62 64 به علت تنشهاي داخلي ايجاد شده ناشي از استحاله مارتنزيتي قطعات فولادي كوي نچ شده ترد و شكننده هستند و به ندرت به اين شكل مورد استفاده قرار ميگيرند. اين قطعات بايد اد بعد از كوي نچ د (تردي) كاهش شكنندگي براي فرايند (Tempering) بر روي آنها انجام شود. عبارت است از حرارت دادن فولاد مارتنزيتي در دمايي كمتر از دماي A 1 نگه داشتن براي زماني مشخص و سرد كردن آهسته تا دماي اتاق. 63 ساختار مارتنزيتي به دلايل زير يك ساختار ناپايدار است: كربن فوق اشباع افزايش انرژي ناشي از مرز مشترك صفحات مارتنزيتي افزايش انرژي داخلي حاصل از تغيير شكل پلاستيك آستنيت باقي مانده هريك از عوامل فوق نيرو محركه اي براي تغيير ريزساختار در حين است. باز پخت شامل چهار مرحله است: تشكيل كاربيدهاي انتقالي مانند كاربيد ε و در نتيجه كاهش غلظت كربن در مارتنزيت. ) دماي 100 تا 200 درجه سانتيگراد) تبديل آستنيت باقيمانده به فريت و سمانتيت (دماي 200 تا 350 درجه سانتيگراد) (دماي تبديل تدل كاكاربيدهاي انتقالي و تنزت مارتنزيت كم كربن بهف فريت و سمانتيت انتت ) 250 تا 750 درجه سانتيگراد) تشكيل كاربيدهاي آلياژي و ايجاد سختي ثانويه (دماي بيشتر از 500 درجه سانتيگراد) بسته به دما و زمان تمپر كردن مارتنزيت تمپر شده ميتواند گستره وسيعي از خواص مكانيكي را ايجاد كند. 65 66 67 1
68 70 تردي مارتنزيت شده Tempered Martensite Embrittlement تردي 350 درجه سانتيگراد در فولادهاي كربني ساده و كم آلياژ ديده ميشود اگر در بازه دمايي 350-260 درجه سانتيگراد شوند. تجزيه آستنيت باقيمانده به فريت و سمانتيت تجمع رسوبات فسفر براي حذف تردي كافي است باز پخت در دمايي بالاتر از 350 انجام شود. حرارت دهي مجدد در بازه دمايي 350-260 موجب تردي مجدد نخواهد شد. (تردي برگشت ناپذير) انبساط يا انقباض حرارتي انبساط يا انقباض استحاله اي 69 تردي ي Temper Embrittlement (TE) در فولادهاي آلياژي با وارد شدن فولاد سخت شده در گستره دمايي 375 575 درجه سانتيگراد مشاهده ميشود. تجمع ا ناخالصيهايي مانند فسفر قلع آرسنيك و آنتيموان در مرز دانه ها براي حذف تردي بايد در دماهاي بالاي 575 درجه سانتيگراد انجام شده و قطعه به سرعت سرد شود. حرارت دهي مجدد در گستره دمايي 575-375 موجب تردي مجدد خواهد شد. (تردي برگشت پذير) 71 انبساط و انقباض حين گرم كردن و سردكردن (كوي نچ) ميتواند منجر به ايجاد ترك تنشهاي باقيمانده اعوجاج و يا تغيير شكل در قطعه شود. ضخامت ضخاتقطه قطعه سرعت گرم كردن و سرد كردن تركيب شيميايي و سختي پذيري از جمله عوامل موثر هستند. L يكي از راههاي كاهش تنشهاي ناشي از انبساط در قطعات پيش گرم كردن قطعه است. L/ M S M f A 1 Temp. 72 73 2
74 76 مارتمپرينگ آستنيته كردن كوي نچ تا بالاي دماي Ms نگهداري در دماي فوق (2 تا 4 دقيقه براي هر 10 mm ضخامت) سرد كردن در هوا آستمپرينگ آستنيته كردن كوي نچ تا بالاي دماي Ms نگهداري در دماي فوق تا استحاله آستنيت به بينيت به طور كامل انجام شود. سرد كردن در هوا 75 هدف افزايش سختي و مقاومت به سايش در سطح حفظ چقرمگي و مقاومت به ضربه در عمق روشها سخت كاري سطحي با تغيير در تركيب شيميايي سطح (روشهاي نفوذي) سخت كاري سطحي بدون تغيير در تركيب شيميايي سطح (روشهاي موضعي) 77 روشهاي نفوذي شامل: كربوره كردن (سمانتاسيون) نيتريده كردن كربونيتريده كردن روشهاي موضعي شامل: روش القايي روش شعله اي عمليات سخت كاري سطحي آخرين مرحله در فرايند توليد يك قطعه است. 78 79 3
80 82 مكانيزم كلي عبارت است از ايجاد عنصر نفوذ كننده (كربن) به صورت اتمي ايجاد شرايط مناسب براي جذب كربن توسط سطح قطعه انتشار عنصر نفوذ كننده تا عمق مورد نظر در قطعه (C<0.3%) آلاژا آلياژهاي مناسب براي اين فرايند فولادهاي كم كربن هستند. عمق نفوذ كربن برحسب فاصله از سطح: C(x)=C s +(C 0 C s )erf [x/ 4Dt] D=0.12 exp [ 32000/RT] cm 2 /sec كربوره كردن در سه محيط مختلف قابل انجام است محيط جامد: ذغال + كربنات باريم / كلسيم / سديم محيط مايع: نمك هاي مذاب محيط گازي: گازهاي قابل اشتعال مانند متان 81 واكنشهاي شيميايي 2C s +O 2 2CO 2CO CO 2 + C كربنات ها نرخ كربن دهي را افزايش ميدهند 83 BaCO 3 CO 2 + BaO CO 2 +C s 2CO 2CO CO 2 + C قطعات به همراه پودر ذغال و كربنات ها در داخل يك جعبه فولادي قرار داده ميشوند. جعبه به گونه اي بسته ميشود كه هيچ تبادل هوايي با بيرون نداشته باشد. درجه سانتيگراد حرارت ات داده 925 تا جعبه در دامنهدا دمايي 875 ميشود. زمان نگهداري بستگي به شرايط قطعه دارد. (6 تا 14 ساعت) سرد كردن در هوا سرد كردن معمولا در آب انجام نميشود زيرا: دماي عمليات بالاست ايجاد تنشهاي زياد زمان زياد دانه هاي درشت ايجاد ترك امكان ايجاد آستنيت باقيمانده در سطح اثر زمان و دما بر ضخامت لايه سخت شده براي پيشگيري از معايب فوق ميتوان بعد از سرد شدن قطعه در هوا آن را مجددا در دماي پايين تري آستنيته و كوي نچ نمود. 84 85 4
در محيط نمك مذاب سيانيد (مثلا سيانيد سديم (NaCN انجام ميشود. دما 870 تا 950 درجه سانتيگراد زمان حداكثر 1 ساعت امكان كوي نچ مستقيم وجود دارد 86 واكنشهاي شيميايي 2NaCN + O 2 2NaCNO 8NaCNO 4NaCN+2NaCO 3 +2CO+4N atm 2CO CO 2 +C atm 87 محيط گازي شامل متان اتان يا پروپان دما 900 درجه سانتيگراد زمان 3 تا 4 ساعت كوي نچ امكان پذير است CH 4 2H 2 + C atm هرچند در اين روش قدرت كربن دهي كم است ولي از نظر اقتصادي به صرفه ترين روش است. 88 در اين فرايند نيتروژن اتمي به لايه هاي سطحي فولاد نفوذ داده ميشود. 89 اگر فولاد ساده كربني نيتروژن دهي شود به دليل سرعت بالاي نفوذ نيتروژن فازهاي Fe2N و Fe4N در داخل قطعه تشكيل شده لذا سختي سطح چندان افزايش نميابد. با تشكيل اتشكل كاربيد نفوذ ازنفذ و Ti V Mo Cr Al عناصر آلياژي مانند نيتروژن به عمق قطعه جلوگيري ميكند. اين كاربيدها سخت و مقاوم به سايش هستند. نيتريده كردن گازي: دماي فرايند 500 تا 590 درجه سانتيگراد محيط گازي با تجزيه آمونياك فراهم ميشود زمان فرايند حداقل 8 تا 10 ساعت است. اين روش براي سخت كاري سطحي فولادهاي آلياژي مناسب است. 90 91 5
92 94 محيط گازي شامل گازهاي هيدروكربن و آمونياك دماي فرايند 800 تا 875 درجه سانتيگراد كنترل دما و غلظت آمونياك تعيين كننده درصد كربن و نيتروژن جذب شده در فولاد است. افزايش دما منجر به كاهش انحلال نيتروژن و افزايش انحلال كربن ميشود. نيتريده كردن مايع: دماي فرايند 500 تا 590 درجه سانتيگراد محيط نيتريده نمك هاي سيانوري مانند NaCNO KCN NaCN هستند زمان فرايند 1 ساعت 93 اگر فرايند كربونيتريده كردن در دماي 500 تا 650 درجه سانتيگراد ) دامنه پايداري فريت) انجام شود اين فرايند را نيتروكربوره كردن مي نامند. اين فرايند در دو محيط گازي و مايع امكانپذيرا تاست. اين فرايندها بر روي فولادهاي با كربن متوسط ) 0.5>C%>0.3) يا فولادهاي كم آلياژ انجام ميشود. مزايا: امكان سختكاريقطا قطعات بزرگ جلوگيري از تغييرات ابعادي روشهاي اصلي سخت كردن شعله اي سخت كردن القايي 95 در اين روش از جريان الكتريكي به جاي شعله استفاده ميشود. در اين روش عمق نفوذ جريان القايي (ضخامت پوسته آستنيته شده) از رابطه زير محاسبه ميشود X=5030 (Ω/μF) Ω مقاومت الكتريكي μ نفوذپذيري مغناطيسي F فركانس جريان در اين روش از شعله اكسيژن و يك گاز قابل احتراق مانند استيلن/ پروپان/متان استفاده ميشود. با تمركز شعله روي سطح يك لايه از سطح آستنيته شده و با سطح مورد نظر سخت خواهد شد. بعدي ) بآ (آ ( كوي نچ محدوديت اصلي اين روش امكان اكسيد شدن يا ديكربوره شدن سطح است. 96 97 6