ΚΛΑ ΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ 8 ΚΛΑ ΟΣ ΕΦΗΜΕΡΙ ΩΝ-ΠΕΡΙΟ ΙΚΩΝ. Μάρτιος Έρευνα-Σύνταξη: ρ αγκαλίδης Αθανάσιος ΜΟΝΑ Α ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΟΡΩΝ

ΚΛΑ ΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ 8 ΚΛΑ ΟΣ ΕΦΗΜΕΡΙ ΩΝ-ΠΕΡΙΟ ΙΚΩΝ Μάρτιος 2009 Έρευνα-Σύνταξη: ρ αγκαλίδης Αθανάσιος 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.Περιγραφή - Ταξινόµηση κλάδου 3 2.Θεσµικό Πλαίσιο 3 3.Παραγωγική ιαδικασία 4 4. ιάρθρωση του Κλάδου 6 5.Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση 11 6.Συνθήκες Αγοράς Ανταγωνισµός 15 7.Κυκλοφορίες και µερίδια αγοράς 17 8.Η Παγκόσµια αγορά 21 9.Οικονοµικά στοιχεία του κλάδου 23 10.Προβλήµατα του κλάδου 25 9. Συµπεράσµατα-Προοπτικές του κλάδου 30 S.W.O.T. Ανάλυση Κλάδου MME 31 Βιβλιογραφία-πηγές 32 2

1. Περιγραφή - Ταξινόµηση κλάδου Ο κλάδος Έκδοσης Εφηµερίδων-Περιοδικών περιλαµβάνει την έκδοση εφηµερίδων περιοδικών και τις συναφείς εκτυπωτικές εργασίες. Από στατιστική άποψη ο κλάδος υπάγεται στην Βιοµηχανία, στους κλάδους εκδόσεων και εκτυπώσεων, ενώ οι ηλεκτρονικές εκδόσεις εφηµερίδων-περιοδικών στις Υπηρεσίες. Σύµφωνα µε την κωδικοποίηση NACE στα έντυπα Μ.Μ.Ε. περιλαµβάνονται οι ακόλουθοι υποκλάδοι: 22.12 Έκδοση εφηµερίδων 22.13 Έκδοση περιοδικών κάθε είδους 22.21 Εκτύπωση εφηµερίδων 22.22 Εκτύπωση π.δ.κ.α. 22.24 ραστηριότητες προεκτύπωσης 22.25 Βοηθητικές δραστηριότητες συναφείς µε την εκτύπωση 72.60 Άλλες δραστηριότητες συναφείς µε την πληροφορική 2. Θεσµικό Πλαίσιο Το νοµικό πλαίσιο ιδιαίτερα στον κλάδο έκδοσης εφηµερίδων είναι σχετικά αυστηρό και έχει σαν κύριους σκοπούς τη διασφάλιση της διαφάνειας και τον περιορισµό της διαπλοκής, την πολυφωνία και την ενίσχυση της βιωσιµότητας των επαρχιακών και των µικρών εφηµερίδων. Οι σηµαντικότεροι νόµοι και αποφάσεις είναι: Νόµος 1746/87: Περί ονοµαστικοποίησης των µετοχών των εκδοτικών επιχειρήσεων. N.3051(Αρ.ΦΕΚ:220):Συνταγµατικά κατοχυρωµένες ανεξάρτητες αρχές, τροποποίηση και συµπλήρωση του συστήµατος προσλήψεων στο δηµόσιο τοµέα και συναφείς ρυθµίσεις. N.3166/2003(Αρ.ΦΕΚ:178):Οργάνωση και λειτουργία Γραφείων Τύπου και ΜΜΕ και ρυθµίσεις για τον ευρύτερο τοµέα των ΜΜΕ. Νόµος 1806/88:Σχετικά µε την υποβολή ετήσιων δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης της εκδοτικής επιχείρησης, των µετόχων και των µελών του.σ. Νόµος 2328/95:Γνωστοποίηση στα Υπουργεία Τύπου και Ανάπτυξης, καθώς και στην ΕΙΗΕΑ νέων εκδόσεων εντύπων. N.19734(Αρ.ΦΕΚ:1447 B):Καθορισµός ηµερήσιων & εβδοµαδιαίων νοµαρχιακών εφηµερίδων (πρώην επαρχιακών),ηµερήσιων & εβδοµαδιαίων τοπικών(πρώην επαρχιακών εντός των νοµών Αττικής & Θεσ/νίκης) µε δυνατότητα δηµοσίευσης προσκλήσεων Γενικών Συνελεύσεων ΑΕ & Ισολογισµών ΑΕ & ΕΠΕ N.3242(/2004Αρ.ΦΕΚ:102):Ρυθµίσεις για την οργάνωση και λειτουργία της Κυβέρνησης, τη διοικητική διαδικασία και τους Ο.Τ.Α.(αφορά την Κατάργηση Υπουργείου Τύπου και Μ.Μ.Ε- Σύσταση Γενικών Γραµµατειών). N.3414/2005(Αρ.ΦΕΚ:279Α):Τροποποίηση του Ν. 3310/2005 "Μέτρα για τη διασφάλιση της διαφάνειας και την αποτροπή καταστρατηγήσεων κατά τη διαδικασία σύναψης δηµοσίων συµβάσεων" (ΦΕΚ 30/Α /14.2.2005). N.3444/2006(Αρ.ΦΕΚ:46):Σύσταση "Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου" - Ρύθµιση θεµάτων Γενικής Γραµµατείας Επικοινωνίας, Γενικής Γραµµατείας Ενηµέρωσης και άλλες διατάξεις. N.3548(Αρ.ΦΕΚ:68):Καταχώριση δηµοσιεύσεων του ηµοσίου στο νοµαρχιακό και τοπικό τύπο & άλλες διατάξεις. N.3592/2007(Αρ.ΦΕΚ:161):Συγκέντρωση και αδειοδότηση Επιχειρήσεων Μέσων Ενηµέρωσης και άλλες διατάξεις. N.3603/2007(Αρ.ΦΕΚ:188):Ρύθµιση θεµάτων ηµοσκοπήσεων (Ν. 3603/2007) N.3688/2008(Αρ.ΦΕΚ:163):Πολιτιστικό Κέντρο Ελληνικής Αστυνοµίας & άλλες διατάξεις. Π..310/1996(Αρ.ΦΕΚ:214):Για τον έλεγχο της διαφάνειας στον ευρύτερο χώρο των ΜΜΕ Π..60/1997(Αρ.ΦΕΚ:53): ιαφάνεια ως προς την απασχόληση σε Υπηρεσίες Τύπου και ηµοσίων Σχέσεων και την πραγµατοποιηθείσα διαφηµιστική δαπάνη του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα 3

Π.. 261/1997(Αρ.ΦΕΚ:186 A):Για τη διαφάνεια στη διαφηµιστική προβολή του ηµοσίου και του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα (Π.. 261/97) Π.. 39/2001(Αρ.ΦΕΚ:28):Καθιέρωση µίας διαδικασίας πληροφόρησης στον τοµέα των τεχνικών προτύπων και προδιαγραφών και των κανόνων σχετικά µε τις υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών σε συµµόρφωση προς τις Οδηγίες 98/34/ΕΚ και 98/48/ΕΚ Π.. 131/2003(Αρ.ΦΕΚ:116):Προσαρµογή στην Οδηγία 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε ορισµένες νοµικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εµπορίου, στην εσωτερική αγορά (οδηγία για το ηλεκτρονικό εµπόριο) Π.. 191/2008(Αρ.ΦΕΚ:251): Ιδρυση & Καταστατικό Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων Α.Ε. (ΑΠΕ-ΜΠΕ Α.Ε.). Εγκύκλιος 2328/2003(Αρ.ΦΕΚ:2158):Καθορισµός αναγκαίων λεπτοµερειών για την εφαρµογή της παρ. 15 του άρθρου 13 του Ν. 2328/95, όπως ισχύει. Εγκύκλιος 17279/2005(Αρ.ΦΕΚ:1252 Β):Τροποποίηση της αριθµ. 11387/Σ1/2158 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β 712) και κατάργηση της αριθµ. 23726/Ε3/5077 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β 1674) Εγκύκλιος 18130/2007(Αρ.ΦΕΚ:1226 B):Καθορισµός ηµερήσιων και εβδοµαδιαίων νοµαρχιακών (πρώην επαρχιακών),ηµερήσιων και εβδοµαδιαίων τοπικών εφηµερίδων (πρώην επαρχιακών εντός των νοµών Αττικής και Θεσ/κης) που έχουν τη δυνατότητα καταχώρισης δηµοσιευµάτων των φορέων του ηµοσίου. Εγκύκλιος 19147/2007(Αρ.ΦΕΚ:1388 Β):Εφαρµογή της παρ. 1 του άρθρου 10 του Ν. 3021/2002 Εγκύκλιος 19729/2007(Αρ.ΦΕΚ:1479 Β):Καθορισµός εβδοµαδιαίων πανελλήνιας κυκλοφορίας εφηµερίδων που έχουν τη δυνατότητα καταχώρησης προσκλήσεων Γενικών Συνελεύσεων Α.Ε. και Ισολογισµών Α.Ε. & Ε.Π.Ε. Εγκύκλιος 20738/2007(Αρ.ΦΕΚ:1650 Β):Όροι, προϋποθέσεις και χρόνος προβολής κατά την προεκλογική περίοδο των πολιτικών κοµµάτων και συνασπισµών κοµµάτων, που εκπροσωπούνται στη Βουλή των Ελλήνων και στην Ευρωβουλή, από τους δηµόσιους και ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθµούς. Εγκύκλιος 28813/2007(Αρ.ΦΕΚ:2266 Β):Ειδικό τιµολόγιο και λεπτοµέρειες που είναι αναγκαίες για την εφαρµογή της παρ. 1 του άρθρου 20 του ν. 2644/1998 και τν παρ. 1 του άρθρου 10 του ν. 3021/2002 σχετικά µε την αεροπορική µεταφορά του Τύπου Εγκύκλιος 3123/2008(Αρ.ΦΕΚ:200 Β):Τροποποίηση & συµπλήρωση της υπ' αριθµ. 18130/11-07-2007 απόφασης σχετικά µε τον καθορισµό των ηµερησίων και εβδοµαδιαίων νοµαρχιακών και τοπικών εφηµερίδων µε δυνατότητα καταχώρισης κρατικών δηµοσιεύσεων. Εγκύκλιος 3227/2008(Αρ.ΦΕΚ:148 Β):Καθορισµός ειδικών τιµολογίων διακίνησης εφηµερίδων και περιοδικών στο εσωτερικό της χώρας. Πηγή: Υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ 3. Παραγωγική ιαδικασία Η παραγωγή εφηµερίδων και περιοδικών περιλαµβάνει τα εξής βασικά στάδια: Παραγωγή - Σύνταξη: Στο στάδιο αυτό υλοποιείται το πρωτογενές υλικό των εντύπων, δηλαδή η έντυπη ύλη(ειδήσεις, άρθρα, διαφηµίσεις, φωτογραφίες, σκίτσα κ.τ.λ.). Η όλη διαδικασία επιτελείται από συντάκτες, δηµοσιογράφους, αρθρογράφους, φωτογράφους, σκιτσογράφους, διορθωτές-επιµελητές ύλης, καλλιτεχνικούς επιµελητές, σελιδοποιούς, τεχνικούς υπολογιστών και γραφικών τεχνών. Επιλογή Θεµατολογίας: Η αρχισυνταξία του εντύπου σε συνεργασία µε τους συντάκτες αποφασίζει για τη θεµατολογία του τεύχους και αναθέτει τις επιµέρους εργασίες στις αρµόδιες οµάδες. Μετά το συντονισµό και τη συγκέντρωση της ύλης από τους συντάκτες, πραγµατοποιείται η διόρθωση και η επιµέλεια των κειµένων και η µεταφορά τους σε ηλεκτρονική µορφή. Προεκτυπωτικές εργασίες: Περιλαµβάνονται η σελιδοποίηση(page layout) του πρωτογενούς υλικού, εκτύπωση δειγµάτων για έλεγχο-διορθώσεις, ηλεκτρονική φωτοστοιχειοθεσία, παραγωγή φίλµ, µοντάζ των τυπογραφικών όψεων(8, 16 ή 32 σελίδων) και η παραγωγή τσίγκων πιεστηρίου. Εκτύπωση: Οι τσίγκοι µεταφέρονται στα πιεστήρια(κυλινδρικά ή επίπεδα) όπου πραγµατοποιείται η εκτύπωση, το δίπλωµα και το κόψιµο των φύλλων(αυτόµατα ή µε διπλωτικές µηχανές), η συσκευασία και η οµαδοποίηση κατά αποστολή. Στα πολυσέλιδα 4

περιοδικά προηγείται βιβλιοδεσία µε ραφή και κόλληση. Οι εφηµερίδες και ορισµένα περιοδικά τυπώνονται σε κυλινδρικά πιεστήρια που εξασφαλίζουν υψηλή ταχύτητα και αυτοµατοποίηση εργασιών, ενώ τα περιοδικά σε επίπεδα πιεστήρια που εξασφαλίζουν υψηλή ποιότητα και επιτρέπουν την εκτύπωση σε χαρτί πολυτελείας. Οι µεγάλες εκδοτικές επιχειρήσεις διαθέτουν ιδιόκτητες καθετοποιηµένες εκτυπωτικές µονάδες, ενώ οι µικρότερες αναθέτουν την εκτύπωση σε τρίτους(φασόν) ή συνεργάζονται µέσω κοινοπραξιών, συµµετοχών κ.τ.λ. µε µεγαλύτερες εταιρίες. ιανοµή: Λόγω της εξαιρετικά µικρής διάρκειας ζωής των εφηµερίδων(µερικές ώρες) και των γεωγραφικών και λοιπών ιδιαιτεροτήτων της Ελληνικής αγοράς (πολυδιάσπαση του χώρου, µεγάλες αποστάσεις, ανεπαρκείς ταχυδροµικές υπηρεσίες, υπερβολικός αριθµός τίτλων, χαµηλή αναγνωσιµότητα κ.τ.λ.) ο ρόλος της διανοµής είναι καθοριστικός για την λειτουργία αλλά και τη βιωσιµότητα του κλάδου. Η δοµή του δικτύου διανοµής, όπως διαµορφώθηκε την τελευταία δεκαετία, απαντά στις ιδιαιτερότητες αυτές µε ευελιξία και συµβάλει ουσιαστικά στην αποδοτική λειτουργία των εφηµερίδων (έγκαιρη τροφοδοσία όλων των περιοχών της χώρας, αµφίδροµη πληροφόρηση για προγραµµατισµό παραγωγής και αποστολών, περιορισµός των επιστροφών).στη δοµή του συστήµατος περιλαµβάνονται δύο µεγάλα πρακτορεία διανοµής Ελληνικού(Ευρώπη και Άργος) και ένα ξενόγλωσσου τύπου(εταιρία διανοµής ξένου τύπου), κέντρα διανοµής Αθηνών και υποκαταστήµατα Θεσσαλονίκης, οι εφηµεριδοπώλες(αθηνών - Θεσσαλονίκης) και οι υποπράκτορες της Επαρχίας που τροφοδοτούν περίπου 12.000 σηµεία λιανικής πώλησης (περίπτερα, ψιλικατζίδικα, βιβλιοπωλεία, press corner κ.τ.λ.) σε όλη τη χώρα. Το σύνολο σχεδόν των εφηµερίδων διανέµονται µέσω του δικτύου διανοµής από τα σηµεία λιανικής, ενώ η διάθεση µέσω συνδροµών, courier ή µε ίδια µέσα, περιορίζεται σε ορισµένες οικονοµικές, επαρχιακές ή µη ηµερήσιες εφηµερίδες µικρής κυκλοφορίας. Οι εφηµερίδες που διανέµονται δωρεάν (free press), δεν διατίθενται µέσω πρακτορείων αλλά µέσω ιδιόκτητων δικτύων διανοµής. Η παράδοση των εφηµερίδων στα πρακτορεία πραγµατοποιείται µεταξύ 2 και 3 η ώρα το βράδυ, αφού έχει ήδη γίνει (στη φάση του πιεστηρίου) η κατανοµή των αποστολών κατά τελικό παραλήπτη. Σε πρώτη φάση παραδίδονται οι αποστολές που γίνονται µέσω λιµανιών και αεροδροµίων καθώς και οι αποστολές αποµακρυσµένων περιοχών. Στη συνέχεια γίνονται οι παραδόσεις στους υποπράκτορες οι οποίοι τα διανέµουν στα σηµεία λιανικής πώλησης. Το 85% των αποστολών γίνεται µε φορτηγά αυτοκίνητα του δικτύου(πρακτορείων, κέντρων διανοµής, υποκαταστηµάτων, υποπρακτορείων και εφηµεριδοπωλών), το 10% αεροπορικώς και το 5% µε πλοία. Η διαδικασία διανοµής έχει ολοκληρωθεί µεταξύ 6:30 και 11:00 π.µ. σε όλη τη χώρα, ενώ οι περισσότερες παραδόσεις έχουν ολοκληρωθεί µέχρι τις 8:30. 5

Η σηµαντική βελτίωση των χρόνων παράδοσης ιδιαίτερα στα µεγάλα αστικά κέντρα της επαρχίας (µείωση χρόνου από 2 µέχρι 4 ώρες) που επιτεύχθηκε την τελευταία δεκαετία, συνέβαλε καθοριστικά στην συγκράτηση της κυκλοφορίας σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό επί των πωλήσεων που πραγµατοποιούν οι εφηµερίδες πανελλήνιας εµβέλειας(αθηναϊκές) στην επαρχία αυξήθηκε από 48% το 1999 σε περίπου 55% το 2006. 4. ιάρθρωση του Κλάδου Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου Τύπου και ΜΜΕ, στην Ελλάδα κυκλοφορούν περισσότεροι από 7.000 τίτλοι εφηµερίδων και περιοδικών κάθε είδους, αριθµός δυσανάλογος για τον πληθυσµό και τα χαµηλά επίπεδα αναγνωσιµότητας στη χώρα µας. Οι περισσότεροι βέβαια από αυτούς δεν αποτελούν αντικείµενο κάποιας επιχειρηµατικής δραστηριότητας αλλά εκδίδονται από κάθε µορφής συλλόγους ή οργανώσεις (εθνικο-τοπικοί ή πολιτιστικοί σύλλογοι, επαγγελµατικές οργανώσεις, κ.τ.λ.) και δεν µπορούν να χαρακτηρισθούν σαν εφηµερίδες. Από τους 2546 τίτλους που χαρακτηρίζονται 6

σαν εφηµερίδες οι 361 είναι ηµερήσιες εφηµερίδες(ποσοστό 14%), οι 733 (29%) εβδοµαδιαίες και οι υπόλοιπες 1456 (57%) µε περιοδικότητα µεγαλύτερη της εβδοµάδας(10ηµερη, 15θήµερη ή µηνιαία). Περιοδικότητα Ελληνικών Εφηµερίδων Περιοδικότητα έκδοσης περιοδικών 0,9% 14% 27,6% 1,4% 37,7% ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ Ηµερήσια Εβδοµαδιαία ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΒ ΟΜΑ ΙΑΙΟ ΙΜΗΝΙΑΙΟ 57% 29% >Εβδοµάδος 2,4% 30,0% 15ΘΗΜΕΡΟ ΛΟΙΠΑ Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Τύπου & ΜΜΕ Οι περισσότερες εφηµερίδες εκδίδονται στην Αθήνα και την περιοχή Αττικής ενώ υπάρχει πληθώρα τίτλων σε όλους τους νοµούς της χώρας. Τίτλοι εφηµερίδων και περιοδικών ανα νοµό* ΝΟΜΟΙ Εφηµερίδες Περιοδικά ΝΟΜΟΙ Εφηµερίδες Περιοδικά ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 62 31 ΚΟΖΑΝΗΣ 34 12 ΑΡΓΟΛΙ ΑΣ 28 9 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 44 12 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 26 10 ΚΥΚΛΑ ΩΝ 40 20 ΑΡΤΑΣ 21 8 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 28 4 ΑΤΤΙΚΗΣ 1.100 2.426 ΛΑΡΙΣΑΣ 37 23 ΑΧΑΙΑΣ 61 54 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 12 7 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 34 10 ΛΕΣΒΟΥ 23 23 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 15 3 ΛΕΥΚΑ ΑΣ 14 2 ΡΑΜΑΣ 17 6 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 20 16 Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ 32 14 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 37 12 ΕΒΡΟΥ 37 15 ΞΑΝΘΗΣ 18 5 ΕΥΒΟΙΑΣ 46 10 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 5 1 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 4 0 ΠΕΛΛΑΣ 35 6 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 9 5 ΠΙΕΡΙΑΣ 36 6 ΗΛΕΙΑΣ 18 3 ΠΡΕΒΕΖΑΣ 23 3 ΗΜΑΘΙΑΣ 36 11 ΡΕΘΥΜΝΟΥ 8 6 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 30 25 ΡΟ ΟΠΗΣ 36 17 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 16 1 ΣΑΜΟΥ 9 3 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 117 218 ΣΕΡΡΩΝ 39 15 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 37 26 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 15 5 ΚΑΒΑΛΑΣ 44 11 ΦΘΙΩΤΙ ΑΣ 19 6 ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ 20 4 ΦΛΩΡΙΝΗΣ 22 5 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 20 2 ΦΩΚΙ ΑΣ 15 6 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 35 15 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 20 10 ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ 17 4 ΧΑΝΙΩΝ 30 12 ΚΙΛΚΙΣ 14 1 ΧΙΟΥ 31 6 Περιλαµβάνονται µόνον οι τίτλοι που χαρακτηρίζονται από το Υπουργείο Τύπου σαν Εφηµερίδες και Περιοδικά. Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Τύπου & ΜΜΕ 7

Από το σύνολο των εφηµερίδων, οι 600 περίπου αποτελούν αντικείµενο επιχειρηµατικής δραστηριότητας (70 στην Αθήνα και 550 στην επαρχία), αλλά και πάλι το πλήθος τους δεν µπορεί να αιτιολογηθεί µε αµιγώς επιχειρηµατικά κριτήρια. Στον κλάδο έκδοσης εφηµερίδων-περιοδικών δραστηριοποιείται µεγάλος αριθµός επιχειρήσεων κυρίως οικογενειακής µορφής αλλά υπάρχουν και αρκετές επιχειρήσεις ελεγχόµενες από µεγάλους επιχειρηµατικούς οµίλους ΜΜΕ ή και λοιπών δραστηριοτήτων. Οι µεγάλοι όµιλοι ελέγχουν επίσης και άλλα ΜΜΕ όπως περιοδικά, ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθµούς και internet(on line εκδόσεις, portals, κτλ). Οι µεγαλύτεροι όµιλοι ή επιχειρήσεις ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον κλάδο είναι οι ακόλουθοι. ΟΛ (Συγκρότηµα Λαµπράκη): Εκδίδει τις εφηµερίδες Το Βήµα, Το Βήµα της Κυριακής, Τα Νέα, Τα Νέα Σαββατοκύριακο, την Εξέδρα και τα ενθετά τους, Ταχυδρόµος, Βηmagazino, TV Guide, Vmen, ΒηµαDonna κτλ., τα περιοδικά RAM, National Geographic, Hitech, Vita, Γάµος, Το Παιδί µου κι Εγώ και τη ικτυακή Πύλη in.gr. Ο όµιλος περιλαµβάνει επίσης αρκετές επιχειρήσεις στους τοµείς των εκτυπώσεων, της ψυχαγωγίας και του τουρισµού, ενώ συµµετέχει και στο πρακτορείο διανοµής Άργος. Πήγασος Εκδοτική ΑΕ(Όµιλος Μπόµπολα): Εκδίδει τις εφήµερίδες Έθνος, Έθνος της Κυριακής, Πρώτο Θέµα, την οικονοµική εφηµερίδα Ηµερησία, τα ένθετα TV Έθνος, Οδηγός για το σπίτι, Χρήµασπορ, Εικόνες, Εργασία, Κυνήγι, Ψάρεµα & Φουσκωτό και τα περιοδικά Ιδανικό Σπίτι, Σινεµά, Σπίτια Αιγαίου. Συµµετέχει ή συνδέεται µε αρκετές επιχειρήσεις όπως η IRIS Εκτυπώσεις ΑΕ, Hachette Rizzoli AE, Άνωσις ΑΕ, Radio Gold, Sport Plus Εκδοτική ΑΕ, Μέλλον Group ΑΕ, Τηλέτυπος ΑΕ, Lexitel ΑΕ, Studios Παιανίας, Εκτυπωτική Βορείου Ελλάδος κ.τ.λ. καθώς και στα πρακτορεία Ευρώπη και Άργος. Τεχόπουλος Χ. Κ. Εκδόσεις(Όµιλος Τεγόπουλου): Εκδίδει τις εφήµερίδες Ελευθεροτυπία, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Χρυσή Ευκαιρία και τα ένθετα Έψιλον, 9, Επτά, On-Off, Γεωτρόπιο, Βιβλιοθήκη, Photo Auto Moto, κ.α., ενώ διαθέτει ιδιόκτητες εκτυπωτικές εγκαταστάσεις. Συµµετέχει επίσης στις εταιρίες Εψιλον net AEBE, Εψιλον Γραφικές Τέχνες, Φωτοεκδοτική AΕ, Mediatel ΑΕ, Planatech AE καθώς και στο πρακτορείο Άργος. Καθηµερινή Α.Ε.(Όµιλος Αλαφούζου): Εκδίδει τις εφήµερίδες Καθηµερινή, Καθηµερινή της Κυριακής, Athens Plus, την ξενόγλωσση International Herald Tribune Καθηµερινή και τα ένθετα Real Estate, Οίκο, Οινοχόος, Επτά Ηµέρες, Κ, Ερευνητές, Οικονοµική Καθηµερινή, Μικρές Αγγελίες, Ταξίδια κ.α. Στις δραστηριότητες της περιλαµβάνονται εκτυπωτικές εργασίες για λογαριασµό τρίτων, η ΑΤΕ Έργων, η ναυτιλιακή Αργοναύτης ΑΕΠΝ, ο ραδιοφωνικός σταθµός Μελωδία FM, γραφικές τέχνες και εκδόσεις(εξερευνητής-εξπλόρερ ΑΕ) και η Maison Εκδοτική ΑΕ, ενώ συµµετέχει και στο πρακτορείο Ευρώπη. Εκτός από τους µεγάλους αυτούς οµίλους δραστηριοποιούνται στον κλάδο και αρκετές εταιρίες µικρότερου µεγέθους όχι µόνο Αθηναϊκές αλλά και επαρχιακές(θεσσαλονίκη, Λάρισα, Κρήτη κ.τ.λ.): ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ Π. ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΗΣ & ΣΙΑ ΑΕ (Ναυτεµπορική, Ένθετα: E-Working, Real Estate, Executive, Τέχνη & Ζωή, Μικροµεσαίες Επιχειρήσεις, Franchising, Business & Society. Περιοδικά: Digital Business, Speed n Style, High Life, Οικονοµία, Προορισµοί, ιεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης) ΟΜΙΛΟΣ ΚΑΛΟΦΩΛΙΑ, ΑΕ(Εφηµερίδα: Εξπρές, Περιοδικά: Τουρισµός και Οικονοµία, Ταξίδια στην Ελλάδα, Greek Tourism News, Hellenews Newsletter, Τουριστικό Πανόραµα, Tourism in Greece Business, Tourist Business, Οδηγός Ξενοδοχειακού Εξοπλισµού, Business Tourism in Greece) Ι ΡΥΜΑ ΤΥΠΟΥ ΑΕ(Εφηµερίδες: Ελεύθερος Τύπος, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής Ένθετα: Κυνήγι & Ψάρεµα, Ελληνική Γη, Auto Τύπος, Et Weekly, Et 2, Et Travel, Et Sports, Προβλέψεις, Agenda, Review, Κάνω Καριέρα, Βρίσκω ουλειά. ΕΝΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ(Εφηµερίδα: Βραδυνή, Βραδυνή της Κυριακής, Εσωεπιχειρηµατκή Οικονοµία). ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΕ (Εφηµερίδες: Αγγελιοφόρος, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, ιαδροµές (δωρεάν), Περιοδικά: Close up, 4ssera, Ένθετα: Κατοικία, Εργασία, Ταξίδια, Auto, Π, Sunday Date, Ακίνητα). ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΕ(Espresso, Espresso της Κυριακής, Ένθετο: Fun) ΜΑΚΕ ΟΝΙΚΗ ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ ΑΕ (Μακεδονία, Θεσσαλονίκη, Ένθετα: Επιλογές, Adore, Trailer). ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΑΕ(Απογευµατινή, Απογευµατινή της Κυριακής) Οι σηµαντικότερες εταιρίες free press είναι οι ακόλουθες: METRORAMA ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΕΠΕ: Metro, Metro Summer, Metro Winter, Metro Living, Student Guide, Gourmet Περιοδικό: Drivers Only ΥΟ ΕΚΑ ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕ: Lifo. 8

Κ.Μ.Π. ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕ: City Press, Περιοδικό: CAM. Στην έκδοση περιοδικών υπάρχει επίσης ισχυρή παρουσία εκδοτικών οµίλων που δραστηριοποιούνται συνήθως µε διαφορετικές εταιρείες για κάθε ξεχωριστό τίτλο η για κατηγορία τίτλων µε οµοειδές αντικείµενο. Υπάρχουν επίσης και αρκετές ανεξάρτητες επιχειρήσεις που συνήθως εκδίδουν εξειδικευµένα περιοδικά(τεχνικά, κλαδικά, επαγγελµατικά κ.τ.λ.) ενώ υπάρχουν και ορισµένες επιχειρήσεις άλλων υποκλάδων(γραφικών τεχνών, έκδοσης βιβλίων κ.τ.λ.) που δραστηριοποιούνται συµπληρωµατικά ή και ευκαιριακά στην έκδοση περιοδικών. Πολλοί τίτλοι ή µέρος της ύλης τους αποτελούν µεταφράσεις ξένων περιοδικών µέσω αγοράς των δικαιωµάτων έκδοσης από εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού. Οι σηµαντικότεροι όµιλοι και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην έκδοση περιοδικών είναι οι ακόλουθοι: ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη( ΟΛ): ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ( ΟΛ): Free. ΜΕΛΛΟΝ GROUP AE( ΟΛ): TV Ζάπινγκ. ΝΕΑ ΑΚΤΙΝΑ ΑΕ( ΟΛ): Κοµικς, Αλµανάκο, Mini, Donald, Μίκυ Μάους, Κλασσικά, Μικρή Πριγκίπισσα, Γουίνι, Witch, Γίγας, Κόσµος Disney, κ.α. MC ΕΛΛΑΣ ΑΕΕ( ΟΛ): Marie Clair. HEARST ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΕΠΕ( ΟΛ): Cosmopolitan. Αττικές Εκδόσεις: ΑΤΤΙΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ: Madame Figaro, Playboy, Maison Madame Figaro, Celebrity, Official Playstation 2-GR, PC Magazine, T3, Shape, Grazia, Top Hotels, Casaviva. ΡΑΓΟΥΝΗΣ, Γ., ΑΕ(Αττικές Εκδόσεις): Κουζίνα και Ποιότητα Ζωής, Ιδέες και Λύσεις για το Σπίτι, Plaza. ΕΜΦΑΣΙΣ, ΕΚ ΟΤΙΚΗ (Αττικές Εκδόσεις): Mirror. ΙΟΝΙΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ(Αττικές Εκδόσεις): Bazzar. ΤΗΛΕΘΕΑΤΗΣ ΑΕ(Αττικές Εκδόσεις): Τηλεθεατής. ΤΗΛΕΡΑΜΑ ΑΕ(Αττικές Εκδόσεις): Τηλέραµα. Εκδόσεις Λυµπέρη: IT PUBLICATIONS HELLAS ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ(Λυµπέρη):PC World, Computer Active, Channel Partener ΕΣΜΗ ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕ(Λυµπέρης): Ευ Ζην, Αθηνόραµα Magazine, Αθηνόραµα Travel, Fooding, Profood, Wine Guide. ΛΥΜΠΕΡΗ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ: Status, 7 µέρες TV, Τηλεκοντρόλ, Focus, Vogue, Life & Style, Glamour, Men s Health, Lucky, Hello!, Domino, Prevention, House & Garden. Τεχνικές Εκδόσεις: ΧΑΙΣΑΙΝΤΙΝΓΚ ΑΕ(Τεχνικές Εκδόσεις Α.Ε.): Ο-300, Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα, Ο Κόσµος της Μοτοσικλέτας, Dirty Catalog, Used, O 300 Special, Scooterbook. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ: 4 Τροχοί, Πτήση & ιάστηµα, Ήχος & Εικόνα, Yachts Motor & Sailing, Auto Bild. Μακναν: BMN AEE(Μακναν ΑΕ):Μοντέρνα Νύφη, Ωροσκόπιο, Κόσµος Travel, Modelo for Men κ.α. MAKNAN AE :Νύφη. New Sunshine: NEW SUNSHINE ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΕΠΕ:Young. ΠΕΡΙΟ ΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΕ(New Sunshine Εκδόσεις):Περιοδικά: Κατερίνα, Σούπερ, Αφισόραµα, Ευρώ, το λευκό κουίζ, Γρίφος, Σάββατο, Astrellia, Astrolei, Bugs Banny, Μπλεκ, κ.α. Οµιλος Καθηµερινής: MAISON ΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕ: Maison Decoration. TCT MEDIA GROUP AE(Maison AE): Beaute, Marriages, Boats & Yachting. Λοιπές εταιρίες COMPUPRESS AE: Computer για όλους, PC Master, Τουριστική Αγορά, Food Service, Linux Format, Computer Music, Conan, Batman Strices, κ.α. DAILY PRESS MAGAZINES AE: Jolie, L Officiel, Μποµπ Σφουγγαράκης. DE AGOSTINI ΕΛΛΑΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ: Ferrari, Το Ανθρώπινο σώµα, Παιχνίδια ευφυϊας, Μαχητικά Αεροπλάνα, Πένες, Ρολόγια τσέπης, Μηχανές των Πρωταθλητών, Μεγάλα Ιστιοφόρα, Αρχαίοι Έλληνες Κλασσικοί κ.α. 9

DIRECTION AE: AdBusiness, Retail Business, Business Today, Tennis Insider, Top Guns, All Star Basket, Retail Today κ.α. EUROMAG AE: Ακαταµάκατα, Las Vegas, Αστρόπολις (δωρεάν περιοδικό), Esperador, Εφηµερίδες: Σαββατόβραδο, Τσάρκα, Κάγκελα, Το µήλο της Κυριακής, Hot Press FORUM AE: Αρτοποιία Ζαχαροπλαστική, ΨΗΤΟπωλείο, Ζαχαροπλαστείο και Galateria, Chef s Club, Snack & Coffee, Seafood Restaurant, Βιοτεχνική Αρτοποιία & Ζαχαροπλαστική. HACHETTE RIZZOLI ΠΕΡΙΟ ΙΚΑ ΑΕ: Elle, Car & Drive, Max, Λοιπόν, Astra & Orama, Αρµονία, Voyager, Chronos Oro, Sporty Junior, Elle Deco, Elle Accessorize. IMAKO MEDIA AE: Nitro, Down Town, Pink Woman, In Style, Top Gear, Maxim, OK, Golden List, Fortune, Esquire κ.α. MODERN TIMES ΑΕ: Barbie, Bob ο Μάστορας, Χάιντι, Μικρή Λουλού, Μικρό µου Πόνυ, Φραουλίτσα, Barbie Πριγκίπισσες, Barbie Ferotopia, Μάγια η Μέλισσα, Ζωάκια Τοσοδάκια. MOTOR PRESS HELLAS AE: Auto Moto und Sport, Auto Τρίτη, Computers Games Magazine, About Greece, Auto Τρίτη Αγγελίες κ.α. Εφηµερίδα: Χρηµατιστήριο. MOTOTEK AE &BE: Moto, Burnout, Autocar, Drive, F1 Racing, Super Autocar, Stuff, Modauto, 4 Wheel Drive κ.α. OPTION PRESS AE:Evo, Car, Power Bikes, Nautica, Power Technics, Bible κ.α. SMART PRESS AE: Κινητή Τηλεφωνία & Τηλεπικοινωνίες, DVD Home Theater, Info-com, Spa, Av Pro, Black & White, Οινόπολις. ΑΦΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΕ: Diva, Exodos, Forma,Geo, Οικία & ιακόσµηση, Παιδί & Νέοι Γονείς, Αστρολόγος. ΘΕΜΑ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΠΙΤΙ ΕΠΕ: Ciao ΣΙΓΜΑ ΑΛΦΑ ΜΙ ΑΕ: Decoration, Glam & Style, Lipstick, Woman Symbol, Glam Home, Penthouse, Άλλαξε το Σπίτι, Γονείς εν δράση. ΤΑΤΑΡΗ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΕ & ΒΕ: Εκείνη, Test, Μικρό Test, Κέφι, Σκανδιναβικό Σταυρόλεξο, Καλό Σταυρόλεξο, Αµερικάνικο Σταυρόλεξο. ΤΕΧΝΟΕΚ ΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ: Logistics & Management, Car & Truck, Ηλεκτρολόγος, Μετάδοση Ισχύος, Θερµοϋδραυλικός, Ecotec, Car & Truck, Εργοταξιακά Θέµατα. Ο βαθµός συγκέντρωσης στον υποκλάδο είναι ιδιαίτερα υψηλός αφού οι 4 µεγάλοι όµιλοι ελέγχουν (το 2007) περίπου το 50% των πωλήσεων και των κερδών, το 60,2% του συνολικού ενεργητικού και το 81,8% των ιδίων κεφαλαίων. Τα στοιχεία (για 115 επιχειρήσεις ΑΕ και ΕΠΕ που διαθέτουν οικονοµικά στοιχεία) δεν είναι βέβαια απόλυτα συγκρίσιµα αφού ορισµένες εταιρίες (κυρίως οι 4 µεγάλοι όµιλοι) διαθέτουν και άλλες δραστηριότητες εκτός από την έκδοση εφηµερίδων, αλλά είναι ενδεικτικά της κατάστασης. Συγκέντρωση στον υποκλάδο έκδοσης εφηµερίδων 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 85,9% 81,8% 72,9% 68,8% 60,2% 48,5% 64,4% 51,8% 10 πρώτες 4 οµιλοι 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Ενεργητικό Ιδια Κεφάλαια Πωλήσεις Κέρδη Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Icap 10

Η εκτίµηση µεριδίων παραγωγής είναι ιδιαίτερα επισφαλής διότι δεν υπάρχει ανάλυση εσόδων κατά δραστηριότητα και πηγή, µε συνέπεια την αδυναµία εξαγωγής αξιόπιστων στοιχείων. Στη µελέτη της Icap γίνονται κάποιες εκτιµήσεις µε βάση τα έσοδα από την εκδοτική δραστηριότητα ιδίων εντύπων της κάθε εταιρείας, χωρίς όµως να συµπεριλαµβάνονται τα έσοδα από διαφηµίσεις και καταχωρήσεις δηµοσιευµάτων (προκηρύξεις, αγγελίες, ισολογισµοί εταιρειών κ.α.), καθώς και τα έσοδα από προσφορές και δώρα που διατίθενται µαζί µε τα έντυπα. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις αυτές, στην πρώτη θέση βρίσκεται η εταιρεία ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη ΑΕ µε µερίδιο της τάξης του 7,5% και ακολουθούν οι εταιρείες Τεγόπουλος Χ.Κ. Εκδόσεις ΑΕ (5,6%), Πήγασος Εκδοτική ΑΕ (4,3%) και Καθηµερινή Η. ΑΕ (περίπου 4%). 5. Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση Όπως σε κάθε κλάδο, οι γενικοί παράγοντες που επιδρούν στη ζήτηση είναι το διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών και τα καταναλωτικά πρότυπα, αλλά στον συγκεκριµένο καθοριστικοί παράγοντες είναι η ανάγκη των ατόµων για ενηµέρωση, διασκέδαση, επιµόρφωση και επικοινωνία. Ο διαθέσιµος χρόνος, το ύψος του εισοδήµατος, το µορφωτικό επίπεδο, η αστικοποίηση, η ηλικία, ο αριθµός παιδιών, κ.τ.λ., επηρεάζουν σηµαντικά τη ζήτηση. Ποσοστό δαπανών για ΜΜΕ στο σύνολο των αγορών των νοικοκυριών κατά περιοχή Σύνολο Αστικές Αττική Θεσ/νίκη Λοιπές Αστικές Ηµιαστικές Αγροτικές Εφηµερίδες 0,31% 0,33% 0,36% 0,27% 0,32% 0,26% 0,20% Περιοδικά 0,17% 0,19% 0,20% 0,17% 0,17% 0,14% 0,11% Τέλη υπηρεσιών σύνδεσης µε το internet. 0,16% 0,18% 0,19% 0,20% 0,16% 0,14% 0,07% απάνες internet café 0,00% 0,01% 0,00% 0,01% 0,01% 0,00% 0,00% Πηγή: ΕΣΥΕ-Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών % δαπανών ΜΜΕ στο σύνολο των αγορών κατά µηνιαίο οικογ.εισόδηµα νοικοκυριού µέχρι 751-1101- 1451-1801- 2201-2801- 3501 και Σύνολο 750 1100 1450 1800 2200 2800 3500 άνω Εφηµερίδες 0,31% 0,14% 0,18% 0,19% 0,25% 0,33% 0,32% 0,38% 0,38% Περιοδικά 0,17% 0,09% 0,07% 0,10% 0,16% 0,13% 0,19% 0,23% 0,21% Τέλη υπηρεσιών σύνδεσης µε το internet. 0,16% 0,11% 0,10% 0,11% 0,13% 0,15% 0,16% 0,19% 0,19% απάνες internet café 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,01% 0,01% 0,01% Πηγή: ΕΣΥΕ-Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών Από τα στοιχεία της ΕΣΥΕ είναι εµφανές ότι οι κάτοικοι των αστικών περιοχών και ιδιαίτερα της περιοχής πρωτευούσης, έχουν υψηλότερη δαπάνη για έντυπα ΜΜΕ τόσο σε αξία όσο και σαν ποσοστό των συνολικών οικογενειακών δαπανών. Επίσης προκύπτει ότι το ύψος και το ποσοστό της δαπάνης για ΜΜΕ στο σύνολο των αγορών, είναι συνάρτηση σε µεγάλο βαθµό του οικογενειακού εισοδήµατος. Σύµφωνα µε την ετήσια έρευνα χρήσης ΤΠΕ από τα νοικοκυριά του 2008 το 49,4% των χρηστών Internet χρησιµοποιούν το µέσο για ανάγνωση on-line εφηµερίδων-περιοδικών και από αυτούς οι περισσότεροι είναι µισθωτοί µέσης και ανώτερης µόρφωσης. Από το σύνολο των χρηστών το 38% είναι ανώτερης µόρφωσης (ΑΕΙ και ΤΕΙ), το 47,7% µέσης εκπαίδευσης και µόλις το 14,3% κατώτερης εκπαίδευσης( ηµοτικό-γυµνάσιο). Από µελέτες άλλων φορέων(focus Bari, Ελληνικό Ινστιτούτο Επικοινωνίας, GBS Nielsen, EBI κ.τ.λ.) τονίζεται η µεγάλη σηµασία παραγόντων όπως το µορφωτικό επίπεδο, η ηλικία, η επαγγελµατική ενασχόληση ή το ψυχολογικό - καταναλωτικό προφίλ των ατόµων καθώς και οι σηµαντικές διαφοροποιήσεις ακόµη και εντός του ίδιου υποκλάδου, ανάλογα µε την τυπολογία του κοινού στο 11

οποίο απευθύνονται. Σύµφωνα µε τις µελέτες αυτές τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των µέσων και η τµηµατοποίηση του κοινού τους είναι τα ακόλουθα: Εφηµερίδες: Οι εφηµερίδες είναι ένα αξιόπιστο ενηµερωτικό κυρίως µέσο που όµως τα τελευταία χρόνια µέσω των προσφορών (ένθετα, cd, dvd) αποκτά και ψυχαγωγική διάσταση. Το αναγνωστικό κοινό διαφοροποιείται σηµαντικά ανάλογα µε το είδος της εφηµερίδας: Κυριακάτικες: Οι Κυριακάτικες εφηµερίδες(και ορισµένες του Σαββάτου) αποτελούν ένα ελκυστικό οικογενειακό πακέτο (λόγω των προσφορών) και απευθύνονται σε όλες τις κατηγορίες πληθυσµού κυρίως στις ηλικίες 25-54 ετών. Έχουν αυξηµένη διαφηµιστική διεισδυτικότητα γιατί λόγω της θεµατολογίας τους διαβάζονται όλη την εβδοµάδα αν και ένα σηµαντικό ποσοστό των αγοραστών είναι «κυνηγοί προσφορών» και όχι αναγνώστες. Ηµερήσιες: Οι Ηµερήσιες εφηµερίδες έχουν φθίνουσα κυκλοφορία λόγω κυρίως της απαξίωσης του πολιτικού λόγου και σε µικρότερο βαθµό από την ανάπτυξη του internet και του Free Press. Απευθύνονται κυρίως σε κατηγορίες πληθυσµού υψηλού µορφωτικού επιπέδου και βαθµού πολιτικοποίησης και σε ηλικίες άνω των 35. Εβδοµαδιαίες: Λίγες σε αριθµό, είναι κυρίως εξειδικευµένες ή σκανδαλοθηρικές και το κοινό τους είναι ποικίλο. Οικονοµικές: Οι Οικονοµικές εφηµερίδες απευθύνονται σε εξειδικευµένο κοινό(στελέχη επιχειρήσεων, επαγγελµατίες, επενδυτές) κυρίως σε άνδρες άνω των 35 ετών. ιανέµονται κυρίως µέσω συνδροµών ή ιδιωτικού δικτύου και πιθανότατα είναι η πρώτη κατηγορία εφηµερίδων που θα περάσει σε αποκλειστικά ηλεκτρονική µορφή. Αθλητικές: Οι Αθλητικές εφηµερίδες παρουσιάζουν διαχρονικά αξιοσηµείωτη σταθερότητα και το κοινό τους αποτελείται κυρίως από άνδρες 14-44 ετών συχνά οµαδοποιηµένους σε οπαδούς συγκεκριµένων οµάδων. Επαρχιακές: Συνήθως περιορίζονται σε ειδησεογραφία τοπικού ενδιαφέροντος(εκτός από ορισµένες σε µεγάλες επαρχιακές πόλεις) και οι περισσότερες έχουν σαν κύριο λόγο ύπαρξης την άσκηση επιρροής. 12

Τυπολογία Αναγνωστών Εφηµερίδων Κατηγορία ηµογραφικά /Φάση ζωής Σχέση µε εφηµερίδες Συνήθειες Ανάγνωσης Κριτήρια Επιλογής Αγοραστική συµπεριφορά Απαιτητικοί (Το κλασικό παραδοσιακό κοινό) Κατασταλλαγµένοι (Η σύγχρονη εξέλιξη των "απαιτητικών") Επιφανειακοί (Το αντιπροσωπευτικό σύγχρονο κοινό) Προσφορολάγνοι (Το πρόσφατο, κυρίως "αγοραστικό" κοινό). Άνδρες, 45+, Μέση και Ανώτερη τάξη Άνδρες, 35-45, Μέση και Ανώτερη τάξη Άνδρες και γυναίκες, 30+, Μέσης τάξης. Άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, χαµηλής ή µέσης τάξης και µόρφωσης. Σε βάθος Ενηµέρωση Ενηµέρωσηψυχαγωγία, Η ενηµέρωση ως εργαλείο. Ψυχαγωγία και σε µικρότερο βαθµό ενηµέρωση. Ψυχαγωγία, "επιδερµική" ενηµέρωση, επικέντρωση σε συγκεκριµένα ενδιαφέροντα. Σηµαντικός ο "κορµός" της εφηµερίδας, η άποψη, η ανάλυση, το ύφος γραφής Σηµαντικό το συνολικό πακέτο, ο "κορµός" της εφηµερίδας, η άποψη, η ανάλυση, το ύφος γραφής. "Σκανάρισµα" επικαιρότητας, ξεφύλλισµα-διάβασµα ενθέτων/αφιερωµάτων Ξεφύλλισµα ενθέτων και δευτερευόντως του "κορµού". Αποστασιοποίηση από το µέσο. Κύρος, πολιτική τοποθέτηση, συντελεστές (Εκδότης, Αρθρογράφοι). Κύρος/ Έικόνα σε συνδυασµό µε ένθετα και ποιοτικά δώρα συλλεκτικής αξίας. Ευκολη γλώσσα /ανάλαφρο ύφος, ποικιλία θεµατολογίας, φωτό, ένθετα, δώρα. ώρα/προσφορέ ς("όσο πιο πολλά τόσο πιο καλά") Τακτικοί αναγνώστες ηµερήσιων και Κυριακάτικων εφηµερίδων. Υψηλή πιστότητα σε τίτλο. Τακτικοί αναγνώστες Κυριακάτικων και ευκαιριακοί ηµερησίων εφηµερίδων. Οικονοµικές εφηµερίδες στο χώρο εργασίας. Υψηλή πιστότητα σε τίτλο. Τακτικοί αναγνώστες Κυριακάτικων, σποραδικοί ηµερησίων. Σχετική πιστότητα σε τίτλο. Τακτικοί Κυριακάτικων εφηµερίδων χωρίς πιστότητα σε τίτλο. Πηγή: Focus-Bari Περιοδικά: Παρουσιάζουν σηµαντικές διαφοροποιήσεις µεταξύ τους ανάλογα µε τη θεµατική τους εξειδίκευση ή το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Είναι ένα διαχρονικό µέσο που επιδεικνύει σηµαντική ευελιξία και απευθύνεται κυρίως σε νέους, σε γυναίκες ή και ειδικές κατηγορίες αναγνωστών(χόµπυ, διασκέδαση, ειδικά ενδιαφέροντα, κ.τ.λ.). Η διαφηµιστική διεισδυτικότητα του µέσου είναι υψηλή λόγω της τµηµατοποίησης του αναγνωστικού κοινού, της ποιότητας εκτύπωσης και της µεγάλης διάρκειας ζωής των διαφηµίσεων (λόγω της τάσης του κοινού για αποθήκευση και δανεισµό των περιοδικών). Τυπολογία Αναγνωστών Περιοδικών Κατηγορία Ηλικίες Κύριο κοινό Κατηγορία Ηλικίες Κύριο κοινό Ολες οι Γάµου 18-34 Γυναικείο Τηλεοπτικά ηλικίες Unisex Όλες οι Μουσικήςκινηµατογράφου Γυναικεία lifestyle ηλικίες Γυναικείο 13-24 Unisex Όλες οι Αστρολογίας 13-34 Γυναικείο Οδηγοί πόλης ηλικίες Unisex Υγείας-ποιότητας ζωής 18-44 Γυναικείο Γνώσεων 13-44 Unisex Γονέων 25-44 Γυναικείο Ανδρικά lifestyle Όλες οι ηλικίες Ανδρικό Όλες οι Computer- Εβδοµαδιαία celebrities ηλικίες Γυναικείο Τεχνολογίας 13-34 Ανδρικό ιακόσµησης- Μαγειρικής 25-54 Γυναικείο Αυτοκινήτου- Μοτοσυκλέτας 13-44 Ανδρικό 13

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Γάµου Γυναικεία lifestyle Αστρολογίας Αναγνωσιµότητα περιοδικών κατά φύλο Γυναικείο κοινό Ανδρικό κοινό 12 13 17 18 24 25 25 37 46 50 55 71 75 78 88 87 83 82 76 75 75 63 54 50 45 29 25 22 Υγείας-ποιότητας ζωής Γονέων Εβδοµαδιαία celebrities ιακόσµησης-μαγειρικής Τηλεοπτικά Μουσικής-κινηµατογράφου Οδηγοί πόλης Γνώσεων Ανδρικά lifestyle Computer-Τεχνολογίας Αυτοκινήτου-Μοτοσυκλέτας Πηγή: Focus-Bari Internet: To διαδίκτυο είναι ταυτόχρονα εργαλείο δουλείας, ενηµέρωσης, διασκέδασης, επικοινωνίας, µόρφωσης, αγορών, κ.τ.λ. ενώ χαρακτηρίζεται από αµεσότητα, πολυφωνία και χαµηλό κόστος. Λόγω των ιδιοτήτων του αυτών αναµένεται να εξελιχθεί στο «Μέσο των Μέσων» που θα καθορίσει το µέλλον και τα χαρακτηριστικά ολόκληρου του κλάδου των Μ.Μ.Ε.. Το µεγαλύτερο τµήµα των χρηστών του internet είναι νέοι 14-24 ετών, κυρίως µέσης τάξης που χρησιµοποιούν το µέσο κυρίως για επικοινωνία, ψυχαγωγία και κατέβασµα µουσικής. Στις υπόλοιπες ηλικιακές οµάδες το κοινό του internet αποτελείται κυρίως από µορφωµένα άτοµα µέσης και ανώτερης τάξης που ενδιαφέρονται κυρίως για ενηµέρωση, on-line αγορές και συναλλαγές καθώς και για ψυχαγωγία. 90 80 70 60 50 Κυριότεροι λόγοι χρήσης διαδικτύου Σύνολο Μαθητές/Φοιτητές Μισθωτοί Αυτοαπασχολούµενοι Ανεργοι Λοιποί 81,4 67,3 59,5 58,9 53,1 55,2 49,4 45,6 46,7 40 30 20 10 23 31,3 25,2 17,9 15,6 17,7 13,1 15,3 14,1 14 12,5 4,95,9 7 7,9 4,6 6,9 2,9 3,64,4 4 0 Αποστολή και παραλαβή ηλεκτρονικών µηνυµάτων Αναζήτηση Αναζήτηση πληροφοριών για πληροφοριών για προϊόντα και ταξίδια και υπηρεσίες καταλύµατα Κατέβασµα λογισµικού για ηλεκτρονικό υπολογιστή ιάβασµα ή κατέβασµα online εφηµερίδες και περιοδικά Πηγή: Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας από τα νοικοκυριά, έτους 2008 14

6. Συνθήκες Αγοράς-Ανταγωνισµός Μέσων Ενηµέρωσης Ο κλάδος των ΜΜΕ (ή media) παρουσίασε την τελευταία 20ετία εκρηκτική ανάπτυξη που συνοδεύτηκε από σηµαντικές τεχνολογικές εξελίξεις και επιχειρηµατικές ανακατατάξεις. Η απορρύθµιση στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και η ανάπτυξη του internet διαµόρφωσαν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης της αγοράς αλλά ταυτόχρονα συνέβαλαν στην αύξηση των επιχειρηµατικών κινδύνων στον κλάδο και στη διόγκωση του φαινόµενου της διαπλοκής. Το νέο τοπίο των ΜΜΕ χαρακτηρίζεται από πολυφωνία αλλά και συγκέντρωση της δύναµης διαµόρφωσης της κοινής γνώµης, από πληθώρα πληροφοριών αλλά και υποβάθµιση της ποιότητας και της αξιοπιστίας τους, από τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης αλλά και αυξηµένους κινδύνους για την βιωσιµότητα των επιχειρήσεων του κλάδου. Η ανάπτυξη του ραδιοτηλεοπτικού τοµέα σε συνδυασµό µε τις τεχνολογικές εξελίξεις (στους τοµείς της εκτύπωσης και του internet) είχε σηµαντικές επιπτώσεις και στον παραδοσιακό τοµέα των έντυπων ΜΜΕ (εφηµερίδες και περιοδικά) ο οποίος υπό την απειλή της απώλειας εσόδων αναγκάσθηκε να εκσυγχρονισθεί και να προσαρµοσθεί στις νέες συνθήκες αγοράς. Έτσι παρατηρείται σηµαντικότατη αύξηση των τίτλων εφηµερίδων και περιοδικών, αναδιάρθρωση και εξειδίκευση του περιεχοµένου τους, αύξηση των ειδικών ενθέτων και των προσφορών (cd, dvd, βιβλία, κ.τ.λ.), ανάπτυξη των ηλεκτρονικών εκδόσεων τους, δηµιουργία αποτελεσµατικού συστήµατος διανοµής και τέλος εµφάνιση των δωρεάν εφηµερίδων( Free Press).Η διείσδυση των έντυπων µέσων παρά τη µείωση της κυκλοφορίας τους, εξελίσσεται ικανοποιητικά ιδίως αν λάβουµε υπόψη τη θεαµατική ανάπτυξη της διείσδυσης του internet. Σύµφωνα µε την ετήσια έρευνα της Public Issue και του ΙΟΜ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σταθερότητα για τις ηµερήσιες εφηµερίδες, µείωση για τις κυριακάτικες και σηµαντική αύξηση για το internet. Εξέλιξη ιείσδυσης ΜΜΕ σε % 90 80 79 81 83 82 84 70 60 56 62 63 63 Τηλεόραση Internet 50 40 30 50 37 35 41 32 43 42 39 34 Ηµερήσιες Εφηµερίδες Κυριακάτικες Εφηµερίδες 20 10 23 18 12 16 17 16 Ραδιόφωνο 0 1 1995 2000 2005 2006 2007 Πηγή: Εθνική έρευνα 2007 για τα ΜΜΕ, ΙΟΜ-Public Issue, Φεβρ. 2008 15

Παρά τις ανακατατάξεις των τελευταίων ετών, η τηλεόραση αποτελεί το κυρίαρχο ΜΜΕ µε µέσο όρο συχνότητας παρακολούθησης τηλεόρασης 6,25 ηµέρες την εβδοµάδα, 3,62 στο ραδιόφωνο και 1,70 στις εφηµερίδες, ενώ µέσος όρος καθηµερινής παρακολούθησης τηλεόρασης είναι 3,30 ώρες. Η προσκόλληση(attachement) στα ΜΜΕ λαµβάνει τη µορφή εξάρτησης αφού το 33% των ερωτωµένων θεωρεί την τηλεόραση σαν το πλέον απαραίτητο στοιχείο της καθηµερινής ζωής, το 9% το ραδιόφωνο, το 6% τον υπολογιστή και το 3% την εφηµερίδα. Η αγορά των ΜΜΕ χαρακτηρίζεται από εντονότατο ανταγωνισµό τόσο µεταξύ των µέσων, όσο και µεταξύ των επιχειρήσεων κάθε µέσου. Ο ρόλος της ιδιωτικής τηλεόρασης ήταν καθοριστικός για την όξυνση του ανταγωνισµού διότι η αυξηµένη προσφορά διαφηµιστικού χρόνου σε ανταγωνιστικές τιµές είχε σαν συνέπεια τη µείωση των διαφηµιστικών εσόδων των έντυπων µέσων που υποχρεώθηκαν σε αλλαγή στρατηγικής και µεθόδων προώθησης. Σε πρώτη φάση η εφηµερίδες αντέδρασαν µε εµπλουτισµό της ύλης, βελτίωση της εµφάνισης και κυρίως µε την ανάπτυξη των κυριακάτικων εκδόσεων τους µέσω της έκδοσης ενθέτων που ανταγωνίζονταν άµεσα κάποιες κατηγορίες περιοδικών. Υπό την πίεση των ενθέτων, οι εκδότες περιοδικών διαφοροποίησαν την παραγωγή τους κυρίως µέσω της έκδοσης νέων εξειδικευµένων περιοδικών και προσφορών διαφόρων ειδών που ενίσχυαν τα έσοδα τους (cd, βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, gadgets, κ.τ.λ.). Οι προσφορές απέδωσαν για ορισµένα χρόνια, αλλά από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η ελκυστικότητα τους άρχισε να µειώνεται, ενώ εισήλθαν δυναµικά στο παιχνίδι των προσφορών και η εφηµερίδες ορισµένες φορές και µε δωρεάν προσφορές που δεν ενσωµατώνονταν στην τιµή πώλησης. Τα επόµενα χρόνια οι προσφορές καθιερώθηκαν σαν πάγια µέθοδος προσέλκυσης αναγνωστών, µικρότερης όµως αποτελεσµατικότητας, ενώ δόθηκε µεγαλύτερη βαρύτητα στην ποιότητα των εντύπων (βελτίωση και αναβάθµιση της ύλης, αλλαγή format κ.τ.λ.) στη συγκράτηση ή και µείωση του κόστους, στην καλύτερη αξιοποίηση του διαφηµιστικού χώρου, στη διανοµή εταιρικών καταλόγων, κ.τ.λ.. Από τον ανταγωνισµό των έντυπων µέσων φαίνεται να ωφελούνται περισσότερο τα περιοδικά αφού λόγω της εξειδίκευσης τους προσφέρονται για στοχευµένη διαφήµιση σε συγκεκριµένες κατηγορίες πληθυσµού (γυναίκες, άνδρες, νέοι, κ.τ.λ.). Κατανοµή διαφηµιστικής δαπάνης(1970-2008) 100% 90% Εφηµερίδες 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Περιοδικά Ραδιόφωνο Τηλεόραση Εφηµερίδες Περιοδικά Ραδιόφωνο Τηλεόραση Υπαίθρια Μέσα Ιντερνετ 10% Υπαίθρια Μέσα 0% Ιντερνετ 1970 1980 1990 2000 2008 Στον ανταγωνισµό µεταξύ των µέσων το internet δεν έχει ακόµη σηµαντική βαρύτητα, αλλά ο ρόλος του τα επόµενα χρόνια αναµένεται καθοριστικός και κυρίως καταλυτικός για τις εξελίξεις στο σύνολο του κλάδου ΜΜΕ. Προς το παρόν περιορίζεται σε ηλεκτρονικές εκδόσεις εφηµερίδων και περιοδικών που αναπαράγουν µέρος της έντυπης ύλης τους και ορισµένων portals κυρίως οικονοµικού περιεχοµένου, αλλά µε την σηµαντική ανάπτυξη της διείσδυσης του internet στον πληθυσµό και τον καθοριστικό ρόλο των µηχανών αναζήτησης (ιδιαίτερα των υπηρεσιών αναζήτησης ειδήσεων Google 16

News και on-line διαφήµισης Google Adsense) προβλέπεται σηµαντικότατη ανάπτυξη του µέσου και αύξηση του µεριδίου του στη διαφήµιση. Ο προσδιορισµός του βαθµού συγκέντρωσης των ΜΜΕ είναι δύσκολος διότι δεν υπάρχουν αναλυτικά οικονοµικά στοιχεία για κάθε µέσο χωριστά. Στον τοµέα των εφηµερίδων-περιοδικών έχουν γίνει κάποιες εκτιµήσεις µε βάση τα έσοδα από την εκδοτική δραστηριότητα ιδίων εντύπων της κάθε εταιρείας, χωρίς όµως να συµπεριλαµβάνονται τα έσοδα από διαφηµίσεις και καταχωρήσεις δηµοσιευµάτων (προκηρύξεις, αγγελίες, ισολογισµοί εταιρειών κ.α.), καθώς και τα έσοδα από προσφορές και δώρα που διατίθενται µαζί µε τα έντυπα. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις αυτές, στην πρώτη θέση βρίσκεται η εταιρεία ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη ΑΕ µε µερίδιο της τάξης του 7,5% και ακολουθούν οι εταιρείες Τεγόπουλος Χ.Κ. Εκδόσεις ΑΕ (5,6%), Πήγασος Εκδοτική ΑΕ (4,3%) και Καθηµερινή Η. ΑΕ (περίπου 4%). Ο βαθµός συγκέντρωσης στον υποκλάδο είναι ιδιαίτερα υψηλός αφού οι 4 µεγάλοι όµιλοι ελέγχουν (το 2007) περίπου το 50% των πωλήσεων και των κερδών, το 60,2% του συνολικού ενεργητικού και το 81,8% των ιδίων κεφαλαίων. Τα στοιχεία (για 115 επιχειρήσεις ΑΕ και ΕΠΕ που διαθέτουν οικονοµικά στοιχεία) δεν είναι βέβαια απόλυτα συγκρίσιµα αφού ορισµένες εταιρίες (κυρίως οι 4 µεγάλοι όµιλοι) διαθέτουν και άλλες δραστηριότητες εκτός από την έκδοση εφηµερίδων, αλλά είναι ενδεικτικά της κατάστασης. Συγκέντρωση στον υποκλάδο έκδοσης εφηµερίδωνπεριοδικών (2007) 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 85,9% 81,8% 72,9% 68,8% 60,2% 48,5% 64,4% 51,8% 10 πρώτες 4 οµιλοι 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Ενεργητικό Ιδια Κεφάλαια Πωλήσεις Κέρδη Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Icap Στον τοµέα του internet η εξαγωγή στοιχείων για τα µερίδια αγοράς και τη συγκέντρωση της παραγωγής είναι αδύνατη διότι τα περισσότερα µεγάλα ειδησεογραφικά sites και portals ανήκουν σε µεγάλους οµίλους και δεν δηµοσιεύουν οικονοµικά στοιχεία (in.gr, Ναυτεµπορική on-line, Ηµερησία on-line, και οι λοιπές ηλεκτρονικές εκδόσεις όλων σχεδόν των µεγάλων εφηµερίδων). 7.Κυκλοφορίες Εφηµερίδων -Περιοδικών Ο προσδιορισµός µεριδίων αγοράς των ΜΜΕ είναι εξαιρετικά δύσκολος διότι δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία κατά πηγή εσόδων και κατά δραστηριότητα για τις επιχειρήσεις που έχουν παρουσία σε διάφορους υποκλάδους, δεν υπάρχει ενιαίο σύστηµα µέτρησης για Αθήνα και Επαρχία ή µεταξύ µέσων, ενώ υπάρχουν και σοβαρές αµφιβολίες για την αξιοπιστία των στοιχείων (τεκµαρτά 17

διαφηµιστικά έσοδα, κυκλοφορίες, επιστροφές, συνδροµές κ.τ.λ.). Για το λόγο αυτό τα παρατιθέµενα στοιχεία θα πρέπει να ερµηνευτούν µε αρκετές επιφυλάξεις. Εφηµερίδες Περιοδικά: Η καθηµερινή κυκλοφορία των ηµερησίων εφηµερίδων Πανελλήνιας εµβέλειας, παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια σηµαντική µείωση λόγω της πτώσης των απογευµατινών εφηµερίδων. Η κυκλοφορία των ηµερήσιων αθλητικών εφηµερίδων αυξάνεται σταθερά, ενώ αυτή των πρωινών εµφανίζει κάποια σταθερότητα αλλά µε χαµηλό αριθµό φύλλων. Στις εβδοµαδιαίες (Κυριακάτικες, Αθλητικές ευτέρας, Εβδοµαδιαίες) η κατάσταση είναι σχετικά καλύτερη, αλλά την τελευταία τριετία παρατηρείται µείωση (µε εξαίρεση τις Αθλητικές). Εξέλιξη µέσης ηµερήσιας κυκλοφορίας πανελλαδικών εφηµερίδων 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Πρωινές 102.032 129.675 116.515 115.114 125.897 117.517 127.941 123.440 113.395 Απογευµατινές 416.490 377.451 345.672 337.295 346.057 312.611 276.774 261.156 240.689 Αθλητικές 162.980 163.399 155.058 148.923 145.723 163.041 158.678 187.570 205.750 Σύνολο Ηµερησίων 681.501 670.526 617.244 601.333 617.677 593.168 563.393 572.165 559.835 Κυριακάτικες 847.605 881.669 870.306 900.082 1.029.203 1.134.040 1.146.319 1.154.346 1.025.294 Εβδοµαδιαίες 258.153 195.964 200.505 152.417 193.681 367.314 348.353 295.349 222.592 Αθλητικές ευτέρας 178.650 175.587 172.193 173.924 168.554 179.388 174.826 197.938 216.515 Σύνολο Εβδοµαδιαίων 1.284.408 1.253.220 1.243.004 1.226.423 1.391.438 1.680.741 1.669.498 1.647.633 1.464.401 Πηγή: Ε.Ι.Η.Ε.Α Στα περιοδικά δεν υπάρχει ένα αξιόπιστο σύστηµα παρακολούθησης και τα στοιχεία που παρέχονται από τα πρακτορεία είναι αποσπασµατικά και δύσκολα επεξεργάσιµα λόγω της διαφορετικής περιοδικότητας και της έλλειψης συγκρισιµότητας µεταξύ των διαφόρων κατηγοριών περιοδικών. εν υπάρχουν συνολικά στοιχεία για την εξέλιξη της κυκλοφορίας τους λόγω της µεγάλης συχνότητας εµφάνισης αλλά και εξαφάνισης νέων τίτλων. Ο πίνακας που παρατίθεται για τη συνολική κυκλοφορία περιοδικών προέρχεται από την σχετική µελέτη της Icap ενώ τα στοιχεία του 2008 προέρχονται από επεξεργασία στοιχείων των πρακτορείων. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η επεξεργασία στοιχείων ήταν εφικτή µόνο για τα µηνιαία και τα 15θήµερα περιοδικά ενώ για τα εβδοµαδιαία έγιναν εκτιµήσεις διότι στην on-line βάση των πρακτορείων δεν άνοιγαν κάποιες εβδοµάδες. Αν και τα στοιχεία του 2008 δεν είναι απόλυτα συγκρίσιµα είναι πιθανόν να έχει ανακοπεί η ανοδική πορεία των τελευταίων ετών ίσως και λόγω της διακοπής κυκλοφορίας ορισµένων τίτλων. Εξέλιξη Κυκλοφορίας Περιοδικών Πανελλαδικής εµβέλειας 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Τηλεοπτικά 18.802.441 14.697.282 20.095.790 21.124.910 19.728.914 23.149.586 21.150.710 Γυναικεία 10.378.127 8.913.707 11.466.947 12.551.829 11.418.125 11.083.876 9.054.326 Ποικίλης ύλης 6.878.171 5.786.068 7.076.282 6.796.076 7.916.978 8.261.314 7.328.187 Ψυχαγωγικά 5.580.957 4.895.055 5.598.513 5.758.892 6.553.275 6.473.371 6.301.941 Παιδικά 4.471.869 3.627.925 4.679.031 4.781.548 5.950.270 5.972.665 6.509.847 Αυτοκινήτου 4.606.610 4.070.021 4.774.882 4.730.488 4.201.601 4.308.291 4.604.132 Ανδρικά 1.970.415 1.850.216 3.160.864 2.741.083 3.035.968 2.652.332 1.722.438 Λοιπά 21.171.389 21.037.162 23.980.338 23.404.476 23.690.624 22.438.664 22.946.654 Σύνολο 73.859.979 64.877.436 80.832.647 81.889.302 82.495.755 84.340.099 79.618.236 Πηγή: Icap, Πρακτορεία ιανοµής. 18

Μερίδια Αγοράς Πανελλήνιων Εφηµερίδων (Στοιχεία 9µήνου 2008) ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Πρωινές ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΣ 2,1% ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ 12,8% Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 46,3% ΤΟ ΠΑΡΟΝ 1,4% ΤΟ ΦΩΣ ΤΩΝ ΣΠΟΡ 12,7% Α ΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΟ ΒΗΜΑ 40,7% ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ 1,0% GOAL NEWS 12,1% ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 7,9% ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,8% ΕΞΕ ΡΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡ 8,9% Η ΑΥΓΗ 2,2% Η ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΑΥΓΗ 0,5% Η ΠΡΑΣΙΝΗ 5,5% TRAFFIC 1,5% ΤΟ ΑΡΘΡΟ 0,4% Ο ΦΙΛΑΘΛΟΣ 5,1% Η ΝΙΚΗ 0,6% ΑΥΡΙΑΝΗ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ 0,4% Η ΩΡΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡ 3,9% ΑΝΩ ΚΑΤΩ 0,4% Η ΒΡΑ ΥΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,3% SPORTIME 3,4% ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ ΤΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ 0,3% ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,3% DERBY SPORTS 3,3% ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 0,2% TRAFFIC THΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,2% ΝΕΑ ΩΡΑ 2,7% Απογευµατινές Η ΕΠΟΧΗ 0,2% Η ΓΑΤΑ 2,1% ΤΑ ΝΕΑ 24,5% Η ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,2% ΑΘΛΗΤΙΚΗ 1,9% ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 19,6% ΠΡΙΝ 0,2% Ω 1,5% ΕΘΝΟΣ 17,3% Η ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,1% SCORE LIVE 1,4% ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 13,4% Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 0,0% ΕΝΩΣΗ 1,4% ESPRESSO 8,9% Εβδοµαδιαίες Αθλητικές ευτέρας Α ΕΣΜΕΥΤΟΣ SPORTDAY ΤΗΣ ΤΥΠΟΣ 4,8% Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝ ΥΤΗ 36,0% ΕΥΤΕΡΑΣ 21,7% ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 4,8% ΧΡΥΣΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ 18,3% ΤΟ ΦΩΣ ΤΩΝ ΣΠΟΡ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 12,9% ΣΤΟ ΚΑΡΦΙ ΤΟΥ GOAL NEWS ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 2,4% ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ 11,7% ΕΥΤΕΡΑΣ 12,7% ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΑΥΡΙΑΝΗ 1,5% ΙΣΟΤΙΜΙΑ 7,5% ΕΥΤΕΡΑΣ 12,1% ΕΣΤΙΑ 1,1% ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ 6,3% ΕΞΕ ΡΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 8,8% Η ΒΡΑ ΥΝΗ 0,8% Η ΑΞΙΑ 6,0% Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 5,3% ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ 0,5% ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ + 13 3,6% Ο ΦΙΛΑΘΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 5,2% Η ΧΩΡΑ 0,4% AGRENDA 2,9% SPORTIME ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 4,4% Κυριακάτικες ΑΛΦΑ ΈΝΑ 2,8% Η ΩΡΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 3,8% ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 18,2% PRESS TIME 1,8% ΝΕΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 3,1% ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ 18,1% ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ 1,2% DERBY SPORTS ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 3,1% ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 15,6% ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 0,8% ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 2,3% Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 15,3% ΜΕΤΟΧΟΣ 0,7% ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 1,7% ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 12,1% ΕΥΡΩΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 0,5% SCORE LIVE ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 1,5% ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 9,0% Αθλητικές (εκτός ευτέρας) Ω ΤΗΣ ΕΥΤΕΡΑΣ 1,3% ESPRESSO ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 3,6% SPORTDAY 21,5% Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ε.Ι.Η.Ε.Α 19

Μερίδια Αγοράς Περιοδικών ανά κατηγορία (2008*) Μηνιαία και 15θήµερα Μαγειρικής 1,8% Εβδοµαδιαία Αθλητικά 6,6% Olive 77,2% Τηλεοπτικά 62% SPORTY 53,9% ΚΟΥΖΙΝΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 22,8% 7 ΜΕΡΕΣ TV TOP SCORER 30,7% Μηνιαία Γυναικεία 54,3% TiVo NEWS 4% ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ 15,4% CELEBRITY 5,0% tv AVANTI Ανδρικά 10,8% COSMOPOLITAN 11,8% TV ΖΑΠΙΝΓΚ 18% ESQUIRE 6,3% DIVA 4,2% ΡΑ ΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ 9% MAX 12,9% ELLE 7,7% ΤΗΛΕΘΕΑΤΗΣ 24% MAXIM 14,0% GLAMOUR 9,8% ΤΗΛΕΚΟΝΤΡΟΛ 7% MENS HEALTH 25,5% IN STYLE 5,1% ΤΗΛΕΡΑΜΑ 10% PENTHOUSE 13,4% JOLIE 5,0% Εφηβικά 2,7% PLAYBOY 14,6% LIPSTICK 5,8% ΚΑΤΕΡΙΝΑ 100,0% STATUS 13,2% LUCKY 9,3% Ποικίλης Υλης 17,0% Αστρολογίας 6,6% MADAME FIGARO 5,0% CIAO 11,8% ASTRA & ORAMA 36,1% MARIE CLAIRE 5,5% DOWN TOWN 20,9% ASTRELLA 9,5% MIRROR 9,2% HELLO 33,6% ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΣ 39,4% PINK WOMAN 6,7% OK 29,2% ΩΡΟΣΚΟΠΙΟ 15,0% REAL SIMPLE 1,4% ΧΑΙ 4,5% Αυτοκινήτου 6,0% ROUGE 0,3% Οδηγοί Πόλης 5,3% 4 ΤΡΟΧΟΙ 26,9% VOGUE 4,9% ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ 100,0% BURN IT OUT 14,6% YOUNGE 6,7% Παιδικά 1,7% DRIVE 14,0% ΓΥΝΑΙΚΑ 1,5% ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ 87,7% SUPER AUTOCAR 9,9% Μοτοσυκλέτας 0,9% ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ 12,3% TOP GEAR 8,7% POWER BIKES 40,0% Ελεύθερου Χρόνου 6,8% 23% 5% ΑΓΟΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ 6,3% MOTO 60,0% SUDOKU FUN 5,1% ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ & ΕΥΚΑΙΡΙΑ 12,5% Μουσικά 0,7% ΓΡΙΦΟΣ 23,8% ΤΡΟΧΟΙ & ΤΙΡ 7,0% ΙΦΩΝΟ 100% ΚΟΥΙΖ 15,1% Για Νέους Γονείς 3,0% Ποιότητας και Τρόπου Ζωής 2,8% ΚΟΥΙΖ SUDOKU 9,0% 0-6 17,7% GLAM+STYLE 17,3% ΣΑΒΒΑΤΟ 13,7% ΓΟΝΕΙΣ ΕΝ ΡΑΣΗ 41,9% LIFE&STYLE 82,7% Τ Ε Σ Τ 33,3% Σπιτιού & ΠΑΙ Ι ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΓΟΝΕΙΣ 40,4% ιακόσµησης 3,1% Αυτοκινήτου 4,7% Γυναικεία Πρακτικά 0,8% DECORATION 53,7% Auto Bild 62,9% ΕΚΕΙΝΗ 90,2% OIKIA & ΙΑΚΟΣΜΗΣΗ 11,8% auto τριτη 37,1% ΠΡΑΚΤΙΚΗ LIVING 9,8% Ι ΑΝΙΚΟ ΣΠΙΤΙ 34,6% Στον τοµέα του internet δεν υπάρχουν αναλυτικά και αξιόπιστα στοιχεία ειδικά για τα ενηµερωτικά sites ή portals, υπάρχουν όµως αρκετές µελέτες για τη διείσδυση και τη συµπεριφορά των χρηστών, από τις οποίες προκύπτει υψηλή χρήση του internet ως Μέσου Μαζικής Ενηµέρωσης. 20

Χρήση του Internet ως ΜΜΕ Ναι Όχι Γ/ Α Βλέπετε Τηλεόραση 13% 87% 0% ιαβάζετε Εφηµερίδες 32% 66% 2% Ακούτε Ραδιόφωνο 34% 65% 1% ιαβάζετε Blogs ή άλλες ιστοσελίδες 48% 6% 46% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Πηγή: Public Issue-IOM 8. Η παγκόσµια Αγορά Η κυκλοφορία των εφηµερίδων στον κόσµο συνεχίζει να αυξάνεται µε ικανοποιητικούς ρυθµούς, ενώ λόγω της ταχύτατης αύξησης των δωρεάν αλλά κυρίως των on-line εφηµερίδων το αναγνωστικό κοινό σε παγκόσµιο επίπεδο διευρύνεται σηµαντικά. Το 2007 ο µέσος ηµερήσιος αριθµός των αγοραστών ήταν 532 εκατ.(έναντι 486 το 2003) και ο µέσος αριθµός των αναγνωστών 1,7 δις. Αν προστεθούν και οι δωρεάν τίτλοι η ηµερήσια κυκλοφορία ξεπερνά τα 573 εκ. φύλλα. Η Ασία συγκεντρώνει το 65,1% της παγκόσµιας κυκλοφορίας ηµερησίων εφηµερίδων, η Ευρώπη το 17,5%, η Βόρεια Αµερική το 12,2%, η Ν. Αµερική το 2,8%, η Αφρική το 1,6% και η Ωκεανία το 0,7%. Η παγκόσµια αγορά ήµερησίων εφηµερίδων(2007) Αφρική; 1,6% Νότια Αµερική; 2,8% Ωκεανία; 0,7% Βόρεια Αµερική; 12,2% Ευρώπη; 17,5% Ασία; 65,1% Πηγή: World Association of Newspapers-World Press Trends 2008 Ο αριθµός των ηµερησίων εφηµερίδων αυξήθηκε το 2007 κατά 2,98% και ανήλθε στον αριθµό ρεκόρ των 11.926 τίτλων, ενώ αν προστεθούν και οι δωρεάν διανεµόµενες η αύξηση ήταν 3,65%.Το 74% των τίτλων αυτών καλύπτεται από τις χώρες της Ασίας (62% από Κίνα, Ινδία και Ιαπωνία). 21

Εξέλιξη αριθµού τίτλων στον κόσµο 14.000 12.000 10.000 9.524 10.441 10.482 10.832 11.207 11.926 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή: World Association of Newspapers-World Press Trends 2008 Το 2007, σύµφωνα µε τα στοιχεία της World Association of Newspapers(για 113 χώρες) η κυκλοφορία εφηµερίδων αυξήθηκε κατά 2,57%, ( 3,65% µαζί µε τις δωρεάν). Την περίοδο 2002-2007 η κυκλοφορία εφηµερίδων αυξήθηκε κατά 13% σε παγκόσµιο επίπεδο, κατά 25% στην Ασία, κατά 10% στην Νότια Αµερική και κατά 1% στην Αφρική, ενώ µειώθηκε κατά -7% στη Βόρεια Αµερική και κατά -5% στην Ευρώπη. Η διαφοροποίηση αυτή µεταξύ ανεπτυγµένων και αναπτυσσοµένων περιοχών του πλανήτη, οφείλεται κυρίως στην πολύ υψηλότερη διείσδυση του internet στην Ευρώπη και τη Β. Αµερική. Εξέλιξη κυκλοφορίας ηµερησίων εφηµερίδων(σε χιλ. φύλλα ηµερησίως) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Σύνολο 470.566 488.007 496.410 503.605 515.178 532.230 Ασία 276.676 296.692 307.865 317.181 328.637 346.619 Ευρώπη 98.112 96.190 94.080 93.377 94.069 92.990 Βόρεια Αµερική 69.499 69.400 68.725 67.171 65.846 64.912 Νότια Αµερική 13.824 13.283 13.310 13.485 14.099 15.157 Αφρική 8.560 8.553 8.577 8.594 8.650 8.671 Ωκεανία 3.895 3.889 3.853 3.797 3.877 3.881 Πηγή: World Association of Newspapers-World Press Trends 2008 22

Αριθµός Ηµερησίων Εφηµερίδων/εκατ. κατοίκων(2007) 14 12 12,2 10 8,7 8 6,8 7,1 6 4 2 1,4 1,7 1,8 1,9 2,5 2,5 2,6 3,2 3,7 3,9 4,5 5,2 0 Πολωνία Γαλλία Πορτογαλία Ιταλία Αυστρία Ιρλανδία Ρουµανία Βέλγιο Ισπανία Ελλάδα Ουγγαρία Γερµανία ΗΠΑ ανία Βουλγαρία Κύπρος 9. Οικονοµικά στοιχεία του κλάδου Τα ενοποιηµένα στοιχεία των εταιριών ΜΜΕ παρουσιάζουν ορισµένες ιδιοµορφίες οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την ανάλυση των ισολογισµών και των αποτελεσµάτων, καθώς και στην ερµηνεία των αριθµοδεικτών. α) Το δείγµα των εταιριών δεν δύναται να γίνει οµοιογενές(ίδιες επιχειρήσεις σε όλες τις χρήσεις) διότι διαχρονικά υπάρχει ίδρυση πολλών νέων εταιριών αλλά και µεγάλη θνησιµότητα τους. β) Οι περισσότερες εταιρίες ΜΜΕ δραστηριοποιούνται σε περισσότερα µέσα ή και άλλους κλάδους, χωρίς να υπάρχει διάκριση των εσόδων τους κατά δραστηριότητα. γ) εν υπάρχει ανάλυση κατά πηγές εσόδων(πωλήσεις, διαφήµιση, κ.τ.λ.). Από την ανάλυση των οικονοµικών στοιχείων του υποκλάδου έκδοσης εφηµερίδων περιοδικών προκύπτει ότι διαχρονικά υπάρχει χειροτέρευση των δεικτών αποτελεσµατικότητας παρά την ικανοποιητική αύξηση των πωλήσεων. Οι υπόλοιποι δείκτες εξελίσσονται σχετικά ικανοποιητικά αν και το ποσοστό των ζηµιογόνων εταιριών αυξάνεται παραµένοντας όµως σε ανεκτά επίπεδα(39,4% το 2007). 23

Εφηµερίδες-Περιοδικά 2005 2006 2007 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Ι ΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ(1) % 2,87-2,71-4,81 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛAIOY(2) % 3,79-0,56-2,09 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ(1) % 2,45-2,24-3,91 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΜΙΚΤΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ % 32,24 31,47 32,52 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ % 1,33-1,62-2,53 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ(1) % 2,07-1,60-2,72 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦ. X 1,18 1,40 1,44 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ Ι ΙΟΥ ΚΕΦ. X 1,39 1,69 1,77 ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ/ΚΑΘ.ΠΑΓΙΑ :1 2,33 2,33 2,18 ΣΧΕΣΗ ΞΕΝΩΝ ΠΡΟΣ Ι ΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ :1 0,80 0,93 1,07 ΚΑΛΥΨΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚ. ΑΠΑΝΩΝ(2) :1 2,81 2,09 5,26 ΣΧΕΣΗ Ι ΙΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛΑΙΑ :1 0,85 0,83 0,81 ΓΕΝΙΚΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ X 1,19 1,15 1,08 ΑΜΕΣΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ X 0,95 0,90 0,83 Μ.Ο.ΠΡΟΘΕΣ.ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΗΜ. 138,34 122,54 127,48 Μ.Ο.ΠΡΟΘ.ΕΞΩΦΛ.ΠΡΟΜΗΘ.& ΠΙΣΤΩΤΩΝ ΗΜ. 124,35 113,81 131,22 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΗΜ. 24,39 22,28 29,05 Ο υποκλάδος Internet(Sites & Portals) παρουσιάζει σχετικά µικρή αύξηση πωλήσεων, όµως όλοι σχεδόν οι αριθµοδείκτες εξελίσσονται πολύ ικανοποιητικά. Το ποσοστό ζηµιογόνων στο σύνολο των επιχειρήσεων χειροτερεύει αλλά παρά το στάδιο ανάπτυξης του υποκλάδου παραµένει σχετικά χαµηλό (30% το 2007). Internet(Sites & Portals) 2005 2006 2007 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Ι ΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ(1) % 0,29 3,56 5,10 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛAIOY(2) % 1,22 4,36 5,93 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ(1) % 0,26 3,18 4,59 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΜΙΚΤΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ % 36,12 37,87 38,66 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ % -1,97 0,17 0,53 ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΡ ΟΥΣ(1) % 0,23 2,71 3,89 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦ. X 1,10 1,17 1,18 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ Ι ΙΟΥ ΚΕΦ. X 1,24 1,31 1,31 ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ/ΚΑΘ.ΠΑΓΙΑ :1 4,29 5,67 5,86 ΣΧΕΣΗ ΞΕΝΩΝ ΠΡΟΣ Ι ΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ :1 0,62 0,63 0,63 ΚΑΛΥΨΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚ. ΑΠΑΝΩΝ(2) :1 1,27 3,69 4,44 ΣΧΕΣΗ Ι ΙΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΑΣΧ.ΚΕΦΑΛΑΙΑ :1 0,89 0,89 0,90 ΓΕΝΙΚΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ X 1,25 1,30 1,26 ΑΜΕΣΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ X 1,00 0,97 0,98 Μ.Ο.ΠΡΟΘΕΣ.ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΗΜ. 122,77 121,45 126,70 Μ.Ο.ΠΡΟΘ.ΕΞΩΦΛ.ΠΡΟΜΗΘ.& ΠΙΣΤΩΤΩΝ ΗΜ. 102,57 99,36 116,85 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΗΜ. 14,96 18,11 21,80 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Icap 24

10. Προβλήµατα του κλάδου Μείωση της ελκυστικότητας των έντυπων µέσων. Στις ετήσιες πανελλήνιες έρευνες του Focus Bari για τον βαθµό ικανοποίησης του κοινού από τα ΜΜΕ, παρατηρείται συνεχόµενη πτωτική τάση στο ποσοστό που δηλώνει «πολύ ή αρκετά ικανοποιηµένο», µε την τηλεόραση να παρουσιάζει χειρότερη εξέλιξη. Το ποσοστό ικανοποιηµένων από την τηλεόραση για το 2008 ήταν µόλις 26%, έναντι 82% από το internet, 73% από το ραδιόφωνο και 51% από τις Εφηµερίδες-Περιοδικά. Η αντίληψη του κοινού είναι ότι παρά την πληθώρα ΜΜΕ δεν προάγεται η πολυφωνία, η ποικιλία και η σφαιρικότητα, αλλά η υπερβολή, η εξυπηρέτηση ιδίων ή διαπλεκοµένων συµφερόντων, η υποβάθµιση της ποιότητας και η µονοδιάστατη αντιµετώπιση των θεµάτων. Εξέλιξη του Βαθµού ικανοποίησης από τα ΜΜΕ (% πολύ ή αρκετά ικανοποιηµένων) 90 80 70 60 50 40 30 44 34 26 82 71 73 59 49 51 72 76 82 2006 2007 2008 20 10 0 Τηλεόραση Ραδιόφωνο Εντυπα µέσα Internet Πηγή: Focus-Bari Μεταβολές του κόστους παραγωγής λόγω δηµοσιογραφικού χαρτιού Οι µεταβολές στις τιµές του δηµοσιογραφικού χαρτιού δηµιουργούν σοβαρά προβλήµατα στον κλάδο έκδοσης εφηµερίδων-περιοδικών λόγω αδυναµίας προγραµµατισµού του κόστους παραγωγής. Κατά την περίοδο Μαρτίου-Αυγούστου 2008 παρουσιάστηκε σηµαντική αύξηση του κόστους, στη συνέχεια όµως λόγω της οικονοµικής κρίσης οι τιµές κινήθηκαν σε χαµηλότερα επίπεδα αλλά το πρώτο τρίµηνο 25

του 2009 επανήλθαν σε ανοδική τροχιά. 600 Εξέλιξη τιµής ηµοσιογραφικού χαρτιού (Standard Newsprint45 g/m2 σε EUR / t ) 580 576,88 575,42 560 553,34 540 539,2 520 500 480 490,45 499,99 513,44 510,28 494,45 506,39 513,92 460 440 20-Dec-05 07-Feb-06 7-Mar-06 27-Dec-06 27-Feb-07 6-Nov-07 20-Apr-08 28-Mai-08 7-Jan-09 17-Feb-09 10-March-09 Πηγή:FOEX Στην Ελλάδα οι επιπτώσεις της ανόδου των τιµών δεν ήταν ιδιαίτερα σηµαντικές (λόγω της ευνοϊκής ισοτιµίας ευρώ/δολαρίου και της σχετικά χαµηλής συµµετοχής του χαρτιού στο συνολικό κόστος παραγωγής) αλλά τους επόµενους µήνες αναµένεται µεγαλύτερη επιβάρυνση του κόστους παραγωγής λόγω της προβλεπόµενης αύξησης των τιµών και της ενδεχόµενης µεταβολής των συναλλαγµατικών ισοτιµιών. Οι τιµές των µελλοντικών συµβολαίων για χαρτόµαζα (wood pulp) καθιστούν την πρόβλεψη για σηµαντική άνοδο της τιµής του χαρτιού ως την πλέον πιθανή. 26

Η προσπάθεια των εκδοτών για συγκράτηση του κόστους επικεντρώνεται στη µείωση του σχήµατος των εντύπων και του πάχους του χαρτιού, στον περιορισµό του αριθµού των σελίδων των εφηµερίδων ή των ενθέτων και κυρίως στην µεταφορά µέρους της ύλης στις on-line εκδόσεις που µακροπρόθεσµα ίσως οδηγήσει και σε πλήρη εγκατάλειψη των έντυπων εκδόσεων. Μείωση και ανακατανοµή των διαφηµιστικών δαπανών Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται επιβράδυνση της αύξησης της συνολικής διαφηµιστικής δαπάνης, ενώ τους τελευταίους µήνες του 2008 υπήρξε σηµαντική µείωση σε όλα σχεδόν τα µέσα. Παρατηρείται επίσης ανακατανοµή µεταξύ των µέσων σε βάρος της τηλεόρασης και σε µικρότερο βαθµό των εφηµερίδων. Τα περιοδικά λόγω της αυξηµένης διεισδυτικότητας τους σε συγκεκριµένες κατηγορίες πληθυσµού (νέοι, γυναίκες, ειδικών ενδιαφερόντων κ.τ.λ.) παρουσίασαν Η αναµενόµενη µείωση των διαφηµιστικών εσόδων λόγω της συνεχιζόµενης παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης και της αβεβαιότητας που υπάρχει, θα θέσει σε κίνδυνο τα επενδυτικά προγράµµατα ορισµένων µικρών επιχειρήσεων που επιβάλλονται λόγω της µετάβασης στην ψηφιακή εποχή. Στις µεγαλύτερες επιχειρήσεις η προσπάθεια µείωσης του κόστους ενδέχεται να έχει αρνητική επίπτωση στην ελκυστικότητα των εντύπων τους και στην προσέλκυση διαφηµίσεων, µε εξαίρεση ίσως τις on-line εκδόσεις τους. Κατανοµή ιαφηµιστικής απάνης κατά µέσο(ποσά σε χιλ. ευρώ) 2000 % 2004 % 2007 % 2008 % Τηλεόραση 663.814 38,0% 771.122 33,2% 941.520 30,7% 862.041 27,8% Ραδιόφωνο 70.462 4,0% 115.625 5,0% 165.597 5,4% 214.982 6,9% Περιοδικά 469.790 26,9% 803.451 34,6% 1.047.879 34,2% 1.113.278 35,9% Εφηµερίδες 302.458 17,3% 352.895 15,2% 499.732 16,3% 478.567 15,4% Υπαίθρια µέσα 241.508 13,8% 278.147 12,0% 378.000 12,3% 382.000 12,3% Ιντερνετ µ.δ. 0,0% µ.δ. 0,0% 31.000 1,0% 48.000 1,5% Σύνολο 1.748.032 100% 2.321.240 100% 3.063.728 100% 3.098.868 100% Εξέλιξη διαφηµιστικής δαπάνης κατά ΜΜΕ (σε χιλ. ευρώ) 1.200.000 1.000.000 Τηλεόραση Περιοδικά Υπαίθρια Μέσα Ραδιόφωνο Εφηµερίδες Ιντερνετ 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Πηγή: επεξεργασία στοιχείων Media Services, IAB Hellas και Icap. 27

Τα επόµενα χρόνια αναµένεται δραµατική αύξηση της συµµετοχής του διαδικτύου στη συνολική διαφηµιστική δαπάνη σε βάρος των παραδοσιακών µέσων. Την τελευταία τριετία ο µέσος ρυθµός ανάπτυξης των διαφηµιστικών εσόδων του internet ήταν 30% σε παγκόσµιο επίπεδο και αναµένεται να επιταχυνθεί τα επόµενα χρόνια. Το µερίδιο του διαδικτύου στη συνολική διαφηµιστική δαπάνη αναµένεται να υπερδιπλασιαστεί την επόµενη τριετία και να ξεπεράσει κατά πολύ τα µερίδια του ραδιοφώνου και των περιοδικών και να καταλάβει την τρίτη θέση µετά την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Ήδη σε ορισµένες χώρες(νορβηγία, Σουηδία, Βρετανία κ.τ.λ.) το µερίδιο του διαδικτύου ξεπερνά το 15% και οι ρυθµοί αύξησης του συνεχίζουν αυξανόµενοι. Οι δυνατότητες στοχευµένης διαφήµισης, άµεσης καταµέτρησης της αποτελεσµατικότητας αλλά και πληρωµής µόνον ανάλογα µε τα «κλικ» στους διαφηµιστικούς συνδέσµους, προσδίδει στο internet υψηλή αποδοτικότητα και φυσικά υψηλή ελκυστικότητα για τους διαφηµιστές και τους διαφηµιζόµενους. Κατανοµή ιαφηµιστικής απάνης ανά µέσο το 2008(Παγκοσµίως) Ραδιόφωνο; 8,00% ιαδίκτυο; 9,00% Υπαίθρεια µέσα; Κινηµατογράφος; 6,00% 0,2% Εφηµερίδες; 26,80% Περιοδικά; 12,00% Τηλεόραση; 38,00% Πηγή:ΙΟΜ Προβλήµατα βιωσιµότητας λόγω του τεράστιου αριθµού ΜΜΕ Από το σύνολο των ΜΜΕ περίπου 2.500 αποτελούν αντικείµενο επιχειρηµατικής δραστηριότητας, αριθµός που δεν µπορεί να αιτιολογηθεί από κάποια οικονοµική λογική. Η κατάσταση αυτή έχει σαν αποτέλεσµα την όξυνση του µεταξύ τους ανταγωνισµού µε όρους που καθιστούν τη βιωσιµότητα τους επισφαλή. Οι περισσότερες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο είναι κυρίως οικογενειακής µορφής, µε περιορισµένη εµβέλεια, πόρους και προοπτικές που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στον αυξανόµενο ανταγωνισµό. Η πληθωρική ανάπτυξη των ΜΜΕ στην Ελλάδα 28

1988 1990 2006 2008 Εφηµερίδες Εθνικής εµβέλειας 28 28 51 65 Τοπικές Εφηµερίδες 200 140 423 550 Free Press 7 13 Ενθετα Εφηµερίδων 46 48 Περιοδικά 40 42 123 174 Ειδησεογραφικά Sites/Portals 112 200 Γενικό Σύνολο 443 624 1.917 2.260 Πηγή: Focus Bari Οι επιπτώσεις της επανάστασης του Internet Ο κλάδος των ΜΜΕ βρίσκεται σήµερα αντιµέτωπος µε µία τεχνολογική επανάσταση η έκβαση της οποίας θα είναι καθοριστική όχι µόνο για τις εξελίξεις αλλά και για την ίδια την ύπαρξη του κλάδου µε την σηµερινή του µορφή. Η σύγκλιση (convergence) των τεχνολογιών πληροφορικής, επικοινωνιών και media διαµορφώνει πρωτόγνωρες συνθήκες αγοράς στις οποίες τον καθοριστικό και καταλυτικό ρόλο έχει το internet. Η συνεχιζόµενη θεαµατική διείσδυση του internet σε συνδυασµό µε την ωρίµανση του και τον εµπλουτισµό του µε νέες δυνατότητες και περιεχόµενο ανατρέπουν τα µέχρι σήµερα δεδοµένα. Οι επιπτώσεις στα έντυπα µέσα είναι ήδη εµφανείς αφού σε πολλές εφηµερίδες η αναγνωσιµότητα των on-line εκδόσεων ξεπέρασε αυτή των εντύπων και είναι πλέον θέµα χρόνου η πλήρης εγκατάλειψη της παραδοσιακής έντυπης µορφής τους. Εξέλιξη Αναγνωσιµότητας στις έντυπες και τις On-line εκδόσεις Πηγή: Xenia Kourtoglou-Focus Bari: Print Media, Evolution Through Readers Eyes, MEDIAMIXX Forum, Sofia 2008 Αλλαγές δεν αναµένονται µόνο στην µορφή αλλά και στη φιλοσοφία και τη διαδικασία έκδοσης αφού τα νέα µέσα ενηµέρωσης όπως ο συλλογικός τύπος (που γράφεται από τους ίδιους τους πολίτες) τα Blog s κ.τ.λ. που ικανοποιούν την ανάγκη για πολυφωνία, αντικειµενικότητα και ανεξαρτησία από οικονοµικά συµφέροντα γνωρίζουν ήδη υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις στα έντυπα µέσα δεν αναµένονται ιδιαίτερα αρνητικές για τα επόµενα χρόνια, µακροπρόθεσµα όµως µε την ανάπτυξη της ασύρµατης τεχνολογίας (σύνδεση αυτοκινήτων στο internet και κατασκευή µικρών φορητών συσκευών συνδεδεµένων στο internet) η στροφή στις online εκδόσεις αναµένεται να γενικευθεί λόγω των σηµαντικών πλεονεκτηµάτων τους (ποιότητα, σταθερότητα, διαθεσιµότητα, διαδραστικότητα, ποικιλία επιλογών, κ.τ.λ.). Μακροπρόθεσµα υπάρχει σηµαντικός κίνδυνος συγκέντρωσης του υποκλάδου όχι µόνο σε εθνικό επίπεδο όπως συµβαίνει σήµερα, αλλά σε περιφερειακό ή και παγκόσµιο αφού οι τεχνολογικές και λοιπές εξελίξεις ωθούν όλο και περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι πιθανό να δηµιουργηθεί µία παράδοξη κατάσταση όπου θα συνυπάρχουν πολυφωνία-δηµοκρατικός έλεγχος και συγκέντρωση σε παγκόσµιο επίπεδο από λίγες εταιρίες που θα ελέγχουν ένα ευρύτατο φάσµα της πολιτιστικής βιοµηχανίας. Λοιπά προβλήµατα 29