ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή, Τετάρτη καί Παρασκευή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2011 ΙΓ Λουκᾶ, Ἰακώβου τοῦ Πέρσου, Θεοδοσίου ἐν Τυρνόβῳ Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. Α ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ Ο ΟΡΘΡΟΣ (Α) 1. Μετά τήν Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ, γιά τήν ὁποία σᾶς ἔχω μιλήσει ἤδη, θέλω, ἀδελφοί μου χριστιανοί, νά σᾶς μιλήσω τώρα γιά μιά ἄλλη πάλι ὡραία Ἀκολουθία, γιά τόν Ὄρθρο. Εἶναι πολύ ἀπολαυστική ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί γιά νά τήν χαροῦμε πρέπει νά πᾶμε στόν τόπο πού γεννήθηκε. Καί ὁ τόπος πού γεννήθηκε ὁ Ὄρθρος, ὅπως καί ὅλες οἱ λαμπρές Ἀκολουθίες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, εἶναι τό Μοναστήρι! Πραγματικά, μαζί μέ τά ἄλλα τόσο καλά καί σπουδαῖα, πού ὀφείλουμε στό Μοναχισμό
μας, χρωστοῦμε κυρίως σ αὐτόν τήν δημιουργία τῆς Λατρείας, μέσα στήν ὁποία διαλάμπει τό μεγαλεῖο τῆς πίστης μας! Τό εἴπαμε καί τό ξαναλέμε: Λεγόμαστε «Ὀρθόδοξοι», ἐπειδή «ὀρθά» «δοξάζουμε» τόν Θεό μας. Τό Μοναστήρι λοιπόν, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ φύτρα τοῦ Ὄρθρου, γιά τόν ὁποῖο θέλω νά σᾶς μιλήσω. Ἄν θέλετε γενικά νά δεῖτε τήν ὀμορφιά καί τήν γλυκύτητα τοῦ Ὄρθρου, σκεφθεῖτε τίς ὄμορφες βραδιές πού ζοῦμε στήν Ἐκκλησία μας τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Ὄρθρος εἶναι αὐτά πού ψάλλονται τά βράδυα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος ἐδῶ στούς Ἱερούς Ναούς μας. Κανονικά, αὐτά πού ἀκοῦμε τά βράδυα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος στήν Ἐκκλησία μας, θά ἔπρεπε νά ψάλλονται νύχτα τό πρωί τῆς ἄλλης ἡμέρας, γιατί εἶναι Ὄρθρος. Ἀλλά γιά νά μή στερηθεῖ ὁ ἐργαζόμενος λαός τίς ὡραῖες αὐτές Ἀκολουθίες, γι αὐτό ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νά ψάλλονται τά βράδυα, ὥστε νά μποροῦν οἱ χριστιανοί νά τίς χαροῦν. 2. Στά Εὐαγγέλια, ἀδελφοί χριστιανοί, διαβάζουμε γιά τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό ὅτι σηκωνόταν «πρωί ἔννυχα λίαν» καί προσευχόταν ἤ ὅτι παρέτεινε τήν νυχτερινή του προσευχή μέχρι τό πρωί (βλ. Μάρκ. 1,35). Καί οἱ χριστιανοί ἀπό τούς πρώτους ἀκόμη αἰῶνες, ἀκολουθοῦντες τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου, συνήθιζαν νά προσεύχονται πρωί, πρίν ἀκόμη ἀνατείλει ὁ ἥλιος. Ἔτσι, σιγά-σιγά, διαμορφώθηκε μιά εἰδική πρωινή ἀκολουθία. Τό πρωί λέγεται «ὄρθρος» καί τήν πρωινή λοιπόν αὐτή ἀκολουθία τήν λέμε «Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου». Ὄρθρο ἔκαναν καί οἱ Ἰουδαῖοι στόν Ναό τῶν Ἰεροσολύμων. Ὁ Ὄρθρος ὅμως τῶν χριστιανῶν, ἐκτός ἀπό τούς ψαλμούς καί ἄλλες προσευχές, πού εἶχε ὁ Ὄρθρος τῶν Ἰουδαίων, περιεῖχε καί χριστιανικούς ὕμνους καί χριστιανικές προσευχές. Ἦταν μικρός στήν ἀρχή ὁ χριστιανικός Ὄρθρος, ἀλλά ὅλο καί πλουτιζόταν καί ὅλο διαμορφωνόταν περισσότερο καί ἔλαβε τελικά τήν σημερινή του μορφή. Ἀρχικά ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου διαμορφώθηκε στήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα τῆς Παλαιστίνης, μέ βάση δηλαδή τό Τυπικό τῶν Ἰεροσολύμων. Ἀργότερα ὅμως ἐπεξεργάστηκαν τήν Ἀκολουθία αὐτή στήν Κωνσταντινούπολη, στήν Ἱερά Μονή τοῦ Στουδίου, καί ἔλαβε τήν σημερινή της μορφή πού ξέρουμε. Μέ τήν εὐκαιρία νά πῶ ὅτι ἔχουμε δύο Τυπικά τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν μας: Τό Ἰεροσολυμιτικό Τυπικό, πού προέρχεται ἀπό τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα, καί τό Τυπικό Κωνσταντινουπόλεως, πού προέρχεται ἀπό τήν Ἱερά Μονή τοῦ Στουδίου. 3. Τό θέμα τοῦ Ὄρθρου, ἀδελφοί χριστιανοί, εἶναι πολύ ἁπλό: Πρῶτον, εὐχαριστοῦμε τόν Θεό, πού μᾶς ἀξίωσε νά περάσουμε καλά τήν νύχτα καί νά δοῦμε τήν καινούργια μέρα καί, δεύτερον, παρακαλοῦμε τόν Θεό νά περάσουμε τήν ἡμέρα αὐτή εἰρηνική καί ἀναμάρτητη. Νά εἶναι ἡ ἡμέρα αὐτή τύπος τῆς αἰώνιας ἐκείνης καί ἀτελεύτητης Ἡμέρας, τῆς «ἀβράδυαστης» Ἡμέρας τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ἀβράδυαστης, γιατί δέν ἔχει νύχτα! Ὁ Ὄρθρος ἀρχίζει μέ μιά σύντομη δοξολογία στόν Τριαδικό Θεό μας. Ὁ ἱερεύς λέγει μέ δυνατή τήν φωνή: «Δόξα τῇ Ἁγίᾳ καί Ὁμοουσίῳ καί Ζωοποιῷ καί Ἀδιαιρέτῳ Τριάδι...». Πρίν ὅμως ἀπό τήν ἐπίσημη ἄς τό ποῦμε ἔτσι ἔναρξη τοῦ Ὄρθρου, στά μετέπειτα χρόνια προστέθηκε μιά δέηση γιά τόν βασιλέα, τόν ἄρχοντα. Ἔτσι, σήμερα, στήν ἀρχή τοῦ Ὄρθρου, πρίν ἀπό τήν δοξολογία τοῦ Ὀνόματος τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, διαβάζουμε τρία τροπάρια, πού εἶναι δέηση γιά τόν ἄρχοντα. Τό πρῶτο τροπάριο εἶναι τό 2
«Σῶσον Κύριε τόν λαόν Σου...», τό δεύτερο τό «Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ Σταυρῷ...» καί τό τρίτο τροπάριο εἶναι τό «Προστασία φοβερά καί ἀκαταίσχυντε...». Παρατηρῆστε ὅτι καί τά τρία αὐτά τροπάρια στό περιεχόμενό τους εἶναι δέηση γιά τόν βασιλέα. 4. Μετά τά τροπάρια αὐτά ἀρχίζει ἡ ἀνάγνωση τοῦ Ἑξαψάλμου. Ὁ Ἑξάψαλμος, ὅπως τό λέγει καί ἡ λέξη, εἶναι ἕξι ψαλμοί, χωρισμένοι σέ δύο τριάδες. Οἱ ψαλμοί αὐτοί, ὅπως φαίνεται ἀπό τό περιεχόμενό τους, εἶναι πρωινοί ψαλμοί, κατάλληλοι γιά τήν πρωινή Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου. Μιλοῦν γενικά γιά τήν ἔγερση ἀπό τόν ὕπνο, γιά τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν καί γιά τό ἔλεος καί τήν σωτηρία, πού ζητάει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό. Ὁ Ἑξάψαλμος θυμίζει τήν Δευτέρα τοῦ Κυρίου Παρουσία καί θέλει μέ τήν ἀνάγνωσή του νά δημιουργήσει μιά κατανυκτική καί πονετική πρός μετάνοια γιά τά ἁμαρτήματά μας ἀτμόσφαιρα. Στήν ἀρχή ὁ Ἑξάψαλμος ψαλλόταν, γι αὐτό καί παλαιά ἡ γιαγιά ἔλεγε «θά σοῦ ψάλλω τόν Ἑξάψαλμο»! Καί τό ἔλεγε αὐτό ἡ γιαγιά στό ἐγγονάκι της πού δέν καθόταν φρόνιμα, σάν νά γνώριζε αὐτή ἡ ἀγράμματη γιαγιά ὅτι ὁ Ἑξάψαλμος, ὑπενθυμίζοντας τήν Δευτέρα τοῦ Κυρίου Παρουσία, εἶναι κρίση, εἶναι δίκη γι αὐτά πού πράξαμε. Ἐπειδή δέ εἶναι κατανυκτικοί οἱ ψαλμοί τοῦ Ἐξαψάλμου, γι αὐτό καί πρέπει νά διαβάζονται ὄχι μέ θαρρετή ἔκφραση καί λαμπρή ἀπαγγελία, ἀλλά μέ πραεία τήν φωνή, σύμφωνα μέ τό θρηνῶδες περιεχόμενό τους. Ὁ λαός, ὅταν διαβάζεται ὁ Ἑξάψαλμος, πρέπει νά εἶναι ὄρθιος καί νά ἀκούει μέ σιγή καί πολλή κατάνυξη. Δέν ἐπιτρέπονται ἐκείνη τήν ὥρα μετακινήσεις πέρα-δῶθε, ἀκόμη δέ λέγει τό Τυπικό, ὅτι δέν ἐπιτρέπεται νά κάνουμε μετάνοιες, ἀλλά οὔτε καί τόν σταυρό μας ἀκόμη. Γιατί; Γιατί, ἄν κάνουμε μετάνοιες καί τόν σταυρό μας, κινούμαστε καί δέν ἐπιτρέπεται αὐτό στόν Ἑξάψαλμο! Γι αὐτό καί οἱ σταυροί καί οἱ μετάνοιες γίνονται ἀκριβῶς στό τέλος τοῦ Ἑξαψάλμου. Ἀπ ὅλα αὐτά καταλαβαίνει κανείς, χριστιανοί μου, τί κατανυκτικότητα καί τί προσοχή καί τί δέος πρέπει νά ἔχουμε κατά τήν ἀνάγνωση τοῦ Ἑξαψάλμου. Δευτέρα τοῦ Κυρίου Παρουσία! Ἀλλά θά συνεχίσουμε περί τοῦ Ὄρθρου στό ἑπόμενό μας κήρυγμα. Μέ πολλές εὐχές Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας FFFFFFFFFF 3
Β ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Σέ συνέχειες) 6, 16 Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν. 17 Σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, 18 ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ. Νηστεύετε ἐν κρυπτῷ (6,16-18) 6, 16 «Ὅταν δέ νηστεύετε, μή γίνεστε σκυθρωποί, ὅπως οἱ ὑποκριτές. Γιατί αὐτοί ἀφήνουν ἄπλυτα καί δέν περιποιοῦνται τά πρόσωπά τους, γιά νά φανοῦν στούς ἀνθρώπους ὅτι νηστεύουν. Ἀληθινά σᾶς λέγω ὅτι ἔχουν λάβει ἤδη τό μισθό τους. 17 Ἐσύ ὅμως, ὅταν νηστεύεις, ἄλειψε τό κεφάλι σου καί νίψε τό πρόσωπό σου, 18 γιά νά μή φανεῖς στούς ἀνθρώπους ὅτι νηστεύεις, ἀλλά στόν Πατέρα σου, πού εἶναι ἐκεῖ χωρίς νά τόν βλέπεις. Καί ὁ Πατέρας σου, πού βλέπει στά κρυφά, θά σοῦ τό ἀνταποδώσει στά φανερά». 1. Ὁ Κύριος μᾶς λέγει ἐδῶ, στήν ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία Του, πῶς πρέπει νά ἐξασκοῦν οἱ μαθητές Του τήν εὐσέβειά τους, τήν ἀγάπη τους στόν Θεό καί στόν πλησίον. Νά τήν ἐξασκοῦν ταπεινά, ἀποβλέποντες στήν δόξα τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι ἐπιδεικτικά, ὅπως οἱ Φαρισαῖοι. Ὁμίλησε πρῶτα γιά τήν ἐλεημοσύνη (6,2-4), ἔπειτα γιά τήν προσευχή (6,5-8) στό τμῆμα αὐτό, σάν παρένθεση, ἔδωσε τύπον ὡραίας προσευχῆς, τό «Πάτερ ἡμῶν», βάσει τοῦ ὁποίου πρέπει νά προσευχόμαστε καί, τρίτον, μᾶς μιλάει τώρα γιά τήν νηστεία. 2. Οἱ Φαρισαῖοι εἶχαν πολλές νηστεῖες, ἀλλά, ὅπως τήν ἐλεημοσύνη καί τήν προσευχή, ἔκαναν καί τίς νηστεῖες τους ὑποκριτικά, γιά τήν δόξα τῶν ἀνθρώπων. Νηστεύοντες φρόντιζαν νά ἀποκτοῦν μιά ὠχρότητα. Αὐτό εἶναι τό «ἀφανίζουσι τά πρόσωπα αὐτῶν», πού λέγει ἐδῶ ἡ περικοπή μας. Καί τό ἔκαναν βέβαια αὐτό, «ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες» (στίχ. 16). 3. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός μᾶς λέγει νά μή διαλαλοῦμε τήν νηστεία μας, 4
ὅπως ἔκαναν οἱ ὑποκριτές Φαρισαῖοι, ἀλλά, ἀντίθετα, νά τήν περικρύπτουμε. Μᾶς λέγει μάλιστα ὅτι, γιά νά φαινόμαστε χαρούμενοι, νά ἀλείφουμε τό κεφάλι μας μέ ἔλαιο, ὅπως ἔκαναν τότε ὅταν ἐπρόκειτο νά πᾶνε σέ χαρμόσυνα συμπόσια καί ἀκόμη, γιά τόν ἴδιο λόγο, νά πλένουμε τό πρόσωπό μας (στίχ. 17). Δέν σημαίνει βέβαια αὐτό ὅτι ὁπωσδήποτε πρέπει νά ἀλείφουμε τό κεφάλι μας μέ ἔλαιο καί νά πλένουμε τό πρόσωπό μας ὅταν νηστεύουμε, ἀλλά, μᾶς εἶπε ὁ Κύριος τόν λόγο αὐτόν ὅπως ὅταν μᾶς εἶπε νά κόβουμε τό χέρι μας καί νά βγάζουμε τό μάτι μας, ὅταν αὐτά μᾶς σκανδαλίζουν (Ματθ. 5,29.30), χωρίς ἀσφαλῶς νά σημαίνει αὐτό ὅτι στήν πραγματικότητα θέλει ὁ Κύριος νά κόβουμε τά μέλη τοῦ σώματός μας, γιατί δέν φταῖνε αὐτά, ἀλλά φταίει ἡ πονηρή διάθεσή μας. Ἔτσι καί στήν περίπτωσή μας ἐδῶ, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Οὔτε καί ὁ Χριστός ἔπραξε αὐτό ὅταν ἐνήστευσε στήν ἔρημο (Ματθ. 4,2), νά ἀλείφει δηλαδή μέ ἔλαιο τό κεφάλι του καί νά νίπτεται ἐπίτηδες, γιά νά μήν φανεῖ ὅτι νηστεύει. Τά λέγει ὅμως αὐτά ὁ Κύριος, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ Ζιγαβηνός, γιατί θέλει νά πεῖ ὅτι πρέπει νά συγκαλύπτουμε τήν στυγνότητα τῆς νηστείας καί νά φαινόμαστε φαιδροί καί χαρούμενοι. Στά παλαιά δέ χρόνια σημεῖο χαρᾶς ἦταν τό νά ἀλείφουν οἱ ἄνθρωποι μέ λάδι τήν κεφαλή τους καί νά νίπτουν τό πρόσωπό τους. Ὅταν ὁ νηστεύων κάνει αὐτό καί τούς ἀνθρώπους θά διαλάθει ὅτι νηστεύει, ἀλλά καί ὁ ἴδιος θά ἀνακουφίζεται ἀπό τόν κόπο τῆς νηστείας μέ αὐτή τήν πρακτική πού θά κάνει (MPG 129,241). Σημείωση: Γιά διευκόλυνση τῶν ἀναγνωστῶν τοῦ παρόντος περιοδικοῦ, δέν θά παρατίθενται σ αὐτό σχόλια στίς ἁγιογραφικές περικοπές, γιατί αὐτά θά δοθοῦν σέ ἰδιαίτερο βιβλίο σχολιασμοῦ τῆς Ἁγίας Γραφῆς. FFFFFFFFFF 5
Γ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΟΥ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο) Ἐρ.: Τί εἶναι τά «τελώνια»; Ἀπ.: Ὁ ὅρος «τελώνια» εἶναι παρμένος ἀπό τήν ἱστορία τοῦ ἑβραϊκοῦ ἔθνους καί χρησιμοποιεῖται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας μεταφορικῶς, γιά νά ἐκφρασθοῦν οἱ φραγμοί, τά ἐμπόδια τῆς ψυχῆς κατά τήν ἀνάβασή της στόν οὐρανό. Ὅταν ἡ Παλαιστίνη ὑπαγόταν στούς Ρωμαίους, σέ κεντρικές διαβάσεις τῶν πόλεων ὑπῆρχαν τά «τελώνια», ὅπου οἱ Ἰουδαῖοι ἔπρεπε νά πληρώσουν γιά τήν διάβασή τους ἀπό ἐκεῖ. Ἦταν ὅπως τά δικά μας διόδια. Οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα ὁ ἅγιος Κύριλλος τῆς Ἀλεξανδρείας (MPG 77,981) χρησιμοποιεῖ αὐτόν τόν ὅρο γιά τούς ἐναερίους βασανιστικούς χώρους, πού συναντᾶ ἡ ψυχή μετά τόν θάνατο. Ἄλλη μαρτυρία περί τῶν «τελωνίων», γιά ἐναερίους φόρους τρόπον τινά τῆς ψυχῆς, βρίσκομε στήν ΧΧΙΙ ὁμιλία τοῦ Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου καί στό ὁμώνυμο βιβλίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος (VII,50) καί στούς βίους πολλῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ προσευχή πού γίνεται ἀπό τήν Ἐκκλησία γιά τήν ψυχή τοῦ νεκροῦ ἀμέσως μετά τόν θάνατό του καί ἡ νεκρώσιμη ἀκολουθία ἤ ἡ Λειτουργία τήν ἄλλη μέρα εἶναι πολύ σπουδαία καί ἀναγκαία, γιατί βοηθεῖ τό πέρασμα τῆς ψυχῆς ἀπό τά «τελώνια». Ὁ ἅγιος Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας λέγει ὅτι κατά τόν χωρισμό τῆς ψυχῆς μας ἀπό τό σῶμα θά σταθοῦν μπροστά μας ἀπό τήν μιά μεριά οἱ φωτεινοί ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ καί ἀπό τήν ἄλλη μεριά οἱ σκοτεινοί δαίμονες πού θά μᾶς κατηγοροῦν γιά τά ἔργα μας, γιά νά μᾶς πάρουν μέ τό μέρος τους. Ὅταν ἡ ψυχή ἰδεῖ τούς δαίμονες φοβᾶται καί τρέμει καί ζητεῖ προστασία ἀπό τούς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἄγγελοι τότε τήν ἀνεβάζουν ψηλά κάτω ἀπό τήν προστασία τους, ἀλλά περνώντας ἡ ψυχή στόν ἐναέριο χῶρο συναντᾶ τά «τελώνια», πού τῆς ἐμποδίζουν τόν δρόμο της γιά τόν οὐρανό. Σέ κάθε «τελώνιο» ἀπαιτεῖται ἀπό τήν ψυχή λογαριασμός γιά κάθε ἁμάρτημα πού ἔκανε. Γι αὐτό τό πέρασμα ἀπό 6
τά «τελώνια» ὠφελεῖ πολύ ἡ θερμή προσευχή τῆς Ἐκκλησίας μετά τόν θάνατο τοῦ χριστιανοῦ. Λέγουν γιά τήν Θεοδώρα ὅτι ὅταν περνοῦσε ἀπό τά «τελώνια» βοηθήθηκε πολύ ἀπό τήν προσευχή τοῦ γέροντά της, τοῦ πνευματικοῦ της, δηλαδή, πατέρα, τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ Νέου (Βλ. τόν βίο τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ Νέου, 26 Μαρτίου). Ἐρ.: Γιατί στά μνημόσυνα πηγαίνουμε «κόλλυβα»; Ἀπ.: Τά «κόλυβα», πού εἶναι βρασμένο σιτάρι μέ ζάχαρη ἤ μέλι, ὅπως συνηθίζουν σέ ἄλλες ὀρθόδοξες χῶρες, μέ σταφίδες καί ἄλλα γλυκύσματα, ἔχουν βαθύ συμβολισμό. Τό σιτάρι συμβολίζει ὅτι μιά ἡμέρα τό σῶμα τοῦ νεκροῦ θά ἀναστηθεῖ ἀπό τόν τάφο. Διότι καί τό σιτάρι σπέρνεται στήν γῆ, θάπτεται καί σαπίζει. Ἔπειτα ὅμως ἀνασταίνεται φορτωμένο μέ καρπό. Ἡ ζάχαρη ἤ τό μέλι καί τά ἄλλα γλυκύσματα σημαίνουν ὅτι, μετά τήν ἀνάσταση, τόν ὀρθόδοξο δίκαιο τόν περιμένει χαρά καί εὐτυχισμένη ζωή στόν Παράδεισο. Ὅταν πηγαίνουμε κόλλυβα στήν Ἐκκλησία γιά τόν νεκρό μας ἐκτός ἀπό τήν ὠφέλεια πού γίνεται στήν ψυχή του μέ τήν προσευχή πού θά κάνει ἡ Ἐκκλησία γι αὐτόν, δηλώνουμε κι ἐμεῖς τήν πίστη μας στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καί σέ μιά καλύτερη ζωή μετά τόν θάνατο. Γιατί αὐτό, ὅπως εἴπαμε, σημαίνουν τά κόλλυβα. Συνεχίζεται FFFFFFFFFF Δ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ (Σέ συνέχειες) 12. Ο ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΠΟΛΕΜΟ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ Λέγει ὁ ἅγιος Ἀντώνιος γιά τήν τήν γενεά του ὅτι δέν ἄφηνε ὁ Θεός νά ἐνεργοῦνται δυνατοί πόλεμοι τοῦ Διαβόλου ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων, ἀπό ἀγάπη βε- 7
βαίως, γιατί γνώριζε ὅτι οἱ ἄνθρωποι στά χρόνια του εἶναι ἀδύνατοι πνευματικά καί δέν ἀντέχουν. «Ὁ Θεός οὐκ ἀφίει τούς πολέμους ἐπί τήν γενεάν ταύτην, ὥσπερ ἐπί τῶν ἀρχαίων οἶδε γάρ ὅτι ἀσθενεῖς εἰσι καί οὐ βαστάζουσιν» (βλ. Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων. ΕΠΕ. Τόμ. 1, σελ. 58). Αὐτό εἶναι παρήγορο καί γιά μᾶς. Νομίζουμε ὅτι ἔχουμε δυνατούς πειρασμούς καί πολέμους ἀπό τόν ἐχθρό μας Διάβολο. Καί ἔχουμε πραγματικά. Κατά τόν παραπάνω ὅμως λόγο τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου θά ἦταν μεγαλύτερη και δυνατώτερη ἡ πολεμική τοῦ Διαβόλου ἐναντίον μας, ἄν δέν τόν δέσμευε ὁ Θεός, ἀπό ἀγάπη σέ μᾶς, γιατί βλέπει ὅτι δέν ἀντέχουμε σέ πολεμική ἐναντίον του. (Βλ. Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων. ΕΠΕ. Τόμ. 1, σελ. 56.) 8