ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διπλωματική Εργασία Μάθημα: ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Θέμα Εισήγησης: Οι ελαττωματικές αποφάσεις του ανωτάτου οργάνου των κεφαλαιουχικών εταιρειών Η δημιουργία του εταιρικού τύπου της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας και η ελαττωματικότητα των αποφάσεων της Συνέλευσης των Εταίρων. Επιβλέποντες καθηγητές: Κος Νικόλαος Τέλλης (Καθηγητής) Κος Γεώργιος Ψαρουδάκης (Λέκτορας) Μαρία Π. Τσιόγκα ΑΜ 400695 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α ΜΕΡΟΣ ΟΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΕ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ α) Σχετικά με τη Γενική Συνέλευση των μετόχων 6 β) Αρμοδιότητα της ΓΣ 8 γ) Η Ελαττωματικότητα των αποφάσεων από το παλαιό νομικό πλαίσιο στο ισχύον 9 δ) Τα είδη των ΓΣ 13 Σελ. i) Τακτική και Έκτακτη ΓΣ 13 ii) Συνήθης και Εξαιρετική ΓΣ 13 iii) Ιδιαίτερες μορφές ΓΣ 14 iv) Προϋποθέσεις της ίδιας της υπόστασης της ΓΣ 15 v) Η έννοια της απαρτίας 16 2. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΝ ΣΤΙΣ Α.Ε. ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ 16 α) Σύγκληση της Γενικής Συνέλευσης 17 i) Διαδικαστικές πράξεις προϋποθέσεις σύγκλησης 19 ii) Εξαίρεση- η καθολική ΓΣ 21 β) Συγκρότηση της Γενικής Συνέλευσης 23 γ) Τρόπος λήψεως των αποφάσεων 25 δ) Οι μονοπρόσωπες αποφάσεις 30 3. ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΙΣ Α.Ε. 32 α) Οι ακυρώσιμες αποφάσεις 32 β) Οι άκυρες αποφάσεις 38 γ) Οι ανυπόστατες αποφάσεις 43 4. ΟΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΕ 44 α) Η Συνέλευση των Εταίρων 44 β) Ελαττωματικές Αποφάσεις 46 2

ΜΕΡΟΣ Β : Συγκριτική παρουσίαση του εταιρικού τύπου της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας- Ελαττωματικές αποφάσεις της Συνέλευσης των εταίρων στην Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 47 2. Τα βασικά χαρακτηριστικά της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας 49 α) Ο χαρακτηρισμός του νέου εταιρικού τύπου 50 β) Το κεφάλαιο 50 γ) Η σχέση εταιρικής συμμετοχής και εταιρικού κεφαλαίου 51 δ) Γλώσσα 52 ε) Έδρα 52 3. Τα όργανα της ΙΚΕ 53 α) Διαχείριση 53 i) Διαχειριστική εξουσία 54 ii) Υποχρέωση πίστης και ευθύνη 55 β) Η Συνέλευση των Εταίρων 56 i) Γενικά 56 ii) Τα είδη των συνελεύσεων 58 2. ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ 59 α) Ακυρώσιμες αποφάσεις 60 i) Ελάττωμα στη σύγκληση 60 ii) Ελάττωμα στη συγκρότηση 61 iii) Κατάχρηση εξουσίας της πλειοψηφίας 61 iv) Ενεργητική νομιμοποίηση και διαδικασία 62 v) Έννομα αποτελέσματα 63 β) Άκυρες αποφάσεις 64 i) Άκυρες ως προς το περιεχόμενο 64 ii) Αποφάσεις εκτός συνέλευσης κατά παράβαση του αρ. 73 64 iii) Ενεργητική νομιμοποίηση και διαδικασία 65 iv) Έννομα αποτελέσματα: 67 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 67 ΠΗΓΕΣ 70 3

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΕ ΑΚ ΑΠ Βλ. Γ.Ε.ΜΗ. ΓΣ ΔΕΕ ΔΣ εδ. ΕλλΔνη επ. ΕπισκΕΔ ΕφΑθ ΕφΠειρ ΕΕμπΔ Ι.Κ.Ε. κ.λ.π. Κ.Μ.Κ. Κ.Ν. ΚΠολΔ ΜονΠρΛαρ Μ.Α.Ε. Μ.Κ. Ανώνυμη Εταιρία Αστικός Κώδικας Άρειος Πάγος Βλέπε Γενικό Εμπορικό Μητρώο Γενική Συνέλευση Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών Διοικητικό Συμβούλιο εδάφιο Ελληνική Δικαιοσύνη επόμενα Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου Εφετείο Αθηνών Εφετείο Πειραιά Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία και λοιπά Καταβεβλημένο Μετοχικό Κεφάλαιο Κανονιστικός Νόμος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Μονομελές Πρωτοδικείο Λάρισας Μητρώο Ανώνυμων Εταιριών Μετοχικό Κεφάλαιο Ν. Νόμος Ν.Δ. ΝοΒ ΟλΑΠ ΟΕ παρ. Νομοθετικό Διάταγμα Νομικό Βήμα Ολομέλεια Αρείου Πάγου Ομόρρυθμη Εταιρεία παράγραφος 4

π.χ. π.δ. ΠΠρΑθ ΠΠρΘεσσαλ ΠΠρΛαρ σελ. στοιχ. ΤΝΠ υποσ. ΧρΙΔ παραδείγματος χάρη προεδρικό διάταγμα Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλίας Πολυμελές Πρωτοδικείο Λάρισας σελίδα Στοιχείο Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών υποσημείωση Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 5

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ α) Σχετικά με τη Γενική Συνέλευση των μετόχων Ο εταιρικός τύπος της ανώνυμης εταιρείας έχει τρία υποχρεωτικά όργανα: τη Γενική Συνέλευση, το Διοικητικό Συμβούλιο και τους Ελεγκτές. Κάθε όργανο έχει διακριτό σύνολο αρμοδιοτήτων. Η γενική συνέλευση αποτελεί το ανώτατο συλλογικό όργανο της Ανώνυμης Εταιρείας (αρ.33 ν.2190/1920) περιοδικού χαρακτήρα, το οποίο συγκροτείται από το σύνολο των μετόχων σε αυτό μετέχουν ή τουλάχιστον έχουν τη δυνατότητα να μετέχουν όλοι οι μέτοχοι, εξ ου και ο νόμος την αναγνωρίζει ως ανώτατο όργανο-, που εκδηλώνουν τη βούλησή τους να συμμετάσχουν σε αυτό. Πρόκειται για το βουλητικό όργανο της εταιρίας (εκφράζει την καθολική βούληση των μελών της εταιρείας), εσωτερικής λειτουργίας (εκφράζει τη βούληση μόνο προς τα έσω καθώς δεν έχει εξουσία εκπροσώπησης), που υπάρχει από τη σύστασή της μέχρι την εξαφάνιση της νομικής της προσωπικότητας, με την εκκαθάριση και διανομή της εταιρικής περιουσίας. Υποκατάσταση της εταιρικής βούλησης με κρατική πράξη είναι αντίθετη στο Σύνταγμα και το κοινοτικό δίκαιο. Η αποστολή της ΓΣ, ουσιαστικά, είναι η ανταλλαγή απόψεων στα πλαίσια της συνεδρίασης και έπειτα η επικράτηση μίας από αυτές κατά την κρίση της πλειοψηφίας, η οποία θα αποτελέσει την απόφαση της ΓΣ και θα είναι δεσμευτική για όλους. Στην πραγματικότητα η ΓΣ μόνο τυπικά αποτελεί το ανώτατο όργανο της εταιρείας, αφού επί της ουσίας, συνήθως, η πλειοψηφία των μετοχών είναι συγκεντρωμένη στα χέρια λίγων προσώπων, που λαμβάνουν τις αποφάσεις εκ των προτέρων και η ΓΣ απλά τις επικυρώνει. Ακόμη και όταν οι μετοχές είναι διάσπαρτες στο ευρύ κοινό, οι μικρομέτοχοι συνήθως αδιαφορούν και δεν προσέρχονται στις συνεδριάσεις, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις να λαμβάνονται και πάλι από μικρή πλειοψηφία των μετόχων, η οποία μάλιστα μπορεί να συγκεντρώνει ποσοστό πολύ μικρότερο του 50% του κεφαλαίου. Έτσι υποστηρίζεται πλέον η άποψη ότι ο θεσμός της ΓΣ έχει γίνει γράμμα κενό περιεχομένου, κάτι όμως που δεν είναι απολύτως αληθές αφού οι μειοψηφίες εξακολουθούν να έχουν την προστασία του νόμου και να διασφαλίζουν ως ένα βαθμό τη διαφάνεια της διαχείρισης παρεμβαίνοντας και ζητώντας πληροφορίες από το ΔΣ. 6

Δέον να σημειωθεί ότι ο χαρακτηρισμός της ΓΣ ως οργάνου είναι καταχρηστικός παρά το γεγονός ότι προκύπτει από τη διατύπωση του Νόμου. Τούτο διότι η ΓΣ δεν αποτελεί «όργανο» με την τεχνική του όρου έννοια αλλά είναι ένα σώμα που απαρτίζεται από τους μετόχους της ανώνυμης εταιρείας. Η ΓΣ είναι συνυφασμένη με την ιδιότητα του μετόχου και το ποσοστό που αυτός κατέχει στο μετοχικό κεφάλαιο. Δεν πρόκειται λοιπόν για όργανο με συγκεκριμένη σύνθεση, ήτοι συγκεκριμένα πρόσωπα (εκλεγμένα), και συγκρότηση. Επίσης, η ΓΣ χαρακτηρίζεται ως όργανο περιοδικού χαρακτήρα σε αντιδιαστολή π.χ. με το ΔΣ το οποίο είναι όργανο διαρκούς χαρακτήρα και υφίσταται καθ όλη τη διάρκεια της θητείας του. Αντιθέτως, η ΓΣ υφίσταται μόνο κατά περιόδους (όταν προβλέπεται από το νόμο) ενώ υπάρχει μόνο κατά τη διάρκεια των εργασιών της και κάθε μία ΓΣ δεν συνέχεται με την άλλη. Τα πρόσωπα δε, είναι δυνατόν να εναλλάσσονται από τη μια ΓΣ στην επόμενη, καθώς οι μετοχές είναι αντικείμενο συναλλαγών. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως η γενική συνέλευση δεν ασκεί τη διοίκηση της εταιρείας, την οποία όμως κατευθύνει και επηρεάζει με τις αποφάσεις της. Για το λόγο αυτό, δεν μπορεί να αναθέτει διαχειριστικές ενέργειες ευθέως σε τρίτους, διότι με αυτόν τον τρόπο θα παρέκαμπτε την αρμοδιότητα του ΔΣ 1. Το ΔΣ είναι το υποχρεωτικώς προβλεπόμενο όργανο διοίκησης σε κάθε Ανώνυμη Εταιρεία (αρ.22 παρ.1). Σε κάθε περίπτωση, η εταιρική βούληση διαμορφώνεται από τη ΓΣ, δρούσα εντός των ορίων της αρμοδιότητάς της, και οι σύννομες αποφάσεις της δεσμεύουν τόσο τα άλλα εταιρικά όργανα όσο και τα μέλη της, ακόμη και αν αυτά διαφώνησαν κατά τη λήψη της απόφασης ή δεν παρέστησαν στη συνεδρίασή της 2,. Η ΓΣ αποτελεί την κυρίαρχη δύναμη του οργανισμού της ΑΕ, εφόσον απαρτίζεται από το σύνολο των μετόχων, και δικαιούται να αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση που εμπίπτει στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, δεσμεύοντας και το ΔΣ αλλά και τα πρόσωπα που ασκούν, κατ ανάθεση, αρμοδιότητες του ΔΣ. Η εξουσία της, δε, αφορά είτε στη λειτουργία της εταιρίας, είτε στην οργάνωσή της. 1 ΕφΑθ 4864/2000 2 ΟλΑΠ 23/1998, ΔΕΕ 1999, 66, ΟλΑΠ 26/1998, ΔΕΕ 1998, 851 με παρατηρήσεις Π. Σελέκου. 7

β) Αρμοδιότητα της ΓΣ Η ΓΣ έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να αποφασίζει για τα θεμελιώδη θέματα, ήτοι αυτά τα οποία αφορούν στη λειτουργία και την εν γένει ύπαρξη της εταιρείας και ως εκ τούτου θεωρούνται μείζονος σημασίας. Τα θέματα αυτά απαριθμούνται ρητά στο άρθρο 34 παρ.1 ν.2190/1920 και τέτοια είναι ενδεικτικά: η τροποποίηση καταστατικού, συμπεριλαμβανομένων και των αυξήσεων ή μειώσεων του εταιρικού κεφαλαίου, η εκλογή των μελών του ΔΣ και των ελεγκτών καθώς και η ανάκλησή τους (αρ. 19 παρ.2), η έγκριση του ισολογισμού, η διάθεση των ετήσιων κερδών, η έκδοση ομολογιακού δανείου (αρ.3 α παρ,1 και 3 β) η έγκριση του ισολογισμού η συγχώνευση, διάσπαση, μετατροπή και αναβίωση της εταιρείας, ο διορισμός εκκαθαριστών, η απαλλαγή των μελών του ΔΣ και των ελεγκτών από την ευθύνη και η άσκηση εταιρικής αγωγής (αρ.22 β), χορήγηση ανοιβής σε μέλη του ΔΣ (αρ.24 παρ.2) και η συναίνεση για τη σύναψη από το ΔΣ των πράξεων των αρ. 10 παρ.3,23 παρ.1 και 23 α παρ.2. Συνοπτικά θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι υπάρχουν και άλλα θέματα τα οποία επιφέρουν τροποποίηση στο καταστατικό μιας ΑΕ και αυτά είναι : η μεταβολή εθνικότητας της εταιρείας, η μεταβολή του αντικειμένου της, η αύξηση των υποχρεώσεων των μετόχων, η μεταβολή του τρόπου διάθεσης των κερδών (αρ.29 παρ.3) η συγχώνευση/ διάσπαση/ παράταση/ πρόωρη λύση της εταιρείας (αρ.29 παρ. 3, αρ.34 παρ.1 ε ), η αναβίωση της εταιρείας (αρ.47 α παρ. 4), η μετατροπή της εταιρείας σε άλλον εταιρικό τύπο (αρ.66), η εισαγωγή διάταξης που επιτρέπει την έκδοση προνομιούχων μετοχών (αρ.3 παρ.1), εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων (αρ.15 παρ.5) και δεσμευμένων ονομαστικών μετοχών (αρ. 3 παρ.7). 3 Παρόλο που με πρόβλεψη του καταστατικού είναι δυνατόν να αφαιρούνται από τη ΓΣ ορισμένες αρμοδιότητές της ή ακόμα και η ίδια η ΓΣ με απόφασή της είναι δυνατό να απεκδύεται ορισμένων εξουσιών της, η απαρίθμηση του νόμου έχει την έννοια ότι τα θέματα που αναφέρονται ρητά σε αυτόν, ουδέποτε είναι δυνατόν να αφαιρεθούν από την αρμοδιότητά της ΓΣ και τούτο διότι πρόκειται για ρύθμιση αναγκαστικού δικαίου. Εκτός από τις αρμοδιότητες που ορίζονται ρητά στο νόμο, καταστατικά μπορεί να προβλέπεται ότι η ΓΣ μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις και για άλλα ζητήματα ή να χαράσσει το γενικό πλαίσιο δράσης και να θέτει τις κατευθυντήριες γραμμές προς το ΔΣ, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα άλλα όργανα. Περαιτέρω ούτε το ΔΣ μπορεί να υποκαταστήσει την ΓΣ, ήτοι το ΔΣ δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις για τα θέματα 3 Ν. Ρόκας, Εμπορικές Εταιρείες, Νομική Βιβλιοθήκη 2012, σελ253-254. 8

αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΓΣ ούτε ακόμα και αν έχει εξουσιοδότηση εκ του καταστατικού, εκτός από τις περιπτώσεις που ρητά προβλέπονται στο νόμο (αρ. 34 παρ.2 ν.2190/1920). γ) Η Ελαττωματικότητα των Αποφάσεων από το παλαιό νομικό πλαίσιο στο ισχύον Το θέμα της ελαττωματικότητας των αποφάσεων της ΓΣ έχει τεράστια πρακτική σημασία. Συχνό είναι το φαινόμενο στους κόλπους της ΑΕ, λόγω της φύσης της, να υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων. Λόγω των αντιτιθέμενων αυτών συμφερόντων συνήθως ανακύπτουν αντιδικίες με αντικείμενο το κύρος των αποφάσεων των ΓΣ. Με την πιθανή εφαρμογή των γενικών διατάξεων του ΑΚ (αρ. 174), θα οδηγούμασταν στο συμπέρασμα ότι απόφαση της ΓΣ με περιεχόμενο αντίθετο σε διατάξεις του νόμου ή του καταστατικού, ή απόφαση που ελήφθη από ΓΣ χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις ή για την οποία δεν υπήρχαν τα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας που απαιτούνται, είναι ελαττωματική. Ωστόσο στις αποφάσεις των ΓΣ δεν μπορούμε να εφαρμόζουμε το γενικό δίκαιο των συμβάσεων γιατί αφορούν και επηρεάζουν μεγάλο κύκλο προσώπων (τωρινούς και μελλοντικούς μετόχους, δανειστές και γενικά συναλλασσόμενους τρίτους με την εταιρεία). Τούτο διότι η εφαρμογή των γενικών διατάξεων για τις αποφάσεις της ΓΣ θα είχε δυσανάλογα δυσμενή αποτελέσματα και μάλιστα χωρίς χρονικό περιορισμό ως προς την προβολή της ακυρότητας με αποτέλεσμα να πλήττεται κατάφωρα η ασφάλεια δικαίου. Ιστορικά, έως το 1962 εφαρμοζόταν ο κανόνας του αρ.174 ΑΚ καθώς δεν υπήρχε κάποια ειδικότερη διάταξη. Το 1962 ωστόσο ρυθμίστηκε για πρώτη φορά το θέμα της ελαττωματικότητας, οπότε και εισήχθησαν οι διατάξεις των αρ. 35 α- 35 γ κάνοντας διάκριση μεταξύ αυτοδικαίως άκυρων και ακυρώσιμων αποφάσεων. Οι πρώτες ήταν ο κανόνας και στις δεύτερες προβλεπόταν ότι σε δύο περιπτώσεις μπορούσαν να ανατραπούν με διαπλαστική δικαστική απόφαση. Το προϊσχύον νομοθετικό πλαίσιο κρινόταν ανεπαρκές εξαιτίας νομοτεχνικών σφαλμάτων, τα οποία συνήθως οφείλονταν σε παρανόηση ξένων όρων κατά τη μεταφορά τους στην ελληνική γλώσσα και έννομη τάξη. Τούτο οδήγησε στην ψήφιση του 9

Ν.3604/2007 4, με πρότυπο κυρίως το νέο ιταλικό δίκαιο. Ο τελευταίος αναμόρφωσε το δίκαιο των Ανωνύμων Εταιρειών γενικά και επέφερε αλλαγές και ως προς το ζήτημα των ελαττωματικών αποφάσεων της ΓΣ. Οι προβλέψεις του νέου νόμου επί του θέματος ενσωματώνονται στα άρθρα 35α και 35β κ.ν. 2190/1920, όπως συνέβαινε και υπό το παλαιό καθεστώς. Ωστόσο, στο προϊσχύον δίκαιο η ακυρότητα αποτελούσε τον κανόνα και η ακυρωσία την εξαίρεση και συγκεκριμένα προβλεπόταν (η ακυρωσία) σε δύο περιπτώσεις: όταν παρά το νόμο και το καταστατικό το ΔΣ απέρριπτε ή δεν εκπλήρωνε προσηκόντως αίτημα της μειοψηφίας για παροχή πληροφοριών (παλαιό άρθρο 35β παρ.1) και όταν δεν εγκρίνονταν οι ετήσιες οικονομικές καταστάσεις σε βάρος του δικαιώματος των μετόχων στα κέρδη (παρ.2) 5. Αυτοδικαίως άκυρες δε, ήταν οι αποφάσεις που είχαν ληφθεί κατά παράβαση των διατάξεων περί συγκρότησης της ΓΣ ή των περί απαρτίας και πλειοψηφίας διατάξεων ή όσες ελαμβάνοντο κατά παράβαση του νόμου ή του καταστατικού 6 (παλαιό άρθρο 35 α ). Μετά την τροποποίηση που επέφερε στα επίμαχα άρθρα ο ν.3604/2007 με τα άρθρα υπ αριθμ. 42, 43, 44, πλέον στο κείμενο του ν.2190 προηγείται η ρύθμιση της ακυρωσίας των αποφάσεων της ΓΣ, η οποία συγκεντρώνεται μόνο σε μία διάταξη, ήτοι στο άρθρο 35α αντί του 35β και 35γ (παλαιός νόμος). Η ακυρότητα δε, ρυθμίζεται στο 35β. Βασικός γνώμονας των νέων ρυθμίσεων ήταν η «η μη διαιώνιση των αμφισβητήσεων ως προς την εγκυρότητα των αποφάσεων της ΓΣ» όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο καθηγητής, κος Ν. Ρόκας. Έτσι και για αυτό το λόγο περιορίστηκε η προθεσμία άσκησης της αγωγής ακυρότητας και έγινε δυσχερέστερη η προβολή της από τους μετόχους. Σε γενικές γραμμές η τροποποίηση αυτή θα μπορούσε να κριθεί επιτυχής παρά τα 4 Με τον ν.3604/2007 ενσωματώθηκε στην ελληνική έννοµη τάξη «η Οδηγία 2007/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2007 (Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων L184/17/14.7.2007), σχετικά µε την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων από µετόχους εισηγμένων εταιριών, ενώ επέρχονται ταυτόχρονα, στην αναγκαία προς τούτο έκταση, και οι απαιτούμενες τροποποιήσεις και προσαρμογές στις διατάξεις του κ.ν. 2190/1920.», Αιτιολογική Έκθεση ν.3604/2007. 5 Ρ. Γιοβαννόπουλος, Το δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας- Κατ άρθρον ερμηνεία του Κ.Ν.2190/1920 (επιμέλεια ύλης Ευάγγελος Περάκης) τόμος 1ος, Άρθρα 1-35γ,3η έκδοση, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, σελ. 1333. 6 Η άποψη που επικρατούσε περί της απαρίθμησης των λόγων ακυρότητας, ήταν ότι αυτή ήταν ενδεικτική και μπορούσε να θεμελιωθεί και στις διατάξεις του κοινού δικαίου (174 και 178 ΑΚ), σε αυτό δε συνομολογούσε τόσο η θεωρία όσο και η νομολογία. 10

ελαττώματά της, όπως είναι η περίπλοκη διατύπωση ορισμένων διατάξεων καθώς και ορισμένες ασάφειες, και από την άλλη ο περιορισμός της προστασίας της μειοψηφίας. Ωστόσο, ορώντας την συνολικά επιτυγχάνεται περισσότερο η ασφάλεια δικαίου και προστασία των συμφερόντων της εταιρείας 7. Αναφορικά δε με το περιεχόμενο των διατάξεων πρέπει να σημειώσουμε ότι μεταβλήθηκαν ριζικά τόσο οι λόγοι ακυρότητας όσο και οι λόγοι ακυρωσίας. Ο νομοθέτης, λοιπόν, περιόρισε τις περιπτώσεις ακυρότητας και ταυτόχρονα διηύρυνε τους λόγους με βάση τους οποίους μπορεί μια απόφαση να προσβληθεί ως ακυρώσιμη. Η ριζική αυτή αλλαγή σκοπό είχε την προστασία των συναλλαγών και των τρίτων -και επομένως απώτερο σκοπό την ασφάλεια δικαίου. Με την καθιέρωση της ακυρωσίας ως κανόνα για ένα ευρύτερο πλαίσιο περιπτώσεων, οι τρίτοι προστατεύονται από τα δυσμενή αποτελέσματα της ακυρότητας, καθώς σύμφωνα με το αρ.35 α παρ. 9 μετά την ακύρωσή της η απόφαση εφόσον παρήγαγε δικαιώματα τρίτων, αυτά δεν θίγονται παρά μόνο εάν οι τρίτοι γνώριζαν ή αγνοούσαν από βαριά αμέλεια. Παρόλ αυτά ο νομοθέτης δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να καταργήσει την πρόβλεψη της ακυρότητας ως κύρωσης σε ορισμένες περιπτώσεις, γιατί αυτό θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε καταστάσεις όπου η ΑΕ θα μπορούσε να λαμβάνει αντίθετες στο νόμο αποφάσεις ανέλεγκτα και χωρίς κανείς να ζητά την ακύρωσή τους, αφού μπορεί οι αποφάσεις να μην έθιγαν τρίτους. Έτσι ο νομοθέτης έκανε σαφή την κατεύθυνση που ήθελε να δώσει πλέον στη νομοθετική αντιμετώπιση της ελαττωματικότητας, ήτοι να αναγάγει την ακυρωσία των αποφάσεων σε κανόνα (με την πιο διευρυμένη περιπτωσιολογία) και την ακυρότητα σε εξαίρεση. Συγκεκριμένα, μετά την τροποποίηση που επήλθε το 2007, διαδικαστικά ελαττώματα που αφορούν τη σύγκληση ή την συγκρότηση της ΓΣ, περιπτώσεις λήψης απόφασης με τρόπο αντίθετο στο νόμο ή το καταστατικό, περιπτώσεις λήψης απόφασης χωρίς παροχή των αιτούμενων πληροφοριών σύμφωνα με το άρθρο 39 στους μετόχους μειοψηφίας ή όταν η απόφαση ελήφθη με κατάχρηση εξουσίας από την πλειοψηφία, εντάσσονται στο πλαίσιο ρύθμισης του 35 α. Ενώ σοβαρότερες πλημμέλειες αναφορικά κυρίως με ζητήματα ουσίας, όπως η μη ύπαρξη σύγκλησης της ΓΣ, η λήψη απόφασης αντίθετης στο νόμο ή το καταστατικό, καθιστούν την απόφαση άκυρη, σύμφωνα με τη νέα διάταξη του 35β. 7 Ν. Ρόκας, ο.π., σελ.274-275 11

Όπως ακροθιγώς αναφέρθηκε ανωτέρω, από την τροποποίηση αυτή προκύπτει και το πνεύμα και ο σκοπός του νομοθέτη, ο οποίος καθιέρωσε την ιεράρχηση των παραβάσεων για να διευκολύνει και να προστατεύσει τη λειτουργία της ΑΕ από καταχρηστικές διαδικασίες έγερσης αξιώσεων ακυρότητας με αποτέλεσμα την κακόβουλη παρεμπόδιση της λειτουργίας της. Η καταστρατήγηση της διαδικασίας, ως παράβαση κανόνων «τάξεως», κρίνεται από αυτόν ιεραρχικά κατώτερη από ελαττώματα του περιεχόμενου μιας απόφασης της ΓΣ. Περαιτέρω, ο νομοθέτης ακολουθώντας τη συλλογιστική ότι διαδικαστικές παραβάσεις έχουν να κάνουν με εσωτερικά ζητήματα της εταιρείας και αφορούν το συμφέρον των μετόχων ως μη έχουσες αντίκτυπο στους τρίτους, και έτσι η ακύρωσή τους θα πρέπει να επαφίεται αποκλειστικά στην πρωτοβουλία των θιγόμενων από αυτήν μετόχων, έθεσε ως βασική κύρωση για την παράβαση αυτών την ακυρωσία και όχι την ακυρότητα. Από πρακτικής άποψης, η διαφορά μεταξύ άκυρων και ακυρώσιμων αποφάσεων έγκειται στην προθεσμία προβολής, η οποία στην περίπτωση της ακυρότητας είναι μεγαλύτερη. Η διαφορά τους από νομική άποψη είναι μικρότερης σημασίας πρακτικά. Η άκυρη λοιπόν είναι αυτοδικαίως άκυρη, ενώ η ακυρώσιμη πρέπει να κηρυχθεί με δικαστική απόφαση, αλλά ούτως ή άλλως σε περίπτωση που η εταιρεία δεν αποδέχεται την ακυρότητα, όποιος έχει έννομο συμφέρον να την προβάλει πρέπει να ασκήσει αναγνωριστική αγωγή, όπως επίσης και στις ανυπόστατες ισχύει το ίδιο. Η σημαντικότερη ίσως αλλαγή που επέφερε όμως ο Ν. 3604/2007 ήταν ότι ρύθμισε για πρώτη φορά την έννοια του ανυπόστατου των αποφάσεων, μια έννοια αρκετά αμφιλεγόμενη, διευρύνοντας έτσι τις μορφές ελαττωματικότητας των αποφάσεων των ΓΣ (άρθρο 44 του Ν. 3604/2007 όπως ενσωματώθηκε με το αρ.35 γ ν.2190/1920). Τέλος οι τροποποιημένες διατάξεις ορίζουν (αρ. 35 β παρ.1) ότι σε περίπτωση που δεν υπήρξε καθόλου σύγκληση και ούτε καθολική συνέλευση, ήτοι σε περίπτωση ψευδοσυνέλευσης, η απόφαση που ελήφθη θα είναι άκυρη και όχι ανυπόστατη. Έτσι αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία προσβολής της (ένα έτος) τότε αυτή θα είναι ισχυρή ( με την επιφύλαξη βέβαια του αρ.35 γ παρ.2). Εξισώνονται λοιπόν οι αποφάσεις που ελήφθησαν από ψευδοσυνέλευση με τις άκυρες, οι οποίες όμως έχουν προέλθει από πραγματική συνέλευση. Είναι φανερό ότι η ύπαρξη μιας τέτοιας ρύθμισης είναι 12

επικίνδυνη καθώς καθιστά πιο εύκολη τη νομιμοποίηση αποφάσεων που ελήφθησαν από μικρές ομάδες μετόχων 8. δ) Τα είδη των Γενικών Συνελεύσεων i) Τακτική και έκτακτη ΓΣ Η βασική διάκριση των ειδών της Γενικής Συνέλευσης είναι αυτή που τις διακρίνει σε τακτική και έκτακτη, ανάλογα με τη συχνότητα σύγκλησής της. Τα περί τακτικής ΓΣ προβλέπονται στο άρθρο 25. Έτσι, τακτική ΓΣ είναι αυτή που επιβάλλεται από το νόμο (αρ.25) να συνέρχεται υποχρεωτικά τουλάχιστον μία φορά κάθε εταιρική χρήση (και εντός 6 μηνών από της λήξη αυτής ενώ η εταιρική χρήση δεν μπορεί να διαρκεί περισσότερο από 12 μήνες, εκτός από την πρώτη που μπορεί να φτάνει και τους 24 αρ.42) και είναι αρμόδια για την έγκριση των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων και τη διάθεση των ετήσιων κερδών (άρθρο 34 παρ. 1 στοιχ. γ και δ ), αποφασίζει και για την απαλλαγή των μελών του διοικητικού συμβουλίου από την ευθύνη τους για αποζημίωση της εταιρίας (άρθρο 35 παρ. 1), εκλέγει τα μέλη του ΔΣ, αν έχει λήξει η θητεία τους (αρ.34 παρ.1 στοιχ.β) και τους ελεγκτές για την επόμενη εταιρική χρήση. Τέλος, αποφασίζει για οποιοδήποτε άλλο θέμα εγγεγραμμένο στην ημερήσια διάταξη 9. Στο νόμο δεν γίνεται ρητώς λόγος περί διάκρισης της ΓΣ σε τακτική και έκτακτη. Ωστόσο στο αρ. 39 παρ.1 που αναφέρεται στα δικαιώματα της μειοψηφίας των μετόχων, προβλέπεται η σύγκληση έκτακτης ΓΣ, όταν το ζητήσει η μειοψηφία μετόχων που εκπροσωπούν το 1/20 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου, οπότε και το ΔΣ υποχρεούται να συγκαλέσει έκτακτη ΓΣ. Έτσι από αυτή την πρόβλεψη του νόμου 2190/1920 συνάγουμε αυτή τη διάκριση, στην οποία νομοθέτης, προφανώς για την οικονομία του νόμου, δεν αφιέρωσε κάποιο ιδιαίτερο άρθρο. ii) Συνήθης και εξαιρετική ΓΣ Η επόμενη διάκριση των ΓΣ έχει να κάνει με το περιεχόμενο των θεμάτων και είναι αυτή στην οποία καθοριστικό ρόλο παίζει η βαρύτητα των θεμάτων για τα οποία καλείται 8 Ν.Ρόκας ο.π. σελ. 277 9Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών- Κεφαλαιουχικές εταιρίες, τεύχος β, Γ έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, 2009, σελ. 136. 13

η ΓΣ να αποφασίσει. Εδώ, λοιπόν, η ΓΣ διακρίνεται σε συνήθη και εξαιρετική. Η πρώτη, αποφασίζει για θέματα ήσσονος σημασίας σε σχέση με την εξαιρετική ΓΣ, ενώ συνεδριάζει και λαμβάνει αποφάσεις με τη «μικρή» απαρτία και πλειοψηφία αντίστοιχα, ήτοι όταν παρίσταται το 1/5 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου (αρ.29 παρ.1) και όταν η πλειοψηφία αντιστοιχεί σε απόλυτη πλειοψηφία δηλαδή 50%+1 των εκπροσωπούμενων στη συνεδρίαση ψήφων (αρ.31 παρ.1). Η εξαιρετική (ή «καταστατική») ΓΣ, αποφασίζει για θέματα μείζονος σημασίας, κυρίως ζητήματα για τα οποία επιβάλλεται τροποποίηση του καταστατικού (έτσι ο χαρακτηρισμός «καταστατική» έχει διαδοθεί ευρέως), με τα αυξημένα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας, όπως αυτά ορίζονται στα άρθρα 29 παρ. 3 και 4 ( 2/3 του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου στην αρχική συνεδρίαση και 1/2, 1/3 ή 1/5 σε τυχόν επαναληπτική) και 31 παρ. 2 (τα 2/3 των εκπροσωπούμενων ψήφων), αντίστοιχα. Παρόλ αυτά οι τροποποιήσεις του καταστατικού πρέπει να γίνονται με απόφαση της συνήθους ΓΣ, γι αυτό και ο ίδιος ο νομοθέτης στη διατύπωση του αρ. 29 παρ. 3 κάνει λόγο για «κατ εξαίρεση για αποφάσεις που αφορούν». Έτσι τα θέματα για τα οποία αποφασίζει η εξαιρετική ΓΣ απαριθμούνται στα άρθρα 29 παρ. 3 (ενδεικτικά μεταβολή εθνικότητας της εταιρείας, μεταβολή αντικειμένου, αύξηση υποχρεώσεων των μετόχων, μεταβολή τρόπου διάθεσης κερδών, διάσπαση, συγχώνευση κ.α.), στα 3α και 3β (έκδοση ομολογιακού δανείου με μετατρέψιμες ομολογίες), στο 8 παρ. 4 (ειδική περίπτωση μετατροπής της ΑΕ σε άλλο τύπο εταιρείας κατά τη μεταβατική περίοδο του αρ. 8 παρ.3 περί αναπροσαρμογής του μετοχικού κεφαλαίου), στο 13 παρ. 4 περ. α (ειδική περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου όταν τα αποθεματικά υπερβαίνουν το ¼ του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου), στο 45 παρ. 3, στο 47α παρ. 4 αναβίωση της εταιρείας) και στο 66 παρ. 1 (μετατροπή σε ΕΠΕ). Ωστόσο με καταστατική πρόβλεψη μπορούν να ορίζονται και άλλα θέματα για τα οποία απαιτείται απόφαση της εξαιρετικής ΓΣ. iii) Ιδιαίτερες μορφές ΓΣ αποτελούν οι: - καθολική ΓΣ, ήτοι η συνέλευση στην οποία παρίστανται, είτε αυτοπροσώπως ή δι αντιπροσώπου, μέτοχοι που εκπροσωπούν το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου 10, με σκοπό τη συνεδρίαση και τη λήψη αποφάσεων για θέματα που εμπίπτουν στην 10 Μέτοχοι κοινοί ή προνομιούχοι, με ή χωρίς δικαίωμα ψήφου. 14

αρμοδιότητα της ΓΣ, έστω και χωρίς να έχει προηγηθεί πρόσκληση για σύγκλησή της, με την προϋπόθεση ότι κανένας τους δεν διαφωνεί στην πραγματοποίησή της και στη λήψη αποφάσεων (αρ.26 παρ.3). - η ΓΣ των προνομιούχων μετόχων, στην οποία περιλαμβάνονται και όσοι προνομιούχοι κατέχουν μετοχές που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου (άρθρο 3 παρ. 4), η οποία συνέρχεται σε συνεδρίαση σε περιπτώσεις που θίγονται τα προνόμια των προνομιούχων μετόχων (είτε πρόκειται για κατάργηση ή για περιορισμό αυτών). Σε αυτή την ιδιαίτερη μορφή απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 του εκπροσωπούμενου στη συνέλευση αυτή προνομιούχου κεφαλαίου (άρθρο 3 παρ. 5) 11. iv) Προϋποθέσεις της ίδιας της υπόστασης της ΓΣ 12 Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η γενική συνέλευση δεν αποτελεί σύμπτωση απόψεων των μετόχων που εκδηλώνεται τυχαία, αλλά οργανωμένη διαδικασία λήψεως αποφάσεων. Με δεδομένο ότι ο νόμος δεν ορίζει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την ύπαρξη γενικής συνέλευσης, παρόλ αυτά αυτές έχουν «κωδικοποιηθεί» από τη νομολογία και εδράζονται στην ίδια την έννοια της ΓΣ. Όπως προκύπτει λοιπόν από την έννοια αυτής, για να υπάρξει μια ΓΣ προϋποτίθενται τα ακόλουθα : α) ότι έλαβε χώρα πράγματι συγκέντρωση των μετόχων (ακόμη και στην περίπτωση που το μετοχικό κεφάλαιο συγκεντρώνεται σε ένα μόνο πρόσωπο, απαιτείται η προσέλευση και η διενέργεια όλων των εργασιών, απαιτείται δηλαδή να έχουν προηγηθεί και οι διατυπώσεις της σύγκλησης), β) ότι θα πρέπει να παρέχεται σε όλους τους μετόχους η δυνατότητα συμμετοχής και ότι στη συγκέντρωση έλαβαν μέρος μόνο μέτοχοι, γ) να έχει όντως ασκηθεί το δικαίωμα της ψήφου για να σχηματιστεί η βούληση του οργάνου και δ) ότι σκοπός των μετόχων ήταν όντως να ασκήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στα πλαίσια της ΓΣ ως οργάνου της εταιρίας. Αν δεν συντρέχουν οι 11 Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών- Κεφαλαιουχικές εταιρίες, τεύχος β, Γ έκδοση, Σάκκουλας, 2009, σελ. 137-138. 12 139/1988 ΜονΠρΛαρ, ΕΕμπΔ/1988 (619) 15

παραπάνω προϋποθέσεις, δεν υπάρχει γενική συνέλευση με την έννοια του νόμου και επομένως ούτε απόφαση αυτής. v) Η έννοια της Απαρτίας Δέον να σημειωθεί εδώ τι εννοούμε όταν λέμε απαρτία: Απαρτία (quorum) σημαίνει τη συμπλήρωση, ολοκλήρωση ενός οργανικού, λειτουργικού συνόλου. Ακριβέστερα, σημαίνει συγκέντρωση των μετόχων στον οριζόμενο με την πρόσκληση τόπο, οι οποίοι κατέχουν μετοχές με δικαίωμα ψήφου, αντιστοιχούσες συνολικά σε συγκεκριμένο ποσοστό επί του μετοχικού κεφαλαίου, το οποίο απαιτείται εκάστοτε, κατά το νόμο ή το καταστατικό, να συγκεντρώνεται για να μπορεί να γίνει η συνεδρίαση και να λαμβάνονται εγκύρως αποφάσεις επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης (κεφαλαιακή απαρτία). Σκοπός της έννοιας της απαρτίας είναι το σώμα να έχει μια στοιχειωδώς αντιπροσωπευτικό. Στο σχηματισμό της απαρτίας δεν συνυπολογίζονται ασφαλώς οι προνομιούχες μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου, οι μη νόμιμα εκπροσωπούμενες στη ΓΣ μετοχές, και οι μετοχές, κατά το μέρος, που δεν αντιστοιχούν σε καταβεβλημένο πράγματι κεφάλαιο (κατά την ίδρυση ή επί μερικής καταβολής) (επιχείρημα εξ αντιδιαστολής από το αρ.29, που υπολογίζει την απαρτία σε ποσοστά επί του «καταβεβλημένου» εταιρικού κεφαλαίου). Σαφώς δεν συνυπολογίζονται στην απαρτία ούτε οι μετοχές που κατέχει η ίδια η εταιρεία (αρ.16 παρ.8 εδ.β ). Επειδή, δε, η απαιτούμενη απαρτία πρέπει να διατηρείται σε όλη τη διάρκεια των εργασιών της συνέλευσης, μέχρι και τη διεξαγωγή ψηφοφορίας, συνιστά αυτή προϋπόθεση, όχι μόνο συγκρότησης, αλλά και ουσιαστική προϋπόθεση έγκυρης λήψεως αποφάσεως. 2. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΝ ΣΤΙΣ Α.Ε. ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Οι διατάξεις που προβλέπουν το ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορά στις ΓΣ περιλαμβάνονται στο τρίτο κεφάλαιο του ν. 2190/1920. Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται διατάξεις που αφορούν στον τόπο και τον χρόνο της συνεδρίασης της τακτικής ΓΣ (άρθρο 25), στον χρόνο, το περιεχόμενο και τις δημοσιεύσεις της πρόσκλησης (άρθρα 26 και 26α), στα δικαιώματα των μετόχων πριν τη συγκληθείσα ΓΣ και ενόψει συνεδρίασής της (άρθρο 27), στη νομιμοποίηση των μετόχων και των αντιπροσώπων προς συμμετοχή τους στη συνέλευση (άρθρο 28), στα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας (άρθρα 29 και 31), στο δικαίωμα ψήφου, την άσκησή του και την υποχρέωση τήρησης της αρχής της 16

ισότητας μεταξύ των μετόχων (άρθρα 30-30β), στον τρόπο τήρησης πρακτικών της ΓΣ (άρθρο 32), στη σχέση της ΓΣ με τα λοιπά όργανα του νομικού προσώπου αλλά και στις αυτοτελείς αρμοδιότητές της (άρθρα 33-35) και τέλος ρυθμίσεις που αφορούν στις ελαττωματικές αποφάσεις της ΓΣ (άρθρα 35 α -35γ). Οι διατυπώσεις περί σύγκλησης και συγκρότησης, που προβλέπει λοιπόν ο νόμος σε αυτό το κεφάλαιο, είναι απαραίτητο να τηρηθούν για να λάβει εγκύρως αποφάσεις η ΓΣ των μετόχων. Σκοπός αυτών των διατάξεων είναι να εξασφαλίσουν την προάσπιση των συμφερόντων των μετόχων. Έτσι, οι διατάξεις περί σύγκλησης σκοπούν στη διασφάλιση της δυνατότητας όλων των μετόχων να προετοιμαστούν εγκαίρως για τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις, ενώ οι διατάξεις περί συγκρότησης έχουν σκοπό τη διασφάλιση της νόμιμης σύνθεσης του οργάνου προκειμένου να λάβει, καταρχήν, υποστατές αποφάσεις. Η διαδικασία που απαιτείται για να σχηματισθεί, να λειτουργήσει και να λάβει αποφάσεις η γενική συνέλευση των μετόχων μιας ανώνυμης εταιρίας, ως όργανο αυτής, περιλαμβάνει αντίστοιχα τρία στάδια. Τη σύγκληση, τη συγκρότηση και τον τρόπο λήψης των αποφάσεων. Οι ενέργειες, που οφείλουν να γίνονται σε κάθε στάδιο και που αποσκοπούν στη λήψη έγκυρων αποφάσεων, προσδιορίζονται στο νόμο με αναγκαστικές διατάξεις χάριν προστασίας των μετόχων. Συγκεκριμένα και εν συντομία, τα τρία στάδια της διαδικασίας της ΓΣ είναι : α) Σύγκληση της γενικής συνέλευσης: είναι η συντονισμένη πρόσκληση όλων των μετόχων να συγκεντρωθούν σε ορισμένο τόπο, για να συγκροτηθούν σε σώμα και να συνεδριάσουν,δηλαδή να αποτελέσουν το όργανο της ανώνυμης εταιρίας και λειτουργήσουν ως τέτοιο, ώστε να συζητήσουν και να λάβουν αποφάσεις επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης, που περιλαμβάνεται στην πρόσκληση. Η σύγκληση της γενικής συνέλευσης αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του ΔΣ της εταιρίας. Η σύγκληση της Γ.Σ. περιλαμβάνει όλες τις διαδικαστικές πράξεις, από τη λήψη της σχετικής απόφασης του ΔΣ έως την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσίευσης της 17

πρόσκλησης στο ΤΑΕ και στον τύπο 13. Ιδίως δε η πρόσκληση, ως πράξη, αποτελεί προϋπόθεση για το νομότυπο της σύγκλησης και σχετίζεται άμεσα με τη διαδικασία λήψης απόφασης καθώς και με το κύρος της, ενώ δεν ταυτίζεται εννοιολογικά με την σύγκληση, αν και στη νομολογία οι δύο όροι συγχέονται. Περαιτέρω η σύγκληση αποτελεί το πρώτο στάδιο της προδικασίας και είναι ουσιώδες διαδικαστικό και εννοιολογικό στοιχείο για την μετέπειτα συγκρότηση των μετόχων σε σώμα και περαιτέρω την ύπαρξη της ΓΣ ως οργάνου της ΑΕ, ώστε να μπορεί να λάβει υποστατές αποφάσεις. Είναι αυτονόητο ότι όλα αυτά τα στάδια αποτελούν μια αλληλουχία και αλληλοεπηρεάζονται. Η σύγκληση ανήκει στις αρμοδιότητες του ΔΣ, το οποίο έχει υποχρέωση να συγκαλέσει τη ΓΣ όταν συντρέχει είτε νόμιμος είτε καταστατικός λόγος σύγκλησης. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι καταστατικές ρήτρες που περιορίζουν ή περαιτέρω θέτουν όρους ή προϋποθέσεις στην αρμοδιότητα του ΔΣ να συγκαλέσει τη ΓΣ, θεωρούνται άκυρες. Ωστόσο, ρήτρες του καταστατικού, οι οποίες θέτουν πρόσθετες διατυπώσεις για τη γνωστοποίηση της πρόσκλησης στους μετόχους, με σκοπό την ασφαλέστερη ενημέρωσή τους, είναι καταρχήν έγκυρες 14. Παρόλ αυτά στις διατάξεις του ν.2190 που αφορούν στη γενική συνέλευση και οι οποίες βρίσκονται στο τρίτο του κεφάλαιο, δεν ορίζεται ρητά το αρμόδιο όργανο σύγκλησης της ΓΣ σε συνεδρίαση. Ωστόσο, από άλλες διατάξεις, διάσπαρτες στο Νόμο, συνάγεται το συμπέρασμα ότι αρμόδιο να συγκαλέσει τη ΓΣ είναι πρωτίστως το ΔΣ. Επιχειρήματα για αυτό το συμπέρασμα αντλούμε από : α) το άρθρο 95 ΑΚ όπου ορίζεται ότι «η διοίκηση συγκαλεί τη συνέλευση», β) το άρθρο 35β παρ.2 του ν.2190 που ορίζει ότι «για να είναι νόμιμη η σύγκληση θα πρέπει να προέρχεται από την εταιρία», γ) τέλος, στο ίδιο κατατείνουν πλαγίως και οι διατυπώσεις άλλων διατάξεων που αναγνωρίζουν το δικαίωμα ορισμένων προσώπων να ζητήσουν από το ΔΣ να συγκαλέσει συνέλευση όπως π.χ. της διάταξης του αρ. 39 παρ.1 όπως αναφέρεται κατωτέρω. 13 Β. Γ. Αντωνόπουλος, Δίκαιο Ανώνυμης Εταιρίας και ΕΠΕ, 4η έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, 2012, σελ. 375. 14 Βλ αναλυτικότερα σε Ι. Μάρκου, Η Γενική Συνέλευση των Μετόχων της ΑΕ Ερμηνεία άρθρων 25-35γ Ν. 2190/1920, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ. 289. 18

Κατ εξαίρεση, λοιπόν, δικαίωμα να συγκαλέσουν έκτακτη ΓΣ έχουν και οι μέτοχοι της μειοψηφίας που εκπροσωπούν το 1/20 (αρ.39 παρ.1) του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου, σε περίπτωση που το ΔΣ,μετά από αίτησή τους, δεν συγκάλεσε συνέλευση εντός προθεσμίας 20 ημερών από την επίδοση της αίτησης αυτής 15. Έτσι λοιπόν,το ΔΣ είναι επιφορτισμένο με την υποχρέωση να συγκαλεί τη ΓΣ όταν το επιβάλλει το καταστατικό ή ο νόμος. Για αυτό το ΔΣ ευθύνεται σε περίπτωση παραβίασης αυτής του της υποχρέωσης και συνεπώς γεννάται αξίωση αποζημίωσης της εταιρείας εναντίον των μελών του ΔΣ, η οποία εδράζεται όχι μόνο στην παράβαση του άρθρου 57 στοιχ. δ «με πρόθεση», αλλά και όταν συντρέχει αιτιώδης ζημία συνεπεία υπαίτιας παράβασης του παραπάνω καθήκοντος σύγκλησης της ΓΣ, κυρίως όταν αυτή (σύγκληση) επιβάλλεται από το συμφέρον της εταιρείας. 16 i) Διαδικαστικές πράξεις προϋποθέσεις σύγκλησης: Σε αδρές γραμμές η ΓΣ πρέπει να συγκαλείται ορισμένο χρόνο πριν την συνεδρίαση, να έχει ορισμένο σκοπό, όπως αυτός διαγράφεται στα θέματα ημερήσια διάταξης και η πρόσκληση να υποβάλλεται στις διατυπώσεις δημοσιότητας που προβλέπει ο νόμος. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το αρ. 26 του ν.2190, προβλέπεται ότι η ΓΣ πρέπει να συγκαλείται νομίμως σε συνεδρίαση είκοσι τουλάχιστον πλήρεις μέρες πριν την ημέρα της συνεδρίασης μη συνυπολογιζόμενης της ημέρας δημοσίευσης της πρόσκλησης και της ημέρας συνεδρίασης. Η εικοσαήμερη αυτή προθεσμία, βέβαια, έχει και τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στα αρ. 29 παρ.2,4 (περί επαναληπτικών ΓΣ όπως αυτά προβλέπουν) και 39 παρ.2 (περί πρόσθετων θεμάτων ημερήσιας διάταξης μετά από αίτηση της μειοψηφίας του 1/20). Η απόφαση δε του ΔΣ περί σύγκλησης της ΓΣ περιβάλλεται τον έγγραφο τύπο και τούτο επιβάλλεται από την ασφάλεια δικαίου, καθώς πρέπει να είναι σαφής και να υπάρχει ευχέρεια απόδειξης. Είναι φανερό, όπως έγινε νύξη και ανωτέρω, ότι αυτή η 15 Στην περίπτωση αυτή, η σύγκληση γίνεται μετά από απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 39 παρ. 1). 16 Σε περίπτωση όμως που συγκληθεί ΓΣ χωρίς να υπάρχει ανάγκη, δεν προκαλείται ελάττωμα στη συγκληθείσα ΓΣ αλλά ούτε καθίσταται ελαττωματική η ληφθείσα στο πλαίσιο αυτής (ΓΣ), απόφαση. 19

απόφαση του ΔΣ είναι η πρόσκληση (διαδικαστική πράξη) για τη σύγκληση της ΓΣ και έτσι πρέπει να περιέχει υποχρεωτικά την επωνυμία και την έδρα της εταιρίας, την ακριβή διεύθυνση του οικήματος, την ημερομηνία και την ώρα της συνεδρίασης, τα θέματα της ημερήσιας διάταξης με σαφήνεια, τους μετόχους που έχουν το δικαίωμα συμμετοχής, καθώς και ακριβείς οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο οι μέτοχοι θα μπορέσουν να μετάσχουν στη συνέλευση (26 παρ. 2) και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους αυτοπροσώπως ή δι αντιπροσώπου ή ενδεχομένως και εξ αποστάσεως (28 παρ. 6 και 7). Η πρόσκληση περαιτέρω υποβάλλεται στις διατυπώσεις δημοσιότητας που προβλέπονται στις διατάξεις των παρ. 2, 2α και 2β του άρθρου 26. Σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 2, η πρόσκληση θα πρέπει να δημοσιεύεται στο ΤΑΕ και ΕΠΕ, σε μία ημερήσια πολιτική εφημερίδα των Αθηνών και σε μία ημερήσια οικονομική εφημερίδα ( η οποία να εκδίδεται έξι μέρες την εβδομάδα, επί τριετία ως οικονομική εφημερίδα, έχει ορισμένη κυκλοφορία και πληρεί τις προϋποθέσεις που καθορίζονται με κοινή απόφαση των συναρμόδιων υπουργών) καθώς και σε μία εφημερίδα που εκδίδεται στον τόπο της έδρας της εταιρίας, αν η εταιρία έχει την έδρα της εκτός Αθηνών (26 παρ. 2) Εναλλακτικά για τις εταιρείες με μη εισηγμένες μετοχές στο ΧΑΑ, ο νόμος με την τροποποίηση του 2007, δίνει τη δυνατότητα να προβλέπουν στο καταστατικό τους διαφορετικές διατυπώσεις δημοσίευσης της πρόσκλησης (26 παρ. 2α) 17. Όσον αφορά σε εταιρίες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, ο νόμος δεν προβλέπει αντίστοιχες δυνατότητες καταστατικής πρόβλεψης εναλλακτικών δυνατοτήτων 17 Η εν λόγω διάταξη ενσωματώθηκε στο ν.2190 με το άρθρο 35 του Ν. 3604/2007, και προβλέπει ότι η δημοσίευση της πρόσκλησης μπορεί να περιορίζεται σε μια ημερήσια πολιτική εφημερίδα της Αθήνας ή της πρωτεύουσας του νομού της έδρας της εταιρείας, ή ότι η δημοσίευση της πρόσκλησης μπορεί να αντικατασταθεί με σχετική κοινοποίηση με δικαστικό επιμελητή ή με συστημένη επιστολή ή με παράδοση της πρόσκλησης, εφόσον οι μετοχές είναι ονομαστικές, στο σύνολό τους, και οι μέτοχοι έχουν γνωστοποιήσει εγκαίρως στην εταιρεία τη διεύθυνσή τους. Σε περίπτωση που η πρόσκληση επιδίδεται με συστημένη επιστολή, η αποστολή αυτής θα πρέπει, αποδεδειγμένα, να προηγείται πέντε (5) τουλάχιστον ημέρες της προβλεπόμενης από το νόμο ελάχιστης προθεσμίας δημοσίευσης της πρόσκλησης. Το καταστατικό των ιδίων εταιριών μπορεί ακόμη να προβλέπει ότι, για την πρόσκληση αρκεί ειδοποίηση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (E-mail) προς εκείνους τους μετόχους που έχουν γνωστοποιήσει εγκαίρως στην εταιρεία τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που διαθέτουν. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να προβλέπεται στο καταστατικό και ο τρόπος επιβεβαίωσης της αποστολής ή και της λήψης της πρόσκλησης με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο 20

δημοσίευσης της πρόσκλησης, και τούτο λόγω των αυξημένων αναγκών ενημέρωσης του επενδυτικού κοινού. Έτσι, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2β του άρθρου 26, επί εταιριών με μετοχές εισηγμένες στο Χρηματιστήριο η πρόσκληση, πέρα από τα στοιχεία που προβλέπονται στο άρθρο 26 παρ. 2, πρέπει να περιλαμβάνει και όσα ορίζονται αναλυτικά στην παρ. 2β του ίδιου άρθρου. Τέλος, στα άρθρα 26 α και 27 προβλέπονται και κάποιες επιπλέον διατυπώσεις που πρέπει να ακολουθηθούν. Έτσι, το ΔΣ έχει υποχρέωση είκοσι ημέρες πριν από κάθε ΓΣ (και δέκα πριν από κάθε επαναληπτική) να υποβάλει στην αρμόδια περιφέρεια επικυρωμένο αντίγραφο της ημερήσιας διάταξης με επεξηγηματική έκθεση θεμάτων που αναγράφονται σε αυτήν καθώς και ένα αντίτυπο του φύλλου των εφημερίδων στις οποίες δημοσιεύθηκε (άρθρο 26 α παρ. 1). Ακόμη, δέκα (10) ημέρες πριν από την τακτική Γενική Συνέλευση, κάθε μέτοχος μπορεί να πάρει από την εταιρεία τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις της, καθώς και τις σχετικές εκθέσεις του ΔΣ (άρθρο 27). ii) Εξαίρεση στην ανωτέρω διαδικασία - η καθολική ΓΣ. Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 26, δεν απαιτείται πρόσκληση για σύγκληση ΓΣ στην περίπτωση κατά την οποία στη συνέλευση παρίστανται ή αντιπροσωπεύονται μέτοχοι που εκπροσωπούν το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου, ήτοι οι κοινοί, προνομιούχοι, με ή χωρίς δικαίωμα ψήφου μέτοχοι, και κανείς δεν αντιλέγει στη λήψη αποφάσεων 18 (άρθρο 26 παρ. 3 και 25 εδ. τελ.). συγκεκριμένα σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη γίνεται δεκτό ότι δεν απαιτείται η σχετική απόφαση του ΔΣ και η περαιτέρω υλοποίησή της (πρόσκληση), και συνεπώς ούτε η σύνταξη και αποστολή, η δημοσίευση και η υποβολή της πρόσκλησης με τα σχετικά έγγραφα και φύλλα δημοσιεύσεων στην αρμόδια διοικητική αρχή (άρθρο 26α παρ. 1) καθώς και η εφαρμογή του άρθρου 27 παρ. 2 (τοιχοκόλληση των μετόχων που έχουν δικαίωμα συμμετοχής). Αναπληρώνεται τυχόν μη ύπαρξη καταστατικής πρόβλεψης, και όταν στη συνέλευση παρίστανται ή αντιπροσωπεύονται μέτοχοι που εκπροσωπούν το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου με δικαίωμα ψήφου και κανένας δε αντιλέγει στην πραγματοποίηση συνεδρίασης και τη 18 Η καθολική συμμετοχή των μετόχων δεν απαιτείται καθ όλη τη διάρκεια της ΓΣ. Η τυχόν αποχώρηση κάποιου μετόχου κατά τη διάρκεια δεν επηρεάζει το κύρος της. Βλ. Α. Κουλορίδας, Το δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας- Κατ άρθρον ερμηνεία του Κ.Ν.2190/1920 (επιμέλεια ύλης Ευάγγελος Περάκης) τόμος 1ος, Άρθρα 1-35γ,3η έκδοση, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, σελ. 1226. 21

λήψη αποφάσεων, η ΓΣ συνεδριάζει νόμιμα. Έτσι η καθολική ΓΣ αποκτά εκ του νόμου εξουσία. Εδώ, η σύγκληση υποκαθίσταται από την καθολική συμμετοχή (η καθολική συμμετοχή ωστόσο δεν απαιτείται καθ όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης και τυχόν αποχώρηση δεν επηρεάζει το κύρος της απόφασης) όλων των εταίρων και την κοινή βούλησή τους η συνάθροισή τους να έχει το χαρακτήρα συνέλευσης με σκοπό τη λήψη αποφάσεων 19. Η κοινή τους βούληση προσδίδει στην αυτόκλητη συγκέντρωση 20 των μετόχων το χαρακτήρα της οργανικής συγκρότησης του οργάνου με αποτέλεσμα να θεραπεύονται παρατυπίες της σύγκλησης γενικότερα 21. Οι ανωτέρω είναι προϋποθέσεις για το υποστατό τόσο της ΓΣ όσο και για το υποστατό των αποφάσεων που λαμβάνονται από αυτήν. Έτσι ελλειπούσης μίας από αυτές, η ΓΣ θα χαρακτηρισθεί ψευδώς ως «καθολική» αλλά στην πραγματικότητα δεν θα υφίσταται καν ΓΣ και συνεπώς η ληφθείσα απόφαση δεν θα είναι απόφαση καθολικής ΓΣ, αλλά ανυπόστατη απόφαση, αφού δεν πληρούται η νομοτυπική μορφή του συγκεκριμένου τύπου ΓΣ 22. 19 Η παρουσία όλων των μετόχων και ταυτόχρονα η αδιαμαρτύρητη αποδοχή των παραλείψεων παρατυπιών της πρόσκλησης ή της παραβίασης των νόμιμων τυπικών διατυπώσεων, μεταφράζεται σε οικειοθελή παραίτησή τους από την προστασία που τους παρέχει η εμπρόθεσμη σύγκληση, όσον αφορά την ενημέρωση και την προετοιμασία τους για τη συζήτηση και την ψηφοδοσία, βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλος, Ελαττωματικές αποφάσεις της ΓΣ ΑΕ, τόμος Ι- όψεις της ακυρωσίας, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ. 228. 20 Ι. Μάρκου σε, Η Γενική Συνέλευση των Μετόχων της ΑΕ Ερμηνεία άρθρων 25-35γ Κωδ. Ν. 2190/1920, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ. 118 21 Έγκυρη η λήψη αποφάσεων ακόμα και εάν πρόκειται για θέμα το οποίο δεν περιλαμβάνεται στην ημερήσια διάταξη ή και όταν η συνέλευση συγκλήθηκε από αναρμόδιο όργανο. Σχετ. ΕφΑθ 8877/2005, ΕλλΔνη 2006, 878. 22 Κ. Παμπούκης, Καθολική γενική συνέλευση, ΕλλΔνη 35,1994, 516 επ.: «όταν το οικείο πρακτικό εμφανίζει ως καθολική μια γενική συνέλευση, χωρίς αυτή να είναι, δεν έχουμε παράνομη σύνθεση της καθολικής γενικής συνέλευσης. Έχουμε, αυτοχρήμα, ανυπαρξία καθολικής γενικής συνέλευσης». «Κατά συνέπεια, και οι αποφάσεις που καταγράφει το πρακτικό, δεν είναι αποφάσεις καθολικής γενικής συνελεύσεως (.) είναι ανύπαρκτες ή ανυπόστατες ή φαινομενικές αποφάσεις. Γιατί, απλώς, αποτελούν προϊόντα ενός οργάνου που δεν υπήρξε ποτέ, που δεν λειτούργησε καθόλου.». Αντίθετος ο Σ. Κίντης, Ακυρότης και Ακυρωσία των αποφάσεων γενικής συνέλευσης της ανώνυμης εταιρίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2004, ο οποίος υποστηρίζει ότι «ακόμα και αν η ΓΣ χαρακτηρίστηκε ψευδώς ως καθολική στο τηρηθέν πρακτικό, τούτο δεν επιδρά στο πραγματικό της, αλλά μόνο στο κύρος της. Ειδικότερα, το στοιχείο της καθολικότητας αποτελεί εννοιολογικό στοιχείο μόνο της καθολικής ΓΣ και συνεπώς η έλλειψη αυτού επηρεάζει το κύρος μόνο αυτής και δεν αναιρεί την έννοια της ΓΣ εν συνόλω, αφού το χαρακτηριστικό αυτό 22

Με την αναγνώριση της καθολικής ΓΣ, ο νομοθέτης δεν υποβαθμίζει τις έννοιες της σύγκλησης και της πρόσκλησης, οι οποίες σαν ενότητα δεν παύουν να αποτελούν ουσιώδες εννοιολογικό στοιχείο της ΓΣ των μετόχων. Είναι λογικό ο νομοθέτης να επιτρέψει αυτή την απόκλιση, αν σκεφτεί κανείς ότι η έννοια της πρόσκλησης και ο σκοπός της είναι η διασφάλιση των συμφερόντων και των δικαιωμάτων των μετόχων (αν και έχει υποστηριχθεί ότι οι διατάξεις περί δημοσιότητας έχουν τεθεί για να διαφυλάττουν και το δημόσιο συμφέρον 23 εκτός από τα συμφέροντα των μετόχων) και επομένως η αδιαμαρτύρητη συμμετοχή τους στη ΓΣ θεραπεύει αυτή την απόκλιση. Συν τοις άλλοις η εξαίρεση αυτή της καθολικής ΓΣ διευκολύνει και πρακτικά μικρές εταιρείες ή «οικογενειακές» ΑΕ, ώστε να μην απαιτούνται χρονοβόρες και δαπανηρές- ασύμφορες διαδικασίες για τη σύγκληση της ΓΣ. Αυτός είναι και ένας λόγος που εισήχθη η έννοια της καθολικής ΓΣ ούτως ή αλλως. β) Συγκρότηση της γενικής συνέλευσης είναι η συγκέντρωση των μετόχων με ποσοστά επί του κεφαλαίου τόσα, όσα τουλάχιστον απαιτούνται κατά το νόμο για να σχηματισθεί οργανική ενότητα (σύνολο) προσώπων (απαρτία), ικανή να εκφράσει τη βούληση της εταιρίας, αποφασίζοντας επί των συζητούμενων θεμάτων. Από τη διατύπωση του αρ.35 α παρ.1 προκύπτει ότι εκτός από τη νόμιμη σύγκληση της ΓΣ, απαιτείται και νόμιμη συγκρότηση για να είναι έγκυρη η απόφασής της, απαιτείται δηλαδή να τηρείται η κατά το νόμο ή το καταστατικό σύνθεσή της ως οργάνου της ΑΕ ικανό να λάβει αποφάσεις επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης. Ο εταιρικός δεσμός ή αλλιώς η κτήση της ιδιότητας του μετόχου στην ΑΕ λόγω του κεφαλαιουχικού χαρακτήρα της, πραγματοποιείται με την απόκτηση μετοχών. Ως μέτοχοι αναγνωρίζονται, καταρχήν, τα πρόσωπα του άρθρου 8β αναλόγως με το είδος των μετοχών που έχουν (ανώνυμες ή ονομαστικές) 24. Επί ανώνυμων μετοχών, το δικαίωμα δεν είναι απαραίτητο για τον προσδιορισμό της». Ομοίως και σε Ν. Ρόκα, Εμπορικές Εταιρίες, εκδ. 2012, σελ. 276, και ΕφΑθ 4955/2011 ΕλΔνη 2013, 763. 23 Βλ Ι.. Πασσιά, Το δίκαιον της ΑΕ, τόμ.ιι, εκδόσεις Σάκκουλα, σελ. 385. 24 Δικαίωμα συμμετοχής αναγνωρίζεται και σε κατόχους «προσωρινών τίτλων». Σύμφωνα με το άρθρο 8β παρ. 3 πριν από την έκδοση και χορήγηση μετοχών μπορούν να εκδίδονται «προσωρινοί τίτλοι» ή προσωρινές αποδείξεις, οι οποίες αποτελούν αποδεικτικό έγγραφο συμμετοχής στην εταιρία. Για τις μετοχές 23

ψήφου συνδέεται άρρηκτα με την κυριότητα επί του τίτλου, άρα δικαιούχος της ψήφου είναι ο κύριος ή ορθότερα ο κομιστής του τίτλου σύμφωνα με τα ειδικότερα στα άρθρα 1110 ΑΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 888 ΑΚ 25. Αντίθετα, στις ονομαστικές μετοχές δικαιούχος λογίζεται ο εγγεγραμμένος στα ειδικά βιβλία της εταιρίας (άρθρο 8β παρ. 6) 26. Το δικαίωμα ψήφου δε, μπορεί να ασκηθεί είτε αυτοπροσώπως είτε με αντιπρόσωπο. Εκτός από την μετοχική ιδιότητα, για τη νόμιμη συμμετοχή στη συνεδρίαση απαιτείται και η τήρηση ορισμένης διαδικασίας για την απόδειξή της, όπως προβλέπεται στο άρθρο 28 παρ 1. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει ότι 5 μέρες πριν από τη συνεδρίαση της ΓΣ πρέπει να κατατεθούν οι μετοχές στο ταμείο της εταιρείας, στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ή σε οποιαδήποτε Τράπεζα στην Ελλάδα ή όπου αλλού προβλέπει το καταστατικό (αρ.28 παρ.2). Αν δεν τηρηθεί αυτή η διαδικασία, ο μέτοχος μπορεί να συμμετάσχει μόνο ύστερα από άδεια της ΓΣ (άρθρο 28 παρ. 4). Αυτή η διαδικασία δεν έχει το χαρακτήρα ουσιαστικής προϋπόθεσης για την παράσταση στη ΓΣ αλλά αποτελεί μέσο απόδειξης του δικαιώματος παράστασης και προαναγγελία συμμετοχής στη ΓΣ. Έχει επίσης σκοπό την προετοιμασία της συνεδρίασης αλλά και τις απαραίτητες ζυμώσεις μεταξύ των μετόχων ώστε να ασκήσουν αποτελεσματικά τα που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο (άυλες) και καταχωρημένες στα αρχεία συστήματος άϋλων τίτλων, το κεντρικό αποθετήριο αξιών εκδίδει σχετική βεβαίωση η οποία ισοδυναμεί προς απόδειξη της κατάθεσης των μετοχών (28 α παρ. 4). 25 Βλ. σχετικά και άρθρο 8β παρ. 5. 26 Π.χ.σε επικαρπία μετοχών δικαιούται να μετέχει στη ΓΣ ο επικαρπωτής και όχι ο ψιλός κύριος (1177 ΑΚ), εκτός αν ορίσθηκε διαφορετικά στο καταστατικό (άρθ. 30 α παρ. 2), σε ενεχύραση μετοχών δικαίωμα παράστασης στη ΓΣ έχει ο ενεχυραστής (ΑΚ 1245) που διατηρεί την κυριότητα του τίτλου και όχι ο ενεχυρούχος δανειστής, εφόσον δεν ορίσθηκε διαφορετικά (άρθ. 30 α παρ. 1), σε κατάσχεση μετοχών δικαιούται να μετέχει και να ασκεί το δικαίωμα ψήφου στη ΓΣ, μέχρι την έκδοση τελεσίδικης απόφασης, ο καθ ού η κατάσχεση που είναι και κύριος των μετοχών, σε μετοχές που κατέχονται από κοινού και εξ αδιαιρέτου από περισσότερους του ενός δικαιούχους, οι μέτοχοι οφείλουν να γνωστοποιήσουν στην εταιρία ένα πρόσωπο το οποίο θα ασκεί τα δικαιώματα εκ των μετόχων έναντι της εταιρίας, κατ εφαρμογή των διατάξεων για την κοινωνία (785 επ. ΑΚ), επί μερικής καταβολής του κεφαλαίου οι καταβάλλοντες τις ληξιπρόθεσμες δόσεις έχουν δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στις ΓΣ, στην πτώχευση παρίσταται στη ΓΣ αντί του πτωχεύσαντος εμπόρου ο σύνδικος, σε περίπτωση ανικάνου για δικαιοπραξία προσώπου, το δικαίωμα ψήφου ασκείται από το νόμιμο εκπρόσωπό του, ομοίως και αν πρόκειται για νομικό πρόσωπο οπότε και το δικαίωμα θα ασκηθεί από το αρμόδιο όργανο που εκπροσωπεί το νομικό πρόσωπο, τέλος μέτοχος θεωρείται και ο έμμεσος αντιπρόσωπος μέχρι να μεταβιβάσει τις μετοχές του στον τρίτο. 24

δικαιώματά τους. Περαιτέρω το ΔΣ, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 5, οφείλει να ασκήσει τον απαραίτητο έλεγχο νομιμοποίησης και έτσι να προβεί στη σύνταξη του πίνακα όσων έχουν δικαίωμα ψήφου, ώστε να διασφαλιστεί η συμμετοχή μόνο μετόχων στη ΓΣ. Αντιθέτως, δεν απαιτείται όταν η ΓΣ συνέρχεται σε νέα ημερομηνία μετά από αναβολή αφού πρόκειται για συνέχιση της προηγούμενης συνέλευσης. Τέλος, 48 ώρες πριν τη ΓΣ, ο πίνακας αυτός τοιχοκολλάται σε εμφανή θέση του καταστήματος της εταιρείας, στον οποίο αναγράφονται και οι τυχόν εκπρόσωποί τους καθώς και ο αριθμός των μετοχών και των ψήφων που αυτές παρέχουν, αλλά και οι διευθύνσεις τους και οι διευθύνσεις των αντιπροσώπων τους (άρθρο 27 παρ. 2). Αφού λοιπόν τηρηθούν οι παραπάνω διαδικαστικές προϋποθέσεις, ο μέτοχος νομιμοποιείται να ασκήσει στη ΓΣ τα δικαιώματα που απορρέουν από την μετοχική του ιδιότητα και συνοψίζονται στο δικαίωμα συμμετοχής στη ΓΣ. Αυτά είναι: το δικαίωμα παράστασης, συζήτησης, υποβολής προτάσεων ή ερωτήσεων καθώς και αναγραφής γνώμης στα πρακτικά και κυρίως το δικαίωμα ψήφου. Το δικαίωμα ψήφου το ασκεί ανάλογα προς το ποσοστό κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει κάθε μετοχή, έτσι κάθε μετοχή για την οποία υφίστανται οι νόμιμες προϋποθέσεις παρέχει δικαίωμα ψήφου. Μέχρι και τη συγκρότηση της ΓΣ και τις προπαρασκευαστικές πράξεις αυτής, βρισκόμαστε στο στάδιο της προδικασίας. Κατωτέρω θα δούμε συνοπτικά την κυρίως διαδικασία, ήτοι τη συνεδρίαση της ΓΣ. γ) Τρόπος λήψεως των αποφάσεων Η ως άνω νομίμως συγκροτηθείσα ΓΣ μπορεί να προχωρήσει περαιτέρω σε συζήτηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης, είτε για κάθε θέμα χωριστά είτε από κοινού, έπειτα στην εκδήλωση της δήλωσης βούλησης των μετόχων δια της ψηφοφορίας, στη διαμόρφωση και τη λήψη αποφάσεων επί των θεμάτων. Το στάδιο της συζήτησης των θεμάτων μπορεί να παρακαμφθεί καθώς δεν είναι υποχρεωτικό σύμφωνα με το νόμο. Για τη συνεδρίαση της ΓΣ απαιτείται η ύπαρξη προεδρείου, το οποίο φροντίζει για την τήρηση της διαδικασίας και κυρίως θέτει τις προτάσεις σε ψηφοφορία. Για τη συζήτηση και τις αποφάσεις που λαμβάνονται τηρούνται πρακτικά, τα οποία καταχωρίζονται σε περίληψη 27 στο ομώνυμο βιβλίο (βιβλίο πρακτικών), ενώ για τις εταιρίες με μετοχές 27 Εκτός αν κάποιος μέτοχος απαιτήσει πλήρη καταγραφή της γνώμης του. 25