ΡΟΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ δρ Θεοδ. Λαζαρέτου, εφοριακός ΠΕ/Β Θεοδ. Μεσσήνη, συνταξιούχος εφοριακός Από την επ ομένη ημέρα που το χρέος καθίσταται ληξιπρόθεσµο, η φορολογική αρχή δικαιούται να λάβει αναγκαστικά µέτρα κατά των οφειλετών του δηµοσίου 1. Νομικό πλαίσιο µε βάση το οποίο λαµβάνονται τα µέτρα: ΚΕΔΕ (ν.δ. 356/1974) και ΚΦΔ (ν. 4174/2013, άρθρα 46-49). Αρμοδία αρχή είναι η φορολογική διοίκηση. Η αρµοδιότητα λήψης των αναγκαστικών µέτρων λαµβάνεται έχοντας υπόψη τις θεµελιώδεις αρχές του διοικητικού δικαίου (δηλαδή η πράξη της φορολογικής αρχής δεν είναι ανέλεγκτη δικαστικά). Τα µέτρα αναγκαστικής είσπραξης είναι τα ίδια µε αυτά που παρέχονται στις ιδιωτικές διαφορές (π.χ. κατάσχεση) σύµφωνα µε τον Κώδικα Πολιτικής Δικονοµίας. Εκείνο που διαφέρει, αναφορικά µε το Δηµόσιο, είναι η διαδικασία λήψης των µέτρων. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ: ΕΝΝΟΙΑ ΑΡΧΕΣ Έννοια: Διοικητική εκτέλεση είναι το σύνολο της προνοµιακής διαδικασίας µε την οποία το δηµόσιο επιτυγχάνει την είσπραξη των δηµοσίων εσόδων (υπερέχουσα θέση έναντι των ιδιωτών και ιδιαίτερα προνόµια). Η διοικητική εκτέλεση είναι η εντονότερη εκδήλωση της λεγόµενης «αµέσου ενέργειας», που είναι χαρακτηριστικό γνώρισµα της δράσης της Διοίκησης που µπορεί να πραγµατοποιεί τις χρηµατικές απαιτήσεις της χωρίς προηγούµενη δικαστική αναγνώριση. Σκοπός της διοικητικής εκτέλεσης είναι η εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισµού (δηλαδή, άµεση σχέση δηµοσίου λογιστικού και ΚΕΔΕ για την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισµού) Διαφορές διοικητικής/αναγκαστικής εκτέλεσης. Η προνοµιακή θέση του Δηµοσίου. Οι ιδιώτες είναι υποχρεωµένοι για την πραγµατοποίηση αξίωσής τους έναντι άλλων ιδιωτών, πρώτα να προβούν στη δικαστική αναγνώριση της αξίωσης τους και στη συνέχεια να προχωρήσουν σε εκτέλεση κατά του οφειλέτη τους (αναγκαστική εκτέλεση), κατά ΚΠολΔ. Το δημόσιο µπορεί να προχωρήσει σε διαδικασία εκτέλεσης µε µόνο τη βεβαίωση του 1. Δεν λαµβάνονται µέτρα αναγκαστικής είσπραξης για οφειλές που βρίσκονται σε αναστολή (νόµιµη, διοικητική ή δικαστική) και για οφειλές που έχουν υπαχθεί σε πρόγραµµα ρύθµισης οφειλών, εφόσον ο φορολογούµενος συµµορφώνεται µε το πρόγραµµα (άρθρο 48 ΚΦΔ). 1
νόµιµου τίτλου κατά ΚΕΔΕ ή την έκδοση και κοινοποίηση εκτελεστού τίτλου κατά ΚΦΔ (άρθρο 37 και 45). ΚΕΔΕ και ΚΠολΔ έχουν διαφορετική σκοπιµότητα και αυτόνοµο χώρο εφαρµογής των διαδικασιών που προβλέπουν. Ο ΚΠολΔ αναφέρεται στη ρύθµιση των σχέσεων και διαφορών, που χαρακτηρίζονται και οριοθετούνται από κανόνες του ιδιωτικού δικαίου. Ο ΚΕΔΕ, αν και ρίζες του εστιάζονται στον ΚΠολΔ και στην ουσία αντανακλά το θεσµό της αναγκαστικής εκτέλεσης του ιδιωτικού δικαίου στο δηµόσιο δίκαιο, είναι αυτοκαθοριζόµενο και αποχωρισµένο από τις διατάξεις του ΚΠολΔ για την αναγκαστική εκτέλεση. Έκφραση αυτού είναι η ρήτρα του άρθρου 89 ΚΕΔΕ, που αναφέρεται µεν στους κανόνες του ΚΠολΔ ως παραποµπή, είναι όµως εξαιρετικού χαρακτήρα. Γι αυτό εφαρµόζεται στις περιπτώσεις που τα λοιπά κείµενα του διοικητικού δικαίου δεν επαρκούν για να καλύψουν τα διάφορα κενά. Π.χ. κρίθηκε ότι η διάταξη του άρθρου 1010 ΚΠολΔ, που αναφέρεται στην εγγραφή στο βιβλίο διεκδικήσεων των ανακοπών πλειστηριασµού, έχει εφαρµογή και στη διοικητική εκτέλεση (ΣτΕ 1343/93). Στις ιδιωτικές διαφορές, η αναγκαστική εκτέλεση µπορεί να γίνει µε βάση ένα από τους τίτλους του άρθρου 904 ΚΠολΔ ή µε βάση δικαστική απόφαση που καθίσταται εκτελεστή. Προνοµιακά, το Δηµόσιο δεν προσφεύγει στη δικαιοσύνη για τον προσδιορισµό και την επιδίκαση της χρηµατικής απαίτησης, αλλά προβαίνει το ίδιο στον προσδιορισµό και την εκκαθάριση της απαίτησης. Ο εκτελεστός τίτλος παρέχει τη δυνατότητα στο Δηµόσιο να επιδιώξει το ίδιο τη συµµόρφωση του υπόχρεου προς το περιεχόµενο της απαίτησης. Αρχές: Η διοικητική εκτέλεση απαρτίζεται από κανόνες δικαίου επιτακτικού εξουσιαστικού, δηλαδή καταναγκαστικού µε σκοπούς εισπρακτικούς και διασφαλιστικούς. Για αυτό, η χρήση των αναγκαστικών µέτρων διέπεται από την αρχή της νοµιµότητας. Δηλαδή, α) η φορολογική αρχή έχει υποχρέωση την, κατά διακριτική ευχέρεια αρµοδιότητά της να την ασκεί εντός των άκρων ορίων της, η υπέρβαση των οποίων ελέγχεται από τα διοικητικά δικαστήρια. Δηλαδή, το µέτρο δεν επιτρέπεται να επεκταθεί σε περισσότερο από όσα χρειάζονται για να ικανοποιηθεί η απαίτηση και να καλυφθούν τα έξοδα εκτέλεσης. Πρακτικά, το µέτρο σχετίζεται µε το ύψος της οφειλής, το είδος της οφειλής και την παλαιότητα της οφειλής και όχι το πρόσωπο του οφειλέτη (όχι καταχρηστική άσκηση δικαιωµάτων και µέσων, αλλά, εφαρµογή της αρχής της χρηστής διοίκησης) β) η φορολογική αρχή λαµβάνει το µέτρο, έτσι ώστε µεταξύ µέτρου και επιδιωκόµενου σκοπού υπάρχει εύλογη σχέση (αρχή της αναλογικότητας). Προϋποθέσεις εκκίνησης της διαδικασίας όργανα της εκτέλεσης αντικείµενο της εκτέλεσης αποτελέσµατα της διοικητικής εκτέλεσης - µέσα εκτέλεσης Προϋποθέσεις εκκίνησης της διοικητικής εκτέλεσης: α) νόµιµος/εκτελεστός τίτλος β) ληξιπρόθεσµη οφειλή γ) αρµόδια αρχή (νοµιµοποίηση ενεργούντος). Τα αναγκαστικά µέτρα λαµβάνονται, κατ αρχήν, κατά των οφειλετών που αναγράφονται στον τίτλο είσπραξης. Όργανα της εκτέλεσης: δηµόσιος υπάλληλος, δικαστικός επιµελητής, συµβολαιογράφος (συνεπικουρούν: όργανα της αστυνοµίας, µάρτυρες που συµπράττουν). Η εντολή για την εκτέλεση δίδεται από αυτόν που έχει δικαίωµα να ενεργήσει: φορολογική αρχή. 2
Αντικείµενο της εκτέλεσης είναι η περιουσία του οφειλέτη. Αποτέλεσµα της εκτέλεσης η είσπραξη των δηµοσίων εσόδων για την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισµού. Τα αναγκαστικά µέτρα, που προβλέπονται στη διάταξη του άρθρου 9 του ΚΕΔΕ είναι: α) κατάσχεση κινητών: α. είτε στα χέρια του οφειλέτη (άρθρα 10-29 του ΚΕΔΕ), β. είτε στα χέρια τρίτου (άρθρα 30-34) 2) η κατάσχεση ακινήτων (άρθρα 35-53). ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Διασφαλιστικά µέτρα (άρθρα 46 παρ. 1 και 2 ΚΦΔ) και µέτρα για µη ληξιπρόθεσµα χρέη (άρθρο 8 ΚΕΔΕ). ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πριν απ ό τη λήψη μέτρων. Κατάρτιση φακέλου οφειλέτη (είδος οφειλής, προηγούµενη συµπεριφορά, οικονοµική κατάσταση, στοιχεία φορολογικής δήλωσης, περιουσιακά στοιχεία, έκθεση ελέγχου). Έρευνα εντοπ ισμού του οφειλέτη (φορολογικό µητρώο, τελευταία δήλωση φόρου εισοδήµατος, µητρώο αυτοκινήτων, παραστατικά νοµίµου τίτλου, ταχυδροµική ή τηλεφωνική υπηρεσία, αστυνοµική αρχή, έρευνα στα καταστατικά των νοµικών προσώπων, διαδίκτυο,τύπος, προσφυγές-ανακοπές). Εντοπισµός συνυπεύθυνωνν/συνυπόχρεων προσώπων (άσκηση σε σχέση µε την αιτία της οφειλής). Συνέντευξη με τον οφειλέτη. Αντιρρήσεις που µπορεί να προβάλει ο οφειλέτης : έλλειψη τίτλου, εξόφληση του χρέους, ακύρωση του τίτλου, αµφισβήτηση του τίτλου ή της βεβαιωτικής διαδικασίας. Παροχή πληροφοριών από τον ίδιο τον οφειλέτη. Κριτήρια για τη λήψη των μέτρων. Τα µέτρα λαµβάνονται µε πρώτο γνώµονα πραγµατικά στοιχεία (κριτήριο που ενέχει αντικειµενικότητα). Δηλαδή, σχετίζονται µε το ύψος της οφειλής, το είδος της οφειλής και την παλαιότητα της οφειλής. Δεν σχετίζονται µε το πρόσωπο του οφειλέτη (κριτήριο που ενέχει υποκειµενικά στοιχεία). Λαµβάνονται µε δεύτερο γνώµονα την αποδοτικότητά τους (δηλαδή επιδιώκουν την άµεση είσπραξη της οφειλής και δεν επιδιώκουν µόνο τη διακοπή ή αναστολή της παραγραφής) και το δυνατότερο µικρό χρηµατικό κόστος για τον οφειλέτη και το δηµόσιο. Γενικά βήματα για τη λήψη των μέτρων: α) Εκτέλεση διασταυρώσεων που κοινοποιούνται στην υπηρεσία από την Δ/νση Πολιτικής Εισπράξεων, β) είσπραξη πλειστηριασµάτων, γ) διενέργεια αυτεπάγγελτων συµψηφισµών. Βήματα έρευνας για τον εντοπ ισμό π εριουσιακών στοιχείων του οφειλέτη. Δήλωση φόρου εισοδήµατος (οικονοµική ευρωστία και µισθοί, συντάξεις, µερίσµατα, τόκοι, αυτοκίνητα, ενοίκια, ασφάλειες, δάνεια (τυχόν εµπράγµατες ασφάλειες), σκάφη) Δήλωση ΦΠΑ (οικονοµική ευρωστία και ενδοκοινοτικές συναλλαγές, εισαγωγές), Έντυπο Ε9 (ακίνητα και λοιπά εµπράγµατα δικαιώµατα) Φάκελος ελέγχου (πάγια, καταθετικοί λογαριασµοί, λογαριασµός πελατών, ισολογισµός) Δηλώσεις φορολογίας ακινήτων (κληρονόµοι, ακίνητα, κινητά) Μισθωτήρια 3
Καταστάσεις συµφωνητικών Διαδίκτυο (πληροφορίες ειδήσεις) Τύπος (πληροφορίες ειδήσεις). ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ 2 Όλα τα παραπάνω απεικονίζονται σε δύο σχηµατικές παραστάσεις που ακολουθούν. 2Ȁ Θερµές ευχαριστίες εκφράζουµε στους συναδέλφους µας Χριστόπ ουλο Αθανάσιο και Μαχαίρα Ανθή για τις υποδείξεις και παρατηρήσεις τους κατά την εκπόνηση των σχηµατικών απεικονίσεων στη ΔΟΥ ΦΑΕ Αθηνών, το 2011. 4
ΕΝΤΟΛΗ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΜΗΤΡΩΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΕΤΑΚ ΦΜΑΠ ΦΑΠ - ΜΙΣΘΩΤΗΡΙΑ ΚΒΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΟΦΕΙΛΕΤΗ ΚΑΙ ΣΥΝΥΠΟΧΡΕΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΟΦΕΙΛΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΡΥΘΜΙΣΗΣ Η ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΡΥΘΜΙΣΗ ΟΦΕΙΛΗΣ Η ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΓΙΑ ΤΙΚΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΟΦΕΙΛΕΤΗ ΓΙΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ ΤΡΙΤΟΥ? ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ TAXIS ΠΛΗΡΩΜΗ ΟΦΕΙΛΗΣ ΑΠΌ ΤΡΙΤΟ ΘΕΤΙΚΗ ΦΠΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΌ ΤΟΝ ΟΦΕΙΛΕΤΗ? ΠΑΡΑΓΓΕΛΕΙΑ ΣΕ ΑΕ ΚΑΙ ΣΥΝΥΠΟΧΡΕΟ ΚΑΙ ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΕΙΣ ΧΕΙΡΑΣ ΤΡΙΤΟΥ ΜΕ ΕΠΙΔΟΣΗ ΑΠΌ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΓΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΘΕΤΙΚΗ Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΤΡΙΤΟΥ? ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΑΡΣΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΡΙΤΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΥΠΟΧΡΕΟΥ? ΒΡΕΘΗΚΕ ΠΡΟΙΟΝ? ΒΕΒΑΙΩΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΓΕΛΕΙΑ ΠΑΡΑΚΡΑΤΟΥΜ ΕΝΩΝ ΦΟΡΩΝ - ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΒΕΒΑΙΩΜΕΝΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΠΟΙΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
ΑΦΜ + ΑΡΧΙΚΟ ΥΨΟΣ ΛΗΞΗΠΡΟΘΕΣΜΗΣ ΟΦΕΙΛΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ/ ΑΝΑΚΟΠΗΣ ΧΡΕΟΥΣ ΡΥΘΜΙΣΜΕΝΑ ΧΡΕΗ (μερικώς ή ολικώς) ΕΛΕΓΧΟΣ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΑΕ Η/ ΚΑΙ ΣΕ ΣΥΝΥΠΟΧΡΕΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΑΝΑΓΚΗ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΩ Ν ΜΕΤΡΩΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΛΗΨΗΣ ΠΕΡΕΤΑΙΡΩ ΜΕΤΡΩΝ? ΒΕΒΑΙΩΜΕΝΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ Κ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΚΡΕΜΕΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΥΨΟΥΣ ΛΗΞΗΠΡΟΘΕΣΜΗΣ ΟΦΕΙΛΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΠΕΡΕΤΑΙΡΩ ΕΡΕΥΝΑΣ? ΕΣΟΔΩΝ ΕΚΡΕΜΗ ΕΚΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑ ΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΕΙΣΠΡΑΞΗ ΑΝΕΠΙΔΕΚΤΟ ΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΕΚΙΝΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΑΦΜ ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΣΥΝΔΙΑΛΑΓΗΣ/ ΕΞΥΓΕΙΑΝΣΗΣ ΜΕ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕ Η/ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΥΠΟΧΡΕΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗ ΜΑΤΑ, ΑΠΟΘΗΚΕΣ, ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΒΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΒΕΒΑΙΩΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΕΙΩΝ ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΩΝ Ν.1892/90 ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΤΑΚ- ΦΜΑΠ-ΦΑΠ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΩΝ? TAXIS ΒΕΒΑΙΩΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΕΙΑΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΜΗΤΩΟΥ