Η Οικονομική Διακυβέρνηση στην Ευρωζώνη και η Αρχή της Δημοκρατίας «Η νομιμότητα ή μη της τρόικας» Εδώ και λίγες ημέρες έχει ξεκινήσει μία συζήτηση για τη νομιμότητα ή όχι της Τρόικα. Μία συζήτηση σημαντική όσο και περίπλοκή. Μία συζήτηση που έχει θεσμικές, δημοκρατικές και νομικές προεκτάσεις. Είναι καλό να γνωρίζουμε πάντα ότι είναι άλλο πράγμα η οικονομική απόδοση της Τρόικα και άλλο πράγμα η νομιμότητα ή η νομιμοποίηση της. Το θέμα της δημιουργίας των μηχανισμών στήριξης στην ΟΝΕ και εποπτείας των Κρατών Μελών άπτεται της συνεχούς εξέλιξης στην Ένωση και σκοπός πρέπει να είναι πάντα η περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας, της αποτελεσματικότητας και εν τέλει της κοινής προσπάθειας για μία πραγματική οικονομική και νομισματική ένωση προς όφελος των πολιτών της. Η μελέτη αυτή δεν σκοπεύει να αποτελέσει τελεσίδικη κρίση για τη νομιμότητα της Τρόικα. Παραθέτει τους μηχανισμούς ελέγχου, τα όργανα εποπτείας και τις συζητήσεις επί αυτών σε νομικό και πολιτικό επίπεδο, ενώ καταλήγει με ορισμένες προτάσεις για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΟΝΕ. Η κρίση δημιούργησε την ανάγκη για νέους θεσμούς ελέγχου των δημοσιονομικών των Κρατών - Μελών. της δημιουργίας των νέων θεσμών. οτικής ανάγκης, αποτελεί την αρχή 1
Six pack, two pack, Fiscal Treaty, EFSF, ESM και άλλες εξελίξεις όπως η Τραπεζική Ένωση. οργάνων τους. Το άρθρο 136. moral hazard και διακυβερνητικών διαπραγματεύσεων για την οικονομική διακυβέρνηση Δικαστηρίου για την υιοθέτηση των νέων κανόνων δημοσιονομικής επιτήρησης. Άλλο νομιμότητα, άλλο νομιμοποίηση. αναζητήσεων καλύτερων πρακτικών των νέων θεσμών και παράλληλα τις πρώτες φωνές κριτικής. διαφάνεια και τη λογοδοσία των θεσμών οικονομικής διακυβέρνησης: Ενιαία δημοσιονομική πολιτική, κοινός προϋπολογισμός, Ευρωπαίος Υπουργός Οικονομικών, ο ρόλος της Επιτροπής, η λογοδοσία του Eurogroup, η διαβούλευση με το ΕΚ, η ενίσχυση του εποπτικού και συμμετοχικού ρόλου των Εθνικών Κοινοβουλίων Ευρωπαϊκή Διακοινοβουλευτική Σύνοδος. Εισαγωγή Η Δημοκρατία είναι μία από τις Αρχές θεμελίωσης της ΕΕ. Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 3.4 της ΣΕΕ, η ΟΝΕ θεσπίζεται από την Ένωση και η λειτουργία της πρέπει να βασίζεται στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Η πρόσφατη οικονομική κρίση που ταλανίζει ακόμα την ΕΕ, έχει προκαλέσει αρκετές συζητήσεις για τις επιπτώσεις της, όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην ποιότητα της Δημοκρατίας και της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην ΕΕ και ειδικότερα στην Ευρωζώνη. Η κρίση αποκάλυψε εμφανώς τις ατέλειες της ΟΝΕ με τη νομισματική πολιτική να ασκείται κεντρικά και τη δημοσιονομική από τα ΚΜ. Αυτή η ασυμμετρία στην άσκηση της ΟΝΕ, δεν απέτρεψε ορισμένα ΚΜ από την παγίδα της οικονομικής κρίσης και του υπερβολικού χρέους, καθιστώντας τα κίνδυνο για τους υπόλοιπους. Αυτό το σημείο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής καθώς πάνω σε αυτή τη «διάχυση κινδύνου» στηρίχθηκε εν πολλοίς και το σύστημα των νέων μηχανισμών οικονομικής διακυβέρνησης και ελέγχου. Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης απεδείχθη ανήμπορο να εμποδίσει την οικονομική κρίση και την παρέκκλιση ΚΜ ως προς την οικονομική τους απόδοση. 2
Η οικονομική κρίση και τα μέτρα που ελήφθησαν κατά της κρίσης στη συνέχεια, ανέδειξαν το ζήτημα του δημοκρατικού ελέγχου επί των αποφάσεων που οριστικοποιήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τα κράτη μέλη (ΚΜ) εκτός του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για συζήτηση σχετικά με το δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ στον τομέα της οικονομικής διακυβέρνησης, λόγω των περιορισμένων αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων να ασκεί αποτελεσματικό κοινοβουλευτικό έλεγχο. Μέτρα για την καταπολέμηση της κρίσης εγκρίθηκαν σε ένα πολύπλοκο σύστημα της οικονομικής διακυβέρνησης. Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν δρομολογηθεί από το 2010 και μετά με σκοπό τη διαχείριση της ευρωπαϊκής κρίσης προωθούν κατά βάση ένα μοντέλο χάραξης και άσκησης πολιτικής στα θέματα δημοσιονομικού και χρηματοοικονομικού χαρακτήρα που ενδυναμώνει την τεχνοκρατική διακυβέρνηση. Ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει βαθιές ρίζες. Ο Jean Monnet στηρίχθηκε στους τεχνοκράτες του Commissariat au Plan για να προωθήσει μορφές συνεργασίες τύπου ΕΚΑΧ, με στόχο τη «σωτηρία» και τον «εκσυγχρονισμό» των οικονομιών των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών. Η επικράτηση της τεχνοκρατικής διαχείρισης σε σχέση με τη βραδεία και αδύναμη πολιτικοποίηση της ΕΕ έχει ιστορικά πλέον κωδικοποιηθεί μέσα από τη γνωστή σε όλους έννοια του «δημοκρατικού ελλείμματος». Τι είναι όμως αυτό σήμερα που ξεπερνά κατά πολύ αυτό το κλασικό διακύβευμα; Ποιοι είναι οι θεσμικοί και νομικοί νεωτερισμοί της νέας οικονομικής διακυβέρνησης που εγείρουν έντονα ερωτήματα για την ποιότητα της δημοκρατίας στην σημερινή Ευρώπη; Η παραγωγή «συνθηκών, μηχανισμών, αρχών, πλατφόρμων» συνοδεύεται από μια υπερτροφία νέων νορμών, ρυθμιστικών κανόνων και πλαισίων, οργανισμών ελέγχου σε θέματα δημοσιονομικού, χρηματοοικονομικού και τραπεζικού συντονισμού (ΣΣΑ ΙΙ, Δημοσιονομική Συνθήκη, Σύμφωνο για το Ευρώ, Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή, ΕΜΣ κτλ.). Στο ενοποιημένο αυτό πλαίσιο συντονισμού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποκτούν νέες εξουσίες εποπτικού, ελεγκτικού και κυρωτικού χαρακτήρα. Οι άλλοτε ουδέτεροι θεσμοί με εκτελεστικές κυρίως εξουσίες αποκτούν de facto πολιτικό ρόλο. Οι θεσμοί αυτοί δεν υπόκεινται σε κανένα δημοκρατικό έλεγχο και λειτουργούν ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις της κοινής γνώμης. κτλ.). Εντός ενός πλαισίου τέτοιας θεσμικής πυκνότητας με τάσεις υπερτροφικές, η έλλειψη διαφάνειας των διαδικασιών είναι ένας σοβαρός κίνδυνος που ελλοχεύει. 3
Η πολιτική της οικονομικής προσαρμογής εντείνει δραματικά την ανισότητα στις σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών. Η συντηρητική αυτή ιδεολογία σε θέματα οικονομικής πολιτικής έχει επίσης βαθιές ρίζες στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η κρίση και ο φόβος των συνεπειών της έχει επιβάλει την οιονεί αρχή της «μη αντιστρεψιμότητας» της ευρωζώνης μεταξύ ανισοβαρών οικονομιών. Αυτό εντείνει ακόμα περισσότερο τις διαχωριστικές γραμμές όχι μόνο μεταξύ των μελών της ευρωζώνης αλλά και μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Σε μια διευρυμένη Ευρώπη τέτοιες τάσεις ενισχύουν τις κεντρόφυγες τάσεις κρατών μελών. Την ανάπτυξη αυτού του έντονα «ανισοβαρούς διακυβερνητισμού» ενισχύουν και πρακτικές όπως αυτές των μνημονίων, αφού προωθούν την επιλεκτική μεταφορά καθαρά εθνικών αρμοδιοτήτων στους ευρωπαϊκούς θεσμούς (φορολογική, μισθολογική, κοινωνική και διοικητική πολιτική) και μετατρέπουν τα εθνικά κοινοβούλια σε όργανα τυπικής επικύρωσης ήδη ειλημμένων αποφάσεων. Οι ασυμμετρίες της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, όπως αυτές παρουσιάστηκαν παραπάνω, αποτελούν πρόσχωμα στη δημοκρατική εμβάθυνση της ΕΕ. Δεν είναι όμως μόνο ο τυπικός παραγκωνισμός των θεσμών εκείνων που μπορούν ως ένα βαθμό να διασφαλίσουν κάποιες αρχές δημοκρατίας και ισονομίας εντός της ευρωπαϊκής έννομης τάξης που αποτελεί πρόβλημα. Απέναντι στο φόβο νέων επιβαρυντικών συνεπειών της κρίσης, η δύναμη και επιρροή του τεχνοκρατικού λόγου και της πολιτικής βάσει στατιστικών (statistical politics) ισοπεδώνει κάθε δυνατότητα δόμησης εκλογικευμένου πολιτικού λόγου και έλλογης άρθρωσης δημοκρατικών διεκδικήσεων. Πολλές είναι οι προτάσεις στο τραπέζι των συζητήσεων για την λεγόμενη «πολιτική ένωση». Στα συμπεράσματα του Ευρ. Συμβουλίου του Δεκ. 2012 προτείνεται η 'συνεργασία' του ΕΚ με τα εθνικά κοινοβούλια με τη μορφή συνδιάσκεψης των αντιπροσώπων τους για συζήτηση των θεμάτων ΟΝΕ. Η Εκθεση Rompuy προτείνει στα κράτη μέλη να 'ενθαρρύνουν την συμμετοχή' των εθνικών κοινοβουλίων στο ευρωπαϊκό εξάμηνο. Κάτι αντίστοιχο προτείνει και η Επιτροπή για το ΕΚ στο πλαίσιο του ευρ. εξαμήνου και στην συζήτηση της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης. Σκοπός μας είναι να αποδείξουμε ότι η διαχείριση της κρίσης εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, υπήρξε εν πολλοίς προβληματική για την ποιότητα της Δημοκρατίας και της λειτουργίας των θεσμών λογοδοσίας. Πρέπει να συζητήσουμε όχι μόνο τους μηχανισμούς διακυβέρνησης του ευρώ, αλλά και τη δημοκρατική ποιότητα αυτής της διακυβέρνησης. Αυτό πρέπει να είναι στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων που τίθενται σε εφαρμογή. Και αυτό, επειδή οι θεσμικές απαντήσεις που προτείνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να είναι οι ίδιες για όλους και δημοκρατικά νόμιμες. Από την άποψη αυτή, συνιστά βασική πρόκληση για κάθε μελλοντική μεταρρύθμιση η υιοθέτηση του αδιαμφισβήτητου τεκμηρίου ότι τα ζητήματα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με δημοκρατικό τρόπο σε εθνικό επίπεδο ή, εφόσον 4
απευθύνονται στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει αναγκαστικά να ακολουθούν και εκεί τη δημοκρατική οδό. Σε τελική άλλωστε, ανάλυση η δημοκρατική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ συνιστά και ένα σημαντικό στάδιο στην εξέλιξη της περαιτέρω ενοποίησης. Η Αρχή της Δημοκρατίας στην ΕΕ Ήδη από τα πρώτα άρθρα της Συνθήκης η σημασία της αρχής της Δημοκρατίας στην ΕΕ αναγνωρίζεται σαφώς. Στο άρθρο 2 της ΣΕΕ υπογραμμίζεται ότι η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου. 1 Η οικονομική κρίση που ενέσκηψε στην ΕΕ στα τέλη του 2009 και με αποκορύφωμα της πρώτης πράξης την σοβαρή ελληνική δημοσιονομική κρίση και το υπερβολικό δημόσιο χρέος, δημιούργησε νέες συνθήκες για την ευρωζώνη καταρχάς και για το σύνολο της ΕΕ δευτερευόντως. Η πρόσφατη οικονομική κρίση που ταλανίζει ακόμα την ΕΕ, έχει προκαλέσει αρκετές συζητήσεις για τις επιπτώσεις της όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην ποιότητα της Δημοκρατίας και της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην ΕΕ. Η κρίση δημιούργησε την ανάγκη για νέους θεσμούς ελέγχου των δημοσιονομικών των ΚΜ. Α ΜΕΡΟΣ Νέα μέσα ελέγχου και εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης των ΚΜ Τον Οκτώβριο του 2009 η νέα ελληνική κυβέρνηση ανακοινώνει ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού ήταν 12,5% του ΑΕΠ, αντί του 3,7% που ανακοινώθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η δήλωση αυτή πυροδότησε μια άμεση αντίδραση στις χρηματοπιστωτικές αγορές με αποτέλεσμα τη σημαντική πτώση των αξίας των ελληνικών ομολόγων. Η κρίση, που επιδεινώθηκε από την κερδοσκοπία, σύντομα κατέστησε σαφές, ότι η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να εκδώσει νέα ομόλογα σε ένα αποδεκτό επιτόκιο. Σε μία τέτοια κατάσταση υπήρξαν φωνές που ζητούσαν η Ελλάδα να αντιμετωπίσει μόνη της το πρόβλημα. Αυτό έμμεσα και άμεσα για κάποιους σήμαινε για την Ελλάδα την αποχώρηση από το ευρώ και την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, με την επιλογή στο μέλλον να χρησιμοποιήσει τον πληθωρισμό για την εξισορρόπηση των δημόσιων δαπανών και την υποστήριξη εξαγωγών. Μια τέτοια λύση, ωστόσο, θα είχε ως συνέπεια 1 http://europa.eu/eu-law/decisionmaking/treaties/pdf/consolidated_versions_of_the_treaty_on_european_union_2012/consolidated_versi ons_of_the_treaty_on_european_union_2012_el.pdf 5
σημαντικές απώλειες για τις τράπεζες (πάνω από όλα τις γερμανικές και τις γαλλικές), οι οποίες είχαν εγγραφεί σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, με αναπόφευκτες συνέπειες και για αυτές τις οικονομίες. Επιπλέον, αποχώρηση της Ελλάδας από το Ευρώ θα είχε θέσει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα της ευρωζώνης. 2 Η κρίση πλέον, άρχισε να ξετυλίγεται με καταιγιστικό ρυθμό. Έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος σύμφωνος με τις Συνθήκες, για τη διάσωση της Ελλάδας και έπρεπε να βρεθεί γρήγορα, καθώς η κρίση χτύπαγε πλέον την πόρτα της Πορτογαλίας και τις Ιρλανδίας. Το άρθρο 125 της ΣΛΕΕ απαγορεύει ρητώς σε ένα ΚΜ τη δυνατότητα να αναλάβει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις άλλου κράτους μέλους, με την επιφύλαξη των αμοιβαίων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων για την από κοινού εκτέλεση ένα συγκεκριμένο έργο. Το άρθρο 123 προβλέπει αντίστοιχες απαγορεύσεις για την ΕΚΤ, το άρθρο 124 δεν δίνει τη δυνατότητα διευκολύνσεων δανεισμού από τις αγορές στα ΚΜ. Μόνο το άρθρο 122 προβλέπει τη δυνατότητα συνδρομής υπό προϋποθέσεις σε ΚΜ σε περίπτωση που υφίσταται οικονομικό πρόβλημα. 3 Όλα τα παραπάνω οδηγούν τελικώς, στην ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης του χρέους των ΚΜ και στην ενίσχυση υφιστάμενων μηχανισμών ελέγχου και πιο αποτελεσματικής χρήσης των μέσων που διαθέτει η ένωση για το συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής των ΚΜ. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 122, προκύπτει ο Κανονισμός για τη θέσπιση Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (EFSM) που εγκρίθηκε το Μάιο του 2010. 4 Η δημιουργία του ΕΜΧΣ κατέστησε δυνατό για το Συμβούλιο, ύστερα από πρόταση της Επιτροπής, να αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία για τη χορήγηση χρηματοδοτικής συνδρομής στα κράτη μέλη με τη μορφή των πιστωτικών γραμμών και υπό την προϋπόθεση της ανάληψης υποχρέωσης από το δικαιούχο κράτος, να αποκαταστήσει μια υγιή οικονομική ή χρηματοοικονομική κατάσταση. Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 5 Six pack Προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομική διακυβέρνηση, μια πρώτη αναθεώρηση των διατάξεων του δικαίου της ΕΕ για τον συντονισμό των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών των κρατών μελών εισήχθη με την 2 Filippo Donati THE EURO CRISIS, ECONOMIC GOVERNANCE AND DEMOCRACY IN THE EUROPEAN UNION 3 http://europa.eu/eu-law/decisionmaking/treaties/pdf/consolidated_versions_of_the_treaty_on_european_union_2012/consolidated_versi ons_of_the_treaty_on_european_union_2012_el.pdf 4 Regulation (UE) n. 407/2010 5 Europa.eu 6
έγκριση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, το Σεπτέμβριο του 2010. Είναι σχεδιασμένο για να εξασφαλιστεί ο συντονισμός των πολιτικών, οι οικονομικές προτεραιότητες, η μακροοικονομική και δημοσιονομική εποπτεία. Θα συμμετέχουν τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο αναποτελεσματικός μηχανισμός εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης άλλαξε από το Six Pack τον Δεκέμβριο 2011. Οι κανόνες του Six Pack σημαίνουν με λίγα λόγια ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η συσσώρευση υπερβολικών ανισορροπιών και προβλέπουν μέτρα για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Οι νέοι κανόνες περιλαμβάνουν διατάξεις σχετικά με τη δημοσιονομική επιτήρηση και μακροοικονομική εποπτεία με τελικό στόχο να μπορέσει να λειτουργήσει κανονικά σε μακροπρόθεσμη βάση στη ζώνη του ευρώ. Τα κράτη μέλη, για να αποφευχθεί στο μέλλον η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, προέβησαν σε άμεσες προληπτικές και εποπτικές πρακτικές. Στην πρώτη κατηγορία είναι το «six pack», μια δέσμη πέντε κανονισμών κανονισμών και μία οδηγία για τη βελτίωση του συντονισμού των οικονομικών και δημοσιονομικών των ΚΜ με σκοπό να κάνει πιο σφιχτές τις διαδικασίες ελέγχου του υπερβολικού ελλείμματος. Ο κύριος στόχος του πακέτου είναι να ενισχύσει την «πολυμερή εποπτεία» και τη διαδικασία παρακολούθησης του υπερβολικού ελλείμματος που προβλέπεται στο πλαίσιο των άρθρων. 121 ΣΛΕΕ και 126 και που ολοκληρώθηκε με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, η μεταρρύθμιση ενίσχυσε τις συνθήκες υπό τις οποίες θα προκληθεί αύξηση του ελλείμματος, μείωσε τις προθεσμίες για την διαδικασία επαναφοράς του και κατέστησε αυστηρότερες τις κυρώσεις. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση μείωσε τον κίνδυνο ότι οι κυρώσεις να μπορούν να μπλοκαριστούν από απόφαση του Συμβουλίου μέσω της καθιέρωσης της «αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας». Το six pack είναι εν ολίγοις ένας πολυεπίπεδος μηχανισμός επιτήρησης. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης θέτει σαφώς το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται και ο Κανονισμός αριθ 1175/2011, ο οποίος τροποποιεί τον Κανονισμό αριθ. 1444/97 σχετικά με την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, εισήγαγε αυτό που αποκαλείται "Οικονομικό Διάλογο". Με τη διαδικασία αυτή, η αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή του ΕΚ, μπορεί να καλέσει τον Πρόεδρο του Συμβουλίου, την Επιτροπή και, όπου χρειαστεί ακόμα και τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή του Γιουρογκρουπ να παρουσιαστούν ενώπιον της επιτροπής για να συζητήσουν τα μέτρα που ελήφθησαν για το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών των ΚΜ. Η συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά τις επιλογές της οικονομικής διακυβέρνησης που προσφέρονται από το πλαίσιο του "Οικονομικού διαλόγου" παρόλαυτα, φαίνεται ότι εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής. 7
Two pack 6 Τέλος, το Νοέμβριο του 2011, η Επιτροπή υπέβαλε την πρόταση για το λεγόμενο «two pack», ένα νέο πακέτο που αποτελείται από δύο κανονισμούς που αποσκοπούν στην περαιτέρω ενίσχυση των εργαλείων οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας και ρύθμισης των υπερβολικών ελλειμμάτων των ΚΜ. Η πρόταση, υποχρεώνει τα κράτη του ευρώ να υποβάλλουν στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο έως τις 15 Οκτωβρίου κάθε έτους, την πρόταση τους για τον προϋπολογισμό για το επόμενο έτος. Η Επιτροπή αξιολογεί τον προϋπολογισμό ως προς τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από τις συστάσεις του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες θα υποβληθούν σε μια πιο σκληρή παρακολούθηση από εκείνην που προβλέπεται στο Aρθ. 126 ΣΛΕΕ στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος. Αυτή η δέσμη μεταρρυθμίσεων, που είναι επίσης γνωστή ως «δέσμη δύο μέτρων», τίθεται σε ισχύ στις 30 Μαΐου 2013 σε όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Τα νέα μέτρα συνεπάγονται αυξημένη διαφάνεια ως προς τις δημοσιονομικές αποφάσεις τους, μεγαλύτερο συντονισμό στη ζώνη του ευρώ με αρχή τον δημοσιονομικό κύκλο του 2014, και αναγνώριση των ειδικών αναγκών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ που υφίστανται σοβαρή χρηματοπιστωτική πίεση. To two pack περιλαμβάνει δύο κανονισμούς σκοπός των οποίων είναι να προωθήσουν περαιτέρω την οικονομική ολοκλήρωση και σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Οι κανονισμοί στηρίζονται και συμπληρώνουν τις μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στη δέσμη έξι μέτρων για το ΣΣΑ, το Ευρωπαϊκό πλαίσιο δημοσιονομικής εποπτείας και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής. Ο πρώτος κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ενώ προβλέπονται ειδικοί κανόνες για τα κράτη μέλη που υπάγονται στο διορθωτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ). Ο δεύτερος κανονισμός καθορίζει σαφείς και απλοποιημένους κανόνες για ενισχυμένη εποπτεία για κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη δημοσιονομική τους σταθερότητα, τα κράτη μέλη που λαμβάνουν οικονομική συνδρομή και εκείνα που εξέρχονται από ένα πρόγραμμα οικονομικής συνδρομής. Η δέσμη δύο μέτρων δημιουργεί ένα κοινό πλαίσιο στη ζώνη του ευρώ που ακολουθεί μια βαθμιαία προσέγγιση. Θεσπίζει ενδεδειγμένες απαιτήσεις εποπτείας για ένα ευρύ φάσμα δημοσιονομικών καταστάσεων, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη συνέχεια της παρακολούθησης της πολιτικής. Μια σημαντική καινοτομία της δέσμης δύο μέτρων είναι ότι η Επιτροπή θα εξετάζει και θα εκφέρει γνώμη σχετικά με κάθε σχέδιο προϋπολογισμού μέχρι τις 30 Νοεμβρίου το αργότερο. Εάν η Επιτροπή εντοπίσει σοβαρή περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, θα καλεί το εν λόγω κράτος μέλος να υποβάλει αναθεωρημένο σχέδιο. Για το σύνολο της ζώνης του ευρώ, η Επιτροπή θα 6 ibid 8
δημοσιεύει συνολική αξιολόγηση των δημοσιονομικών προοπτικών για το επόμενο έτος. Οι γνώμες της Επιτροπής σχετικά με εθνικούς προϋπολογισμούς και τη ζώνη του ευρώ θα διευκολύνουν τις συζητήσεις στην Ευρωομάδα. Fiscal Compact Treaty 7 Εν συνεχεία, ένα ακόμα νέο στοιχείο στην οικονομική διακυβέρνηση του Ευρώ είναι το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, που υπογράφηκε στις 2 Μάρτιος 2012 με 25 από τις 27 κράτη μέλη να το υπογράφουν. Το Σύμφωνο αυτό επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό τους κανόνες που καθορίζονται στο six pack. Στοχεύει στην ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ μέσω καλύτερου συντονισμού των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών των ΚΜ και είναι στενά συνδεδεμένο με τον ΕΜΣ, υπό την έννοια ότι μόνο εκείνα τα κράτη μέλη που έχουν δεχθεί το Δημοσιονομικό Σύμφωνο μπορούν να επωφεληθούν από τη βοήθεια βάσει αυτού. Παρά το γεγονός ότι η Δημοσιονομικό Σύμφωνο είναι μία διακυβερνητική συμφωνία εκτός του νομικού πλαισίου της ΕΕ, τα συμβαλλόμενα μέρη συμφώνησαν ότι η ουσία του Δημοσιονομικού Συμφώνου θα πρέπει να ενσωματωθεί στο νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός πέντε ετών το πολύ. Σε κάθε περίπτωση το Δημοσιονομικό Σύμφωνο θα πρέπει να ερμηνεύεται και εφαρμόζεται σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν περιορίζει την ικανότητα της Ένωσης σε θέματα οικονομικής και νομισματικής πολιτικής. Η πιο σημαντική πτυχή του είναι ο Κανόνας για «ισοσκελισμένο προϋπολογισμό», το οποίο υποχρεώνει τα ΚΜ να καταχωρίζουν στο εθνικό δίκαιο, κατά προτίμηση σε ένα συνταγματικό επίπεδο τον παραπάνω κανόνα. Σε περίπτωση υπέρβασης των εν λόγω ορίων, γίνεται πρόβλεψη για ένα μηχανισμό αυτόματης διόρθωσης, που περιλαμβάνει την υποχρέωση της συγκεκριμένης χώρας να εφαρμόσει τα αναγκαία μέτρα για να διορθώσει τις αποκλίσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο ορίζει, ότι ένας τέτοιος μηχανισμός θα πρέπει "να σέβεται πλήρως τις εξουσίες των εθνικών κοινοβουλίων». Παρά το γεγονός αυτό γεγονός είναι ότι η Επιτροπή είναι εκείνη που καθορίζει τις αρχές σχετικά με τη φύση, το μέγεθος και τα χρονικά πλαίσια των διορθωτικών ενεργειών που πρέπει να υιοθετηθούν. Ως εκ τούτου, θεωρείται από αυτή την άποψη, ότι το Σύμφωνο φαίνεται να επιτείνει το δημοκρατικό έλλειμμα. Το ΚΜ που υπόκειται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, πρέπει να θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα οικονομικής και δημοσιονομικής συνεργασίας το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή με τις δομικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να εφαρμόσει για τον περιορισμό του υπερβολικού ελλείμματος. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο καθορίζει ότι το περιεχόμενο και η μορφή των προγραμμάτων αυτών "θα πρέπει να ορίζονται στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης", όπως προβλέπεται βάσει του άρθρου. 126 (9) της ΣΛΕΕ. 7 ibid 9
Τα συμβαλλόμενα κράτη έχουν αναλάβει την υποχρέωση να συνεργαστούν για την Ανάπτυξη μίας πολιτικής για τη βελτίωση της ΟΝΕ και την οικονομική ανάπτυξη μέσω ενισχυμένης σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας. Επιπλέον, τα συμβαλλόμενα κράτη είναι υποχρεωμένα να λάβουν υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές όταν σχεδιάζουν τη μεταρρύθμιση της οικονομικής πολιτικής. Γίνεται επίσης, πρόβλεψη για τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων να συναντώνται ανεπίσημα τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο με τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Πρόεδρος της ΕΚΤ θα είναι επίσης παρών, για να συζητήσουν θέματα που αφορούν τη διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ και των κανόνων της, καθώς και τις στρατηγικές κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής που απαιτούνται για την αύξηση της σύγκλισης στη ζώνη του ευρώ. Ενώ ο πρόεδρος της ΕΚΤ μπορεί να λάβει μέρος στις Συνόδους Κορυφής Ευρώ, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί να λάβει μέρος μόνο κατόπιν πρόσκλησης. EFSF- ESM 8 Προϊόντος του χρόνου οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων των χωρών της ζώνης των 17 τότε χωρών, προχωρούν σε μια συμφωνία δημιουργίας για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) που θα εξελιχθεί στον ESM.. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility - EFSF) είναι ένα όργανο ειδικού σκοπού (special purpose vehicle φορέας ειδικού σκοπού) που συμφωνήθηκε από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 9 Μαΐου 2010 με στόχο τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας στην Ευρώπη με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη της ευρωζώνης σε οικονομική δυσκολία. Η επίσημη ημερομηνία ίδρυσής του ήταν η 7η Ιουνίου 2010 ενώ σε πλήρη δράση ξεκίνησε από τις 4 Αυγούστου 2010. Το ταμείο έχει την έδρα του στην πόλη του Λουξεμβούργου. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρέχει σε αυτό υπηρεσίες διαχείρισης διαθεσίμων και διοικητική υποστήριξη μέσω συμβάσεων σε επίπεδο υπηρεσιών. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός μπορεί να εκδώσει ομόλογα ή άλλα χρεόγραφα στην αγορά με την υποστήριξη του Γερμανικού Γραφείου Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους για να αυξήσει τα κεφάλαια που απαιτούνται για την παροχή δανείων προς χώρες της ευρωζώνης με οικονομικά προβλήματα, να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση των κεφαλαίων των τραπεζών ή να αγοράσει κρατικά ομόλογα. Η έκδοση των ομολόγων θα συνοδεύεται από εγγυήσεις που παρέχονται από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης ανάλογα με το μερίδιό τους στο καταβεβλημένο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Το αρχικό πλάνο προέβλεπε πως η διευκόλυνση μπορεί να συνδυαστεί με δάνεια μέχρι και 60 δισ. από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (που βασίζεται σε κεφάλαια που αντλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τον προϋπολογισμό της ΕΕ ως εγγύηση) και έως 8 Esm.europa.eu 10
250 δισ. από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για την δημιουργία ενός οικονομικού δίχτυ ασφαλείας μέχρι και 750.000.000.000 Δημιουργείται ο μηχανισμός λοιπόν, κατόπιν έγκρισης από τις κυβερνήσεις των χωρών μελών του Ευρώ, υπό το Δίκαιο του Λουξεμβούργου, με δυνατότητα να εκδίδει ομόλογα και να δανείζεται από τις αγορές ποσό για κάθε χώρα κάθε φορά ανάλογο με τη συνδρομή της χώρας στο Μηχανισμό. Ο EFSF αποτελεί δημιούργημα sui generis που επέτρεψε στο μηχανισμό να ξεκινήσει τη λειτουργία του χωρίς να έχει προηγηθεί έγκριση από τα Κοινοβούλια! 9 Σε αυτό το σημείο τίθεται για πρώτη φορά το ζήτημα της τήρησης των κανόνων που ορίζουν οι Συνθήκες για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι αποφάσεις επείγουν και η ανάγκη για νέους μηχανισμούς αν προκριθεί η διαδικασία αλλαγής Συνθήκης θα θέσει ουσιαστικά την ΕΕ στο έλεος της οικονομικής καταιγίδας, καθώς η αλλαγή της Συνθήκης είναι μία μακρά και κοπιώδης διαδικασία. Για το σκοπό αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει στις 25 Μαρτίου του 2011 να τροποποιήσει το άρθρο 136 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με μηχανισμό σταθερότητας για τα κράτη μέλη με νόμισμα το ευρώ χρησιμοποιώντας το άρθρο 48. 10 το εν λόγω άρθρο, επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εφόσον αυτό αποφανθεί ομόφωνα ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να εκδώσει απόφαση, η οποία να τροποποιεί, εν όλω ή εν μέρει, τις διατάξεις του τρίτου μέρους της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Η απόφαση αυτή δεν μπορεί να αυξάνει τις αρμοδιότητες που ανατίθενται στην Ένωση βάσει των συνθηκών και τίθεται σε ισχύ μόνο μετά την έγκρισή της από τα κράτη μελη, σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς κανόνες τους. Όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της πολύ κρίσιμης και ιστορικής εκείνης Συνόδου, η Σύνοδος αποφάσισε να προσθέσει στο άρθρο 136 της Συνθήκης την ακόλουθη Παράγραφο 11 : «Τα κράτη µέλη µε νόµισµα το ευρώ µπορούν να θεσπίσουν µηχανισµό σταθερότητας ο οποίος θα ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο προκειµένου να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ευρωζώνης στο σύνολό της. Η παροχή τυχόν απαιτούµενης χρηµατοοικονοµικής συνδροµής δυνάµει του µηχανισµού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους.» Κατόπιν αυτής της απόφασης, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο συµφώνησε ότι τα κράτη µέλη της ευρωζώνης πρέπει να θεσπίσουν ένα µόνιµο µηχανισµό σταθερότητας: τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Ο ΕΜΣ θα ενεργοποιείται µε αµοιβαία συµφωνία, εφόσον απαιτείται για τη διασφάλιση της χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας της ευρωζώνης ως συνόλου. Ο ΕΜΣ θα αναλάβει το ρόλο του Ευρωπαϊκού Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας (EΤΧΣ) και του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Χρηµατοπιστωτικής Σταθεροποίησης (EMΧΣ) στην παροχή εξωτερικής 9 B. De Witte, Treaty Games Law as Instrument and as Constraint in the Euro Crisis Policy, in Governance for the Eurozone. Integration or Disintegration?, 2012 10 EL 6.4.2011 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 91/1 11 https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/el/ec/120306.pdf 11
χρηµατοδοτικής συνδροµής στα κράτη µέλη της ευρωζώνης µετά τον Ιούνιο του 2013.» Πώς όμως αποφασίστηκε η δημιουργία αυτού του μηχανισμού; Το κείμενο των συμπερασμάτων αναφέρει τα εξής παρουσιάζοντας την ιστορική διαδρομή που ακολουθήθηκε ως τη δημιουργία του ESΜ, μέσα από διάφορες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αλλά και τη δικαιολόγηση της χρήσης του άρθρου 48 για την τροποποίηση του άρθρου 136 12 : «Κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 28 και 29 Οκτωβρίου 2010, οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων συμφώνησαν ότι είναι αναγκαίο τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μόνιμο μηχανισμό για την αντιμετώπιση κρίσεων προκειμένου να διασφαλίζεται η χρηματοοικονομική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και κάλεσαν τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να διενεργήσει διαβουλεύσεις με τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για μια περιορισμένη τροποποίηση της συνθήκης η οποία απαιτείται προς τον σκοπό αυτό. Στις 16 Δεκεμβρίου 2010, η βελγική κυβέρνηση υπέβαλε, σύμφωνα με το άρθρο 48 παράγραφος 6 πρώτο εδάφιο της ΣΕΕ, πρόταση αναθεώρησης του άρθρου 136 της ΣΛΕΕ με την οποία προστίθεται παράγραφος σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη με νόμισμα το ευρώ μπορούν να θεσπίσουν μηχανισμό σταθερότητας ο οποίος ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της, επισημαίνεται δε ότι η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοοικονομικής συνδρομής δυνάμει του μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε ταυτοχρόνως συμπεράσματα ως προς τον μελλοντικό μηχανισμό σταθερότητας (παράγραφοι 1 έως 4). Ο μηχανισμός σταθερότητας θα παράσχει το απαραίτητο εργαλείο για την αντιμετώπιση καταστάσεων που θέτουν σε κίνδυνο τη χρηματοοικονομική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της, όπως συνέβη το 2010, και θα συνδράμει, συνεπώς, στη διατήρηση της οικονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας της ίδιας της Ένωσης. Κατά τη σύνοδό του στις 16 και 17 Δεκεμβρίου 2010, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι, καθόσον ο παρών μηχανισμός προορίζεται να διασφαλίσει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της, το άρθρο 122 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ δεν θα απαιτείται πλέον για τους σκοπούς αυτούς. Ως εκ τούτου, οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων συμφώνησαν ότι δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς αυτούς. Στις 16 Δεκεμβρίου 2010, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να διαβουλευθεί, σύμφωνα με το άρθρο 48 παράγραφος 6 δεύτερο εδάφιο της ΣΕΕ, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή σχετικά με την πρόταση. Αποφάσισε επίσης να διαβουλευθεί με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (1), η Επιτροπή ( 2 ) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ( 3 ), αντιστοίχως, εξέδωσαν γνώμες σχετικά με την πρόταση. EL 6.4.2011 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 91/1 Η τροποποίηση αφορά διάταξη του τρίτου μέρους της ΣΛΕΕ και δεν αυξάνει τις αρμοδιότητες που ανατίθενται στην Ένωση βάσει των συνθηκών» 12 ibid 12
Και η επίμαχη προσθήκη που θα εγείρει όπως θα δούμε στη συνέχεια πλήθος ενστάσεων είναι η εξής 13 : «Προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος στο άρθρο 136 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Τα κράτη μέλη με νόμισμα το ευρώ μπορούν να θεσπίσουν μηχανισμό σταθερότητας ο οποίος θα ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοοικονομικής συνδρομής δυνάμει του μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους.». Το ζήτημα της νομιμότητας της απόφασης αυτής και το κατά πόσο συνάδει με το ενωσιακό δίκαιο θα προκαλέσει πλούσιο και γόνιμο διάλογο για τη διακυβέρνηση του Ευρώ, τα όργανα ελέγχου και εποπτείας και την ποιότητα της Δημοκρατίας, όπως θα εξετάσουμε παρακάτω. Η σημασία της προσθήκης στο άρθρο 136 της Συνθήκης για τη δημιουργία του Μηχανισμού Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2011 αποφασίζει βάσει της δυνατότητας που παρέχει το άρθρο 48 της ΣΕΕ να τροποποιήσει τις διατάξεις του τρίτου μέρους της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και ειδικότερα του άρθρου 136 της ΣΛΕΕ με μία προσθήκη παρέχει σαφώς τη δυνατότητα στα ΚΜ που έχουν ως νόμισμα το Ευρώ, να εγκαθιδρύσουν μηχανισμό σταθεροποίησης για την σταθερότητα του συνόλου της ΟΝΕ, με την απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια ότι η παροχή βοήθειας θα είναι υπό αυστηρούς κανόνες και δεσμεύσεις. Η απόφαση αυτή δεν μπορεί να αυξάνει τις αρμοδιότητες που ανατίθενται στην Ένωση βάσει των συνθηκών και τίθεται σε ισχύ μόνο μετά την έγκρισή της από τα ΚΜ, σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς κανόνες τους. 14 Παρόλαυτα, οι κανόνες που πρέπει να ακολουθεί ένα ΚΜ σε περίπτωση που κάνει χρήση του Μηχανισμού αυτού είναι αυστηροί και έγιναν αυστηροί από το λεγόμενο φόβο του «ηθικού κινδύνου» - moral hazard. Η υιοθέτηση μιας διακυβερνητικής προσέγγισης, όπως έγινε για την οικονομική κρίση συνήθως επηρεάζει τη δημοκρατία, και ιδιαίτερα σε εξαιρετικές περιστάσεις που απαιτούν την ανάληψη επείγουσας δράσης, ενώ τα κοινοβούλια σε εθνικό επίπεδο μπορούν να επικυρώσουν μόνο επιλογές που έχουν ήδη αποφασιστεί ουσιαστικά αλλού. Η συζήτηση, όπως γνωρίζουμε, ήταν ιδιαίτερα θερμή στη Γερμανία, ενόψει του δεδομένου ότι το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο πάντοτε έκρινε ότι η αρχή της της δημοκρατίας που κατοχυρώνεται από το Βασικό νόμο το Σύνταγμα δηλαδή της Γερμανίας, ορίζει ότι οι θεμελιώδεις επιλογές σε δημοσιονομικά θέματα πρέπει να παραμείνει κάτω από τον έλεγχο του οργάνου 13 ibid 14 Miguel Poiares Maduro, Bruno De Witte and Mattias Kumm, The Euro Crisis and the Democratic Governance of the Euro: Legal and Political Issues of a Fiscal Crisis 13
εκπροσώπησης του λαού. Το Συνταγματικό Δικαστήριο, ωστόσο, έκρινε ότι ο ESM, που περιλαμβάνει περιορισμένες οικονομικές ευθύνες για τη Γερμανία σύμφωνα με το άθροισμα των μερίδιό της στο ESM, είναι συμβατός με την αρχή της δημοκρατίας που εγγυάται ο θεμελιώδης νόμος. 15 Ο χαρακτήρας των μέσων οικονομικής διακυβέρνησης των μελών της Ευρωζώνης από τη μία και η ύπαρξη άλλων κανόνων για τα ΚΜ που είναι εκτός ευρωζώνης από την άλλη, καθώς και ο διαφορετικός βαθμός ολοκλήρωσης που εφαρμόζονται από τα ΚΜ, οδήγησε σε μια «διαφοροποιημένη ολοκλήρωση». Για παράδειγμα, στη ζώνη του ευρώ τα κράτη μέλη συμφώνησαν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), εκτός του πλαισίου της Συνθήκης. Το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», που εν μέρει βασίζεται στο δίκαιο της ΕΕ (το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης) και εν μέρει σε αυτές τις συμφωνίες, παρέχει στην Επιτροπή ισχυρές δυνάμεις για την αξιολόγηση των εθνικών μέτρων. Επιπλέον, οι διαφορές στη θεσμική αρχιτεκτονική και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων οδηγούν σε έλλειψη διαφάνειας, νομική πολυπλοκότητα και ένα «δημοκρατικό έλλειμμα», καθώς ούτε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ούτε τα εθνικά κοινοβούλια μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματική εποπτεία. Πρέπει σε αυτό το σημείο να υπογραμμίσουμε, ότι υπήρξε πολλή συζήτηση σχετικά με τη συμβατότητα των μέτρων οικονομικής βοήθειας που εγκρίθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης (το πακέτο βοήθειας για την Ελλάδα, τον ΕΜΧΣ, του EFSF και του ESM) με τις διατάξεις των Συνθηκών, και ιδίως με τη ρήτρα του bail-out (διάσωση χώρας) στο άρθρο 125 της ΣΛΕΕ. Έχει υποστηριχθεί ότι η διάταξη αυτή έγινε για να αποφευχθεί η "ηθική του κινδύνου", που μπορεί να προκύψει, εάν ένα κράτος αφεθεί ανέμελο για την οικονομική του διαχείριση, να ελπίζει στη βοήθεια των άλλων κρατών αδιαφορώντας για την κακοδιαχείριση των οικονομικών του. Η αρχή πίσω από το άρθρο 125 της ΣΛΕΕ είναι, να παρεμποδιστούν μη υγιείς δημοσιονομικές πολιτικές των κρατών μελών και ως εκ τούτου να διασφαλιστεί η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Ένα παρόμοιο πνεύμα διέπει την απαγόρευση της χρηματοδότησης από την κεντρική τράπεζα (Άρθ. 123 ΣΛΕΕ), την προνομιακή πρόσβαση του δημόσιου τομέα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (άρθρο. 124 ΣΛΕΕ) και τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα (άρθρο. 126 της ΣΛΕΕ). Μπορεί, ως εκ τούτου, να υποστηριχθεί ότι κάθε ενίσχυση που χορηγείται με βάση ένα αυστηρό κριτήριο προϋποθέσεων, όπως η επιβολή στο δικαιούχο της υιοθέτησης ενός αυστηρού σχεδίου για περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη μείωση του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση με την απαγόρευση του άρθ. 125 ΣΛΕΕ, αλλά μάλλον συμβάλλει στην επίτευξη του σκοπού των άρθρων 123-126 της ΣΛΕΕ. 16 15 Filippo Donati THE EURO CRISIS, ECONOMIC GOVERNANCE AND DEMOCRACY IN THE EUROPEAN UNION 16 Filippo Donati THE EURO CRISIS, ECONOMIC GOVERNANCE AND DEMOCRACY IN THE EUROPEAN UNION 14
Αυτό το συμπέρασμα έχει επιβεβαιωθεί και από το Δικαστήριο της ΕΕ στην περίπτωση Pringle, όπου έχει διευκρινιστεί ότι η νομοθεσία της ΕΕ δεν δεν αποκλείει τη σύναψη και την επικύρωση του ΕSM. Να τονίσουμε βέβαια, ότι η απόφαση του δικαστηρίου δεν αντιμετωπίζει, το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμοποίησης των αποφάσεων που λαμβάνονται στο πλαίσιο του ΕSM. 17 Επικουρικά μέσα οικονομικής διακυβέρνησης και επιτήρησης Επιπλέον, ο Κανονισμός 1174/2011, εισάγει νέες διαδικασίες για την πρόληψη και για τις διορθώσεις των μακροοικονομικών ανισορροπιών των ΚΜ που πλέον αντιμετωπίζονται πολύ αυστηρά ως εν δυνάμει κίνδυνοι για όλη την ευρωζώνη. Τέλος, ο Κανονισμός 85/2011, εισάγει ακόμα περισσότερους περιορισμούς στη δημοσιονομική αυτονομία των ΚΜ. Τραπεζική Ένωση Ίσως η μεγαλύτερη καινοτομία και η πλέον σημαντική εξέλιξη στην οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης να είναι η δημιουργία της τραπεζικής ένωσης που εισέρχεται στην τελική της φάση, μετά και τα stress tests του Οκτωβρίου του 2014. Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση, που έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται, θεωρείται όχι μόνο η ευρωπαϊκή απάντηση στην κρίση, μα πολύ περισσότερο ως το σημαντικότερο μέχρι τώρα βήμα περαιτέρω ενοποίησης (κατ αρχάς) των κρατών-μελών της ευρωζώνης και προάγγελος του επομένου -της δημοσιονομικής, δηλαδή, ένωσης. Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Μαρτίου 2012, οι εκπρόσωποι των 25 κρατών μελών υπέγραψαν το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (FC). Εν τω μεταξύ, τρεις νέες ευρωπαϊκές αρχές δημιουργήθηκαν την 1 η Ιανουαρίου 2011 με αποστολή την εποπτεία των οικονομικών δραστηριοτήτων των τραπεζών, τις αγορές, τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Αυτά είναι αντίστοιχα: της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων. Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και η κρίση του Ευρώ άνοιξε τη συζήτηση και τις διαδικασίες για μία σειρά μεταρρυθμίσεων προς αυτήν την κατεύθυνση, με κύριο ζητούμενο την επαρκή ρύθμιση και εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ευρύτερα την αποτροπή ανέλιξης μιας τραπεζικής κρίσης σε δημοσιονομική κρίση ή και το αντίστροφο. Το 2008 υπήρχαν 27 διαφορετικά κανονιστικά συστήματα, τα οποία βασίζονταν κυρίως σε εθνικά χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστούσε προβληματική την επίλυση μιας συστημικής κρίσης. Δεν υπήρχαν συγκροτημένα εργαλεία διαχείρισης χρηματοπιστωτικών κρίσεων υψηλού ρίσκου στις περιπτώσεις κατάρρευσης μεγάλων διασυνοριακών τραπεζών. 17 ibid 15
Η τραπεζική ένωση αποτελεί το σύνολο της διαδικασίας που διαχωρίζεται σε τρία σκέλη 18 : α) Ενιαία εποπτική αρχή: Υπό την ευθύνη της ΕΚΤ, η οποία θα βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τις εθνικές εποπτικές αρχές, θα εφαρμόζονται νέοι κοινοί κανόνες σε θέματα τραπεζικής λειτουργίας όπως η αδειοδότηση, η εποπτεία, το ρυθμιστικό πλαίσιο και ευρύτερα σε ζητήματα που αφορούν στην επάρκεια κεφαλαίων, στα χρηματοδοτικά «ανοίγματα» ή στη ρευστότητα. Η αντίστοιχη νομική πράξη έχει εκδοθεί. Οι νέοι κανόνες ισχύουν από τον Ιανουάριο του 2014 και ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός θα τεθεί σε λειτουργία τον Νοέμβριο του 2014. β) Ενιαίος μηχανισμός διευθέτησης: Σε ευρωπαϊκό επίπεδο πλέον θα κρίνεται ότι μία τράπεζα χρειάζεται να εξυγιανθεί (εκκαθαριστεί) και θα λαμβάνονται τα αντίστοιχα μέτρα, με την υπαγωγή της εκάστοτε περίπτωσης στον λεγόμενο SRM (Single Resolution Mechanism). Στο ίδιο πλαίσιο θα δημιουργηθεί κοινό ευρωπαϊκό ταμείο (θα χρηματοδοτείται με εισφορές των τραπεζών) το οποίο θα καλύπτει τα χρηματοδοτικά κενά της διαδικασίας μεταφοράς στοιχείων ενεργητικού. γ) Ενιαίο σύστημα εγγύησης καταθέσεων: Δεν έχει επιτευχθεί ακόμη πρόοδος στο ζήτημα της δημιουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης καταθέσεων το οποίο θα ξεπερνά τους στόχους εναρμόνισης των εθνικών συστημάτων εγγύησης. Κατά πολλούς, αν και εφόσον επιτευχθεί, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη μορφή ευρωπαϊκής ενοποίησης έως σήμερα. Όλες οι παράμετροι της λεγόμενης τραπεζικής ένωσης θα υπόκεινται στο Single Rulebook, ένα ενιαίο σύνολο ρυθμιστικών κανόνων. Η τραπεζική ένωση εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει βαθύτερο αίσθημα ασφάλειας γύρω από το σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών και κατ επέκταση θα ισορροπήσει το κόστος δανεισμού, για παράδειγμα μιας επιχείρησης, ανάμεσα στις χώρες - μέλη της Ευρωζώνης. Συγχρόνως, θα περιορίσει το φαινόμενο απόσυρσης καταθέσεων από ευρωπαϊκές οικονομίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Οι καλύτερα ρυθμισμένες και εποπτευόμενες τράπεζες θα είναι πιο ανθεκτικές και πιο αποτελεσματικές ως προς τον ρόλο τους στην πραγματική οικονομία, μέσω της δημιουργίας ενός πλαισίου που θα διασφαλίζει ότι τον «λογαριασμό» των όποιων λαθών των τραπεζών δεν θα τον πληρώνουν οι φορολογούμενοι αλλά οι ίδιες οι τράπεζες. Παρόλα αυτά δεν λείπει και η κριτική για την τραπεζική ενοποίηση. Σε γενικές γραμμές αναγνωρίζονται τα βήματα τα οποία σημειώνονται στο θέμα της τραπεζικής ένωσης, ωστόσο, ασκούνται πιέσεις για την επίτευξη προόδου και στον τρίτο πυλώνα της που αφορά στο ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων με ενιαίο αντίστοιχο ταμείο. Παράλληλα, διατυπώνονται ενστάσεις ως προς τον χρόνο αλλά και την ποιότητα υλοποίησης του κοινού ταμείου εξυγίανσης το οποίο προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί πλήρως σε 8 χρόνια με 55 δις, ποσό το οποίο χαρακτηρίζεται χαμηλό. Επιπλέον, επισημαίνεται το γεγονός ότι η νέα οδηγία απαγορεύει μεν την κρατική στήριξη σε μία προβληματική τράπεζα, αλλά δεν κάνει το ίδιο και με την περίπτωση μιας τράπεζας η οποία δεν έχει χαρακτηριστεί ακόμη προβληματική. 18 http://ec.europa.eu/finance/general-policy/banking-union/index_en.htm 16
Η Επιτροπή σε αυτές τις αιτιάσεις απαντά υπογραμμίζοντας ότι ο μηχανισμός εξυγίανσης θα μπορεί να απευθύνεται στις αγορές για τη συγκέντρωση περισσότερων κεφαλαίων και προσθέτει ότι σε κάθε περίπτωση τα σημερινά δεδομένα απέχουν από εκείνα του 2009. Σημειώνει δε ότι μέτρα όπως η ενίσχυση της εποπτείας, η ανακεφαλαιοποίηση και η κατάρτιση οδηγιών για τα παράγωγα αποσκοπούν ακριβώς στην αποτροπή μίας παρόμοιας κρίσης, εκφράζοντας την προσδοκία ότι μετά την υιοθέτηση του νέου νομοθετικού πλαισίου δεν θα υπάρχουν καν ακραίες περιπτώσεις προς επίλυση στο τραπεζικό σύστημα. Β ΜΕΡΟΣ Προτάσεις για τη βελτίωση της δημοκρατικής νομιμοποίησης των μηχανισμών διακυβέρνησης του ευρώ, μεσούσης της κρίσης. Το κείμενο των 4 Προέδρων (Barroso, Juncker, Rompey, Draghi) Τον Ιούλιο του 2012 παρουσιάζεται το κείμενο των 4 προέδρων όπως λέγεται και αφορά στο όραμα όπως τιτλοφορείται για την ΟΝΕ. 19 Εδώ τίθενται σαφώς ερωτήματα που αφορούν στην εξασφάλιση της απαραίτητης δημοκρατικής νομιμότητας και λογοδοσίας της λήψης αποφάσεων εντός της ΟΝΕ, με βάση την από κοινού άσκηση κυριαρχίας για τις κοινές πολιτικές και την αλληλεγγύη. Το κείμενο της έκθεσης αναφέρει : «για να διασφαλιστεί η σταθερότητα και η μεγέθυνση στην ευρωζώνη, τα κράτη μέλη πρέπει να δρουν και να συντονίζονται με βάση κοινούς κανόνες. Πρέπει να υπάρχουν τρόποι διασφάλισης της συμμόρφωσης όταν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις για τα άλλα μέλη της ΟΝΕ. Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να εξασφαλιστεί το ελάχιστο επίπεδο σύγκλισης που απαιτείται ώστε η ΟΝΕ να λειτουργεί αποτελεσματικά.» Το κείμενο αναφέρει ότι η στενότερη ενοποίηση της ΟΝΕ θα απαιτήσει ισχυρότερη δημοκρατική βάση και ευρεία στήριξη εκ μέρους των πολιτών. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό η πορεία για την υλοποίηση αυτού του οράματος να βασίζεται ήδη από τώρα σε ευρεία διαβούλευση και συμμετοχή. Η ενοποίηση και η νομιμοποίηση πρέπει να προχωρούν παράλληλα. Το όραμα για το μέλλον της διακυβέρνησης της ΟΝΕ που περιγράφεται στην παρούσα έκθεση επικεντρώνεται στα κράτη μέλη της ευρωζώνης δεδομένης της ποιοτικής τους διαφοροποίησης που οφείλεται στο γεγονός ότι μοιράζονται ένα κοινό νόμισμα. Ωστόσο, η πορεία προς μια βαθύτερη οικονομική και νομισματική ένωση πρέπει να χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια και διαφάνεια και να είναι πλήρως συμβατή με τη ενιαία αγορά από κάθε άποψη. 19 EUCO 120/12 17
Το όραμα Η έκθεση προτείνει ένα όραμα με στόχο μια σταθερή και ευημερούσα ΟΝΕ με βάση τέσσερα συστατικά στοιχεία: ενοποιημένο χρηματοοικονομικό πλαίσιο που διασφαλίζει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ κυρίως και ελαχιστοποιεί το κόστος ενδεχόμενης τραπεζικής χρεοκοπίας για τους ευρωπαίους πολίτες. Ένα τέτοιο πλαίσιο προάγει την ευθύνη για εποπτεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προβλέπει κοινούς μηχανισμούς για την εξυγίανση των τραπεζών και την εγγύηση των καταθέσεων των πελατών. ενοποιημένο δημοσιονομικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει τη χάραξη υγιούς δημοσιονομικής πολιτικής σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα περιλαμβάνει τον συντονισμό, την από κοινού λήψη αποφάσεων, περισσότερη επιβολή και ανάλογα μέτρα ενόψει της έκδοσης κοινών χρεογράφων. Το πλαίσιο αυτό θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει διάφορες μορφές δημοσιονομικής αλληλεγγύης. ενοποιημένο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής το οποίο διαθέτει επαρκείς μηχανισμούς ώστε να διασφαλίζει ότι εφαρμόζονται εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές οι οποίες προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα και είναι συμβατές με την ομαλή λειτουργία της ΟΝΕ. διασφαλίζοντας την αναγκαία δημοκρατική νομιμοποίηση και λογοδοσία της λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της ΟΝΕ, η οποία θα βασίζεται στην από κοινού άσκηση της κυριαρχίας για τις κοινές πολιτικές και την αλληλεγγύη. Τα τέσσερα αυτά συστατικά στοιχεία προσφέρουν ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα πρέπει να υλοποιηθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Και τα τέσσερα στοιχεία είναι αναγκαία για την μακροπρόθεσμη σταθερότητα και ευημερία εντός της ΟΝΕ και θα απαιτήσουν πολλές περαιτέρω προσπάθειες, μεταξύ των οποίων κάποια στιγμή μελλοντικά και πιθανές αλλαγές των συνθηκών της ΕΕ. Οι προτάσεις του κειμένου των 4 Προέδρων και οι επιφυλάξεις του ΕΚ Πρέπει σε αυτό το σημείο να υπογραμμίσουμε ότι οι συνέπειες της έκθεσης αυτής δεν ήταν σημαντικές ως προς τον επηρεασμό των πολιτικών αποφάσεων των Ηγετών της ΕΕ. Πολλά από αυτά που αναφέρει το κείμενο έμειναν σε επίπεδο «ευχολογίου». Η σημαντικότερη όμως, ατέλεια συνίσταται στο γεγονός ότι για καιρό μετά τη δημοσίευση της έκθεσης πολλά από αυτά που αναφέρει δεν πήραν σάρκα και οστά. Εκείνη η πρόταση που έλαβε μεγαλύτερη ώθηση και οδήγησε σε απτά αποτελέσματα ήταν ο μηχανισμός για την εξυγίανση των τραπεζών. Όμως, 18
ούτε η εγγύηση καταθέσεων προχώρησε ούτε άλλα στοιχεία περαιτέρω ενοποίησης και κυρίως λογοδοσίας του εποπτικού μηχανισμού. Το ΕΚ έγκαιρα είχε προειδοποιήσει για την ανάγκη ενίσχυσης της νομιμοποιητικής βάσης του κειμένου των 4 Προέδρων. Σε έκθεση του τον Οκτώβριο του 2012 20 υπογράμμισε καταρχάς ότι στο κείμενο αυτό είναι εμφανής και απαράδεκτη η απουσία ενός ακόμα Προέδρου, εκείνου του ΕΚ. το ΕΚ καλεί τους πολιτικούς ηγέτες της Ένωσης και εντός αυτής να επιδείξουν την αποφασιστικότητα, τη δημιουργικότητα, το θάρρος, την αντοχή και την ηγετική τους ικανότητα για την εξάλειψη των εναπομενόντων ελαττωμάτων που εξακολουθούν να παρεμποδίζουν την ορθή λειτουργία της ΟΝΕ λαμβάνοντας υπόψη ότι η διακυβερνητική μέθοδος έφθασε στα όριά της και είναι ακατάλληλη για τη δημοκρατική και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων στον 21ο αιώνα λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να γίνει άλμα προς μια αληθινά ομοσπονδιακή Ευρώπη υπογραμμίζει ότι δεν είναι δυνατόν να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να απαιτούνται νέες τροποποιήσεις της Συνθήκης για την ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμότητας μιας πλήρως λειτουργικής ΟΝΕ. Η έκθεση του ΕΚ αναφέρεται σε κάθε μία από τις 4 ενότητες ξεχωριστά του κειμένου των 4 Προέδρων και καταλήγει σε προτάσεις βελτίωσης τους. Ως προς το ενοποιημένο χρηματοοικονομικό πλαίσιο Η νομική βάση, ο τύπος και το περιεχόμενο της πρότασης πρέπει να προβλέπει τη δυνατότητα πλήρους συμμετοχής όλων των κρατών μελών στον ενιαίο ευρωπαϊκό εποπτικό μηχανισμό, με τρόπο που να εξασφαλίζει την πλήρη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων των συμμετεχόντων κρατών μελών τα οποία δεν έχουν ως νόμισμα το ευρώ, εξασφαλίζοντας συμμετρική σχέση μεταξύ των αποδεκτών υποχρεώσεων και των επιπτώσεων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο ενιαίος ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός πρέπει να λογοδοτεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο για τις ενέργειες και τις αποφάσεις που λαμβάνονται στον τομέα της ευρωπαϊκής εποπτείας και να υποβάλλει έκθεση σε τριμηνιαία βάση στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η δημοκρατική λογοδοσία απαιτεί μεταξύ άλλων την εκ μέρους του Κοινοβουλίου έγκριση του (ή της) προέδρου του εποπτικού οργάνου του ενιαίου μηχανισμού εποπτείας ύστερα από μια ανοιχτή διαδικασία επιλογής, την υποχρέωση του προέδρου να υποβάλλει εκθέσεις και να αναπτύσσει τις απόψεις του στο Κοινοβούλιο, το δικαίωμα του Κοινοβουλίου να υποβάλλει γραπτές ή προφορικές ερωτήσεις και το δικαίωμα έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σύμφωνα με τη ΣΛΕΕ. Ο ενιαίος ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός πρέπει να είναι ανεξάρτητος από τα εθνικά πολιτικά συμφέροντα και πρέπει να εξασφαλίζει ότι τα συμφέροντα της Ένωσης υπερτερούν των εθνικών συμφερόντων μέσω κοινοτικής εντολής και κατάλληλης διακυβέρνησης. Ειδικότερα για την εγγύηση των καταθέσεων το ΕΚ υπογραμμίζει, ότι η Επιτροπή πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίζει ότι θα ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό η νομοθετική διαδικασία σχετικά με 20 http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?pubref=-//ep//text+report+a7-2012- 0339+0+DOC+XML+V0//EL 19
την αναδιατύπωση της οδηγίας περί των συστημάτων εγγύησης των καταθέσεων βάσει της θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2012. Δεδομένου του μακροπρόθεσμου στόχου για ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο καταθέσεων, είναι απαραίτητες ενιαίες, υψηλές απαιτήσεις από όλα τα συστήματα εγγύησης καταθέσεων στην Ένωση προκειμένου να επιτευχθεί η ίδια ευρεία προστασία, να εξασφαλιστεί η ίδια σταθερότητα των συστημάτων εγγύησης καταθέσεων και να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού. Μόνο έτσι θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ευελιξία που απαιτείται προκειμένου να ληφθούν επαρκώς υπόψη ιδιαίτερα εθνικά δεδομένα στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Χρειάζεται να διερευνηθούν οι δυνατότητες για ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ταμείο εγγύησης καταθέσεων με λειτουργικά καθεστώτα εγγύησης καταθέσεων που θα διαθέτουν τους κατάλληλους χρηματοδοτικούς πόρους και θα ενισχύουν έτσι την αξιοπιστία του συστήματος και την εμπιστοσύνη των καταθετών, αφού πρώτα τεθούν σε λειτουργία ένα αποτελεσματικό πλαίσιο εξυγίανσης και ένας αποτελεσματικός ενιαίος εποπτικός μηχανισμός. Για την προστασία των ιδιωτικών καταθέσεων είναι απαραίτητο να διατηρείται λειτουργικός διαχωρισμός, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται αποτελεσματική συνάρθρωση των ευρωπαϊκών ταμείων για την εγγύηση των καταθέσεων και για την ανάκαμψη και εξυγίανση. Ως προς το ενοποιημένο δημοσιονομικό πλαίσιο Το ΕΚ εκτιμά, ότι μέσα σε μια ολοένα στενότερη οικονομική, φορολογική και δημοσιονομική Ένωση, πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα για τον συντονισμό των συστημάτων φορολογίας και να αντιμετωπιστεί ο επιζήμιος φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών μελών, ο οποίος αντιτίθεται κατάφωρα στη λογική της εσωτερικής αγοράς. Κατά πρώτον, όταν έχουν αποτύχει όλοι οι δίαυλοι συζήτησης και συμβιβασμού, πρέπει να εφαρμόζεται ενισχυμένη συνεργασία πιο συχνά στο πεδίο της φορολογία, καθώς τα εναρμονισμένα πλαίσια φορολογίας θα ενισχύσουν την ολοκλήρωση της δημοσιονομική πολιτικής. Το ΕΚ θεωρεί, ότι έχει έρθει η ώρα για έναν πραγματικό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, καθώς τώρα είναι η στιγμή για τη σταδιακή επιστροφή σε ένα καθεστώς χρηματοδότησης του προϋπολογισμού της ΕΕ μέσω ενός γνήσιου συστήματος ίδιων πόρων, το οποίο θα οδηγούσε σε αντίστοιχη μείωση του βάρους για τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Υπενθυμίζεται περαιτέρω ότι, στα ψηφίσματά του της 29ης Μαρτίου 2007, 8ης Ιουνίου 2011, 13ης Ιουνίου 2012 και 23ης Οκτωβρίου 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διευκρίνισε τις απόψεις του όσον αφορά τη σημασία ενός συστήματος γνήσιων ιδίων πόρων και τον τρόπο με τον οποίο το εν λόγω σύστημα θα καταστεί βραχυπρόθεσμα συμβατό με την αναγκαία δημοσιονομική εξυγίανση σε εθνικό επίπεδο. Στο ίδιο πλαίσιο σημαντική είναι η αναφορά του ΕΚ για έναν μηχανισμό απόσβεσης του χρέους. Εδώ, υπογραμμίζεται ότι χρειάζεται να υπάρξει σταδιακή μεταφορά του υπερβολικού χρέους σε ένα ταμείο απόσβεσης χρέους βάσει της πρότασης του γερμανικού οικονομικού συμβουλίου εμπειρογνωμόνων, το οποίο προβλέπει τη δημιουργία ενός προσωρινού ταμείου στο οποίο θα μεταφερθεί όλο το άνω του 60% χρέος των κρατών 20