:Π;:.;ίν ' ί 'ί ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ * ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ 1«1S ' : Β m Γ 1 O.G_A.B. - ΑΘΗΝΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α IHIKIES &MW( )TOSIEIS Β' Τάξης Γ ενικού Λυκείου ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Η συγγραφή αυτού του βιβλίου είναι αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας μελών της Πανελλήνιας Ένωσης Βιολόγων, στα πλαίσια τον διαγωνισμού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για τη συγγραφή διδακτικών βιβλίων Βιολογίας της Β' και Γ'Λυκείου. (Ενέργεια 1.1 α του ΕΠΕΑΕΚ - Β' ΚΠΣ.) Τα ονόματα των συγγραφέων παρατίθενται κατ' αλφαβητική σειρά. Ζοάνος Ανδρέας, Βιολόγος Καθηγητής Εκπαιδευτηρίων "Κωστέα-Γείτονα" Λάκχα Ααοκρατία, DEA Μορ. Βιολ, DEA Περιβ. Εκπαίδευσης, Καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης Μεϊντάνης Στάθης, Ερευνητής Βιολόγος, Ινστιτούτου Pasteur Υφαντή Ελένη, Ερευνήτρια Βιολόγος, Ινστιτούτου Pasteur Χατζηκωντή Όλγα, Δρ. Βιολόγος Καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΒΛΕΨΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Αλαχιώτης Σταμάτης, Καθηγητής Γενετικής Πανεπιστημίου Πατρών ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Περάκη Βασιλική, Δρ.Βιολόγος, Πάρεδρος Π.Ι. ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βαμβακόπουλος Νικόλαος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Κωνσταντουλάκης Παντελής, Δρ. Μοριακής Βιολογίας, Καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης Μπονργουτζάνη Φλώρα, Βιολόγος, Μ. Sc. Ωκεανογραφίας, Καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης Χρόνης Ιωάννης, Φυσιογνώστης, Σχολικός Σύμβουλος κλάδου ΠΕ4 Επιμέλεια -συντονισμός ομάδων εργασίας: Μ. Μπουγά Καλλιτεχνική επιμέλεια-επεξεργασία: Α.Δ. Μαΐστρος Εξώφυλλο: Λ.Δ. Μαΐστρος & θ. Κοκορόγιαννης
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Άσκηση 1η Ανίχνευση της ύπαρξης ανόργανων αλάτων και οργανικών ουσιών στα οστά 6 Άσκηση 2η Διαπίστωση της παρουσίας Πρωτεΐνης, Λιπών και Υδρογονανθράκων στις τροφές 8 Άσκηση 3η Μελέτη της δράσης των πεπτικών ενζύμων, αμυλάσης και πεψίνης στη διάσπαση των τροφών 10 Άσκηση 4η Μικροσκοπική παρατήρηση μόνιμου παρασκευάσματος αίματος 12 Άσκηση 5η Μελέτη της μεταβολής του ρυθμού σφυγμού κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης 15 Άσκηση 6η Κατασκευή και μελέτη του τρόπου λειτουργίας ενός μηχανικού αναλόγου των πνευμόνων 17 Τετράδιο εργαστηριακών ααχήσεων Β~ Κατεύθυνσης ΕΛ.
Άσκηση 7η Διαπίστωση της ύπαρξης διοξειδίου του άνθρακα στον εκπνεόμενο αέρα 19 Άσκηση 8η Μικροσκοπική παρατήρηση ετοίμων παρασκευασμάτων τομής Ωοθήκης και Όρχεος. 21 Άσκηση 9η Μελέτη του βαθμού ευαισθησίας του δέρματος, σε διάφορα σημεία του σώματος 23 Άσκηση 10η Μελέτη ανθρώπινου προπλάσματος 25 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης Εν1.
Θετικής Κατεύθυνσης Β' Γενικού Λυκείου Η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού και η σημασία της συνεργασίας των οργανικών συστημάτων για τη διατήρηση της ζωής του ανθρώπου.
Άσκηση 1Π (1! iwsli'fiii's ιιημμιμ 1. Τι επίδραση είχε το HCI στο οστό; Ποια ιδιότητα του οστού μεταβλήθηκε; 2. Με δεδομένο ότι το HCI διαλύει τα άλατα του οστού, ποιος είναι ο ρόλος των αλάτων στα οστά; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων /Γ Κατεύθυνσης Ε Α.
3. Κατά την καύση, ποιο μέρος του οστού καταστρέφεται; Γ Πώς εξηγείτε τη διαφορά που παρατηρήσατε μετά την καύση του πρώτου και του δεύτερου οστού; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσευ/ν Β' Κατεύθυνσης ΕΛ.
1. Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: Υδατάνθρακες Πρωτεΐνες Λίττη Φρούτο Πατάτα Βούτυρο Ασπράδι αυγού Γάλα 2. Περιέχει κάποια από τις τροφές που ελέγξατε, όλα τα θρεπτικά συστατικά που μελετήσατε; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης ΕΛ.
3. Συσχετίζεται η ποικιλία θρεπτικών ουσιών ενός τροφίμου με τη θρεπτική του αξία; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β Κατεύθυνσης ΕΛ.
Άσκηση 3Π 1 Καταγράψτε τα αποτελέσμα των δύο πειραμάτων. Πού οφείλεται η διαφορά που παρατηρήσατε μεταξύ των σωλήνων Α1 και Α2; 2. Καταγράψτε τα αποτελέσμα των δύο πειραμάτων. Υπάρχει διαφορά μεταξύ των σωλήνων Π2 και Π3; Πώς συνδυάζεται με τον τόπο δράσης του ενζύμου; 10 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β' Κατεύθυνσης Ε Α.
3. Καταγράψτε τα αποτελέσμα των δύο πειραμάτων. Υπάρχει διαφορά μεταξύ των σωλήνων Π3 και Π4; Πώς σχετίζεται η θερμοκρασία με τη δράση του ενζύμου 4. Από τα παραπάνω αποτελέσματα, ποιες φαίνεται ότι είναι οι ιδανικές συνθήκες δράσης της πεψίνης; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων 1Ψ Κατεύθυνσης ΕΛ. 11
Άσκηση 41 - -. ι ' - Γ:- v. >s : 1. Σχεδιάστε τους διάφορους κυτταρικούς τύπους που παρατηρείτε. 2. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των κυτταρικών τύπων που παρατηρήσατε ως προς το χρώμα, το σχήμα, το μέγεθος, την παρουσία πυρήνα και τη συχνότητα εμφάνισης; 12 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης Εν1.
Ασκηση 4Π ', ί ν' : 4.Α:-. grafcuim,/ '' : >5 " 3. Γιατί η μέτρηση του αριθμού των διαφόρων κυττάρων του αίματος αποτελεί διαγνωστικό εργαλείο; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β Κατεύθυνσης ΕΛ. 13
Υπολογίστε και συγκρίνετε τους μέσους όρους των καρδιακών παλμών: α) Των συμμαθητών σας που αθλούνται συχνά σε σχέση με αυτούς που αθλούνται ελάχιστα έως καθόλου. β) Των αγοριών σε σχέση με των κοριτσιών, σε κατάσταση ηρεμίας και ύστερα από σωματική άσκηση 5 λεπτών. Κατάσταση ηρεμίας Ύστερα από σωματική άσκηση 5 λεπτών Αθλητές Μη αθλητές Αγόρια Κορίτσια Ποια συμπεράσματα εξάγετε; 14 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β' Κατεύθυνσης ΕΛ.
Άσκηση 5Π Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β Κατεύθυνσης ΕΛ. 15
1. Τι συμβαίνει όταν τραβάτε το ελαστικό διάφραγμα προς τα κάτω και τι όταν το αφήνετε να επανέλθει στην αρχική του θέση; 16 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων & Κατεύθυνσης ΕΛ.
UiiiT'j iym'/a ιιονον 2. Σε ποια σημεία προσομοιάζει το μηχανικό ανάλογο τις αναπνευστικές κινήσεις και σε ποια όχι; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης ΕΛ. 17
Άσκηση 7Π ν 1. Τι σημαίνει η αλλαγή του χρώματος του διαλύματος μετά τη διοχέτευση του εκττνεόμενου αέρα μέσα σε αυτό; 18 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β' Κατεύθυνσης ΕΛ.
'ΐι,ι ' I S - M B ' β "-ψ:.' Β Η Μ Η Η 2. Εάν δεν διοχετεύσουμε εκπνεόμενο αέρα μέσα στην κωνική φιάλη, αλλά την αφήσουμε εκτεθειμένη στον ατμοσφαιρικό αέρα για κάποιο, ορισμένο χρονικό διάστημα, τι νομίζετε ότι θα συμβεί; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης ΕΛ. 19
Άσκηση 8^ Μ Ν1 ικρυακυτπκ η πυρι/τηρηση (Λ.... πηιιι- ΩοΟηκη; κι/ι ()ρ/γ.ο:. sh~ c- Μη!mmi 1. Σχεδιάστε τα διάφορα στάδια της σπερματογένεσης που διακρίνατε στο παρασκεύασμα. Σχεδιάστε τα διάφορα στάδια της ωρίμανσης των ωοθυλακίων που διακρίνατε στο παρασκεύασμα. 20 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης Εν1.
Άσκηση 81 Ιΐ.,ροσκο,ίκ,Λί m<i Dp 4." -ι,;ι " «- '.: *...,. i... -Γ".. 'V'" ' ; 3. Σε τι διαφέρει ως προς το σχήμα και το μέγεθος: Το σπερματογόνιο από το ώριμο σπερματοζωάριο 4. Σε τι διαφέρει ως προς το σχήμα και το μέγεθος: Το αδιαφοροποίητο ωάριο από το ώριμο ωάριο; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων & Κατεύθυνσης ΕΛ. 21
' 1. Για το πείραμα Β, συμπληρώστε στον παρακάτω πίνακα πόσα σημεία επαφής αισθάνεται ο συμμαθητής σας: 1 cm 2 cm Βάση αντίχειρα Άκρη αντίχειρα Παλάμη Πήχης Χείλη Γλώσσα Μέτωπο Μηρός 22 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων & Κατεύθυνσης ΕΛ.
Άσκηση 9Π \V ί LfeS LVI J B H.. 2. Σύμφωνα με τον πίνακα, ποια μέρη του σώματος έχουν μικρή και ποια μεγάλη συγκέντρωση υποδοχέων πίεσης; 3. Στο πείραμα Γ, πού νιώθετε πιο έντονο το αίσθημα της θερμοκρασίας; Τι σημαίνει αυτό για το συγκεκριμένο μέρος του σώματος; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων & Κατεύθυνσης ΕΛ. 23
ΓιΤϊ] 1. Σημειώστε τα οστά που αναγνωρίσατε σε κάθε κατηγορία. Μακρά Πλατεία Βραχέα 2. Σημειώστε τις διαστάσεις των οστών που μετρήσατε. Μακρά Πλατεία Βραχέα 24 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Β' Κατεύθυνσης ΕΛ.
Άσκηση 10Π 3. Να ονομάσετε τις διαρθρώσεις και τις συναρθρώσεις, στις οποίες συμμετέχουν τα οστά του άνω άκρου. 4. Ποια είναι η σημασία της άρθρωσης της κλείδας με το στέρνο; 5. Γιατί κατά τη γνώμη σας τα μεγαλύτερα και ισχυρότερα οστά του ανθρώπινου σώματος είναι τα μηριαία; δ. Γιατί η σπονδυλική στήλη αποτελείται από πολλά οστά, που όμως μεταξύ τους παρατηρείται πολύ μικρή κινητικότητα; Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων If Κατεύθυνσης ΕΛ. 25
Σημειώσεις: Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων If Κατεύθυνσης ΕΛ. 27
Σημειώσεις: 28 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων & Κατεύθυνσης ΕΛ.
Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης Εν1. 29
Σημειώσεις: 30 Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων ΖΓ Κατεύθυνσης Ε Α.
Σημειώσεις: Τετράδιο εργαστηριακών ασκήσεων Κ Κατεύθυνσης ΕΛ. 31
Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και διανέμονται δωρεάν στα Δημόσια Σχολεία. Τα βιβλία μπορεί να διατίθενται προς πώληση, όταν φέρουν βιβλιόσημο προς απόδειξη της γνησιότητάς τους. Κάθε αντίτυπο που διατίθεται προς πώληση και δε φέρει βιβλιόσημο θεωρείται κλεψίτυπο και ο παραβάτης διώκεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του Νόμου 1129 της 15/21 Μαρτίου 1946 (ΦΕΚ 1946, 108, Α). Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου, που καλύπτεται από δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. ΕΚΔΟΣΗ 2009 - ΑΝΤΙΤΥΠΑ: 10.000 - ΑΡ. ΣΥΜΒ. 27/04-02-09 ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε. - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΑΦΟΙ ΧΑΛΑ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΙΚΗ O.E.
ISBN: 960-06-1397-4