ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Τι είναι το Διαδίκτυο; Το Διαδίκτυο αποτελείται από εκατομμύρια υπολογιστές, που βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλον τον πλανήτη και επικοινωνούν μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας δεδομένα. Βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη του Ιστορική αναδρομή. Η ιδέα του διαδικτύου, δεν είναι καινούργια. Ξεκίνησε το 1969 ως ερευνητικό στρατιωτικό πρόγραμμα, με την ονομασία APRPANET, από το υπουργείο Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Όλα πρωτοξεκίνησαν με τη σύνδεση τεσσάρων υπολογιστών, που βρίσκονταν σε διαφορετικές πόλεις της Αμερικής. Οι υπολογιστές συνδέονταν με τέτοιο τρόπο, ώστε, αν διακοπτόταν μια σύνδεση, οι υπόλοιποι να συνέχιζαν απρόσκοπτα την επικοινωνία τους. Αυτή η βασική αρχή σύνδεσης ισχύει ακόμα και σήμερα. Το APRANET συνέχισε να μεγαλώνει με την προσθήκη και άλλων υπολογιστών. Το 1974 σταμάτησε να είναι ερευνητικό πρόγραμμα του Υπουργείου Άμυνας και χρησιμοποιήθηκε από τα πανεπιστήμια για επιστημονικές έρευνες. Το 1990 μετονομάστηκε σε Internet, το οποίο αποδόθηκε στα ελληνικά ως Διαδίκτυο. Σήμερα το Διαδίκτυο <<αγκαλιάζει>> κάθε γωνία του πλανήτη. Εκατομμύρια άνθρωποι το χρησιμοποιούν καθημερινά, για να επικοινωνούν και να αντλούν πληροφορίες. Η μεγάλη απήχηση του Διαδικτύου οφείλεται κυρίως : 1ον Στις τεράστιες δυνατότητες για πληροφόρηση και επικοινωνία, 2ον Στον εύκολο τρόπο χρήσης των υπηρεσιών του και 3ον Στο ότι κάθε υπολογιστής μπορεί να συνδεθεί εύκολα και γρήγορα στο Διαδίκτυο με ελάχιστο επιπρόσθετο εξοπλισμό. Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 1

Πόσο μεγάλο είναι; Το Διαδίκτυο αποτελεί ένα δίκτυο συνδεδεμένων δικτύων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε υπολογιστής που θέλει να συνδεθεί στο Διαδίκτυο δεν συνδέεται «απευθείας», αλλά μέσω του δικού του δικτύου. Αυτό μπορεί να είναι, για παράδειγμα, το δίκτυο του παρόχου υπηρεσιών διαδικτύου που χρησιμοποιεί. Το δίκτυο δεν περιλαμβάνει μόνο υπολογιστές αλλά και συσκευές διασύνδεσης όπως hubs, δρομολογητές κ.ά. Επίσης, πλέον στο Διαδίκτυο συνδέονται και άλλες «έξυπνες» συσκευές όπως κινητά τηλέφωνα Ποιος το ελέγχει; Το διαδίκτυο είναι σήμερα μια τεράστια οντότητα που αναπτύσσεται ταχύτατα τόσο ενσωματώνοντας νέες τεχνολογίες όσο και αποκτώντας ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό χρηστών. Είναι λοιπόν εύλογο να αναρωτιέται κάποιος: «ποιος διοικεί και ποιος συντονίζει;» και «σε ποιον ανήκει το δίκτυο;» Προς έκπληξη όποιου δεν το γνωρίζει, το διαδίκτυο δεν ανήκει σε κάποιον συγκεκριμένο οργανισμό ή φορέα. Συντονίζεται από επιμέρους επιτροπές και οργανώσεις με διεθνή χαρακτήρα. Σε αυτές συμμετέχουν αντιπρόσωποι από κυβερνητικούς και εμπορικούς φορείς οι οποίοι έχουν έμμεση ή άμεση σχέση με την ανάπτυξη και εκμετάλλευση του Διαδικτύου. Σκοπός τους είναι η παρακολούθηση και η διευκόλυνση της ομαλής ανάπτυξής του. Από τεχνική σκοπιά, δύο είναι οι κύριες κατευθύνσεις που έχουν ανάγκη συντονισμού: η ανάγκη για ανάθεση μοναδικών ονομάτων και παραμέτρων (π.χ. IP διευθύνσεις) και η υιοθέτηση κοινής αποδοχής πρωτοκόλλων (π.χ. ftp, http, κ.α). Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οργανώσεις όπως οι IANA, RIPE, ARIN, APNIC οι οποίες έχουν την ευθύνη διαχείρισης των IP διευθύνσεων. Στη δεύτερη κατηγορία μπορούμε να αναφέρουμε την Internet Society, η οποία εγκρίνει και ενσωματώνει τις νέες τυποποιήσεις και επιλύει τα τεχνικά προβλήματα που παρουσιάζονται στο δίκτυο και την W3 η οποία έχει την ευθύνη για τα πρωτόκολλα που σχετίζονται με την λειτουργία του Παγκόσμιου Ιστού. Τι απαιτείται για να συνδεθούμε στο διαδίκτυο; (ονόματα και διευθύνσεις IP, Domain name, Domain name system, Μοντέλο Client-Server, Μεταφορά πακέτων δεδομένων στο διαδίκτυο) ΙΡ adress : Ο κάθε υπολογιστής που είναι συνδεμένος στο Διαδίκτυο, για να αναγνωρίζεται από τους άλλους, έχει μία και μοναδική παγκοσμίως Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 2

διεύθυνση, που καλείται IP διεύθυνση (IP address). Υπάρχει ένα ιεραρχικό σχήμα παραχώρησης IP διευθύνσεων, το οποίο εξασφαλίζει ότι η IP διεύθυνση ενός υπολογιστή δεν θα δοθεί και σε κάποιον άλλο. Ιεραρχικά το κάθε επίπεδο διαθέτει περιοχές διευθύνσεων στο αμέσως επόμενό του, από αυτές που έχει στη δικαιοδοσία τουθυνση (IP address). Domain name : Σε πολλές περιπτώσεις οι χρήστες του Διαδικτύου πρέπει να αναφερθούν στη διεύθυνση κάποιου υπολογιστή. Επειδή η IP διεύθυνση είναι δύσκολο να απομνημονευθεί, υπάρχει (παράλληλα με αυτό το σχήμα των IP διευθύνσεων) ένα δεύτερο σχήμα, στο οποίο τα ονόματα των υπολογιστών αποτελούνται από λέξεις που χωρίζονται με τελεία. Δεδομένου ότι η ανάγκη για μοναδικότητα εξακολουθεί να υφίσταται και σε αυτό το σχήμα, σε κάθε δίκτυο το οποίο συνδέεται στο Διαδίκτυο παραχωρείται ένα μοναδικό όνομα που ονομάζεται domain name. Έτσι το ypepth.gr είναι το όνομα του δικτύου του ΥΠΕΠΘ. Το όνομα κάθε υπολογιστή σε ένα δίκτυο δημιουργείται από ένα όνομα, το οποίο ακολουθείται από το domain name. Ένας, λοιπόν, υπολογιστής στο ΥΠΕΠΘ θα μπορούσε να λέγεται: dias.ypepth.gr. Την ευθύνη για την απόδοση ονομάτων στους υπολογιστές έχει ο διαχειριστής του τοπικού δικτύου. Domain name system : Επειδή οι υπολογιστές στη μεταξύ τους επικοινωνία χρησιμοποιούν IP διευθύνσεις, υπάρχει ένας μηχανισμός αντιστοίχισης ονομάτων και IP διευθύνσεων που καλείται Domain Nαme System - DNS. Moντέλο Cleint-Server : Οι εφαρμογές του Διαδικτύου είναι σχεδιασμένες με βάση το μοντέλο πελάτη-εξυπηρετητή. Για κάθε υπηρεσία υπάρχει μια εφαρμογή που εκτελείται σε κάποιον υπολογιστή και παρέχει συγκεκριμένες δυνατότητες στο χρήστη, για παράδειγμα προσφέρει τα πρακτικά ενός συνεδρίου. Αυτή η εφαρμογή είναι ο εξυπηρετητής. Για να πάρει κάποιος τα πρακτικά, πρέπει να εκτελέσει μια άλλη εφαρμογή στο δικό του υπολογιστή, μέσω της οποίας θα συνδεθεί με τον εξυπηρετητή, θα του ζητήσει τα συγκεκριμένα αρχεία, ώστε να τα μεταφέρει στον υπολογιστή του. Αυτή η εφαρμογή είναι ο πελάτης. H επικοινωνία μεταξύ πελάτη και εξυπηρετητή γίνεται με τη χρήση του κατάλληλου πρωτοκόλλου, το οποίο αποτελεί τη «γλώσσα συνεννόησης» μεταξύ των δύο εφαρμογών. Μεταφορά πακέτων δεδομένων στο διαδίκτυο : Τα δίκτυα των υπολογιστών δεν μεταφέρουν δεδομένα με τη μορφή μιας τυχαίας ακολουθίας από συνεχόμενα bit. Το δικτυακό σύστημα διαιρεί τα δεδομένα σε μικρές ενότητες που ονομάζονται πακέτα (packets), τις οποίες στέλνει μεμονωμένα. Επειδή τα δίκτυα υπολογιστών χρησιμοποιούν αυτή τη τεχνολογία, ονομάζονται συνήθως και ως δίκτυα μεταγωγής πακέτων (packet switching networks). Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 3

Ποια τα πλεονεκτήματα του Διαδικτύου; Αναλυτικά για κάθε μια υπηρεσία του Διαδικτύου: Παγκόσμιος Ιστός : έχει χαρακτηριστεί σαν ένας τεράστιος πίνακας ανακοινώσεων που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει. Χρησιμοποιείται για 1) ψυχαγωγία, 2) ενημέρωση, 3) εκπαίδευση και 4) πληροφόρηση. Είναι υπερλεωφόρος των πληροφοριών : Καθημερινά διακινούνται πλήθος δεδομένων, με οποιαδήποτε μορφή, φέρνοντας μας κοντά σε ένα τεράστιο αριθμό από κείμενα, εικόνες, ήχους, μουσικές και βίντεο. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: Είναι μια από της βασικότερες υπηρεσίες που μας παρέχει το διαδίκτυο ώστε να επικοινωνούμε με άλλους ανθρώπους από διάφορα μέρη του πλανήτη. E-mail : Μπορούμε σε λίγα λεπτά να στείλουμε από τον υ/η μας ένα ηλεκτρονικό γράμμα στην άλλη άκρη της γης. Αρκεί να οι δύο παραλήπτες να μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο και να γνωρίζουν την ηλεκτρονική διεύθυνση του άλλου παραλήπτη. Chat : Με την υπηρεσία συνομιλίας μπορούμε να επικοινωνήσουμε άμεσα με φίλους μας και να γνωρίζουμε ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Ξεπερνώντας το εμπόδιο της απόστασης αρκεί να συνδέσουμε τον υ/η μας με έναν υ/η διαδικτύου που μας παρέχει την υπηρεσία συνομιλίας και αρχίζουμε να πληκτρολογούμε τα μηνύματα μας. Τηλεδιάσκεψη : Μέσω της τηλεδιάσκεψης η συνομιλία μπορεί να γίνει ακόμα ποιο ζωντανή. Η τηλεδιάσκεψη μοιάζει με μια τηλεφωνική συνομιλία με ταυτόχρονη μετάδοση της εικόνας. Ομάδα συζήτησης : Στα πλαίσια μιας ομάδας συζήτησης, μας αποστέλλονται ηλεκτρονικά μηνύματα για το θέμα συζήτησης που μας ενδιαφέρει. Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 4

Πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων : Μέσω αυτής της διαδικασίας επιλέγουμε αυτό που μας ενδιαφέρει και το μεταφέρουμε (το κατεβάζουμε ) στον υ/η μας. Εκτός όμως από προγράμματα μπορούμε να μεταφέρουμε στον υ/η μας τραγούδια ή ταινίες DVD και να τα αναπαράγουμε στον υ/η μας. Ποια τα μειονεκτήματα του Διαδικτύου; 1. Μεταφορά ιών ή κακόβουλων προγραμμάτων : Ο κύριος τρόπος διάδοσης των ιών σήμερα είναι μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Είναι πιθανό στην προσωπική μας ηλεκτρονική διεύθυνση να έρχονται μηνύματα που περιέχουν ιούς ή κακόβουλα προγράμματα. Για αυτό τον λόγο πριν ανοίξουμε ένα μήνυμα πρέπει να έχουμε την επιφύλαξη μήπως αυτό περιέχει εντολές επιβλαβείς για τον υ/η μας. 2. Ιστοσελίδες με ανακριβείς πληροφορίες : Μερικές φορές μπορεί να επισκεφτούμε κάποια ιστοσελίδα με ανακριβείς ή ψευδείς πληροφορίες. Για το λόγο αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και επιφυλακτικοί για την αξιοπιστία μιας ιστοσελίδας, πριν δώσουμε βάρος σε όσα έχουν γραφτεί σε αυτή. 3. Συζητήσεις με άγνωστα άτομα : Η επικοινωνία με την υπηρεσία συνομιλίας μπορεί να μας φέρει σε επαφή με άτομα που δεν είναι ειλικρινή ως προς τον σκοπό για τον οποίο θέλουν να επικοινωνήσουν μαζί μας και προσποιούνται ως προς τις πραγματικές τους διαθέσεις Ποιες οι υπηρεσίες του Διαδικτύου; Με βάση το μοντέλο πελάτη-εξυπηρετητή λειτουργούν όλες οι βασικές υπηρεσίες που παρέχει το Διαδίκτυο όπως: ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web) Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 5

το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (email) η Μεταφορά Αρχείων (ftp) οι ομάδες συζητήσεων (newsgroups, forums) η απομακρυσμένη υπηρεσία πρόσβασης τερματικού (telnet) Ο Παγκόσμιος Ιστός είναι οργανωμένος σε ιστοσελίδες (κόμβους) που συνδέονται μεταξύ τους μέσω επιλεγμένων λέξεων ή σημείων κλειδιών (συνδέσμων). Βασίζεται στη λογική του Υπερκειμένου που έχει όμως εμπλουτιστεί με εικόνες, ήχο, ακόμη και βίντεο. Ο Παγκόσμιος Ιστός αποτελεί ίσως την κινητήρια δύναμη του Διαδικτύου, σε σημείο τέτοιο που να ταυτίζουμε τις δύο έννοιες. Στην ταύτιση αυτή συμβάλλει το γεγονός ότι έχει σε μεγάλο βαθμό ενσωματώσει όλες τις άλλες υπηρεσίες του Διαδικτύου που μπορούν πλέον να γίνουν μέσα από τον Παγκόσμιο Ιστό. Ωστόσο, οφείλουμε να τονίσουμε εδώ ότι ο Παγκόσμιος Ιστός είναι μία υπηρεσία του Διαδικτύου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Διαδίκτυο είναι η φυσική υποδομή και ο Παγκόσμιος Ιστός ο τρόπος οργάνωσης των πληροφοριών. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: Η κυριότερη υπηρεσία Διαδικτύου που αφορά στην επικοινωνία μεταξύ των χρηστών του εξακολουθεί να παραμένει το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, που, όπως ήδη γνωρίζεις, αφορά στην αποστολή και λήψη μηνυμάτων με συγκεκριμένη δομή και με συγκεκριμένα πρωτόκολλα. Ο αποστολέας και ο παραλήπτης αναγνωρίζεται από μία Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 6

μοναδική διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου περιλαμβάνει τη διεύθυνση του οργανισμού και το όνομα χρήστη. Η διακίνηση του μηνύματος γίνεται με αξιοποίηση των πρωτοκόλλων SMTP, POP3 και IMAP. Ομότιμα δίκτυα και ανταλλαγή αρχείων: Μέσα στο Διαδίκτυο οργανώνονται μικρότερα υποδίκτυα, ιδιωτικά ή δημόσια. Μία κατηγορία αυτών των υποδικτύων, τα ομότιμα δίκτυα (P2P - Peer to peer networks), παρέχουν κυρίως υπηρεσίες ανταλλαγής αρχείων και διανέμουν περιεχόμενο όπως βίντεο ζωντανής ροής (streaming) με χρήση ειδικών πρωτοκόλλων. Το BitTorrent, ίσως το πιο ευρέως διαδεδομένο πρωτόκολλο, χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη διανομή εκδόσεων του λειτουργικού συστήματος Linux και εξελίχθηκε σε ένα από τα κύρια πρωτόκολλα ανταλλαγής αρχείων αλλά και διανομής λογισμικού και ταινιών μέσω Διαδικτύου μετά την υιοθέτησή του από γνωστές εταιρείες λογισμικού και διανομής ταινιών. Ένα από τα χαρακτηριστικά των περισσότερων P2P δικτύων είναι ότι οι χρήστες οφείλουν να διανέμουν περιεχόμενο και όχι μόνο να καταναλώνουν, να «ανεβάζουν» (upload) δηλαδή υλικό, και όχι μόνο να «κατεβάζουν» (download). Ορισμένα πρωτόκολλα έχουν μάλιστα ενσωματώσει αυτή την αρχή σε αλγορίθμους που ρυθμίζουν τον ρυθμό μεταφοράς. Απομακρυσμένη σύνδεση με Telnet, SSH: Με την απομακρυσμένη σύνδεση επιτυγχάνεται η είσοδος και ο χειρισμός ενός υπολογιστή από απόσταση. Ένα από τα πιο παλιά πρωτόκολλα απομακρυσμένης σύνδεσης με γραμμή εντολών είναι το telnet. Η ανάγκη για ασφαλείς συνδέσεις και κρυπτογράφηση στα διακινούμενα δεδομένα οδήγησε στην ανάπτυξη του πρωτοκόλλου SSH (secure shell), το οποίο επιτρέπει, επίσης μέσω γραμμής εντολών, την απομακρυσμένη σύνδεση σε υπολογιστές. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η χρησιμοποίηση κωδικών πρόσβασης για σύνδεση στον απομακρυσμένο υπολογιστή. Τι είναι το WWW (Παγκόσμιος Ιστός) ; Εισαγωγή στις βασικές έννοιες του (Ιστοσελίδα- Τοποθεσία δικτύου - Ιστότοπος - URL Uniform Resource Locator- HTTP Protocol HTML) Το WWW (Παγκόσμιος Ιστός) αποτελεί τη βασική υπηρεσία διασύνδεσης όλων των πληροφοριών του Διαδικτύου σ' ένα ενοποιημένο σύστημα διαχείρισης πληροφοριών και γνώσης. Το περιεχόμενο περιλαμβάνει κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, animation, σχέδια, χάρτες, ήχους, πολυμεσικές εφαρμογές, διαδικτυακές εφαρμογές, ιστοσελίδες, κλπ. Η ανακάλυψη αυτού του τρόπου οργάνωσης των πληροφοριών οφείλεται στον ερευνητή του CERN Tim Berners-Lee, ο οποίος θεωρείται ο εφευρέτης του. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 7

Ιστοσελίδα (αγγλικά: web page) είναι ένα είδος εγγράφου του παγκόσμιου ιστού (WWW) που περιλαμβάνει πληροφορίες με την μορφή κειμένου, υπερκειμένου, εικόνας, βίντεο και ήχου. Η κατασκευή ιστοσελίδων είναι κάτι που μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με προγράμματα που κυκλοφορούν ελεύθερα, αλλά υπάρχουν και αυτοματοποιημένοι μηχανισμοί κατασκευής ιστοσελίδων που επιτρέπουν σε απλούς χρήστες να δημιουργήσουν εύκολα και γρήγορα προσωπικές ή και εμπορικές ιστοσελίδες. Από την άλλη μεριά υπάρχουν και πολλές εταιρίες, που εξειδικεύονται στη δημιουργία ελκυστικών και λειτουργικών ιστοσελίδων που έχουν σαν στόχο να οδηγήσουν τους επισκέπτες στην αγορά κάποιου προϊόντος, στην επικοινωνία με τον ιδιοκτήτη του ιστοτόπου ή απλά στο ανέβασμα του εταιρικού προφίλ μιας επιχείρησης. Μία διεύθυνση IP (Ip address - Internet Protocol address), είναι ένας μοναδικός αριθμός που χρησιμοποιείται από συσκευές για τη μεταξύ τους αναγνώριση και συνεννόηση σε ένα δίκτυο υπολογιστών που χρησιμοποιεί το Internet Protocol standard. Κάθε συσκευή που ανήκει στο δίκτυο - όπως επίσης δρομολογητές (routers), υπολογιστές, time-servers, εκτυπωτές, μηχανές για fax μέσω Internet, και ορισμένα τηλέφωνα - πρέπει να έχει τη δική της μοναδική διεύθυνση. Μία διεύθυνση IP μπορεί να θεωρηθεί το αντίστοιχο μιας διεύθυνσης κατοικίας ή ενός αριθμού τηλεφώνου (σύγκριση με VoIP) για έναν υπολογιστή ή άλλη συσκευή δικτύου στο Διαδίκτυο. Όπως κάθε διεύθυνση κατοικίας και αριθμός τηλεφώνου αντιστοιχούν σε ένα και μοναδικό κτίριο ή τηλέφωνο, μια IP address χρησιμοποιείται για τη μοναδική αναγνώριση ενός υπολογιστή ή άλλης συσκευής που συνδέεται στο δίκτυο. Μια διεύθυνση IP μπορεί να "μοιράζεται" σε πολλές συσκευές-πελάτες είτε επειδή αυτές είναι μέρος ενός shared hosting web server environment, είτε λόγω ενός proxy server (π.χ. ενός Παροχέα Υπηρεσιών Διαδικτύου (ISP) ή μιας υπηρεσίας για εξασφάλιση ανωνυμίας - anonymizer service) που λειτουργούν ως μεσολαβητές. Στην τελευταία περίπτωση (χρήση διακομιστή μεσολάβησης) η πραγματική διεύθυνση IP μπορεί να αποκρύπτεται από το διακομιστή που δέχεται αίτηση. Η αναλογία στα τηλεφωνικά συστήματα θα ήταν η χρήση διεθνών ή τοπικών αριθμών κλήσης (proxy) και επεκτάσεων (shared). Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 8

Πολλές ιστοσελίδες μαζί συνθέτουν έναν ιστότοπο (εναλλακτικές ονομασίες: ιστοχώρος ή δικτυακός τόπος, αγγλ. web site ή Internet site). Οι σελίδες ενός ιστοτόπου εμφανίζονται κάτω από το ίδιο όνομα χώρου (domain). Οι ιστοσελίδες αλληλοσυνδέονται και μπορεί ο χρήστης να μεταβεί από τη μία στην άλλη κάνοντας «κλικ», επιλέγοντας δηλαδή συνδέσμους που υπάρχουν στο κείμενο ή στις φωτογραφίες της ιστοσελίδας. Οι σύνδεσμοι προς άλλες σελίδες εμφανίζονται συνήθως υπογραμμισμένοι και με μπλε χρώμα για να είναι γρήγορα ξεκάθαρο στον επισκέπτη ότι πρόκειται για σύνδεσμο προς άλλη ιστοσελίδα, χωρίς όμως πάντα να είναι αυτό απαραίτητο. Ο όρος Uniform Resource Locator (συντμ. URL, ελλ. Ενιαίος Εντοπιστής Πόρων) δηλώνει μια διεύθυνση ενός πόρου του Παγκόσμιου Ιστού. Είναι παρόμοιο με το όνομα ενός αρχείου, αλλά κρατάει και επιπλέον πληροφορία σχετικά με το όνομα του εξυπηρετητή, καθώς και το είδος του πρωτοκόλλου που αυτός χρησιμοποιεί. Οι ιστοσελίδες χρησιμοποιούν τα URLs για να συνδεθούν με άλλες σελίδες. Εκτός από αυτό τα URLs περιέχουν και πολλές άλλες δημοφιλείς δικτυακές εντολές όπως δείκτες προς FTP αρχεία, μηνύματα Usenet κλπ. Το Πρωτόκολλο Μεταφοράς Υπερκειμένου (HyperText Transfer Protocol, HTTP) είναι ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας. Αποτελεί το κύριο πρωτόκολλο που χρησιμοποιείται στους φυλλομετρητές του Παγκοσμίου Ιστού για να μεταφέρει δεδομένα ανάμεσα σε έναν διακομιστή (server) και έναν πελάτη (client).η ανάπτυξη του HTTP έγινε υπό την εποπτεία του World Wide Web Consortium και του Internet Engineering Task Force (IETF). Το απλό πρωτόκολλο http δεν εγγυάται καμία ασφάλεια. Η HTML (ακρωνύμιο του αγγλικού HyperText Markup Language, ελλ. Γλώσσα Σήμανσης Υπερκειμένου) είναι η κύρια γλώσσα σήμανσης για τις ιστοσελίδες, και τα στοιχεία της είναι τα βασικά δομικά στοιχεία των ιστοσελίδων. Η HTML γράφεται υπό μορφή στοιχείων HTML τα οποία αποτελούνται από ετικέτες (tags), οι οποίες περικλείονται μέσα σε σύμβολα «μεγαλύτερο από» και «μικρότερο από» (για παράδειγμα <html>), μέσα στο περιεχόμενο της ιστοσελίδας. Οι ετικέτες HTML συνήθως λειτουργούν ανά ζεύγη (για παράδειγμα <h1> και </h1>), με την πρώτη να ονομάζεται ετικέτα έναρξης και τη δεύτερη ετικέτα λήξης (ή σε άλλες περιπτώσεις Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 9

ετικέτα ανοίγματος και ετικέτα κλεισίματος αντίστοιχα). Ανάμεσα στις ετικέτες, οι σχεδιαστές ιστοσελίδων μπορούν να τοποθετήσουν κείμενο, πίνακες, εικόνες κλπ. Πλοήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό( Φυλλομετρητές, Μηχανές Αναζήτησης)- Γνωριμία με το υπερκείμενο( Θερμή λέξη, Σύνδεσμος, Κόμβος). Οι ιστοσελίδες στον Παγκόσμιο Ιστό είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους, έτσι ώστε με τη βοήθεια του ποντικιού να μπορούμε εύκολα να περιηγούμαστε ανάμεσα τους. Στη γλώσσα της Πληροφορικής, όταν επισκεπτόμαστε τη μία ιστοσελίδα μετά την άλλη, λέμε ότι «πλοηγούμαστε» στον Παγκόσμιο Ιστό. Για να έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε το περιεχόμενο των ιστοσελίδων στην οθόνη του υπολογιστή μας και να πλοηγούμαστε ανάμεσα τους, πρέπει να έχουμε εγκαταστήσει στον υπολογιστή μας ένα Λογισμικό Πλοήγησης ή Φυλλομετρητή (Browser). Οι πιο δημοφιλείς φυλλομετρητές είναι: Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator, Mozilla, Firefox, Opera κ.α. Όπως ίσως θα παρατηρήσατε, η ανάγνωση των κειμένων των ιστοσελίδων είναι διαφορετική από αυτή ενός παραδοσιακού κειμένου. Κάθε φορά μπορούμε να επιλέγουμε διαφορετικό δρόμο ανάγνωσης, ανάλογα με τις πληροφορίες που ψάχνουμε. Τα κείμενα των ιστοσελίδων είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους σαν ένα δίχτυ (ιστός). Ανάλογα με τις πληροφορίες που ψάχνουμε να βρούμε μπορούμε να περιηγούμαστε με ευκολία από τη μία ιστοσελίδα στην άλλη. Το κείμενο που αποτελείται από πολλά στοιχειώδη αυτόνομα κείμενα συνδεδεμένα μεταξύ τους, ώστε να έχουμε τη δυνατότητα επιλογής διαφορετικών διαδρομών ανάγνωσης και αναζήτησης πληροφοριών, ονομάζεται Υπερκείμενο (Hypertext). Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 10

Μερικές λέξεις στο κείμενο μιας ιστοσελίδας έχουν διαφορετικό χρώμα. Συνήθως, όταν περάσουμε το δείκτη του ποντικιού από πάνω τους, ο δείκτης μετατρέπεται σε «χεράκι» (Εικόνα 12.6). Οι λέξεις αυτές ονομάζονται θερμές λέξεις. Μια θερμή λέξη λειτουργεί σαν παραπομπή σε ένα άλλο κείμενο. Όταν επιλέξουμε μία θερμή λέξη με το ποντίκι, οδηγούμαστε μέσω των συνδέσμων (links) σε κάποιο σχετικό κείμενο. Για να περιηγηθούμε σε ένα υπερκείμενο, αρκεί να ακολουθούμε τους διάφορους συνδέσμους που ενώνουν τα κείμενα των ιστοσελίδων μεταξύ τους (Εικόνα 12.4). Ξεκινώντας από ένα αρχικό κείμενο (κόμβος) μιας ιστοσελίδας επιλέγουμε με το ποντίκι μας τις κατάλληλες θερμές λέξεις που μας οδηγούν, με τη βοήθεια των συνδέσμων, σε νέα κείμενα που βρίσκονται σε άλλες ιστοσελίδες. Το «ταξίδι» της ανάγνωσης συνεχίζεται επιλέγοντας κάθε φορά και μία διαφορετική θερμή λέξη, που μας οδηγεί σε ένα καινούργιο κείμενο (κόμβο). Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 11

Το πρόβλημα της δύσκολης αναζήτησης μιας πληροφορίας στον Παγκόσμιο Ιστό, επιλύεται με τις Υπηρεσίες Αναζήτησης. Υπάρχουν δύο είδη Υπηρεσιών Αναζήτησης: οι Μηχανές Αναζήτησης (Search Engines) και οι θεματικοί Κατάλογοι. Οι Θεματικοί Κατάλογοι είναι μεγάλες λίστες με συνδέσμους, που οδηγούν σε ανάλογες ιστοσελίδες. Οι σύνδεσμοι ενός καταλόγου είναι οργανωμένοι σε κατηγορίες θεμάτων, ανάλογα με το περιεχόμενο των ιστοσελίδων στις οποίες είναι συνδεδεμένοι. Η πιο διαδεδομένη υπηρεσία αναζήτησης είναι οι Μηχανές Αναζήτησης. Η αναζήτηση των ιστοσελίδων γίνεται με βάση κατάλληλες λέξεις που περιγράφουν περιληπτικά το θέμα για το οποίο ενδιαφερόμαστε. Οι λέξεις αυτές ονομάζονται Λέξεις Κλειδιά. Υπάρχει σημαντικός αριθμός Μηχανών Αναζήτησης στον Παγκόσμιο Ιστό, που μπορούμε να επισκεφτούμε με τη βοήθεια του Λογισμικού Πλοήγησης του υπολογιστή μας (Google: www.google.gr, Altavista: www.altavista.com, Yahoo: www.yahoo.com και πολλές άλλες). Συνήθως στο Λογισμικό Πλοήγησης υπάρχει επίσης κουμπί που μας οδηγεί άμεσα σε κάποια συγκεκριμένη Μηχανή Αναζήτησης, την οποία προτείνει ο κατασκευαστής. Τι είναι το Web 2.0; Web 2.0, ή αλλιώς Διαδραστικός Ιστός, είναι το επόμενο στάδιο (μετεξέλιξη) το Παγκόσμιου Ιστού. Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 12

Αν και ο όρος web 2.0 υπονοεί ότι έγινε μια τεχνική μετεξέλιξη του Παγκόσμιου Ιστού, στην πραγματικότητα οι αλλαγές αυτές είναι κυρίως στον τρόπο κατασκευής και χρήσης των ιστοσελίδων. Μια ιστοσελίδα του web 2.0 επιτρέπει στους χρήστες της να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται στο πλαίσιο μιας εικονικής κοινότητας (ενός εικονικού κοινωνικού δικτύου) δημιουργώντας οι ίδιοι το περιεχόμενο. Σε αντίθεση, ο χρήστης μιας ιστοσελίδας του «απλού» Παγκόσμιου Ιστού ή web 1.0 -όπως πλέον αναφέρεται- απλώς κάνει «παθητική» ανάγνωση του περιεχομένου της χωρίς να μπορεί να το επεξεργαστεί. Ένας ιστότοπος web 2.0 ενθαρρύνει τον χρήστη να αλληλεπιδράσει, να αφήσει σχόλια, να κάνει εγγραφή, να δημιουργήσει λογαριασμό ή προφίλ, και να ανεβάσει ο ίδιος περιεχόμενο.το πρώτο και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα web 2.0 είναι τα ιστολόγια (blogs). Υπάρχουν πάροχοι δωρεάν αποθηκευτικού χώρου για τη δημιουργία ιστολογίου. Είναι υπόθεση λίγων λεπτών να στηθεί ένα ιστολόγιο, το οποίο μπορεί να ανανεώνεται ανά πάσα στιγμή και επίσης προσφέρει αλληλεπίδραση υπό μορφή σχολίων. Παραδείγματα web 2.0 είναι ακόμη τα wiki, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες κοινωνικών δικτύων και οι πλατφόρμες συνεργασίας, για τις οποίες θα πούμε περισσότερα σε επόμενα κεφάλαια Γνωρίζετε τι είναι Κοινωνικό Δίκτυο; Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Χρήσης Κοινωνικών Δικτύων. Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι μια κοινωνική δομή που αποτελείται από ένα σύνολο ατόμων. Στο διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα είναι μία πλατφόρμα που συντηρείται Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 13

για την δημιουργία κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, που συνήθως αποτελούν ενεργά μέλη του κοινωνικού δικτύου, με κοινά ενδιαφέροντα ή δραστηριότητες. Σύμφωνα με έρευνες, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το διαδίκτυο έχουν ενταχθεί δυναμικά στην καθημερινή μας ζωή. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες είναι πολύ πιο έντονη στις ηλικιακές κατηγορίες 16-35, με τα άτομα ηλικίας 16-25 ετών να εμφανίζουν πολύ υψηλά ποσοστά χρήσης. Οι λόγοι χρήσης του διαδικτύου είναι ποικίλοι, η αναζήτηση πληροφοριών και online υπηρεσιών παραμένει στην κορυφή της λίστας των δραστηριοτήτων μέσω διαδικτύου με ποσοστό 93,4%. Τα κοινωνικά δίκτυα στις μέρες μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν με άπειρους ωφέλιμους τρόπους. Γενικότερα τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να είναι "όπλα" αν χρησιμοποιηθούν έξυπνα και με τον κατάλληλο τρόπο. Όμως, κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να χάσει τον έλεγχο και να χρησιμοποιεί αλόγιστα και χωρίς σύνεση τα κοινωνικά δίκτυα έχοντας αρνητικό αποτέλεσμα στην κοινωνική του ζωή και στην προσωπικότητά του. Τα κοινωνικά δίκτυα περιέχουν μια ποικιλία από άχρηστα πράγματα, που μπορεί να ασχοληθεί κάποιος, τραβώντας με αυτό τον τρόπο την περιέργεια. Όπως παιχνίδια, διάφορα τεστ, κ.α. Η εξάρτηση αρχίζει όταν κάποιος περνάει πολλές ώρες σε αυτά. Ξεκινώντας από το χτίσιμο του προφίλ, την εύρεση φίλων. Έτσι κάποιος εθίζεται, προσπαθώντας να κάνει τον εαυτό του πιο συναρπαστικό για τους δήθεν φίλους του. Ακόμα φωτογραφίες και προσωπικά δεδομένα δημοσιοποιούνται. Ακόμα μας απομακρύνει από την πραγματική ζωή. Δημιουργεί αυταπάτες για τον αριθμό των φίλων που βρίσκονται μέσω αυτού. Εκφράζει λανθασμένα την εμφάνιση και την προσωπικότητα των ατόμων. Και βοηθάει στην προσέγγιση άλλων ατόμων με ευκολία. Μεγαλώνει αλυσιδωτά τα κοινωνικά προβλήματα και υποβαθμίζει το επίπεδο ζωής. Ακόμα, απομακρύνει τους ανθρώπους και καταλύει την ανάγκη για συμβίωση. Επίσης, ένας βασικός λόγος ενασχόλησης των μαθητών είναι η ευχαρίστηση που παίρνουν από την αποφυγή του διαβάσματος. Εν κατακλείδι, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν εικονικές κοινότητες, όπου οι χρήστες του Διαδικτύου έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τα εικονικά τους προφίλ και να αναπτύξουν ένα δίκτυο επαφών, με τις οποίες μπορούν να επικοινωνούν μέσω της ιστοσελίδας. Εάν η χρήση των κοινωνικών δικτύων κρίνεται ασφαλής ή όχι, εξαρτάται από την χρήση τους από τον χρήστη. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να ωφελήσουν πολύ την ζωή του ατόμου αρκεί να είναι και ενήμεροι για τα ρίσκα που αποδέχονται με αυτό τους το βήμα. Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 14

Εν κατακλείδι, χρήση Διαδικτυακών Κοινωνικών Δικτύων μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα στους χρήστες τους: Πλεονεκτήματα: δυνατότητα επικοινωνίας με πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων από όλο τον κόσμο, με μεγάλη γεωγραφική απόσταση μεταξύ τους, με διαφορετική κουλτούρα και πολιτισμό, με διαφορετικά κοινωνικά και φυλετικά χαρακτηριστικά. δυνατότητα αναζήτησης και ανεύρεσης πληροφοριών από όλο τον κόσμο σε άμεσο και πραγματικό χρόνο. δυνατότητα συνεργασίας, ανταλλαγής υλικού και διαμοιρασμού απόψεων. δυνατότητα ψυχαγωγίας με την άμεση πρόσβαση σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο όπως βίντεο, φωτογραφίες ή εφαρμογές. Μειονεκτήματα: Υπερβολική Ενασχόληση. Διαμοιρασμός Προσωπικών Δεδομένων. Παραχώρηση Προσωπικών Δεδομένων Εξαπάτηση και κλοπή ταυτότητας Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός (Cyber-Bullying). Από το web στο web x.0 Η μετατόπιση από τον web 1.0 προς τον web 2.0 σηματοδοτεί τη στροφή από τον στατικό Παγκόσμιο Ιστό στον «Κοινωνικό» Ιστό των χρηστών. Καθώς εξελίσσεται ο παγκόσμιος ιστός, ο όρος web 3.0 επισημαίνει τη στροφή προς τον «έξυπνο» νοήμονα Ιστό που θα καταλαβαίνει τις απαιτήσεις του χρήστη. Ο λεγόμενος και Σημασιολογικός Ιστός, web 3.0, επικεντρώνεται στη σημασία του περιεχομένου. Ως απόρροια των εξελίξεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη, η αναζήτηση πλέον θα γίνεται με κανονικές εκφράσεις και προτάσεις αντί λέξεωνκλειδιών. Ο Ιστός 3.0 επιχειρεί να συνδέσει σημασίες και νοήματα αντί για πληροφορίες, επιχειρεί να φέρει στον χρήστη τις πληροφορίες που ζητάει χωρίς να πρέπει ο χρήστης να τις μετατρέψει σε μορφή που να καταλαβαίνει ο υπολογιστής. Web X.0 Εκτεταμένος Ιστός Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 15

Τέλος ο λεγόμενος web X.0 (από το extended web εκτεταμένος Ιστός) είναι η τελική σύνθεση. Περιλαμβάνει ενοποιημένους τον Ιστό των χρηστών, τον σημασιολογικό ιστό και προηγμένα μέσα μετάδοσης της πληροφορίας όπως τρισδιάστατη (3D) απεικόνιση και εικονική πραγματικότητα. Ο Ιστός επεκτείνεται πλέον πέρα από το Διαδίκτυο και μέσα στην καθημερινότητα. Σχηματικά, αν ο αρχικός Παγκόσμιος Ιστός (web 1.0) συνδέει δεδομένα και πληροφορίες, ο web 2.0 συνδέει άτομα μεταξύ τους, ο web 3.0 συνδέει γνώσεις και ο web X.0 τις νοημοσύνες. Ποιες οι εφαρμογές του Παγκόσμιου Ιστού (web app); Στο Διαδίκτυο υπάρχει πληθώρα υπηρεσιών και εφαρμογών που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει. Γενικά οι εφαρμογές χαρακτηρίζονται από το ότι διαθέτουν διεπαφές επικοινωνίας με τον χρήστη του Διαδικτύου, ενώ οι υπηρεσίες είναι δυνατό να αναφέρονται σε λειτουργίες που μπορεί να επιτελέσει κάποιος στο Διαδίκτυο ή σε ειδικά σχεδιασμένες εφαρμογές με πιο συνηθισμένο σκοπό τη διακίνηση δεδομένων. Μερικές από αυτές καλύπτουν βασικές λειτουργίες διασύνδεσης και επικοινωνίας, και άλλες διατίθενται για διασκέδαση ή για κάποιο άλλο λόγο. Συνολικά, καλύπτουν σήμερα όλο το φάσμα δραστηριοτήτων ενός χρήστη υπολογιστή είτε δωρεάν είτε επί πληρωμή. Επιπλέον, η εξέλιξη του Διαδικτύου και ιδιαίτερα του παγκόσμιου ιστού έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο διάθεσης και χρήσης υπηρεσιών και εφαρμογών. Έτσι διακρίνουμε υπηρεσίες Διαδικτύου που λειτουργούν αυστηρά στο Διαδίκτυο, χωρίς εξάρτηση από τον παγκόσμιο ιστό, όπως η υπηρεσία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) που έχετε ήδη γνωρίσει, αλλά και εφαρμογές Διαδικτύου με άμεση εξάρτηση από τον παγκόσμιο ιστό, όπως η εφαρμογή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέσω παγκόσμιου ιστού (webmail). Ειδικά για τις τελευταίες έχει επικρατήσει ο όρος web app, που μεταφράζεται ως «εφαρμογή παγκόσμιου ιστού». Ο παγκόσμιος ιστός είναι η κυριότερη υπηρεσία του Διαδικτύου. Πάνω στον παγκόσμιο ιστό έχουν αναπτυχθεί εφαρμογές διαθέσιμες εξολοκλήρου μέσω του προγράμματος πλοήγησης. Οι εφαρμογές αυτές εκτελούνται μέσα στο πρόγραμμα πλοήγησης και εξαρτώνται από αυτό για την εκτέλεσή τους, επειδή δεν μπορούν να εκτελεστούν αυτόνομες, σε αντίθεση με τις εγγενείς εφαρμογές, οι οποίες εκτελούνται Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 16

αυτόνομα με τη βοήθεια του λειτουργικού συστήματος. Δημιουργούνται συνήθως με τη χρήση κάποιας γλώσσας προγραμματισμού που υποστηρίζει και εκτελεί το πρόγραμμα πλοήγησης, όπως η γλώσσα Javascript, και χρησιμοποιούν τη γλώσσα HTML για επικοινωνία με τον χρήστη. Οι εφαρμογές αυτές, γνωστές ως web applications (web apps), παρουσιάζουν ενδιαφέροντα πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις αντίστοιχες εγγενείς εφαρμογές (native apps). Η σύγκριση πρόσφατα έχει εστιαστεί στον τομέα των φορητών συσκευών (ταμπλέτες, έξυπνα κινητά τηλέφωνα), όπου μέσω του προγράμματος πλοήγησης όλες οι εφαρμογές Διαδικτύου μπορούν να διατεθούν και για φορητές συσκευές. Προφανώς λαμβάνεται υπόψη ότι οι φορητές συσκευές διαθέτουν μικρότερο μέγεθος οθόνης. Οι εφαρμογές Διαδικτύου: ενημερώνονται και ανανεώνονται αυτόματα χωρίς ουσιαστική παρέμβαση του χρήστη εκτελούνται κατά κανόνα σε όλα τα λειτουργικά συστήματα και σε όλες τις συσκευές είναι διαθέσιμες από παντού χωρίς την εγκατάσταση κάποιας ειδικής εφαρμογής. Παρά τα πλεονεκτήματα των εφαρμογών Διαδικτύου, η χρήση μιας εγγενούς εφαρμογής μπορεί να κριθεί απαραίτητη, όταν δεν είναι δυνατή η πρόσβαση στο Διαδίκτυο, όταν η ταχύτητα πρόσβασης δεν είναι ικανοποιητική ή όταν η ταχύτητα απόκρισης της εφαρμογής παίζει σημαντικό ρόλο. http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/pliroforiki/math/enotita-a4.pdf http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/pliroforiki/math/enotita-a5.pdf http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/pliroforiki/math/enotita-b1.pdf http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=1&ep=67&c_id=272 http://users.sch.gr/tmalouta/wordpress/?cat=4 Τι να κάνω με το Διαδίκτυο Προσεγγίσεις εφήβων Σελίδα 17