦΕΚ 1139/2010, τ. Β ) Υπουργική Απόφαση: ιδασκαλίαπρόγραµµα σπουδών των νέων διδακτικών αντικειµένων που θα εισαχθούν στα ολοήµερα σχολεία που θα λειτουργήσουν µε Ενιαίο Αναµορφωµένο Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα (ΕΑΕΠ)- επανεξέταση και επικαιροποίηση των Αναλυτικών Προγραµµάτων και οδηγιών για τα διδακτικά αντικείµενα του Ολοήµερου προγράµµατος. Φ.50/161/ 71623/Γ1,: Προγραµµατισµός λειτουργίας του Ολοήµερου Προγράµµατος των Ολοήµερων Σχολικών Μονάδων ( ηµοτικών- Νηπιαγωγείων), για το σχολικό έτος 2013-2014... 11