Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων ΕΝΟΤΗΤΑ 5: ΚΑΘΑΡΗ ΘΕΣΗ 1 1
Καθαρή Θέση Αποτελεί ένα από τα πιο βασικά στοιχεία μιας επιχείρησης. Παρουσιάζεται στη βιβλιογραφία τόσο με τον όρο καθαρή περιουσία όσο και με τον όρο ίδια κεφάλαια. Ορίζεται το σύνολο των υποχρεώσεων της επιχείρησης προς τους φορείς-επιχειρηματίες οι οποίες αθροίζονται στα ποσά που εισέφεραν αυτοί οι φορείς στην επιχείρηση είτε με τη μορφή κεφαλαίου είτε με τη μορφή αδιανέμητων κερδών. Καθαρή θέση = Ενεργητικό - Υποχρεώσεις 2 2
Καθαρή Θέση Σχόλιο επί του ισολογισμού των τραπεζών στη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης: On the left side (i.e. assets) nothing is right. On the right side (i.e. equity), nothing is left 3 3
Λογαριασμοί Καθαρής Θέσης 40 Κεφάλαιο 41 Υπέρ το άρτιο 42 Καταθέσεις ιδιοκτητών 43 Ίδιοι τίτλοι 44 Διαφορές εύλογης αξίας 45 Συναλλαγματικές διαφορές 46 Αποθεματικά νόμων 47 Αφορολόγητα αποθεματικά 48 Αποθεματικά καταστατικού και λοιπά αποθεματικά 49 Αποτελέσματα εις νέο 4 4
Είδη εταιριών και Κεφαλαίων Μετοχικό κεφάλαιο: Το κεφάλαιο ανωνύμου εταιρείας Χωρίζεται σε μετοχές (ιδανικά μερίδια του κεφαλαίου) που θεωρούνται αξιόγραφα Εταιρικό κεφάλαιο: Το κεφάλαιο οποιασδήποτε μορφής εταιρείας Χωρίζεται σε «εταιρικά μερίδια» Σχετικοί λογαριασμοί σε ατομική επιχείρηση: Κεφάλαιο: η συνεισφορά του επιχειρηματία Αναλήψεις: τα ποσά που αναλαμβάνει ο επιχ/τίας 5 5
Ορισμοί Λογαριασμών Καθαρής Θέσης Καταβλημένο κεφάλαιο (paid-in capital) Το κεφάλαιο που έχει καταβληθεί από του φορείς άμεσα, σε μετρητά ή σε είδος (σε περιουσιακά στοιχεία που αποτιμήθηκαν σε χρήμα) Ονομαστικό κεφάλαιο (nominal capital) Κάθε μετοχή εκδίδεται για ένα ονομαστικό ποσό (ονομαστική αξία μετοχής) που καθορίζεται κατά την ίδρυση της επιχείρησης αλλάζει με συνένωση ή σπάσιμο μετοχών Αρ. μετοχών χ ονομαστική αξία = ονομ. κεφάλαιο 6 6
Ορισμοί Λογαριασμών Καθαρής Θέσης Εγκεκριμένο κεφάλαιο (authorized capital) Είναι το ύψος κεφαλαίου μέχρι του οποίου έχει δοθεί έγκριση να γίνει αύξηση από τη ΓΣ και τις εποπτικές αρχές, και σύμφωνα με το καταστατικό και την ισχύουσα νομοθεσία Το εγκεκριμένο κεφάλαιο μπορεί να μην έχει καταβληθεί ακόμη (δεν έχουν διατεθεί οι μετοχές) δεν έχει εισρεύσει στην επιχείρηση δεν εμφανίζεται στον ισολογισμό γνωστοποιείται στο προσάρτημα 7 7
Άσκηση 5.1 Στις 30/6/Χ1 ιδρύεται η ΑΛΦΑ Α.Ε. με εγκεκριμένο Μετοχικό Κεφάλαιο 100.000.000. Από αυτό το ποσό, 60.000.000 καταβλήθηκαν άμεσα και τα υπόλοιπα θα καταβληθούν σε δύο ισόποσες δόσεις, στις 30/6/Χ2 και στις 30/6/Χ3. Ζητείται να γίνουν οι σχετικές ημερολογιακές εγγραφές. Ημερομηνία: 30/6/20Χ1 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 38.01 Ταμείο 60.000.000 40.01 Μετοχικό Κεφάλαιο 60.000.000 Αιτ: Καταβολή Μετοχικού Κεφαλαίου Ημερομηνία: 30/6/20Χ2 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 38.01 Ταμείο 20.000.000 40.01 Μετοχικό Κεφάλαιο 20.000.000 Αιτ: Καταβολή Μετοχικού Κεφαλαίου Ημερομηνία: 30/6/20Χ3 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 38.01 Ταμείο 20.000.000 40.01 Μετοχικό Κεφάλαιο 20.000.000 Αιτ: Καταβολή Μετοχικού Κεφαλαίου 8 8
Υπέρ το άρτιο Μέρος του καταβλημένου κεφαλαίου. Είναι η διαφορά μεταξύ της ονομαστικής αξίας της μετοχής και της τιμής έκδοσης Κατά κανόνα προκύπτει σε αυξήσεις κεφαλαίου μετά την ίδρυση της εταιρείας). Η έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιο γίνεται για να μη ζημιωθούν οι παλαιοί μέτοχοι, όταν η αξία της επιχείρησης υπερβαίνει την αξία του ονομαστικού κεφαλαίου. 9 9
Άσκηση 5.2 Επιχείρηση η οποία είχε μετοχικό κεφάλαιο 180.000 (90,000 μετοχές/τιμή μιας μετοχής 2) προχώρησε την 1/6/Χ1 σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου εκδίδοντας 20.000 μετοχές με τιμή διάθεσης 2,5 /μετοχή. Ζητείται να γίνει η σχετική ημερολογιακή εγγραφή. Ημερομηνία: 1/6/20Χ1 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 38.02 Καταθέσεις Όψεως 50.000 40.01 Μετοχικό Κεφάλαιο 40.000 41.01 Υπέρ το άρτιο 10.000 Αιτ: Καταβολή Μετοχικού Κεφαλαίου 10 10
Καταθέσεις Ιδιοκτητών Εισφορά περιουσιακών στοιχείων (κατά κανόνα μετρητά) των ιδιοκτητών, μόνο εφόσον υπάρχει ανέκκλητη δέσμευση κεφαλαιοποίησης και υποχρέωση της οντότητας για έκδοση μετοχών εντός 12 μηνών από την ημερομηνία της εισφοράς Σε διαφορετική περίπτωση, τα σχετικά ποσά θεωρούνται δάνειο των μετόχων προς την επιχείρηση Χειραγώγηση λογιστικών μεγεθών στο παρελθόν, γίνονταν καταθέσεις στις 31.12.Χ1 και αναλαμβάνονταν στις 02.01.Χ2 έτσι βελτιωνόταν η ΚΘ στις 31.12 κάθε έτους 11 11
Ίδιοι τίτλοι (ίδιες μετοχές treasury shares) ποσά που διέθεσε η επιχείρηση από το ταμείο της, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του νόμου, για την εξαγορά μετοχών από τους μετόχους της το ποσό αυτό εμφανίζεται αφαιρετικά στην ΚΘ υπάρχει υποχρέωση άμεσης πώλησης / ακύρωσης Συνήθεις λόγοι αγοράς ίδιων μετοχών: μείωση μετοχικού κεφαλαίου (με ακύρωση μετοχών) αναγκαστική εκτέλεση κατά μετόχων για απαιτήσεις διανομή στη συνέχεια στο προσωπικό στήριξη τιμής μετοχής στο ΧΑΑ (όριο 10% του ΜΚ), π.χ. όταν υπάρχουν κερδοσκοπικές πιέσεις 12 12
Ίδιοι τίτλοι (ίδιες μετοχές treasury shares) Εγγραφές εξαγοράς ίδιων τίτλων: Χρέωση: Ίδιοι τίτλοι Πίστωση: Ταμείο Εγγραφές πώλησης ίδιων τίτλων με κέρδος / ζημία: Χρέωση: Ταμείο / Ζημία διάθεσης ιδίως μετοχών Πίστωση: Ίδιοι τίτλοι / Κέρδος Σημείωση: το Κέρδος / Ζημία από διάθεση αναγνωρίζεται (θετικά ή αρνητικά) ως μόνιμο στοιχείο της Καθαρής Θέσης, σε ξεχωριστό κονδύλι δεν πάει στα αποτελέσματα (δεν νοείται κέρδος από αγορά / διάθεση των ίδιων μετοχών, βάσει ορισμών) 13 13
Άσκηση 5.3 Η εταιρεία «ΛΑΡΙ» έχει 2.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 2 ανά μετοχή και σύνολο αποθεματικών και κερδών εις νέο για τη χρήση 1.000.000 (χρήση 20Χ1) Στις 31 Δεκεμβρίου 20Χ1 η «ΛΑΡΙ» εξαγόρασε μέσω χρηματιστηρίου 50.000 μετοχές αντί 5 εκάστη Στις 30 Μαρτίου 20Χ2 η «ΛΑΡΙ» διέθεσε τις μετοχές μέσω χρηματιστηρίου αντί 6 εκάστη Ζητείται να γίνουν ημερολογιακές εγγραφές και να παρουσιαστεί η καθαρή θέση κατά την εξαγορά (χρήση 20Χ1) και την διάθεση των ιδίων μετοχών (χρήση 20Χ2) Ημερομηνία: 31/12/20Χ1 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 43.01 Ίδιες Μετοχές 250.000 38.02 Καταθέσεις Όψεως 250.000 Αιτ: Αγορά Ιδίων Μετοχών 14 14
Άσκηση 5.3 Η εταιρεία «ΛΑΡΙ» έχει 2.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 2 ανά μετοχή και σύνολο αποθεματικών και κερδών εις νέο για τη χρήση 1.000.000 (χρήση 20Χ1) Στις 31 Δεκεμβρίου 20Χ1 η «ΛΑΡΙ» εξαγόρασε μέσω χρηματιστηρίου 50.000 μετοχές αντί 5 εκάστη Στις 30 Μαρτίου 20Χ2 η «ΛΑΡΙ» διέθεσε τις μετοχές μέσω χρηματιστηρίου αντί 6 εκάστη Ζητείται να γίνουν ημερολογιακές εγγραφές και να παρουσιαστεί η καθαρή θέση κατά την εξαγορά (χρήση 20Χ1) και την διάθεση των ιδίων μετοχών (χρήση 20Χ2) Εμφάνιση στον Ισολογισμό 31/12/Χ1 Μετοχικό κεφάλαιο 4.000.000 Αποθεματικά και κέρδη εις νέο 1.000.000 Ίδιες μετοχές -250.000 4.750.000 15 15
Άσκηση 5.3 Η εταιρεία «ΛΑΡΙ» έχει 2.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 2 ανά μετοχή και σύνολο αποθεματικών και κερδών εις νέο για τη χρήση 1.000.000 (χρήση 20Χ1) Στις 31 Δεκεμβρίου 20Χ1 η «ΛΑΡΙ» εξαγόρασε μέσω χρηματιστηρίου 50.000 μετοχές αντί 5 εκάστη Στις 30 Μαρτίου 20Χ2 η «ΛΑΡΙ» διέθεσε τις μετοχές μέσω χρηματιστηρίου αντί 6 εκάστη Ζητείται να γίνουν ημερολογιακές εγγραφές και να παρουσιαστεί η καθαρή θέση κατά την εξαγορά (χρήση 20Χ1) και την διάθεση των ιδίων μετοχών (χρήση 20Χ2) Ημερομηνία: 30/3/20Χ2 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 38.02 Καταθέσεις Όψεως 300.000 43.01 Ίδιες Μετοχές 250.000 43.02 Αποθ/κό (απ/σμα) διάθεσης Ιδ. Μετοχών 50.000 Αιτ: διάθεση Ιδίων Μετοχών 16 16
Άσκηση 5.3 Η εταιρεία «ΛΑΡΙ» έχει 2.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 2 ανά μετοχή και σύνολο αποθεματικών και κερδών εις νέο για τη χρήση 1.000.000 (χρήση 20Χ1) Στις 31 Δεκεμβρίου 20Χ1 η «ΛΑΡΙ» εξαγόρασε μέσω χρηματιστηρίου 50.000 μετοχές αντί 5 εκάστη Στις 30 Μαρτίου 20Χ2 η «ΛΑΡΙ» διέθεσε τις μετοχές μέσω χρηματιστηρίου αντί 6 εκάστη Ζητείται να γίνουν ημερολογιακές εγγραφές και να παρουσιαστεί η καθαρή θέση κατά την εξαγορά (χρήση 20Χ1) και την διάθεση των ιδίων μετοχών (χρήση 20Χ2) Εμφάνιση στον Ισολογισμό 31/12/Χ2 Μετοχικό κεφάλαιο 4.000.000 Αποθεματικά και κέρδη εις νέο (έστω) 1.200.000 Αποθεματικό από διάθεση ίδιων μετοχών 50.000 5.250.000 17 17
Αποθεματικά νόμων ή καταστατικού (reserves) Το σύνολο των ετησίων κερδών (της κατάστασης αποτελεσμάτων) από ίδρυσης της εταιρείας που δεν έχουν διανεμηθεί στους μετόχους (ως μέρισμα). Μπορεί να προβλέπεται ο σχηματισμός τους από το νόμο (π.χ. τακτικό αποθεματικό) ή το καταστατικό. Πάντοτε απαιτείται απόφαση της Γενικής Συνέλευσης. Είναι γενικά υποχρεωτικού χαρακτήρα και δεν είναι διαδικαστικά ευχερής η διανομή τους. Ο σχηματισμός τους «εγκλωβίζει» εντός της οντότητας περιουσιακά στοιχεία που διαφορετικά θα διανέμονταν, συνεπώς οδηγούν στην αυτοχρηματοδότηση της εταιρείας. 18 18
Διαφορές εύλογης αξίας παρακολουθούνται οι διαφορές, όταν επιλέγεται ως μέθοδος επιμέτρησης η εύλογη αξία, μεταξύ του κόστους κτήσης των επιμέρους περιουσιακών στοιχείων και της εύλογης αξίας αυτών. Κέρδη από την επιμέτρηση περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων στην εύλογη αξία, που αναγνωρίζονται στην καθαρή θέση, δεν μπορούν να κεφαλαιοποιηθούν πριν παραγοντοποιηθούν. 19 19
Άσκηση 5.4 Η Επιχείρηση «Α» την 1/1/20Χ5 αγοράζει οικόπεδο «Α» αξίας κτήσης 100.000 το οποίο εξοφλεί μέσω του λογαριασμού όψεως. Η εταιρεία αποφασίζει να επιμετρά τα ακίνητα μεταγενέστερα της αρχικής αναγνώρισης στην εύλογη αξία. Σύμφωνα με την έκθεση εκτίμησης του επαγγελματία εκτιμητή η εύλογη αξία του οικοπέδου «Α» την 31/12/20Χ5 ανέρχεται σε 400.000 Να γίνουν οι λογιστικές εγγραφές αρχικής αναγνώρισης και μεταγενέστερης επιμέτρησης του οικοπέδου. Ημερομηνία: 1/1/20Χ5 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 10.01 Μικτή αξία κτήσης γης 100,000 Αιτ: Αγορά οικοπέδου ως Συμβόλαιο Νο 20 38.02 Καταθέσεις όψεως 100,000 20 20
Άσκηση 5.4 Η Επιχείρηση «Α» την 1/1/20Χ5 αγοράζει οικόπεδο «Α» αξίας κτήσης 100.000 το οποίο εξοφλεί μέσω του λογαριασμού όψεως. Η εταιρεία αποφασίζει να επιμετρά τα ακίνητα μεταγενέστερα της αρχικής αναγνώρισης στην εύλογη αξία. Σύμφωνα με την έκθεση εκτίμησης του επαγγελματία εκτιμητή η εύλογη αξία του οικοπέδου «Α» την 31/12/20Χ5 ανέρχεται σε 400.000 Να γίνουν οι λογιστικές εγγραφές αρχικής αναγνώρισης και μεταγενέστερης επιμέτρησης του οικοπέδου. Ημερομηνία: 31/12/20Χ5 Λογαριασμοί - Αιτιολογία Χρέωση Πίστωση 10.01 Μικτή αξία αναπροσαρμοσμένη γης 300,000 44.01 Διαφορές εύλογης αξίας ενσώματων παγίων 300,000 Αιτ: Επιμέτρηση στην εύλογη αξία ως έκθεσης εκτίμησης Λογιστική Καθαρής Θέσης 21 21