Θέκα: ΤΣΖΜΑ ΔΛΔΓΥΟΤ ΣΧΝ ΔΟΓΧΝ ΓΑΠΑΝΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ - ΑΠΟΓΟΣΗΚΟΣΖΣΑ. Δπηβιέπσλ: ΑΚΚΑ ΘΧΜΑ.

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ Θέκα: ΤΣΖΜΑ ΔΛΔΓΥΟΤ ΣΧΝ ΔΟΓΧΝ ΓΑΠΑΝΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ - ΑΠΟΓΟΣΗΚΟΣΖΣΑ Δπηβιέπσλ: ΑΚΚΑ ΘΧΜΑ πνπδάζηξηα: ΓΚΑΣΕΗΟΤ ΑΝΑΣΑΗΑ ΑΘΖΝΑ 0-2008

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ πληνκνγξαθίεο...8 Πεξίιεςε...10 Λέμεηο- Κιεηδηά...11 Summary...12 Δηζαγσγή...13 1.Ηζηνξηθή επηζθφπεζε ησλ ζπζηεκάησλ ειέγρνπ...14 2.Ζ ζεκαζία ηνπ ειέγρνπ ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο...17 Κεθάιαην 1-Γεκφζηα Έζνδα:Βαζηθέο έλλνηεο-γηαθξίζεηο-φνξνινγία...22 1.Βαζηθέο έλλνηεο...23 2.Έζνδα Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...23 2.α) Έζνδα Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...24 i) Φνξνινγηθά έζνδα...24 ii) Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα άκεζεο θνξνινγίαο...28 iii) Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα έκκεζεο θνξνινγίαο...29 iv) Μεηαθχιηζε έκκεζεο θνξνινγίαο...30 v) Απψιεηα επεκεξίαο ιφγσ θφξνπ...31 vi) Φνξνινγία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε...32 vii) Φνξνινγία ζηηο ΖΠΑ...35 viii) Με θνξνινγηθά έζνδα...38 2.β) Έζνδα Πξνυπνινγηζκνχ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ...38 2.γ) Έζνδα Πξνυπνινγηζκνχ ΔΛΔΓΔΠ...40 Κεθάιαην 2-Γεκφζηεο δαπάλεο:βαζηθέο έλλνηεο -Γηαθξίζεηο...43 1. Βαζηθέο έλλνηεο...44 2. Γηαθξίζεηο δεκνζίσλ δαπαλψλ...44 i) Οηθνλνκηθή ηαμηλφκεζε...44 ii) Λεηηνπξγηθή ηαμηλφκεζε...46 iii) Γηνηθεηηθή ηαμηλφκεζε...47 3. Γεκφζηεο δαπάλεο (Πηζηψζεηο) ζηνλ Κξαηηθφ Πξνυπνινγηζκφ...49 4. Ζ αχμνπζα ηάζε ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ-ο λφκνο ηνπ Wagner...53 5. Άξηζηε ζχλζεζε Πξνυπνινγηζκνχ θαη πξνγξακκαηηδφκελσλ δεκνζίσλ δαπαλψλ.57 1

Κεθάιαην 3-Έιεγρνο δεκνζίσλ εζφδσλ:αξρέο ειέγρνπ-καηεγνξίεο ειέγρσλ...62 1. Βαζηθέο έλλνηεο...63 2. Αξρέο Διέγρνπ...64 i) Τπεξεζία Δηδηθψλ Διέγρσλ...64 ii) Γεληθή Γηεχζπλζε Οηθνλνκηθήο Δπηζεψξεζεο...69 iii) Γεληθή Γηεχζπλζε Φνξνινγηθψλ Διέγρσλ...72 Γηαπεξηθεξεηαθά θαη Πεξηθεξεηαθά Διεγθηηθά Κέληξα...72 Γεκφζηεο Οηθνλνκηθέο Τπεξεζίεο-Σκήκα Διέγρνπ...74 iv) Σεισλεία θαη Διεγθηηθέο Τπεξεζίεο Σεισλείσλ...76 v) Γηεχζπλζε Κέληξνπ Πιεξνθνξηθήο Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ...81 vi) Γεληθφ Λνγηζηήξην ηνπ Κξάηνπο...81 vii) Γηεχζπλζε Δίζπξαμεο Γεκνζίσλ Δζφδσλ (Γ 16)...84 3. Καηεγνξίεο ειέγρσλ εζφδσλ...84 i) Πξνζσξηλνί ή Μεξηθνί θαη Οξηζηηθνί ή Σαθηηθνί...86 ii) Πξνιεπηηθνί θαη Καηαζηαιηηθνί...88 iii) Πξσηνβάζκηνη θαη Γεπηεξνβάζκηνη...89 iv) Δζσηεξηθνί...89 v) πκπιεξσκαηηθνί...91 vi) πλνπηηθνί θαη ιεπηνκεξείο... 92 vii) Γηθαζηηθφο...92 viii) Κνηλνβνπιεπηηθφο...93 Κεθάιαην 4-Έιεγρνο δεκνζίσλ δαπαλψλ:καηεγνξίεο ειέγρσλ-αξρέο ειέγρνπ...94 1. Βαζηθέο έλλνηεο...95 2. Δθηέιεζε θαη έιεγρνο δαπαλψλ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...98 2.α) Δθηέιεζε δαπαλψλ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...98 2.β) Έιεγρνο δαπαλψλ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...103 i) Πξνιεπηηθφο δηνηθεηηθφο έιεγρνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ...103 ii) Πξνιεπηηθφο δηθαζηηθφο έιεγρνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ...104 iii) Καηαζηαιηηθφο δηνηθεηηθφο έιεγρνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ...107 iv) Καηαζηαιηηθφο δηθαζηηθφο έιεγρνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ...108 v) Καηαζηαιηηθφο θνηλνβνπιεπηηθφο έιεγρνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ...111 3. Δθηέιεζε θαη έιεγρνο Πξνυπνινγηζκνχ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ...112 3.α) Δθηέιεζε Πξνυπνινγηζκνχ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ.....112 3.β) Έιεγρνο Πξνυπνινγηζκνχ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ...115 2

i) Καηαζηαιηηθφο δηνηθεηηθφο έιεγρνο ησλ δαπαλψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ...117 ii) Καηαζηαιηηθφο δηθαζηηθφο έιεγρνο ησλ δαπαλψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ...119 iii) Καηαζηαιηηθφο θνηλνβνπιεπηηθφο έιεγρνο ησλ δαπαλψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ121 4.Έιεγρνο θνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ ζε εζληθφ επίπεδν (Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο)...124 i) Πξσηνβάζκηνη...126 Πξνιεπηηθνί...126 Έιεγρνη θαηά ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ...127 Έιεγρνη κε ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ...128 ii) Γεπηεξνβάζκηνη...128 iii) Σξηηνβάζκηνη...132 5. Αξρέο ειέγρνπ δεκνζίσλ δαπαλψλ...135 i) Τπεξεζίεο Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ- Δηδηθά Λνγηζηήξηα...135 ii) Γεληθή Γηεχζπλζε Γεκνζηνλνκηθψλ Διέγρσλ...137 iii) Τπνπξγφο Οηθνλνκηθψλ...139 iv) Γηαηάθηεο...140 v) Γεληθφ Λνγηζηήξην ηνπ Κξάηνπο...142 vi) Οηθνλνκηθή Δπηζεψξεζε...144 vii) Γεκφζηεο Οηθνλνκηθέο Τπεξεζίεο Σκήκα Δμφδσλ...145 viii)διεγθηηθφ πλέδξην...146 ix) Κνηλνβνχιην...147 x) Δπηηξνπή Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ...148 xi) Αξρή Πιεξσκήο...151 xii) Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο...153 xiii) Δλδηάκεζνη Φνξείο Γηαρείξηζεο...155 xiv) Δζληθή Αξρή πληνληζκνχ Αλαπηπμηαθψλ Πξνγξακκάησλ...156 Κεθάιαην 5-Έιεγρνο ζε άιιεο ρψξεο-πγθξίζεηο...160 1. Διεγθηηθά ζπζηήκαηα άιισλ ρσξψλ...161 i) Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο...161 ii) Γαιιία...163 iii) Μεγάιε Βξεηαλία...165 iv) Γεξκαλία...167 v) Ηηαιία...168 vi) Βέιγην...169 3

vii) Ηζπαλία...171 viii) Ηξιαλδία...172 ix) Κχπξνο...173 x) Μάιηα...174 xi) Γαλία...174 xii)σζερία...175 xiii) Πνισλία...176 xiv) Δζζνλία...177 xv) Λεηνλία...177 xvi) Ληζνπαλία...178 xvii) Διβεηία...179 xviii) Οιιαλδία...180 xix) Πνξηνγαιία...180 xx) νπεδία...181 xxi) Φηιαλδία...182 xxii) Απζηξία...183 2. πγθξίζεηο...184 Κεθάιαην 6-πκπεξάζκαηα-Πξνηάζεηο...186 1. πκπεξάζκαηα...187 2. Πξνηάζεηο...190 Δπίινγνο...193 Βηβιηνγξαθία...195 Παξάξηεκα...199 ΥΖΜΑΣΑ ρήκα 1: Αξρέο θαη θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ θαηάξηηζε θαη εθηέιεζε ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...19 ρήκα 2: χζηεκα πνιιαπιψλ Πξνυπνινγηζκψλ...20 ρήκα 3:Λεηηνπξγίεο Πξνυπνινγηζκνχ...21 ρήκα 4: Βαζηθέο δηαθξίζεηο θφξσλ...26 4

ρήκα 5: Βαζηθέο αξρέο θνξνινγίαο...27 ρήκα 6: Ακεξηθάληθν θνξνινγηθφ ζχζηεκα- Φφξνο εηζνδήκαηνο...36 ρήκα 7:ηάδηα εθηέιεζεο Πξνυπνινγηζκνχ εζφδσλ...42 ρήκα 8: Οηθνλνκηθή ηαμηλφκεζε δεκνζίσλ δαπαλψλ...45 ρήκα 9: Λεηηνπξγηθή ηαμηλφκεζε δεκνζίσλ δαπαλψλ...47 ρήκα 10: Γηνηθεηηθή ηαμηλφκεζε δεκνζίσλ δαπαλψλ...48 ρήκα 11: Γεκφζηεο δαπάλεο (πηζηψζεηο) ζηνλ Κξαηηθφ Πξνυπνινγηζκφ...52 ρήκα 12: Γηαδηθαζηηθέο θάζεηο ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ...61 ρήκα 13: Γνκή θεληξηθήο Τπεξεζίαο Δηδηθψλ Διέγρσλ...65 ρήκα 14: Κάζεηε νξγαλσηηθή δηάξζξσζε ηεο Τπεξεζίαο Δηδηθψλ Διέγρσλ...66 ρήκα 15: Καηεγνξίεο ειέγρσλ Τπεξεζίαο Δηδηθψλ Διέγρσλ...68 ρήκα 16: Γηάξζξσζε Γεληθήο Γηεχζπλζεο Οηθνλνκηθήο Δπηζεψξεζεο...72 ρήκα 17: Γηάξζξσζε Γεληθήο Γηεχζπλζεο Φνξνινγηθψλ Διέγρσλ...75 ρήκα 18: Γηάξζξσζε Γεκφζησλ Οηθνλνκηθψλ Τπεξεζηψλ Α θαη Β ηάμεο...77 ρήκα 19: Μεραληζκφο ειέγρνπ εζφδσλ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ...79 ρήκα20: Γηάξζξσζε Διεγθηηθψλ Τπεξεζίσλ Σεισλείσλ...80 ρήκα 21: Γνκή Κέληξνπ Πιεξνθνξηθήο Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ...83 ρήκα 22: Γηάξζξσζε Γηεχζπλζεο Δίζπξαμεο Γεκνζίσλ Δζφδσλ (Γ 16)...85 ρήκα 23: Δθηέιεζε Κξαηηθνχ Πξνχπνινγηζκνχ...98 ρήκα 24: Γηαηάθηεο...100 ρήκα 25: Δθηέιεζε Πξνυπνινγηζκνχ εμφδσλ...102 ρήκα 26: Έιεγρνη δεκνζίσλ δαπαλψλ...109 ρήκα 27: Δθηέιεζε Πξνυπνινγηζκνχ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ...115 ρήκα 28: Καηεγνξίεο ρξεκαηηθψλ εληαικάησλ...123 ρήκα 29:χζηεκα δηαρείξηζεο, παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο...131 ρήκα 30: Έιεγρνη Κνηλνηηθψλ Πξνγξακκάησλ ζε εζληθφ επίπεδν...134 ρήκα 31: Τπεξεζίεο Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ...136 ρήκα 32: Γηάξζξσζε Γεληθήο Γηεχζπλζεο Γεκνζηνλνκηθψλ Διέγρσλ...138 ρήκα 33: Διεγθηηθφο κεραληζκφο δαπαλψλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ...142 ρήκα 34: Γεληθφ Λνγηζηήξην ηνπ Κξάηνπο...143 ρήκα 34: Δπηηξνπή Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ...150 ρήκα 35: Γηάξζξσζε Αξρήο Πιεξσκήο...152 ρήκα 36: Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο...154 5

ρήκα 37: Γεληθή Γηεχζπλζε Αλαπηπμηαθνχ Πξνγξακκαηηζκνχ, Πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ...158 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΑ Γηάγξακκα 1: Άκεζνη θαη έκκεζνη θφξνη 2000-2007...25 Γηάγξακκα 2: Σειείσο ειαζηηθή θακπχιε πξνζθνξάο...30 Γηάγξακκα 3: Σειείσο αλειαζηηθή θακπχιε πξνζθνξάο...30 Γηάγξακκα 4: Κακπχιε πξνζθνξάο ζρεδφλ νξηδφληηα...31 Γηάγξακκα 5: Κακπχιε πξνζθνξάο ζρεδφλ θαηαθφξπθε...31 Γηάγξακκα 6: Απψιεηα επεκεξίαο ιφγσ θφξνπ...31 Γηάγξακκα 7: Φνξνινγηθή επηβάξπλζε σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ ζηα Κξάηε-Μέιε ηεο ΔΔ...34 Γηάγξακκα 8: πληαμηνδνηηθέο δαπάλεο...35 Γηάγξακκα 9: Πνζνζηηαία ζχλζεζε εζφδσλ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2008...40 Γηάγξακκα 10: Απνιήςεηο Πξνυπνινγηζκνχ ΔΛΔΓΔΠ 2008...41 Γηάγξακκα 11: Δπηρνξεγήζεηο Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2008...56 Γηάγξακκα 12: Άξηζην χςνο Πξνυπνινγηζκνχ γηα κεγηζηνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο σθέιεηαο...58 Γηάγξακκα 13: Άξηζηε ζχλζεζε Πξνυπνινγηζκνχ γηα δηαηξεηά ζρέδηα δεκνζίσλ δαπαλψλ...60 Γηάγξακκα 14 θαη 15: Απνηειέζκαηα ειέγρσλ ΤΠΔΔ...67 Γηάγξακκα 16 θαη 17: Απνηειέζκαηα ειέγρσλ ΤΠΔΔ...70 Γηάγξακκα 18: Έζνδα ΠΓΔ 2007-2009...121 ΠΗΝΑΚΔ Πίλαθαο 1: χλζεζε θνξνινγηθψλ εζφδσλ θαηά θαηεγνξία...25 Πίλαθαο 2: πληειεζηέο ΦΠΑ Κξαηψλ-Μειψλ ηεο ΔΔ...33 6

Πίλαθαο 3: Δμέιημε θαη ζχλζεζε ησλ εζφδσλ ηνπ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2000-2007...39 Πίλαθαο 4: Έζνδα Πξνυπνινγηζκνχ ΔΛΔΓΔΠ...41 Πίλαθαο 5: Μεγέζε Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2008...51 Πίλαθαο 6: Γαπάλεο Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2008 θαηά θαηεγνξίεο...54 Πίλαθαο 7: Αλάιπζε επηρνξεγήζεσλ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 2008...55 Πίλαθαο 8: Γαπάλεο ΠΓΔ θαηά ηνκέα (Πξνζρέδην Πξνυπνινγηζκνχ 2009)...117 Πίλαθαο 9: Πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ΠΓΔ (Πξνζρέδην Πξνυπνινγηζκνχ 2009)...120 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Παξάξηεκα Η: χλζεζε εζφδσλ-πξνζρέδην Πξνχπνινγηζκνχ 2009...200 Παξάξηεκα ΗΗ: πλνπηηθφο Πίλαθαο εζφδσλ Πξνυπνινγηζκνχ 2008...201 Παξάξηεκα ΗΗΗ: πλνπηηθφο Πίλαθαο πηζηψζεσλ θαηά θνξέα Πξνυπνινγηζκνχ 2008...202 Παξάξηεκα IV: Γηαθξίζεηο δεκνζίσλ ππνιφγσλ...203 Παξάξηεκα V: πζηάζεηο ΟΟΑ γηα ην ζχζηεκα Πξνυπνινγηζκνχ ηεο Διιάδαο..204 Παξάξηεκα VI: Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο θαη Δλδηάκεζεο Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο ΔΠΑ....206 Παξάξηεκα VII:Τπεξεζηαθφ ζεκείσκα ειέγρνπ...207 Παξάξηεκα VIII: Έληππν θιήζεο πξνο αθξφαζε κεηά απφ έιεγρν...208 Παξάξηεκα IX: Δγρεηξίδην θνξνινγηθνχ ειέγρνπ-γηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο θνξνινγνχκελσλ θαη ειεγθηψλ θαηά ην θνξνινγηθφ έιεγρν...209 Παξάξηεκα X:Έιεγρνη ΤΠΔΔ επηέκβξηνο 2008...212 Παξάξηεκα XI: National Audit Office-Annual Report 2008...213 7

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ ΑΔΠ: ΑθαζΪξηζην Δζληθφ Πξντφλ ΓΓΓΔ: Γεληθά Γηεχζπλζε Γεκνζηνλνκηθψλ ΔιΫγρσλ ΓΛΚ: Γεληθφ Λνγηζηάξην ηνπ ΚξΪηνπο ΓΔΚ: ΓηαπεξηθεξεηαθΪ ΔιεγθηηθΪ ΚΫληξα ΓΗΔΣΑ: Γηεχζπλζε ΔιΫγρνπ Σεισλεηαθψλ Αξρψλ ΓΟΤ: Γεκφζηα Οηθνλνκηθά Τπεξεζέα ΔΑΑΠ: Δζληθά Αξρά πληνληζκνχ Αλαπηπμηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ ΔΓΛ: Δληαέν Γεληθφ Λνγηζηηθφ ρϋδην ΔΓΣΠΔ: Δπξσπατθφ Σακεέν Γεσξγηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπάζεσλ ΔΓΔΛ: Δπηηξνπά Γεκνζηνλνκηθνχ ΔιΫγρνπ ΔΔ: Δπξσπατθά Έλσζε ΔΚΣ: Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακεέν ΔΛΔΓΔΠ: Δηδηθφο Λνγαξηαζκφο Δγγπάζεσλ Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ ΔΛΟΣ: Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνέεζεο ΔΛΤΣ: ΔιεγθηηθΫο Τπεξεζέεο Σεισλεέσλ ΔΟΜΜΔΥ: Διιεληθφο Οξγαληζκφο Μηθξψλ-Μεζαέσλ Δπηρεηξάζεσλ & Υεηξνηερλέαο ΔΟΣ: Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ ΔΠ: Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Δ: Διεγθηηθφ πλϋδξην ΔΠΑ: Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαέζην ΑλαθνξΪο ΔΣΠΑ: Δπξσπατθφ Σακεέν Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο ΔΤΓ: Δηδηθά Τπεξεζέα Γηαρεέξηζεο ΔΤΣΔ: Δζληθά Τπεξεζέα Σεισλεηαθψλ Δξεπλψλ ΔΦΓ: ΔλδηΪκεζνη Φνξεέο Γηαρεέξηζεο ΗΓΑΥ: Ηδησηηθνχ Γηθαένπ Ανξέζηνπ Υξφλνπ IRS: Internal Revenue Service ΚΑΓ: Κσδηθφο Αξηζκφο Γξαζηεξηφηεηαο ΚΑΔ: Κσδηθφο Αξηζκφο Δζφδνπ ά Δμφδνπ 8

ΚΒ: ΚψδηθΪο Βηβιέσλ θαη ηνηρεέσλ ΚΜ: ΚξΪηε-ΜΫιε ΚΠ: ΚνηλνηηθΪ ΠξνγξΪκκαηα ΚΠ: Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο ΚΔΠΤΟ: ΚΫληξν Πιεξνθνξηθάο Τπνπξγεένπ Οηθνλνκηθψλ ΝΑΟ: National Audit Office ΝΠΗΓ: Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαένπ ΝΠΓΓ: Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζένπ Γηθαένπ ΟΓΑ: Οξγαληζκφο Γεσξγηθψλ Αζθαιέζεσλ ΟΝΔ: Οηθνλνκηθά θαη Ννκηζκαηηθά Έλσζε ΟΠ: ΟινθιεξσκΫλν Πιεξνθνξηαθφ χζηεκα ΟΣΑ: Οξγαληζκφο Σνπηθάο Απηνδηνέθεζεο ΠΓΔ: Πξνυπνινγηζκφο Γεκνζέσλ Δπελδχζεσλ ΠΔΚ: ΠεξηθεξεηαθΪ ΔιεγθηηθΪ ΚΫληξα ΠΔΠ: Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΓΔ: χζηεκα Γηαρεέξηζεο θαη ΔιΫγρνπ ΓΟΔ: ψκα Γέσμεο Οηθνλνκηθνχ Δγθιάκαηνο ΔΤΤΟ: ρνιά Δπηκφξθσζεο Τπαιιάισλ Τπνπξγεένπ Οηθνλνκηθψλ ΤΠΔΓΑ: Τπεξεζέα ΔιΫγρνπ Γηαθέλεζεο Αγαζψλ ΤΠΔΔ: Τπεξεζέα Δηδηθψλ ΔιΫγρσλ ΤΠΟΗΟ: Τπνπξγεέν Οηθνλνκέαο θαη Οηθνλνκηθψλ ΦΜΤ: Φφξνο Μηζζσηψλ Τπεξεζηψλ ΦΠΑ: Φφξνο ΠξνζηηζΫκελεο Αμέαο ΥΜΠΑ: Υξεκαηνδνηηθφ ΜΫζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηεέαο 9

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Αληηθεέκελν ηεο εξγαζέαο απηάο εέλαη ην ζχζηεκα ειϋγρνπ εζφδσλ-δαπαλψλ ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ ζην πιαέζην ηεο απνδνηηθφηεηαο-απνηειεζκαηηθφηεηαο. Δηδηθφηεξα ζηελ εηζαγσγά γέλεηαη κηα ηζηνξηθά επηζθφπεζε ησλ ζπζηεκϊησλ ειϋγρνπ απφ ηελ αξραηφηεηα κϋρξη ζάκεξα θαη εμεηϊδεηαη ε ζεκαζέα ηνπ ειϋγρνπ ζηελ επνρά ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. ην πξψην θεθϊιαην γέλεηαη αλαιπηηθά πεξηγξαθά ησλ δεκνζέσλ εζφδσλ κε βϊζε ηνπο ηξεηο επηκϋξνπο Πξνυπνινγηζκνχο ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ (Σαθηηθφο, Γεκνζέσλ Δπελδχζεσλ, Δηδηθφο Λνγαξηαζκφο Δγγπάζεσλ Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ), κε ηδηαέηεξε αλαθνξϊ ζηελ ζεκαληηθφηεξε πεγά εζφδσλ, ηα θνξνινγηθϊ Ϋζνδα, θαη αλϊιπζε ησλ πιενλεθηεκϊησλ θαη κεηνλεθηεκϊησλ ηεο Ϊκεζεο θαη Ϋκκεζεο θνξνινγέαο. Αληηθεέκελν ηνπ δεχηεξνπ θεθαιαένπ εέλαη νη δεκφζηεο δαπϊλεο, φπσο απνηππψλνληαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ. πγθεθξηκϋλα δέλνληαη βαζηθϋο Ϋλλνηεο πνπ αθνξνχλ ηεο δεκφζηεο δαπϊλεο θαη αλαθϋξεηαη ζπλνπηηθϊ ην πξφβιεκα ηεο απμεηηθάο ηϊζεο ησλ εμφδσλ ηνπ ΚξΪηνπο. ην ηξέην θεθϊιαην εμεηϊδνληαη νη ειεγθηηθνέ κεραληζκνέ ηνπ Τπνπξγεένπ Οηθνλνκηθψλ φζνλ αθνξϊ ην ζθϋινο ησλ εζφδσλ θαη αλαθϋξνληαη ζπλνπηηθϊ ε απνζηνιά θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ ειεγθηηθψλ ππεξεζηψλ. Δλψ ζην ηϋηαξην θεθϊιαην γέλεηαη αλαιπηηθά πεξηγξαθά ηνπ ειϋγρνπ ησλ δαπαλψλ ηνπ Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ κε ηδηαέηεξε Ϋκθαζε ζηνλ Ϋιεγρν ησλ δαπαλψλ δεκνζέσλ επελδχζεσλ θαη θνηλνηηθψλ πξνγξακκϊησλ. ηε ζπλϋρεηα παξνπζηϊδνληαη αλαιπηηθϊ ηα φξγαλα ειϋγρνπ ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ ελψ φζνλ αθνξϊ ηα θνηλνηηθϊ πξνγξϊκκαηα γέλεηαη αλαθνξϊ ζηα εζληθϊ ειεγθηηθϊ φξγαλα. ην πϋκπην θεθϊιαην κειεηψληαη ζπλνπηηθϊ ηα ειεγθηηθϊ ζπζηάκαηα θαη παξνπζηϊδνληαη ηα ειεγθηηθϊ φξγαλα Ϊιισλ ρσξψλ φπνπ αμηνζεκεέσην εέλαη φηη ζε νξηζκϋλεο πεξηπηψζεηο εθηφο απφ ηνλ νηθνλνκηθφ Ϋιεγρν πξαγκαηνπνηεέηαη θαη Ϋιεγρνο απφδνζεο κε βϊζεη ηηο αξρϋο ηεο νηθνλνκέαο, ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, κε πην ραξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα απηφ ηεο ΜεγΪιεο Βξεηαλέαο. ην Ϋθην θεθϊιαην ηεο εξγαζέαο ζπλϊγνληαη ρξάζηκα ζπκπεξϊζκαηα γηα ηα ζεηηθϊ βάκαηα πνπ Ϋρνπλ γέλεη ηηο δχν ηειεπηαέεο δεθαεηέεο ζηε ρψξα καο φζνλ αθνξϊ ηελ νξγϊλσζε θαη ιεηηνπξγέα ηνπ ειεγθηηθνχ κεραληζκνχ αιιϊ γέλεηαη αλαθνξϊ θαη ζην πξφβιεκα ηεο ηεξϊζηηαο 10

απψιεηαο δεκνζέσλ εζφδσλ θαη ηεο απμεηηθάο ηϊζεο ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ πνπ δελ Ϋρνπλ αληηκεησπηζηεέ κϋρξη ζάκεξα απνηειεζκαηηθϊ. ΛΔΞΔΗ-ΚΛΔΗΓΗΑ Γεκφζηα έζνδα, ηαθηηθφο θαη πξνζσξηλφο έιεγρνο, θνξνινγηθά έζνδα, πξσηνβάζκηνο θαη δεπηεξνβάζκηνο έιεγρνο, δαζκνθνξνδηαθπγή, πεξηθεξεηαθή θαη ηνπηθή δηάξζξσζε ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ, θνξνεηζπξαθηηθφο κεραληζκφο, κεηειεγθηηθή δηαδηθαζία, Απνινγηζκφο, Ηζνινγηζκφο, δεκφζηεο δαπάλεο, δεκφζηνο ππφινγνο, πξνιεπηηθφο θαη θαηαζηαιηηθφο έιεγρνο, νηθνλνκηθφ έγθιεκα, ρξεκαηηθφ έληαικα πξνπιεξσκήο, επηηξνπηθφ έληαικα, θχξηνο θαη δεπηεξεχσλ δηαηάθηεο, έθηαθηνη έιεγρνη, δεκφζηεο επελδχζεηο, αλάιεςε ππνρξέσζεο, εθθαζάξηζε ηεο δαπάλεο, πξσηνβάζκηνο θαη δεπηεξνβάζκηνο έιεγρνο, ρξεζηή δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε, ηππηθνί θαη νπζηαζηηθνί έιεγρνη, ζχζηεκα δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ, πηζηψζεηο, ηξαπεδηθή δηαδηθαζία, έιεγρνο λνκηκφηεηαο θαη θαλνληθφηεηαο, πξνζαξηεκέλνη πξνυπνινγηζκνί, απνζεκαηηθφ, έιιεηκκα, επηηφπηνο έιεγρνο, πνζνζηφ δηάζεζεο, φξην πιεξσκψλ, πηζηψζεηο, Γηαδειψζεηο, έιεγρνο απφδνζεο 11

SUMMARY The object of this project is the inspection system of revenues expenditures of the Federal Budget within the framework of returns efficiency. Specifically in the introduction there is a historic overview of the inspection systems from ancient times up to the present and the significance of inspection is examined in this era of globalization. In the first chapter there is an analytical description of the public revenues based on the three separate budgets of the Federal budget ( Current, Public Investments, Special account of guarantees of agricultural products), with special reference made to the most significant source of revenue, tax revenues, and the analysis of the advantages and disadvantages of immediate and indirect taxation. The object of the second chapter is public expenditures as stated in the budget. More specifically, in this chapter the basic definitions are given concerning public expenditures and it also summarily refers to the problem of the incremental trend of Government expenditures. Chapter three examines the inspection mechanisms of the Ministry of Finance as far as revenues are concerned and summarily mentioned are the mission and responsibilities of the inspection mechanisms. In the fourth chapter there is an analytical description of the expenditures of the Current budget with special emphasis on the inspection of the expenditures of Public Investments and community programs. There is then the analytical presentation of the inspection boards of public investments while as far as community programs are concerned the national inspection boards are presented. The fifth chapter summarily examines the inspection systems and presents the inspection board of other countries where it should be noted that in certain situations besides economic inspections they also carry out performance audits based on the principles of economy, efficiency and profitability with the most characteristic example being that of Great Britain. The sixth chapter of this project garners useful conclusions concerning the positive steps that have been taken in the last two decades in our country as far as the organization and operation of the inspection mechanism, but it also refers to the problem of the huge loss of public revenues and of the incremental trend of public expenditures which as of yet have not been dealt with effectively. 12

ΔΗΑΓΧΓΖ 13

ΔΗΑΓΧΓΖ 1.ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΣΧΝ ΤΣΖΜΑΣΧΝ ΔΛΔΓΥΟΤ Ζ αλαγθαηφηεηα ηνπ ειϋγρνπ, ην πεξηερφκελν θαη νη θνξεέο ηνπ, νη ειεγθηϋο, δελ εέλαη λϋα ζηελ ειιεληθά Ϋλλνκε ηϊμε. Οη αξραένη Έιιελεο θηιφζνθνη φπσο ν σθξϊηεο, ν ΑξηζηνηΫιεο, ν ΠιΪησλ, ζηα πξνβιάκαηα ηεο ιεηηνπξγέαο ηεο πνιηηεέαο θαη ηεο ρξεζηάο δεκνζηνλνκηθάο δηαρεέξηζεο, ρϊξαμαλ βαζηθϋο θαηεπζχλζεηο, νη νπνέεο δηαηεξνχλ ηελ επηθαηξφηεηϊ ηνπο θαη επεξεϊδνπλ ηελ πνξεέα ηεο αλζξσπφηεηαο ζηνπο ηνκεέο απηνχο. ηνπο αλαηνιηθνχο πνιηηηζκνχο 1, ζηελ απγά ησλ ηζηνξηθψλ ρξφλσλ ηεο αλζξσπφηεηαο, γχξσ ζην 3000 π.υ., ζηνπο Νελεπέηεο ηεο Βαβπιψλαο, ζπλαληϊεη θαλεέο εκπνξηθνχο λφκνπο θαη ειεγθηηθϋο εθζϋζεηο. Ο ηφηε γξακκαηϋαο πνπ θαηϋγξαθε επϊλσ ζε πιϊθεο ηηο κεγϊιεο ζπλαιιαγϋο θαη ηηο λνκηκνπνηνχζε κε ηελ ππνγξαθά ηνπ, άηαλ ν πξαγκαηνγλψκνλαο- ινγηζηάο ά φπσο επηθξϊηεζε ζάκεξα ν φξνο, ειεγθηάο. ηελ αξραία Αίγππην, επέ επνράο Φαξαψ, νη ζπγθνκηδϋο άηαλ ην θπξηφηεξν θνξνινγεηϋν πιηθφ θαη ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα ησλ Αηγππηέσλ άηαλ ν Ϋιεγρνο ηνπο. Γη απηφ ην θξϊηνο δεκηνχξγεζε ηνπο επηζηϊηεο επέ ησλ ζηηεξψλ, νη νπνένη άηαλ ιεηηνπξγνέ ηνπ θξϊηνπο, εθπαηδεχνληαλ ζηνπο λανχο, φπνπ θαηϋγξαθαλ ηηο εηζαγσγϋο θαη ηηο εμαγσγϋο ησλ ζηηεξψλ θαη θαηαιϊκβαλαλ κεγϊια αμηψκαηα. Ο Κιεηζζέλεο πεξηϋιαβε ζηε λνκνζεζέα ην 510 π.υ. ηελ αξρά ησλ δϋθα απνδεθηψλ θαη παξϊιιεια πξνϋβιεςε ηελ αλϊζεζε ηνπ ειϋγρνπ ησλ δηαρεηξηδνκϋλσλ ηα δεκφζηα Ϋζνδα ζε δϋθα βνπιεπηϋο. ΑλεμΪξηεηα φκσο απφ ηνλ Ϋιεγρν ηεο Βνπιάο, πξαγκαηνπνηνχληαλ Ϋιεγρνο θαη απφ αλεμϊξηεην ζψκα, απφ δϋθα Ϊξρνληεο ινγηζηϋο, νη νπνένη εέραλ ηελ Ϋδξα ηνπο ζε έδηα αξρεέα (ειεγθηηθϊ γξαθεέα) θαη θιεξψλνληαλ απφ ηε Βνπιά ησλ πεληαθνζέσλ. Ο σθξάηεο (470-400 π.υ.), ζηνπο δηαιφγνπο ηνπ, κηιϊεη γηα επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο πνπ αλαιακβϊλνπλ λα δηαρεηξηζηνχλ θαζεκεξηλψο νη δηνηθνχληεο κε ηε ζπλδξνκά ηνπ ζπζηάκαηνο ειϋγρνπ, αμηνινγψληαο ηελ επϊξθεηα ιεηηνπξγέαο ηνπ ειεγθηηθνχ ζπζηάκαηνο. 1 Δπεηεξέδα γηα ηελ εηθνζαεηέα ηνπ ψκαηνο Οξθσηψλ Λνγηζηψλ, Αζάλα 1976. 14

ΔΗΑΓΧΓΖ Ο Πιάησλ (427-347 π.υ.), αλαθϋξεη ζηα Ϋξγα ηνπ Νφκνη θαη Πνιηηεέα, φζνλ αθνξϊ ηνλ ηνκϋα ηνπ ειϋγρνπ ηεο νηθνλνκηθάο δηαρεέξηζεο, φηη «Γελ πξϋπεη λα Ϋρνπκε θξηηά ά αλψηαην ιεηηνπξγφ ν νπνένο θξέλεη ά θπβεξλϊ ρσξέο λα απνδέδεη ινγαξηαζκφ». Ο Αξηζηνηέιεο (384-323 π.υ.) ζηα ΠνιηηηθΪ πεξηγξϊθεη ιεπηνκεξψο ηνλ ηξφπν δηεμαγσγάο ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειϋγρνπ ζηελ Αζελατθά Πνιηηεέα θαη ζπγθεθξηκϋλα απφ: α)ηνπο δέθα ινγηζηέο ζηνπο νπνένπο ινγνδνηνχζαλ νη Άξρνληεο- ππφινγνη γηα ηε ρξεζηά δηαρεέξηζε ηνπ δεκνζένπ ρξάκαηνο θαηϊ ηε δηϊξθεηα ηεο ζεηεέαο ηνπο, β) ηνπο Δπζχλνπο 2, Ϋλα δεθακειϋο δηθαζηάξην ελψπησλ ηνπ νπνένπ νη Αζελαένη πνιέηεο κπνξνχζαλ λα εθθαιϋζνπλ ηηο απαιιαθηηθϋο απνθϊζεηο ησλ ΓΫθα Λνγηζηψλ ζρεηηθϊ κε ηε δηαρεέξηζε ηνπ δεκνζένπ ζεζαπξνχ απφ ηνπο Ϊξρνληεο, γ) ηνπο είθνζη Παξέδξνπο, δχν γηα θϊζε Δχζπλν, νη νπνένη ηνλ βνεζνχζαλ ζην Ϋξγν ηνπ Ϋρνληαο ζπκβνπιεπηηθά γλψκε θαη ςάθν θαη δ) ηελ Ζιηαία θαη εηδηθφηεξα Ϋλα ζπγθεθξηκϋλν ηκάκα απηάο απνηεινχκελν απφ πεληαθφζηνπο θαη Ϋλαλ δηθαζηϋο θαη ην νπνέν ιεηηνπξγνχζε σο δηθαζηηθφ φξγαλν ζην νπνέν πξνζβαιιφηαλ νη απνθϊζεηο ησλ Δπζχλσλ. ην θξάηνο ησλ Αζελψλ 3 πξηλ απφ ην 300 π.υ. εέρε ηδξπζεέ Ϋλα ζψκα ά ζπλϋδξην ινγηζηψλ, πνπ εέρε σο ζθνπφ, ηελ επηηάξεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπ θξϊηνπο. Δπέζεο, εέρε ζεζκνζεηεζεέ θαη ην ζψκα ησλ αλαζεσξεηψλ ειεγθηψλ νη νπνένη εθιϋγνληαλ απφ ην ιαφ (δάκν) θαη εέραλ σο αληηθεέκελν, καδέ κε ηνπο ινγηζηϋο λα ειϋγρνπλ ηνπο ινγαξηαζκνχο δηαρεηξέζεσλ ησλ αξρφλησλ, νη νπνένη απνρσξνχζαλ απφ ην αμέσκα ηνπο. ηελ ππφινηπε αξραία Διιάδα ππάξραλ επέζεο νη εμεηαζηϋο θαη νη ζπλάγνξνη ελψ ζηελ Αρατθά πκπνιηηεέα εέραλ νξηζηεέ νη δνθηκαζηάξεο θαη νη αξράζθνπνη, ζηε Φζηψηηδα, νη θαηφπηεο ζηε Βνησηέα θαη νη απφινγνη ζηε ΘΪζν. ηελ αξραία Ρψκε (3 νο αηψλαο π.υ.), επέ επνράο ησλ απηνθξαηφξσλ, ν Ϋιεγρνο ησλ δεκνζέσλ νηθνλνκηθψλ αλαηϋζεθε ζηνπο χπαηνπο, ηνπο θάλζνξεο ά ηηκεηϋο θαη ηνπο ηακέεο. 4 ην Βπδάληην, ν ζεζκφο ησλ ειεγθηψλ ηζρπξνπνηάζεθε ιφγσ ηεο εθηελνχο παξϋκβαζεο ηνπ θξϊηνπο ζηελ νηθνλνκηθά δσά. Οη ειεγθηϋο άηαλ ππεχζπλνη γηα ηελ εμαθξέβσζε ηεο αθξέβεηαο ησλ ινγαξηαζκψλ ηνπ δεκνζένπ θαη ηε ζσζηά δηαρεέξηζε ηνπ ηεξϊζηηνπ θξαηηθνχ πινχηνπ. 2 Γθφλεο Α., Ηζηνξέα ηνπ ειιεληθνχ Διεγθηηθνχ πλεδξένπ, Αζάλα 1993. 3 Μπφηζνο Α., Ζ Αζελατθά Γεκνθξαηέα θαη ν Ϋιεγρνο ησλ δεκνζέσλ νηθνλνκηθψλ,, Ϊθθνπιαο 1999, ζει. 437 4 Collins L. θαη Valin G., Internal auditing, Dalloz 1979. 15

ΔΗΑΓΧΓΖ ηε Γπηηθή Δπξψπε, ηα πξψηα ρξφληα ηνπ Μεζαέσλα,ηα ζπζηάκαηα ειϋγρσλ παξϋκεηλαλ ζηϊζηκα ά θαη αηφλεζαλ αιιϊ ε εκπνξηθά Ϊλζεζε πνπ παξνπζέαζε ε Ηηαιία, ε παηξέδα ηεο ινγηζηηθάο, Ϋδσζε λϋα ψζεζε ζην ζεζκφ ηνπ ειϋγρνπ. ηηο αξρϋο ηνπ 13 νπ αηψλα ε Πέδα εέρε ηνλ επέζεκν ειεγθηά ηεο. Αληέζηνηρεο δηαδηθαζέεο βξέζθνπκε θαη ζηελ Αγγιία, ζην Τπνπξγεέν Οηθνλνκηθψλ, φπνπ ν ζεζαπξνθχιαθαο θξαηνχζε Ϋλα πξψην θαηϊζηηρν, Ϋλα δεχηεξν ν γξακκαηϋαο θαγθειαξέαο θαη Ϋλα ηξέην θϊπνηνο αληηπξφζσπνο ηνπ βαζηιηϊ, φιεο δε νη ζειέδεο θαζελφο απφ απηϊ Ϋπξεπε λα ζπκθσλνχλ κε ηηο αληέζηνηρεο ησλ δχν Ϊιισλ. Ζ πξψηε εκθϊληζε ηνπ φξνπ Auditor (ειεγθηάο) αλϊγεηαη ζην 1825 ζηελ Αγγιέα, επέ ΔδνπΪξδνπ ηνπ Α ελψ ε πξψηε Ϋλσζε επαγγεικαηηψλ ειεγθηψλ δεκηνπξγάζεθε ην 1581 ζηε Βελεηέα κε ηνλ ηέηιν Colegio dei Raxonati. ηελ Διιάδα θαηϊ ηελ ΔπαλΪζηαζε ηνπ 1821, θξέζεθε αλαγθαέα ε έδξπζε ελφο ειεγθηηθνχ νξγϊλνπ πνπ ζα εμαζθαιέδεη ηε δηαθϊλεηα ζηε ζχλαςε δαλεέσλ ησλ επαλαζηαηηθψλ θπβεξλάζεσλ κε ηε Μ. Βξεηαλέα. Χο ελδεηθηηθφ ηεο θαηϊζηαζεο πνπ επηθξαηνχζε αλαθϋξνπκε ηελ αλϊζεζε απφ ηελ Πξνζσξηλά Γηνέθεζε ζε ηξηκειά επηηξνπά πνπ απνηεινχζαλ νη ΑλδξΫαο Λνπξηψηεο, ΗσΪλλεο ΟξιΪλδνο θαη ΗσΪλλεο Εαΐκεο, ηεο αξκνδηφηεηαο λα ζπλϊςεη δχν δϊλεηα χςνπο 800.000 θαη 2.000 ιηξψλ ζηεξιηλψλ ην θαζϋλα, ηα νπνέα θαηαζπαηαιάζεθαλ απφ ηνπο δηαρεηξηζηϋο ηνπο ελψ ε ειιεληθά θπβϋξλεζε Ϋιαβε Ϋλα κηθξφ πνζφ κφλν απφ θϊζε δϊλεην. 5 Δπί πξσζππνπξγίαο Ησάλλε Καπνδίζηξηα, κε ην Φάθηζκα ηεο 18 εο Ηαλνπαξένπ 1828 φιεο νη εμνπζέεο αλαηϋζεθαλ ζηνλ Κπβεξλάηε, ν νπνένο θαη ζχζηεζε σο ζπκβνπιεπηηθφ ζψκα ην Παλειιάληνλ, ην νπνέν απαξηηδφηαλ απφ εέθνζη επηϊ κϋιε, ηα νπνέα κε ηε ζεηξϊ ηνπο άηαλ θαηαλεκεκϋλα ζε ηξέα ηκάκαηα: «ην ηεο νηθνλνκέαο, ην ηεο δηνηθάζεσο θαη ην ηεο νπιηζκϋλεο δπλϊκεσο μεξϊο θαη ζαιϊζζεο». 6 Δηδηθφηεξα ην ηκάκα ηεο νηθνλνκέαο πεξηειϊκβαλε κεηαμχ Ϊιισλ θαη κηα επηηξνπά ε νπνέα ζα επφπηεπε ηε λεντδξπζεέζα Δζληθά Υξεκαηηζηηθά ΣξΪπεδα. Λέγνπο κάλεο αξγφηεξα δεκηνπξγάζεθε ην Γεληθφ Φξνληηζηάξην κε απνθιεηζηηθά αξκνδηφηεηα ηνλ Ϋιεγρν ηεο δεκνζηνλνκηθάο δηαρεέξηζεο ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζρεηέδνληαλ κε ζϋκαηα πνιϋκνπ. Δλψ ν πξψηνο λφκνο πνπ ξχζκηδε ηελ δηνέθεζε ησλ δεκνζέσλ εζφδσλ θαη εμφδσλ θαη ην δεκφζην ινγηζηηθφ άηαλ ν ΗΒ 7 ηνπ 1852. 8 5 ΑζαλΪθε Δ., Σν ρξνληθφ ηνπ ειϋγρνπ θαη θαηαινγηζκνχ ησλ Η. ΟξιΪλδνπ θαη Α. Λνπξηψηε ππνιφγσλ ησλ δαλεέσλ ηεο Αλεμαξηεζέαο, Διεγθηηθφ πλϋδξην- Σηκεηηθφο ηφκνο γηα ηα 150 ρξφληα, 1984,ζει.133 6 Μειηψλεο Ν., Ο ζεζκηθφο ξφινο ηνπ Διεγθηηθνχ πλεδξένπ, Ϊθθνπιαο 2006, ζει. 41 7 ηηο νπζηψδεηο ηξνπνπνηάζεηο ηνπ Νφκνπ απηνχ πεξηιακβϊλνληαη νη Νφκνη 1555/1918, 4796/1930, 6254/1934 θαη ΠΓ 73/1946. 16

ΔΗΑΓΧΓΖ Σν 1833, ηδξχεηαη ζηελ ΔιιΪδα ην Διεγθηηθφ πλέδξην, εκπλεπζκϋλν απφ ηηο ηδϋεο ησλ αξραέσλ ειιάλσλ θηινζφθσλ θαη κε πξφηππν ην αληέζηνηρν φξγαλν ηεο Γαιιέαο (Cour de Comptes) πνπ ηδξχζεθε απφ ην ΝαπνιΫνληα ην 1807 γηα ηνλ Ϋιεγρν ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ. Απφ ηεο ηδξχζεσο ηνπ ην Δ άηαλ αξκφδην λα επεμεξγϊδεηαη ηνπο ινγαξηαζκνχο δηαρεέξηζεο ηνπ δεκνζένπ ρξάκαηνο, λα ειϋγρεη ηελ εέζπξαμε ησλ θφξσλ θαη λα επηβϊιιεη θπξψζεηο ελαληένλ απηψλ πνπ θαζπζηεξνχζαλ λα θαηαβϊινπλ ηηο ιεμηπξφζεζκεο νθεηιϋο ηνπο πξνο ην Γεκφζην. 9 Σν 1887, κε ην Νφκν ΑΤΟΕ, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ Δ εληζρχζεθαλ ζεκαληηθϊ αθνχ ζε απηϋο πξνζηϋζεθε θαη ν πξνιεπηηθφο Ϋιεγρνο ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ. Σν 1919, κε ην Νφκν 1634, ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Δ πεξηάιζε θαη ν Ϋιεγρνο ησλ δεκνζέσλ απνινγηζκψλ ελψ ην 1953, κε ην Ννκνζεηηθφ ΓηΪηαγκα 2712, ην Δ αλαγνξεχζεθε επέζεκα πιϋνλ ζε Αλψηαην Γεκνζηνλνκηθφ Γηθαζηάξην, εθφζνλ πξνβιϋθζεθε ε δπλαηφηεηα Ϊζθεζεο ηνπ Ϋλδηθνπ κϋζνπ ηεο αλαέξεζεο ελψπηνλ ηεο ΟινκΫιεηαο ηνπ θαηϊ ησλ απνθϊζεσλ ησλ ηκεκϊησλ ηνπ. 10 ηα κϋζα ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1950, ην ζχγρξνλν ειεγθηηθφ επϊγγεικα εκθαλέδεηαη ζηελ ΔιιΪδα κε ηελ έδξπζε ηνπ ψκαηνο Οξθσηψλ Λνγηζηψλ 11 ελψ ζεκαληηθφ βάκα εθζπγρξνληζκνχ ζηνλ ηνκϋα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ απνηϋιεζε θαη ε ξηδηθά αλαδηνξγϊλσζε ηνπ, κε ηε δεκηνπξγέα ηνπ ψκαηνο Οξθσηψλ Διεγθηψλ. 12 2.Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ ΣΖΝ ΔΠΟΥΖ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Ο κεγϊινο φγθνο ησλ ζπλαιιαγψλ, ε Ϋιιεηςε ρξεζηάο δηαρεέξηζεο ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη κϋζσλ ζην δεκφζην ηνκϋα, ε κε θαηαβνιά ησλ νηθνλνκηθψλ-θνξνινγηθψλ ππνρξεψζεσλ πξνο ην θξϊηνο θαη ηα θαηλφκελα δηαθζνξϊο, αηαζζαιηψλ θαη αιφγηζηεο ζπαηϊιεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλϊπηπμε ζρϋζεσλ αιιειεμϊξηεζεο θαη αιιειεπέδξαζεο ζε νηθνλνκηθφ, πνιηηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ επέπεδν Ϋρνπλ σο ζπλϋπεηα ηε δεκηνπξγέα ζνβαξψλ πξνβιεκϊησλ φπσο ηελ παξανηθνλνκέα, ην ρακειφ βαζκφ 8 νιδϊηνο Γ., Σν Γεκφζην Λνγηζηηθφ, Γεκφπνπινο-Θεζζαινλέθε 1992,ζει.19 9 ΜπΪξκπαο Ν., ηνηρεέα Γεκνζηνλνκηθνχ Γηθαένπ, Ϊθθνπιαο 2008,ζει. 120-121 10 Υψιηνπ Κ., ΜειΫηεο Γεκνζένπ Γηθαένπ, Αζάλα 1998,ζει. 339 11 Νφκνο 3329/1955 12 Νφκνο 1969/1991 17

ΔΗΑΓΧΓΖ εζεινληηθάο ζπκκφξθσζεο ησλ θνξνινγνπκϋλσλ θαη ηελ αλϊπηπμε ηνπ νηθνλνκηθνχ εγθιάκαηνο γεληθφηεξα. ΔΪλ ζηα πξνβιάκαηα πνπ αλαθχνληαη ζην πιαέζην ηεο παγθνζκηνπνέεζεο πξνζηεζεέ θαη ε επθνιέα ζηελ αλϊπηπμε παξϊλνκσλ ζπλαιιαγψλ κε ηε ρξάζε ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ (ειεθηξνληθνέ ππνινγηζηϋο, δηαδέθηπν) γέλεηαη νινϋλα θαη πην επηηαθηηθά ε αλϊγθε δηακφξθσζεο ελφο ζπζηάκαηνο ειϋγρνπ πνπ ζα αληαπνθξέλεηαη ζηε ζπλζεηφηεηα ησλ πξνβιεκϊησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηεζλνπνέεζε ησλ νηθνλνκηψλ. ηελ ΔιιΪδα Ϋρεη μεθηλάζεη ηηο ηειεπηαέεο δχν δεθαεηέαο κηα πξνζπϊζεηα ζπλερνχο βειηέσζεο ηεο λνκνζεζέαο κε θχξηνπο ζηφρνπο ηελ αχμεζε ησλ δεκνζέσλ εζφδσλ, ηε κεέσζε ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ θαη ηελ νπζηαζηηθά αλαδηνξγϊλσζε αθελφο κελ ηνπ κεραληζκνχ ειϋγρνπ αθεηϋξνπ δε ησλ ειεγθηηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ πξψηε ζεκαληηθά κεηαξξπζκηζηηθά ηνκά ζηνλ ηνκϋα ησλ ειϋγρσλ πξαγκαηνπνηάζεθε κε ην Νφκν 2343/1995 ελψ θαη ν πην πξφζθαηνο Νφκνο 3697/2008 γηα ηε δηαθϊλεηα ηνπ Κξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ ζθνπφ Ϋρεη λα ζπκβϊιιεη ζηε δεκηνπξγέα ελφο κεραληζκνχ ειϋγρσλ πνπ ζα αληαπνθξέλεηαη απνηειεζκαηηθϊ ζηηο αξρϋο θαη ηνπο θαλφλεο πνπ δηϋπνπλ ηελ εθηϋιεζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ. 18

ΥΖΜΑ 1: ΑΡΥΔ ΚΑΗ ΚΑΝΟΝΔ ΠΟΤ ΓΗΔΠΟΤΝ ΣΖΝ ΚΑΣΑΡΣΗΖ ΚΑΗ ΔΚΣΔΛΔΖ ΣΟΤ ΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΑΡΥΔ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΔΝΟΣΖΣΑ ΔΗΛΗΚΡΗΝΔΗΑ ΚΑΗ ΑΚΡΗΒΔΗΑ ΑΦΖΝΔΗΑ ΓΖΜΟΗΟΣΖΣΑ ΠΔΡΗΟΓΗΚΟΣΖΣΑ Ζ ΣΟΤ ΔΝΗΑΤΗΟΤ ΣΟΤ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΠΛΖΡΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΚΑΘΟΛΗΚΟΣΖΣΑ ΔΗΓΗΚΟΣΖΣΑ ΣΧΝ ΠΗΣΧΔΧΝ ΜΖ ΔΗΓΗΚΟΤ ΠΡΟΟΡΗΜΟΤ ΣΧΝ ΓΖΜΟΗΧΝ ΔΟΓΧΝ Πεγή: αθθϊο Θ., ΦπρΪξεο Γ., Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ Κνηλάο ΦΪζεο πνπδψλ, ΔΓΓ 2007, Ηδέα επεμεξγαζέα 19

ΥΖΜΑ 2: ΤΣΖΜΑ ΠΟΛΛΑΠΛΧΝ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΧΝ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟ ΔΚΣΑΖ ΔΟΓΧΝ ΚΑΗΗ ΓΑΠΑΝΧΝ ΥΡΡΟΝΗΗΚΖ ΠΔΡΡΗΗΟΓΟ ΠΔΡΡΗΗΔΥΟΜΔΝΟ ΑΚΑΘΑΡΡΗΗΣΟ ΚΑΘΑΡΡΟ ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΖ ΚΔΦΑΛΑΗΗΧΝ ΑΓΓΛΗΗΚΟ ΚΑΗΗ ΓΑΛΛΗΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΔΣΖΗΗΟ ΠΟΛΤΔΣΖ ΣΑΜΔΗΗΑΚΟ ΓΗΗΟΗΗΚΖΣΗΗΚΟ Πεγή: αθθϊο Θ., ΦπρΪξεο Γ., Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ Κνηλάο ΦΪζεο πνπδψλ, ΔΓΓ 2007, Ηδέα επεμεξγαζέα 20

ΥΖΜΑ 3: ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΔ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΜΔΟ ΒΡΑΥΤΥΡΟΝΗΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ- ΣΗΜΟΤ ΜΔΟ ΑΚΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟ ΤΠΟΚΑΣΑΣΑΣΟ ΜΖΥΑΝΗΜΟΤ ΣΧΝ ΣΗΜΧΝ ΜΔΟ ΑΚΖΖ ΣΑΘΔΡΟΠΟΗΖΣΗΚΖ ΓΖΜΟΗΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΜΔΟ ΑΝΑΚΑΣΑΝΟΜΖ ΣΟΤ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ Πεγή: αθθϊο Θ., ΦπρΪξεο Γ., Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ Κνηλάο ΦΪζεο πνπδψλ, ΔΓΓ 2007, Ηδέα επεμεξγαζέα 21

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ- ΓΗΑΚΡΗΔΗ - ΦΟΡΟΛΟΓΗΑ 22

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ 1.ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ Γεκφζηα έζνδα εέλαη νη ρξεκαηηθϋο απαηηάζεηο ηνπ Γεκνζένπ νη νπνέεο Ϋρνπλ δεκηνπξγεζεέ εέηε κε κνλνκεξά πξϊμε ηεο δεκφζηαο αξράο θαηϊ ηελ Ϊζθεζε ηεο Γεκφζηαο Γηνέθεζεο θαλφλεο ηνπ πεξηνπζηαθνχ δεκνζένπ δηθαένπ θαλφλεο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαένπ ζηεξέδνληαη ζε εθηειεζηφ ηέηιν θαη Ϋρνπλ βεβαησζεέ (θαηαρσξεζεέ ζηα βηβιέα εηζπξαθηϋσλ εζφδσλ ησλ Γεκφζησλ Οηθνλνκηθψλ Τπεξεζηψλ ά Σεισλεέσλ).Δκθαλέδνληαη ηφζν ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ φζν θαη ζε εθηφο Πξνυπνινγηζκνχ ινγαξηαζκνχο. Έζνδα ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ 13 εέλαη ηα πνζϊ πνπ βεβαηψλνληαη θαηϊ ηε δηϊξθεηα ηνπ νηθνλνκηθνχ Ϋηνπο, ζην νπνέν αλαθϋξεηαη ν Πξνυπνινγηζκφο, αλεμϊξηεηα απφ ηε ρξνληθά πεξένδν απφ ηελ νπνέα πξνϋξρνληαη φπσο επέζεο θαη ηα Ϋζνδα ηνπ πξνεγνχκελνπ νηθνλνκηθνχ Ϋηνπο πνπ δελ Ϋρνπλ εηζπξαρζεέ. Φφξνο εέλαη ε αλαγθαζηηθά θαη Ϊλεπ εηδηθάο αληηπαξνράο εηζθνξϊ θπζηθψλ ά λνκηθψλ πξνζψπσλ πξνο ην ΚξΪηνο γηα ηελ εθπιάξσζε ηεο απνζηνιάο ηνπ. Φφξνο Πξνζηηζέκελεο Αμίαο εέλαη ν γεληθφο θφξνο θαηαλϊισζεο πνπ επηβϊιιεηαη πϊλσ ζηελ ηηκά ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζε φια ηα ζηϊδηα ησλ ζπλαιιαγψλ, απφ ηε θϊζε ηεο παξαγσγάο σο ηε δηϊζεζε ηνπ αγαζνχ ά ηεο ππεξεζέαο θαη επηξξέπηεηαη απφ ηνλ θαηϊ ην λφκν ππφρξεν ζε βϊξνο ηνπ αληηζπκβαιινκϋλνπ. 14 Σέινο εέλαη ε ρξεκαηηθά πιεξσκά ε νπνέα επηβϊιιεηαη απφ ην ΚξΪηνο σο αληϊιιαγκα (εηδηθά αληηπαξνρά) γηα ζπγθεθξηκϋλεο δεκφζηεο ππεξεζέεο ζηνπο πνιέηεο δειαδά απαξαέηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ πιεξσκά ηνπ εέλαη ε ρξεζηκνπνέεζε ησλ δεκνζέσλ ππεξεζηψλ απφ ηνλ θνξνινγνχκελν. Άκεζνη εέλαη ν θφξνη πνπ πιεξψλνληαη απφ εθεέλνπο πνπ εέλαη ππφρξενη γηα ηελ πιεξσκά ηνπο( δελ κεηαθπιένληαη απφ ηνπο ππφρξενπο ζε Ϊιια Ϊηνκα), κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο ηδηαέηεξεο πξνζσπηθϋο ζπλζάθεο πνπ βξέζθνληαη θϊζε ρξνληθά ζηηγκά νη θνξνινγνχκελνη θαη πιεξψλνληαη απεπζεέαο ζηε Φνξνινγνχζα Αξρά απφ ηνπο ππφρξενπο. 13 Νφκνο 2362/1995, Άξζξν 10 14 Νφκνο 1642/1986, Άξζξα 2 θαη 3 23

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Έκκεζνη εέλαη νη θφξνη πνπ πιεξψλνληαη απφ δηαθνξεηηθϊ πξφζσπα απφ εθεέλα πνπ άηαλ ππφρξεα γηα ηελ πιεξσκά ηνπο (κεηαθπιένληαη απφ ηνπο ππφρξενπο ζε Ϊιια Ϊηνκα), επηβϊιινληαη επέ ησλ ζπλαιιαγψλ θαη δελ Ϋρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο ηδηαέηεξεο πξνζσπηθϋο ζπλζάθεο πνπ βξέζθνληαη νη θνξνινγνχκελνη θαη πιεξψλνληαη κϋζσ ηεο δηαδηθαζέαο αληαιιαγάο ησλ αγαζψλ. Φνξνινγηθή βάζε εέλαη ε κεηαβιεηά πϊλσ ζηελ νπνέα επηβϊιιεηαη ν θφξνο π.ρ. εηζφδεκα, πεξηνπζέα, θχθινο εξγαζηψλ θ.α. Φνξνδηαθπγή εέλαη ε παξϊλνκε απνθπγά πιεξσκάο ηνπ θνξνινγηθνχ βϊξνπο πνπ αληηζηνηρεέ ζηε θνξνδνηηθά ηθαλφηεηα ησλ θνξνινγνπκϋλσλ. 2.ΔΟΓΑ ΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΠεξηιακβΪλεη φια ηα Ϋζνδα ηνπ θξϊηνπο εθηφο απφ εθεέλα πνπ πξνϋξρνληαη απφ δϊλεηα ά απφ ηελ εθκεηϊιιεπζε δεκνζέσλ επελδχζεσλ δειαδά θπξέσο ηα ηξϋρνληα Ϋζνδα θαη ζπγθεθξηκϋλα: Σα θνξνινγηθά έζνδα πνπ δηαθξέλνληαη ζε: i) άκεζνπο θφξνπο (εηζνδάκαηνο, πεξηνπζέαο, θϋξδε απφ ιαρεέα θ.α.) πνπ εέλαη πξνζσπηθνέ δειαδά κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο ηδηαέηεξεο πξνζσπηθϋο ζπλζάθεο πνπ βξέζθνληαη θϊζε ζηηγκά νη θνξνινγνχκελνη θαη ii) έκκεζνπο θφξνπο πνπ δελ Ϋρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο ηδηαέηεξεο πξνζσπηθϋο ζπλζάθεο πνπ βξέζθνληαη νη θνξνινγνχκελνη θαη επηβϊιινληαη ζηηο ζπλαιιαγϋο, ζηελ θαηαλϊισζε θ.α. 24

ΠΟΟΣΑ ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ ΠΗΝΑΚΑ 1 ΤΝΘΔΖ ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΧΝ ΔΟΓΧΝ ΚΑΣΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ Έηνο Άκεζνη θφξνη (%) Έκκεζνη θφξνη (%) Λφγνο Έκκεζσλ/Άκεζνπο Φφξνπο 2000 42,4 57,6 1,36 2001 41,1 58,9 1,44 2002 41,4 58,6 1,42 2003 41,7 58,3 1,40 2004 41,7 58,3 1,40 2005 43,6 56,4 1,29 2006 41,6 58,4 1,41 2007 40,8 59,2 1,45 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 1: ΑΜΔΟΗ ΚΑΗ ΔΜΜΔΟΗ ΦΟΡΟΗ 2000-2007 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΔΟΓΑ 2000-2007 70 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ΔΣΗ Άκεζνη θόξνη (%) Έκκεζνη θόξνη (%) Πεγή: Kξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα 25

ΥΖΜΑ 4: ΒΑΗΚΔ ΓΗΑΚΡΗΔΗ ΦΟΡΧΝ ΑΜΔΟΗ ΔΜΜΔΟΗ ΑΝΑΛΟΓΗΚΟΗ ΠΡΟΟΓΔΤΣΗΚΟΗ ΑΝΣΗΣΡΟΦΑ ΠΡΟΟΓΔΤΣΗΚΟΗ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ ΓΑΠΑΝΖ ΚΑΣΟΥΖ ΠΔΡΗΟΤΗΑ ΜΔΣΑΒΗΒΑΖ ΑΚΗΝΖΣΖ ΠΔΡΗΟΤΗΑ Πεγή: ΜπΪξκπαο Ν., ηνηρεέα Γεκνζηνλνκηθνχ δηθαένπ, Ϊθθνπιαο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα, Ηδέα επεμεξγαζέα Γεσξγαθφπνπινο Θ., Δηζαγσγά ζηε Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, 26 ΜπΫλνο 2005, Ηδέα επεμεξγαζέα, Ηδέα επεμεξγαζέα

ΥΖΜΑ 5: ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΦΟΡΟΛΟΓΗΑ Πεγή: ΜπΪξκπαο Ν., ηνηρεέα Γεκνζηνλνκηθνχ δηθαένπ, Ϊθθνπιαο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα, Ηδέα επεμεξγαζέα 27

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ i) Πιενλεθηήκαηα ησλ άκεζσλ θφξσλ 15 1) Σν επηβαιιφκελν θνξνινγηθφ βϊξνο εέλαη πξνζαξκνζκϋλν ζηε θνξνδνηηθή ηθαλφηεηα εθεέλσλ επέ ησλ νπνέσλ επηβϊιιεηαη ν θφξνο. 2) Σα Ϋζνδα ησλ θφξσλ δελ πθέζηαληαη ακϋζσο αιιϊ κεηϊ απφ θϊπνηα ρξνληθά πεξένδν ηνλ αληέθηππν ησλ δηαθπκϊλζεσλ ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο. Απηφ ηζρχεη ηφζν γηα ην θφξν εηζνδάκαηνο, φηαλ δελ πξνεηζπξϊηηεηαη, φζν θαη γηα ηνπο θφξνπο πεξηνπζέαο, νη νπνένη δελ πθέζηαληαη θαζφινπ ηνλ αληέθηππν ησλ νηθνλνκηθψλ δηαθπκϊλζεσλ. 3) Δέλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζε επξεέα θιέκαθα γηα ηελ Ϊζθεζε νηθνλνκηθάο πνιηηηθάο. 4) Δέλαη ηα θπξηφηεξα θνξνινγηθϊ κϋζα κε ηα νπνέα ην ΚξΪηνο επεκβαέλεη ηφζν πξνιεπηηθϊ φζν θαη θαηαζηαιηηθϊ ζηελ θαηαλνκή ηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηνο θαη επηηπγρϊλεη Ϊκβιπλζε ηεο εηζνδεκαηηθάο αληζφηεηαο. ii) Μεηνλεθηήκαηα ησλ άκεζσλ θφξσλ 1) Οη Ϊκεζνη θφξνη ζπλεπϊγνληαη ζεκαληηθϊ έμνδα βεβαίσζεο θαη είζπξαμεο. 2) Δέλαη ιηγφηεξν αλεθηνέ ζηνπο θνξνινγνπκϋλνπο απφ φηη νη Ϋκκεζνη θφξνη. 3) Γελ θνξνινγνχλ νιφθιεξν ην Δζληθφ εηζφδεκα αιιϊ Ϋλα κηθξφ κϋξνο απηνχ (π.ρ. εθπηψζεηο ειϊρηζηνπ νξένπ ζπληάξεζεο, νηθνγελεηαθψλ βαξψλ, αλαγθαέσλ δαπαλψλ θ.α.) 4) Οη Ϊκεζνη θφξνη επεξεϊδνπλ αξλεηηθϊ ην θέλεηξν εξγαζέαο θαη παξαγσγηθφηεηαο κϋζσ ησλ πξννδεπηηθψλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ. 5) Σν ππνθεηκεληθφ ηνπο βϊξνο εέλαη κεγαιχηεξν απφ εθεέλν ησλ Ϋκκεζσλ θφξσλ (ππϊξρεη κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα θνξναπνθπγάο 16 ζηνπο Ϋκκεζνπο θφξνπο) 15 Γεσξγαθφπνπινο Θ., Δηζαγσγά ζηε Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, ΜπΫλνο 2005, ζει. 108-115 16 Φνξναπνθπγά εέλαη ε λφκηκε ελϋξγεηα απφθξπςεο ηνπ θνξνινγηθνχ βϊξνπο νιηθψο ά κεξηθψο π.ρ. πεξηνξηζκφο ά απνθπγά ηεο θαηαλϊισζεο πξντφλησλ ζηα νπνέα επηβϊιιεηαη θφξνο θαηαλϊισζεο. 28

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ i) Πιενλεθηήκαηα ησλ έκκεζσλ θφξσλ 1) Σα Ϋζνδα απφ ηελ Ϋκκεζε θνξνινγέα παξνπζηϊδνπλ κεγαιχηεξε ζηαζεξφηεηα απφ ηα Ϋζνδα ηεο Ϊκεζεο θνξνινγέαο. 2) Ζ ρνξάγεζε απαιιαγψλ θαη θαηϊ ζπλϋπεηα ε απψιεηα θνξνινγηθψλ εζφδσλ εέλαη ζεκαληηθϊ κηθξφηεξε ζε ζρϋζε κε ηελ Ϊκεζε θνξνινγέα. 3) Σν θφζηνο βεβαέσζεο θαη εέζπξαμεο εέλαη ζεκαληηθϊ κηθξφηεξν ζε ζρϋζε κε εθεέλν ηεο Ϊκεζεο θνξνινγέαο (δελ ιακβϊλεηαη ππφςε νχηε ε εηζνδεκαηηθά θαηϊζηαζε, νχηε νη πξνζσπηθϋο ζπλζάθεο ζηηο νπνέεο βξέζθνληαη νη θνξνινγνχκελνη. 4) Ζ θνξνδηαθπγή εέλαη κηθξφηεξε ζηνπο Ϊκεζνπο θφξνπο ζε ζρϋζε κε ηνπο Ϋκκεζνπο ( πεξηζζφηεξν απνδνηηθϋο νη ειεγθηηθϋο ππεξεζέεο ζηελ πεξέπησζε ηεο Ϊκεζεο θνξνινγέαο. ii) Μεηνλεθηήκαηα ησλ έκκεζσλ θφξσλ 1) Ζ Ϋκκεζε θνξνινγέα πιάηηεη πεξηζζφηεξν ηηο ρακειϋο εηζνδεκαηηθϋο ηϊμεηο παξϊ ηηο πςειϋο εηζνδεκαηηθϋο ηϊμεηο. 2) Σν επηβαιιφκελν θνξνινγηθφ βϊξνο δελ θαζνξέδεηαη βϊζεη ηεο θνξνδνηηθάο ηθαλφηεηαο ησλ θνξνινγνπκϋλσλ. 3) ηελ πεξέπησζε ησλ αγαζψλ πξψηεο αλϊγθεο, ε Ϋκκεζε θνξνινγέα ζέγεη ην θπζηνινγηθφ ειάρηζην φξην ζπληήξεζεο γηαηέ κεηψλεη ηελ αγνξαζηηθά δχλακε ησλ κηθξψλ εηζνδεκϊησλ 4) Οη Ϋκκεζνη θφξνη εέλαη αληίζηξνθα πξννδεπηηθνί γηαηέ Ϋρνπλ Ϋλαλ εληαέν θνξνινγηθφ ζπληειεζηά θαη γηαηέ δελ επηβαξχλεηαη ε ζπλνιηθά θαηαλαισηηθά δαπϊλε αιιϊ θϊζε κεκνλσκϋλε δαπϊλε. 5) Αζθνχλ δπζκελά επέδξαζε ζηελ απνδνηηθφηεηα ησλ επηρεηξάζεσλ πνπ παξϊγνπλ θαη εκπνξεχνληαη πξντφληα ζηα νπνέα επηβϊιιεηαη θνξνινγέα. 29

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Έλαο θφξνο απμϊλεη ηελ ηηκά πνπ θαηαβϊιινπλ νη θαηαλαισηϋο θαη κεηψλεη ηελ ηηκά πνπ εηζπξϊηηνπλ νη επηρεηξάζεηο. Σν αλ ζα κεηαθπιηζεέ Ϋλα κηθξφ ά κεγϊιν κϋξνο ηνπ θφξνπ, εμαξηϊηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο δάηεζεο θαη ηεο πξνζθνξϊο. Σηκά Σηκά D S p*+t p t S S p* p*-t t D Πνζφηεηα Πνζφηεηα ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 2 ΣΔΛΔΗΧ ΔΛΑΣΗΚΖ ΚΑΜΠΤΛΖ ΠΡΟΦΟΡΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 3 ΣΔΛΔΗΧ ΑΝΔΛΑΣΗΚΖ ΚΑΜΠΤΛΖ ΠΡΟΦΟΡΑ ηελ πεξέπησζε ηνπ δηαγξϊκκαηνο 2,νη θαηαλαισηϋο εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ νπνηνδάπνηε πνζφ θφξνπ πξνθεηκϋλνπ λα απνθηάζνπλ ην αγαζφ κε απνηϋιεζκα ν θφξνο λα κεηαθπιέεηαη εμ νινθιάξνπ ζε απηνχο δειαδά ε ειαζηηθφηεηα πξνζθνξϊο ηεέλεη ζην Ϊπεηξν ( Δ s d ) ελψ ζηελ πεξέπησζε ηνπ δηαγξϊκκαηνο 3, ν θφξνο δελ κεηαθπιέεηαη εμ νινθιάξνπ ζηνπο θαηαλαισηϋο γηαηέ αληηδξνχλ ζηελ αχμεζε ηεο ηηκάο ιφγσ ηνπ θφξνπ κε κεέσζε ηεο δάηεζεο ηνπ αγαζνχ. ε απηά ηελ πεξέπησζε ε ειαζηηθφηεηα πξνζθνξϊο θπκαέλεηαη κεηαμχ κεδελφο θαη απεέξνπ (0< Δ s d < ). πκπεξαζκαηηθϊ, αλ ε θακπχιε πξνζθνξϊο εέλαη ζρεδφλ νξηδφληηα (δηϊγξακκα 4), ην κεγαιχηεξν κϋξνο ηνπ θφξνπ κπνξεέ λα κεηαθπιεζεέ ελψ αλ ε θακπχιε πξνζθνξϊο εέλαη ζρεδφλ θαηαθφξπθε (δηϊγξακκα 5) ηφηε κφλν Ϋλα πνιχ κηθξφ κϋξνο ηνπ θφξνπ κπνξεέ λα κεηαθπιεζεέ. 30

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Σηκά Σηκά S S S p p S p* p* Πνζφηεηα ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 4 ΚΑΜΠΤΛΖ ΠΡΟΦΟΡΑ ΥΔΓΟΝ ΟΡΗΕΟΝΣΗΑ Πνζφηεηα ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 5 ΚΑΜΠΤΛΖ ΠΡΟΦΟΡΑ ΥΔΓΟΝ ΚΑΣΑΚΟΡΤΦΖ Ζ θνξνιφγεζε ελφο αγαζνχ, ζα απμάζεη ηελ ηηκά πνπ πιεξψλνπλ νη αγνξαζηϋο θαη ζα κεηψζεη ηελ ηηκά πνπ εηζπξϊηηνπλ νη πξνκεζεπηϋο. Σν δηϊγξακκα 6 παξνπζηϊδεη ηελ ηηκά δάηεζεο P d θαη ηελ ηηκά πξνζθνξϊο P s κεηϊ ηελ επηβνιά ελφο θφξνπ t. Σηκά Α C B D Πνζφηεηα ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 6 ΑΠΧΛΔΗΑ ΔΤΖΜΔΡΗΑ ΛΟΓΧ ΦΟΡΟΤ 31

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Ζ απψιεηα ηνπ πιενλϊζκαηνο ηνπ θαηαλαισηά δέλεηαη απφ ηα εκβαδϊ A+ B. Ζ απψιεηα ηνπ πιενλϊζκαηνο ηνπ παξαγσγνχ δέλεηαη απφ ηα εκβαδϊ C+D. Σν θαζαξφ φθεινο ηνπ θξϊηνπο εέλαη ην εκβαδφ A+C. ΔπνκΫλσο εθφζνλ νη απψιεηεο ηνπ πιενλϊζκαηνο ησλ παξαγσγψλ θαη ησλ θαηαλαισηψλ εέλαη θαζαξφ θφζηνο θαη ην θνξνινγηθφ Ϋζνδν ηνπ θξϊηνπο εέλαη θαζαξφ φθεινο, ην ζπλνιηθφ θαζαξφ θφζηνο ηνπ θφξνπ εέλαη ην αιγεβξηθφ Ϊζξνηζκα ηεο απψιεηαο ηνπ πιενλϊζκαηνο ηνπ θαηαλαισηά θαη ηνπ παξαγσγνχ κεένλ ην θαζαξφ φθεινο ηνπ θξϊηνπο. ΔπνκΫλσο ε απψιεηα επεκεξίαο ιφγσ θφξνπ εέλαη ην εκβαδφ B+D. Οη ρψξεο κε ηε κεγαιχηεξε θνξνινγηθά επηβϊξπλζε (Ϊκεζε θνξνινγέα, Ϋκκεζε θνξνινγέα θαη αζθαιηζηηθϋο εηζθνξϋο), φπσο απηά εθθξϊδεηαη σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, ζε επέπεδν ΔΔ. εέλαη νη ζθαλδηλαβηθέο. Σα λϋα θξϊηε κϋιε Ϋρνπλ ζαθϋζηαηα Ϋλα κηθξφηεξν επέπεδν θνξνινγηθάο επηβϊξπλζεο. Μεηαμχ ησλ ηξηψλ κεγαιχηεξσλ νηθνλνκηψλ ηεο ΔΔ-25, ε Γαιιία Ϋξρεηαη πξψηε κε επέπεδν θνξνινγηθάο επηβϊξπλζεο θνληϊ ζην 43% ηνπ ΑΔΠ, ε Γεξκαλία δεχηεξε κε επέπεδν θνξνιφγεζεο πνπ θζϊλεη ζην 39% θαη ηξέην ην Ζλσκέλν Βαζίιεην κε επέπεδν θνξνινγηθάο επηβϊξπλζεο ζην 36% ηνπ ΑΔΠ. Οη ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο εθαξκφδνπλ Ϋλα κέγκα θνξνινγηθάο πνιηηηθάο, ην νπνέν ζπλδπϊδεη πςειά Ϊκεζε θνξνινγηθά επηβϊξπλζε ζε ζπλδπαζκφ κε κηθξά Ϋκκεζε θνξνιφγεζε θαη αζθαιηζηηθϋο εηζθνξϋο. Οη αγγινζαμνληθέο ρψξεο (Ζλ. Βαζέιεην θαη Ηξιαλδέα) επηιϋγνπλ ζεκαληηθά θνξνινγηθά επηβϊξπλζε απφ Ϋκκεζε θαη Ϊκεζε θνξνιφγεζε πξνο φθεινο ρακειψλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ. Οη θεληξνεπξσπατθέο ρψξεο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο θαέλεηαη λα αθνινπζνχλ θνξνινγηθϊ ζπζηάκαηα ηα νπνέα ζπλδπϊδνπλ ρακειά Ϊκεζε θαη Ϋκκεζε θνξνιφγεζε θαη πςειϋο αζθαιηζηηθϋο εηζθνξϋο, ελψ νη κεζνγεηαθϋο ρψξεο ζπλδπϊδνπλ ρακειά Ϊκεζε θνξνιφγεζε κε πςειά Ϋκκεζε θνξνινγηθά επηβϊξπλζε θαη αζθαιηζηηθϋο εηζθνξϋο. Ζ Διιάδα ζπγθαηαιϋγεηαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ Ϋρνπλ ζπγθξηηηθϊ ρακειφ επέπεδν Ϊκεζεο θνξνινγέαο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, ζεκαληηθϊ ρακειφηεξν απφ ην κϋζν φξν ηεο ΔΔ-15 θαη ζπγθξέζηκν κε εθεέλν ησλ λϋσλ θξαηψλ κειψλ. ηελ πεξέπησζε ηεο Ϊκεζεο θνξνιφγεζεο θπζηθψλ πξνζψπσλ, ζηελ ΔιιΪδα θαηαγξϊθνληαη ρακεινέ αλψηαηνη 32

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ νξηαθνέ ζπληειεζηϋο θνξνιφγεζεο (40%) ζε ζρϋζε κε ηα ινηπϊ κϋιε ηεο ΔΔ. ηελ πεξέπησζε ησλ επηρεηξάζεσλ ν αλψηαηνο ζπληειεζηάο θνξνιφγεζεο ζηελ ΔιιΪδα βξέζθεηαη θνληϊ ζην κϋζν φξν ηεο ΔΔ-15. ΚξΪηε κϋιε ΠΗΝΑΚΑ 2 ΤΝΣΔΛΔΣΔ ΦΠΑ ΚΜ ΣΖ ΔΔ ΜεησκΫλνο ζπληειεζηάο (statutory reduced rates) Σππηθφο ζπληειεζηάο (statutory standard rates) ΒΫιγην 6 21 Σζερέα 5 19 Γαλέα - 25 Γεξκαλέα 7 16 Δζζνλέα 5 18 Διιάδα 9 19 Ηζπαλέα 7 16 Γαιιέα 5,5 19,6 Ηξιαλδέα 13,5 21 Ηηαιέα 10 20 Κχπξνο 5-8 15 Λεηνλέα 5 18 Ληζνπαλέα 5-9 18 Λνπμεκβνχξγν 6 15 Οπγγαξέα 5-15 20 ΜΪιηα 5 18 Οιιαλδέα 6 19 Απζηξέα 10 20 Πνισλέα 7 22 Πνξηνγαιέα 5-12 21 ινβελέα 8,5 20 ινβαθέα - 19 Φηλιαλδέα 8-17 22 νπεδέα 6-12 25 Ζλ. Βαζέιεην 5 17,5 Πεγή: Δπξσπατθά Δπηηξνπά, Γεληθά Γηεχζπλζε Φνξνινγέαο Tν κεξίδην ηεο έκκεζεο θνξνιφγεζεο ζηα ζπλνιηθϊ θνξνινγηθϊ Ϋζνδα ζηελ ΔιιΪδα εέλαη ην ηξέην πςειφηεξν ζηελ ΔΔ ησλ 15. ΚαηΪ ηελ πεξένδν 1995-2004 ε ΔιιΪδα 33

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ απνηειεέ ην θξϊηνο κϋινο κε ηε κεγαιχηεξε κεέσζε ηεο ζπλεηζθνξϊο ηεο Ϋκκεζεο θνξνιφγεζεο ζηα ζπλνιηθϊ θνξνινγηθϊ Ϋζνδα κε ζεκαληηθά βειηέσζε ζηελ αλαινγέα Ϋκκεζσλ θαη Ϊκεζσλ θφξσλ (απφ 1,8 ην 1995 ζε 1,4 ην 2004) εληζρχνληαο ηνλ αλαδηαλεκεηηθφ ξφιν ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηάκαηνο πγθξίλνληαο ηα θνξνινγηθά ζπζηήκαηα ζηηο ρψξεο ηεο ΔΔ ζηε βϊζε νηθνλνκηθψλ ιεηηνπξγηψλ (θαηαλϊισζε, εξγαζέα θαη θεθϊιαην), νη ζθαλδηλαβηθϋο ρψξεο θαέλεηαη πσο επηιϋγνπλ Ϋλα κέγκα θνξνινγηθάο πνιηηηθάο, ην νπνέν ζπλδπϊδεη ζεκαληηθά θνξνινγηθά επηβϊξπλζε επέ ηεο θαηαλϊισζεο κε ζεκαληηθά θνξνιφγεζε ηεο εξγαζέαο (γηα εξγνδφηεο θαη εξγαδνκϋλνπο). Οη αγγινζαμνληθϋο ρψξεο (Ζλ. Βαζίιεην θαη Ηξιαλδία) επηιϋγνπλ επέζεο ζεκαληηθά θνξνινγηθά επηβϊξπλζε ηεο θαηαλϊισζεο ζε ζπλδπαζκφ κε κϋηξηα θνξνιφγεζε ηεο εξγαζέαο γηα ηνπο εξγαδνκϋλνπο θαη ρακειά θνξνιφγεζε εξγνδνηψλ. Οη θεληξνεπξσπατθϋο ρψξεο ηεο ΔΔ ζπλδπϊδνπλ ρακειά θνξνιφγεζε θαηαλϊισζεο θαη πςειά επηβϊξπλζε εξγαζέαο. Δμαέξεζε κπνξεέ λα ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 7 ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΖ ΔΠΗΒΑΡΤΝΖ Χ ΠΟΟΣΟ ΣΟΤ ΑΔΠ ΣΑ ΚΜ ΣΖ ΔΔ 60 πλνιηθά θνξνινγηθά επηβϊξπλζε σο % ηνπ ΑΔΠ θαηϊ ην 2004 50 40 30 30 33 35 35 35 36 37 38 39 39 40 41 43 43 44 45 49 51 40 35 20 10 0 Ηξιαλδέα Πνισλέα Πνξηνγαιέα Ηζπαλέα ΔιιΪδα Ζλ. Βαζέιεην Σζερέα Οιιαλδέα Γεξκαλέα Οπγγαξέα Λνπμεκβνχξγν Ηηαιέα Απζηξέα Γαιιέα Φηλιαλδέα ΒΫιγην Γαλέα νπεδέα E.E.-15 NMS-10 Πεγή: Structures of the taxation systems in E.U., Eurostat 34

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ ζεσξεζεέ ε Γαιιία, ε νπνέα επηβϊιιεη πςειά επηβϊξπλζε εξγνδνηψλ. Οη κεζνγεηαθϋο ρψξεο επηβαξχλνπλ ζπγθξηηηθϊ ιηγφηεξν ηελ θαηαλϊισζε κε ηελ ΔιιΪδα θαη ηελ Ηηαιία λα επηβαξχλνπλ ζπγθξηηηθϊ πεξηζζφηεξν ηελ εξγαζέα ζε ζρϋζε κε ηελ Ηζπαλία θαη ηελ Πνξηνγαιία. Ζ ΔιιΪδα ζπγθαηαιϋγεηαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ κε ρακειά ηεθκαξηά θνξνιφγεζε θαηαλϊισζεο θαη εέλαη ην θξϊηνο κϋινο κε ηε κεγαιχηεξε κεέσζε ηεο ζπλεηζθνξϊο ηεο θαηαλϊισζεο ζηα ζπλνιηθϊ θνξνινγηθϊ Ϋζνδα θαηϊ ην δηϊζηεκα 1995-2004. ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 8 ΤΝΣΑΞΗΟΓΟΣΗΚΔ ΓΑΠΑΝΔ 16 πληαμηνδνηηθέο δαπάλεο σο % ηνπ ΑΔΠ (1995-2003) 15 14 13 12 11 10 9 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Γεξκαλέα ΔιιΪδα Ηηαιέα Απζηξέα Πνξηνγαιέα Πεγή: Eurostat Ο θφξνο πξνζσπηθνχ εηζνδάκαηνο εέλαη ε θηλεηάξηα δχλακε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηάκαηνο εέζπξαμεο εζφδσλ. Σν 1997, ζπκπιεξψζεθαλ πεξηζζφηεξεο απφ 115 35

ΥΖΜΑ 6: ΑΜΔΡΗΚΑΝΗΚΟ ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΟ ΤΣΖΜΑ- ΦΟΡΟ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ Βάκα 1 ν Βάκα 2 ν Βάκα 3 ν Πξφζζεζε εηζνδάκαηνο απφ φιεο ηηο θνξνινγηθϋο πεγϋο: Αθαέξεζε λφκηκσλ πξνζσπηθψλ απαιιαγψλ Δθαξκνγά ηεο θιέκαθαο θφξνπ Μηζζνέ θαη εκεξνκέζζηα Σφθνη Δλνέθηα Μεξέζκαηα ΔπηρεηξεκαηηθΪ θϋξδε ΔηζπξαρζΫληα θϋξδε θεθαιαένπ Δπέδνκα αλεξγέαο Αθαέξεζε νξηζκϋλσλ επηρεηξεκαηηθψλ δαπαλψλ Αθαέξεζε λφκηκσλ εθπηψζεσλ: ΓσξεΫο γηα θηιαλζξσπηθνχο ζθνπνχο ΟξηζκΫλεο ηαηξηθϋο δαπϊλεο Πνιηηεηαθνχο θφξνπο εηζνδάκαηνο Φφξνπο αθέλεηεο πεξηνπζέαο ΟξηζκΫλνπο θαηαβιεζϋληεο ηφθνπο ά Αθαέξεζε ηεο πϊγηαο Ϋθπησζεο Αθαέξεζε θνξνινγηθάο αληηζηϊζκηζεο ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΖ ΤΠΟΥΡΔΧΖ (ΦΟΡΟ ΓΗΑ ΚΑΣΑΒΟΛΖ) ΠΡΟΑΡΜΟΜΔΝΟ ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΗΟΓΖΜΑ ΦΟΡΟΛΟΓΖΣΔΟ ΔΗΟΓΖΜΑ Πεγή: Rosen Harvey, Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, Κξηηηθά 2000, Ηδέα 36 επεμεξγαζέα

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ εθαηνκκχξηα θνξνινγηθϋο δειψζεηο, πνπ απϋδσζαλ Ϋζνδα 738 δηζεθαηνκκχξηα δνιϊξηα θαη αληηπξνζψπεπαλ ην 47% ησλ νκνζπνλδηαθψλ εζφδσλ. 17 Οη πνιηηεηαθνέ θφξνη εηζνδάκαηνο ηεέλνπλ λα κνηϊδνπλ ζε δνκά κε ηνλ νκνζπνλδηαθφ θφξν. Ζ θνξνινγηθά βϊζε βξέζθεηαη αθαηξψληαο ηηο δηϊθνξεο εθπηψζεηο θαη απαιιαγϋο απφ ην αθαζϊξηζην εηζφδεκα, ελψ ε θνξνινγηθά ππνρξϋσζε πξνζδηνξέδεηαη κε ηελ αληηζηνέρηζε ελφο νξηαθνχ θνξνινγηθνχ ζπληειεζηά κε θαζϋλα απφ ηα πνιιϊ θιηκϊθηα εηζνδάκαηνο. Οη νξηαθνέ θνξνινγηθνέ ζπληειεζηϋο εέλαη πνιχ ρακειφηεξνη απφ εθεέλνπο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηάκαηνο. Οη πνιηηεέεο δηαθϋξνπλ ζεκαληηθϊ φζνλ αθνξϊ ηνπο θαλφλεο πνπ δηϋπνπλ ηηο εθπηψζεηο θαη ηηο απαιιαγϋο. ΟξηζκΫλεο πνιηηεέεο απνθιεένπλ νπζηαζηηθϊ φιεο ηηο εθπηψζεηο, ελψ Ϊιιεο αθνινπζνχλ θαλνληζκνχο παξφκνηνπο κε εθεέλνπο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηάκαηνο. Οη πνιηηεηαθνέ θφξνη φπσο θαη νη πεξηζζφηεξνη ηνπηθνέ θφξνη, κπνξνχλ λα εθπϋζνπλ απφ ηελ νκνζπνλδηαθά θνξνινγηθά ππνρξϋσζε ελψ κφλν ζε 10 πνιηηεέεο εθπέπηεη ν νκνζπνλδηαθφο θφξνο εηζνδάκαηνο. Ο ππνινγηζκφο ηεο θνξνινγηθάο ππνρξϋσζεο φζνλ αθνξϊ ηνλ νκνζπνλδηαθφ θφξν εηζνδάκαηνο πεξηιακβϊλεη ηξία βαζηθά ζηάδηα (ζράκα 6): 1) ηε κέηξεζε ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο (πξνζαξκνζκϋλν αθαζϊξηζην εηζφδεκα) 2) ηε κεηαηξνπή ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο ζε θνξνινγεηέν εηζφδεκα θαη 3) ηνλ ππνινγηζκφ ησλ νθεηιφκελσλ θφξσλ. Έλα παξαδνζηαθφ πξφηππν κϋηξεζεο ηνπ εηζνδάκαηνο εέλαη ν νξηζκφο ησλ Haig Simmons: ην εηζφδεκα ζηε δηϊξθεηα κηαο δεδνκϋλεο πεξηφδνπ εέλαη ε θαζαξά κεηαβνιά ζηε δπλαηφηεηα ηνπ αηφκνπ γηα θαηαλϊισζε. Χζηφζν ε εθαξκνγά ηνπ θξηηεξένπ απηνχ ζπλαληϊ πνιιϋο δπζθνιέεο: 1) ην εηζφδεκα πξϋπεη λα ππνινγηζηεέ ρσξέο ηηο δαπϊλεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ απφθηεζε ηνπ 2) ε κε πξαγκαηνπνηεζεέζα ππεξαμέα θεθαιαένπ θαη ην ηεθκαξηφ εηζφδεκα απφ δηαξθά αγαζϊ δελ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ εχθνια, 3) εέλαη δχζθνιν λα κεηξεζεέ ηελ αμέα ησλ απνδνρψλ ζε εέδνο. 17 ηνηρεέα απφ ην Congressional Budget Office. 37

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Οη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο αθνινπζνχλ Ϋλα παγθφζκην ζχζηεκα θνξνινγέαο φζνλ αθνξϊ ηε θνξνινγηθά κεηαρεέξηζε ηνπ εηζνδάκαηνο πνπ απνθηηϋηαη ζε Ϊιιεο ρψξεο ελψ αμέδεη λα ζεκεησζεέ φηη νη πνιηηεηαθνέ θφξνη εηζνδάκαηνο Ϋρνπλ κηθξφηεξνπο ζπληειεζηϋο απφ φηη ην νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα θαη πνηθέιινπλ ζεκαληηθϊ φζνλ αθνξϊ ηηο αθξηβεέο δηαηϊμεηο ηνπο. 18 Σα κε θνξνινγηθά έζνδα πνπ δηαθξέλνληαη ζε: 1) Πξνζφδνπο πεξηνπζίαο θαη επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο ηνπ Κξάηνπο φπσο ηφθνη απφ θεθϊιαηα ηνπ Γεκνζένπ, κηζζψκαηα θηλεηάο θαη αθέλεηεο πεξηνπζέαο, Ϋζνδα απφ πψιεζε αγαζψλ θ.α. 2) Λνηπά κε θνξνινγηθά έζνδα ζηα νπνέα πεξηιακβϊλνληαη Ϋζνδα παξειζφλησλ νηθνλνκηθψλ εηψλ, παξϊβνια, πξφζηηκα θαη ρξεκαηηθϋο πνηλϋο θ.α. 3) Μεηαβηβάζεηο απφ ηελ ΔΔ θαη απφ θξάηε κέιε φπσο θνλδχιηα πνπ εηζπξϊηηνληαη απφ ηελ ΔΔ ά νξγαληζκνχο γηα θϊιπςε αλαγθψλ θαη φρη γηα επελδχζεηο 4) Πηζησηηθά έζνδα πνπ πεξηιακβϊλνπλ Ϋζνδα απφ δϊλεηα θαη Ϋληνθα γξακκϊηηα θ.α. 5) Γηάθνξα εηδηθά κε θνξνινγηθά έζνδα φπσο Ϋζνδα απφ ΝΑΣΟ, Ϋθηαθηα Ϋζνδα θ.α. ΠεξηιακβΪλεη κφλν ηα Ϋζνδα απφ δαλεηζκφ θαη απφ ηελ εθκεηϊιιεπζε ησλ δεκνζέσλ επελδχζεσλ θαη ζπγθεθξηκϋλα: 1) Έζνδα απφ δεκφζηεο επελδχζεηο ζηα νπνέα πεξηιακβϊλνληαη π.ρ. Ϋζνδα απφ εθκεηϊιιεπζε Ϋξγσλ πνπ πινπνηάζεθαλ, ηνθνρξεσιχζηα δαλεέσλ θ.α. 18 Harvey R., Γεκφζηα Οηθνλνκηθά, Κξηηηθά 2000, ζει. 195-199 38

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Έηνο Πίλαθαο 3 Δμέιημε θαη ζχλζεζε ησλ εζφδσλ ηνπ ΣΠ 2000-2007 (ζε εθαη. επξψ) Άκεζνη θόξνη Έκκεζνη θόξνη ύλνιν θνξνινγηθώλ εζόδσλ Έζνδα από ΔΔ Λνηπά κε θνξνινγηθά έζνδα ύλνιν κε θνξνινγηθώλ εζόδσλ 2000 13.682 18.620 32.302 134 1.820 1.954 34.256 2001 13.585 19.498 33.083 113 3.377 3.490 36.573 2002 14.813 20.989 35.802 230 3.016 3.246 39.048 2003 15.397 21.484 36.881 188 2.812 3.000 39.881 2004 16.484 23.000 39.484 164 2.407 2.571 42.055 2005 18.371 23.722 42.093 109 2.558 2.667 44.760 2006 18.704 26.287 44.991 234 3.460 1 3.694 48.685 2007* 19.770 28.635 48.405 323 3.072 3.395 51.800 ύλνιν εζόδσλ ΣΠ πκκεηνρή ζην ζύλνιν αλά θαηεγνξία (%) 2000 39,9 54,4 94,3 0,4 5,3 5,7 100,0 2001 37,1 53,3 90,5 0,3 9,2 9,5 100,0 2002 37,9 53,8 91,7 0,6 7,7 8,3 100,0 2003 38,6 53,9 92,5 0,5 7,1 7,5 100,0 2004 39,2 54,7 93,9 0,4 5,7 6,1 100,0 2005 41,0 53,0 94,0 0,2 5,7 6,0 100,0 2006 38,4 54,0 92,4 0,5 7,1 7,6 100,0 2007* 38,2 55,3 93,4 0,6 5,9 6,6 100,0 Χο πνζνζηό ηνπ ΑΔΠ (%) 2000 10,0 13,7 23,7 0,1 1,3 1,4 25,1 2001 9,2 13,2 22,4 0,1 2,3 2,4 24,8 2002 9,4 13,3 22,7 0,1 1,9 2,1 24,8 2003 9,0 12,5 21,5 0,1 1,6 1,8 23,3 2004 8,9 12,4 21,3 0,1 1,3 1,4 22,7 2005 9,2 11,9 21,2 0,1 1,3 1,3 22,5 2006 8,7 12,3 21,0 0,1 1,6 1,7 22,8 2007* 8,6 12,5 21,1 0,1 1,3 1,5 22,6 Πεγή: Κξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα 2) Βνήζεηα θαη ινηπέο κεηαβηβάζεηο φπσο Ϋζνδα απφ θνηλνηηθϊ ηακεέα ά απφ ζπκκεηνρά ηεο ΔΔ ζε πξνγξϊκκαηα ππνδνκάο 3) Πηζησηηθά έζνδα ΠΓΔ δειαδά δϊλεηα απφ ην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ. 39

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 9 ΠΟΟΣΗΑΗΑ ΤΝΘΔΖ ΔΟΓΧΝ ΣΑΚΣΗΚΟΤ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΗΜΟΤ 2008 ΔΟΓΑ ΣΠ 2008 ΜΖ ΦΟΡΟΛΟΓΗΚΑ ΔΟΓΑ 6% ΑΜΔΟΗ ΦΟΡΟΗ 38% ΔΜΜΔΟΗ ΦΟΡΟΗ 56% Πεγή: Κξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα Ο Δηδηθφο Λνγαξηαζκφο Δγγπάζεσλ Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ πεξηιακβϊλεη φια ηα εηδηθϊ θνλδχιηα πνπ πξννξέδνληαη γηα ηε ζηάξημε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκϋα φπσο εληζρχζεηο απφ ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακεέν Δγγπάζεσλ (ΔΓΣΔ) θαη επηρνξεγάζεηο γηα ηελ θϊιπςε ειιεηκκϊησλ. Γηα ην 2008 νη απνιάςεηο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ΔΛΔΓΔΠ απφ ην ΔΓΣΔ πξνβιϋπεηαη φηη ζα αλϋιζνπλ ζε 2.731 εθαηνκκχξηα επξψ. 19 19 ειέδα 113 εηζεγεηηθάο Ϋθζεζεο Πξνυπνινγηζκνχ 2008. 40

ΓΖΜΟΗΑ ΔΟΓΑ Πίλαθαο 4 Έζνδα Πξνυπνινγηζκνχ ΔΛΔΓΔΠ 2008 Κσδηθφο Ολνκαζία 2008 αξηζκφο 4200 Απνιάςεηο απφ ηελ ΔΔ θαη ΚνηλνηηθΪ Σακεέα ά Οξγαληζκνχο 435.600.000 4233 Απνιάςεηο απφ ΔΓΣΑΑ 435.600.000 6500 Έζνδα ΔΛΔΓΔΠ γεληθϊ 3.686.996.000 6511 Υξεκαηνδνηάζεηο πξντφλησλ Κνηλάο ΟξγΪλσζεο ΑγνξΪο 1.856.000 6513 Δπηρνξεγάζεηο γηα θϊιπςε ειιεηκκϊησλ 275.321.000 6514 Δπηρνξάγεζε ΔΛΔΓΔΠ γηα δαπϊλεο ΔΓΣΑΑ 648.000.000 6515 Δπηρνξάγεζε ΔΛΔΓΔΠ γηα δαπϊλεο ινηπψλ ζπγρξεκαηνδνηνχκελσλ πξνγξακκϊησλ 17.762.000 6521 Απνιάςεηο απφ ΔΓΣΔ 2.730.699.000 6523 Έζνδα πνπ εηζπξϊηηνληαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ΔΓΣΔ θαη ηνπ ΔΓΣΑΑ 8.500.000 6531 Πξντφλ απφ πψιεζε αγαζψλ Κνηλάο ΟξγΪλσζεο ΑγνξΪο 3.358.000 6532 ΓηΪθνξα Ϋζνδα 1.500.000 6541 ΓηΪθνξα ηϋιε θαη δηθαηψκαηα χλνιν εζφδσλ 4.140.596.000 ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 10 ΑΠΟΛΖΦΔΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΔΛΔΓΔΠ 2008 ΑΠΟΛΗΦΔΙ ΔΛΔΓΔΠ Απνιήςεηο από ηελ ΔΔ θαη Κνηλνηηθά Σακεία ή Οξγαληζκνύο 12% Απνιήςεηο από ΔΓΣΑΑ 12% Απνιήςεηο από ΔΓΣΔ 76% Πεγή: Κξαηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2008, Ηδέα επεμεξγαζέα, Ηδέα επεμεξγαζέα 41

ΥΖΜΑ 7: ΣΑΓΗΑ ΔΚΣΔΛΔΖ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟΤ ΔΟΓΧΝ Μνλνκεξάο βεβαέσζε ησλ εζφδσλ απφ ηε θνξνινγνχζα αξρά (Άκεζνη θαη Ϋκκεζνη θφξνη) Βεβαέσζε κε ζχκπξαμε ηεο θνξνινγνχζαο αξράο κε ην θνξνινγνχκελν (δαζκνέ) Απηνβεβαέσζε ρσξέο ηελ ζχκπξαμε θνξνινγηθψλ νξγϊλσλ (π.ρ. θφξνη ζπλαιιαγψλ) ΓΟΤ (ΚΑΗ ΣΔΛΧΝΔΗΑ) Δέζπξαμε θαη ελεκϋξσζε ΚΔΠΤΟ Πεγή: Γθνπδάο Α., Γεκφζην Λνγηζηηθφ, Ϊθθνπιαο 1991, Ηδέα επεμεξγαζέα, Ηδέα επεμεξγαζέα 42

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΓΖΜΟΗΔ ΓΑΠΑΝΔ: ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ- ΓΗΑΚΡΗΔΗ 43

ΓΖΜΟΗΔ ΓΑΠΑΝΔ 1.ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ Γεκφζηα δαπάλε ή δεκφζην έμνδν εέλαη ε δηϊζεζε ρξεκαηηθνχ πνζνχ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ΚξΪηνπο, κε νξηζκϋλε δηαδηθαζέα θαη γηα ηελ ηθαλνπνέεζε δεκφζηαο αλϊγθεο. 20 Έμνδα Πξνυπνινγηζκνχ εέλαη νη πιεξσκϋο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηϊ ηε δηϊξθεηα ηνπ νηθνλνκηθνχ Ϋηνπο ζην νπνέν αλαθϋξεηαη ν Πξνυπνινγηζκφο, αλεμϊξηεηα απφ ην ρξφλν πνπ Ϋρεη δεκηνπξγεζεέ ε ππνρξϋσζε γηα πιεξσκά. 21 Πίζησζε εέλαη ην πνζφ πνπ αλαγξϊθεηαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ γηα ηελ πιεξσκά ζπγθεθξηκϋλεο δαπϊλεο θαη πξνζδηνξέδεηαη απφ ηνλ νηθεέν θσδηθφ αξηζκφ θαη θαηϊ νλνκαζέα θαη κϋζα ζηα φξηα ηνπ νπνένπ δχλαηαη ν δηαηϊθηεο λα αλαιακβϊλεη ππνρξεψζεηο. 22 Έθηαθηεο πηζηψζεηο εέλαη νη πηζηψζεηο πνπ ρνξεγνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε επεηγνπζψλ θαη Ϋθηαθησλ αλαγθψλ πνπ δελ Ϋρνπλ πξνβιεθζεέ απφ ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ. Αλαπιεξσκαηηθέο πηζηψζεηο εέλαη νη πηζηψζεηο πνπ ρνξεγνχληαη απφ ην απνζεκαηηθφ γηα ηελ ελέζρπζε ησλ αξρηθψλ πηζηψζεσλ ζε φζεο πεξηπηψζεηο απηϋο απνδεηθλχνληαη αλεπαξθεέο. Σαθηηθέο πηζηψζεηο εέλαη εθεέλεο πνπ αλαγξϊθνληαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ θαηϊ θνξϋα θαη θσδηθφ αξηζκφ, αλαθϋξνληαη δειαδά ζε ηαθηηθϊ Ϋμνδα ηνπ ΚξΪηνπο. 2.ΓΗΑΚΡΗΔΗ ΓΖΜΟΗΧΝ ΓΑΠΑΝΧΝ Ζ νηθνλνκηθά ηαμηλφκεζε βαζέδεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνέν νη δαπϊλεο επεξεϊδνπλ ηελ παξαγσγά θαη ην εζληθφ εηζφδεκα. Με βϊζε ην θξηηάξην απηφ ηαμηλνκνχληαη ζε δχν θαηεγνξέεο: 20 Γεξηηιάο Π., ΓεληθΫο ΑξρΫο Γεκνζηνλνκηθνχ Γηθαένπ, ηεχρνο Α, ζει.232-233 21 Νφκνο 2362/1995, Άξζξν 13 22 Νφκνο 2362/1995, Άξζξν 15 44