ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΧΝ ΣΟΗΥΔΗΧΝ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΗΚΧΝ ΣΟΗΥΔΗΧΝ ΓΔΧΡΓΗΑ ΠΑΠΑΣΕΑΝΑΚΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ: ΓΔΧΡΓΗΟ ΜΑΝΟΤΡΖ Β ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΑΘΖΝΑ 2008

2 Πεξηερφκελα Πεξηερφκελα... 2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 6 ABSTRACT... 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... 8 θνπφο... 8 ηφρνο... 8 ΜΫζα... 8 Μεζνδνινγέα... 8 Τπφζεζε Δξγαζέαο... 8 ΓηΪζξσζε Κεθαιαέσλ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΣΧΝ ΦΤΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ράκα 1. Μέα απιά ζπλϊξηεζε παξαγσγάο κε ηελ Πνηφηεηα ΠεξηβΪιινληνο Δμσηεξηθφ Κφζηνο ράκα 2: Τδξνινγηθφο θχθινο ππφγεησλ πδϊησλ αλαηξνθνδφηεζε, απφξξηςε θαη αιαηφηεηα ΔπΫιηθηνη Μεραληζκνέ ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην Δκπνξέα ΓηθαησκΪησλ Ρχπσλ Κνηλά Δθαξκνγά (ΚΔ) Μεραληζκνχ θαζαξάο αλϊπηπμεο (ΜΚΑ) πλνιηθά νηθνλνκηθά αμέα πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ ράκα 3. πλνιηθά νηθνλνκηθά αμέα θαη επηιεγκϋλεο κϋζνδνη απνηέκεζεο Αμέα Ϊκεζεο ρξάζεο Αμέα Ϋκκεζεο ρξάζεο

3 Δηθφλα 1: Ζιηνβαζέιεκα ζηελ Οέα Πηζαλφηεηα ρξάζεο ζην κϋιινλ Αμέα χπαξμεο (existence value) Αμέα θιεξνδφηεζεο ΑλΪιπζε Κφζηνπο ΧθΫιεηαο Κφζηνπο Απνηειεζκαηηθφηεηαο ΜΔΘΟΓΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΣΗΚΧΝ ΣΟΗΥΔΗΧΝ Απνηέκεζε ησλ αιιαγψλ ζηελ παξαγσγά θαη ην Άκεζν Κφζηνο Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο χλδεζε πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο κε αιιαγϋο ζηελ παξαγσγηθφηεηα Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο απνθπγάο (Avoidance Cost) ά Κφζηνπο ΑληηθαηΪζηαζεο (Replacement Cost) ά Κφζηνπο ΑπνθαηΪζηαζεο (Restoration Cost) Ζ κϋζνδνο αηηένπ απνηειϋζκαηνο ά Ϋθζεζεο - απφθξηζεο (dose response) Ζ ΜΫζνδνο ηνπ Κφζηνπο Δπθαηξέαο (Opportunity Cost) Απνηέκεζε ησλ Πεξηβαιινληηθψλ ΑλΫζεσλ: Αλαςπρά, Φχζε θαη Βηνπνηθηιφηεηα Ζ κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο (Travel Cost ) Βαζηθά Μεζνδνινγέα ΜνληΫινπ ππνινγηζκνχ ηνπ Σαμηδησηηθνχ Κφζηνπο αλϊ Εψλεο Ζ κϋζνδνο ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο (the hedonic pricing method).. 37 Μεζνδνινγέα εθηέκεζεο ηεο πεξηβαιινληηθάο πνηφηεηαο κϋζσ ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο (Hedonic Price Method) Ζ κϋζνδνο ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο (contingent valuation method) Μεζνδνινγέα εθηέκεζεο πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ κϋζσ ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο (contingent valuation method) Ζ πξφζεζε απνδνράο απνδεκέσζεο (Willing-to-Accept, WTA) ηξεβιψζεηο ζηελ εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο Δηθφλα 2: Ηζηνξηθφ Ηεξφ Machu Picchu, Πεξνχ, Μλεκεέν Παγθφζκηαο ΚιεξνλνκηΪο, UNESCO

4 2.2.4 ΜεηαθνξΪ ΟθΫινπο (Benefits transfer) ΣερληθΫο ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο Αμηνπηζηέα ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΟΤ ΤΓΥΡΟΝΟΤ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΣΖ ΒΗΧΗΜΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Σν νηθνλνκηθφ πεξηβϊιινλ ΠξΪζηλεο ζϋζεηο εξγαζέαο Αμηνπξεπεέο ζϋζεηο εξγαζέαο (Decent work) άκαλζε Βηψζηκεο Παξαγσγάο Πεξηβαιινληηθά επζχλε γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ απνθαηϊζηαζε ησλ δεκηψλ ζην πεξηβϊιινλ ΑπνθαηΪζηαζε δεκέαο ησλ πδϊησλ ά ησλ πξνζηαηεπφκελσλ εηδψλ ά θπζηθψλ νηθνηφπσλ ΑπνθαηΪζηαζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ εδϊθνπο ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΔληαγκΫλα Ϋξγα δηαρεέξηζεο απνξξηκκϊησλ ζην Δ.Π.ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Κφζηνο απνθαηϊζηαζεο ΥΑΓΑ αλϊ θαηεγνξέα εξγαζηψλ θαη βαζκφ επηθηλδπλφηεηαο Δηθφλα 3 Έξγα δηαρεέξηζεο ΑπνξξηκκΪησλ πξνυπνινγηζκνχ Ϊλσ ησλ εληαγκϋλα ζην ΔΠΠΔΡ Απφζπαζκα απφ ηνλ Πέλαθα εληαγκϋλσλ Ϋξγσλ ζην ΔΠΠΔΡ, Έξγα ΑπνθαηΪζηαζεο ΥΑΓΑ, ΜΫηξν ΑπνθαηΪζηαζε αλελεξγνχο ρσκαηεξάο Γεκνηηθνχ Γηακεξέζκαηνο ΠιαηΫσο Ηζηνξηθφ ιεηηνπξγέαο ρσκαηεξάο ΘΫζε ρσκαηεξάο ΓεσκνξθνινγηθΪ ραξαθηεξηζηηθϊ ΓεσινγηθΪ πδξνινγηθϊ ζηνηρεέα Πεξηβαιινληηθά αμηνιφγεζε Σειηθά ρξάζε ρψξνπ

5 Απαηηνχκελεο Δγθξέζεηο Ο ΥΑΓΑ ηνπ Γάκνπ ΠιαηΫσο πξηλ ηελ ΑπνθαηΪζηαζε Ο ΥΑΓΑ ηνπ Γάκνπ ΠιαηΫσο κεηϊ ηελ νινθιάξσζε ησλ εξγαζηψλ ΑπνθαηΪζηαζεο Ζ ΜπαιΪληα ηνπ Ϋκπνξα ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Κξηηηθά ζηελ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ηηκνιφγεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ Ζ θαζνξηζηηθά επηξξνά ηνπ εηζνδάκαηνο ΑπμεκΫλε αλϊγθε ρξεκαηνδφηεζεο ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο, νηθνδφκεζε εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξϋο, πηζηνπνέεζε Δπηινγά ηεο θαηϊιιειεο κεζφδνπ απνηέκεζεο γηα θϊζε πεξηβαιινληηθφ ζηνηρεέν ά πεξηβαιινληηθά κεηαβνιά ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

6 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ γέλεηαη κε ηε κϋζνδν ηεο βηβιηνγξαθηθάο αλαζθφπεζεο. Αθνχ νξηζηνχλ νη Ϋλλνηεο ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο, ηεο ζπλνιηθάο νηθνλνκηθάο αμέαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ παξνπζηϊδνληαη θαη αλαιχνληαη νη επϋιηθηνη κεραληζκνέ ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, κεηαμχ Ϊιισλ κεραληζκψλ εζσηεξέθεπζεο ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο. Αλαιχνληαη θαη ζρνιηϊδνληαη αθνχ εληαρζνχλ ζε επξχηεξεο θαηεγνξέεο, ε κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο, θαη νη παξαιιαγϋο ηεο, ε κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο απνθπγάο ά αληηθαηϊζηαζεο ά απνθαηϊζηαζεο θαη εμεγνχληαη νη επηκϋξνπο δηαθνξϋο ηνπο, ε κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο επθαηξέαο, ε κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο, ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο, ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο θαη ε κϋζνδνο ηεο κεηαθνξϊο νθϋινπο. Ζ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ ηνπνζεηεέηαη ζην πιαέζην ηνπ ζχγρξνλνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβϊιινληνο θαη ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο θαη αλαιχνληαη νη επηπηψζεηο ηεο παξνχζαο θϊζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζηηο βαζηθϋο παξαδνρϋο ησλ κεζφδσλ νηθνλνκηθάο απνηέκεζεο, παξνπζηϊδεηαη επέζεο αλαιπηηθϊ ην ζρϋδην ηνπ Π.Γ. γηα ηελ Πεξηβαιινληηθά Δπζχλε. Ζ κειϋηε πεξέπησζεο, παξνπζηϊδεη ηελ απνθαηϊζηαζε Υψξνπ ΑλεμΫιεγθηεο ΓηΪζεζεο ΑπνξξηκκΪησλ, αθνχ εμεηϊδεηαη ην γεληθφηεξν πιαέζην θαη ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηηο απνθαηαζηϊζεηο ΥΑΓΑ ζηε ρψξα. Σν αξρηθφ θαη ηα ελδηϊκεζα ζηϊδηα ζηηο πεξηζζφηεξεο κεζφδνπο απνηέκεζεο πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ, απνθηϊ κεγαιχηεξε βαξχηεηα, αθνχ Ϋρεη κεγαιχηεξε δηαρξνληθά αμέα θαη βνεζϊ ζηελ θαηαλφεζε ησλ θαηλνκϋλσλ θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο. Ζ θαηαλνκάο ηνπ εηζνδάκαηνο επεξεϊδεη ηα απνηειϋζκαηα ησλ κεζφδσλ απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ. Πξνηεέλνληαη κϋηξα αλαθαηεχζπλζεο ησλ επελδχζεσλ γηα ηελ ζηάξημε ηεο βηψζηκάο αλϊπηπμε θαη ηελ νηθνδφκεζε θιέκαηνο εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξϋο 6

7 ABSTRACT The economic valuation of environmental assets is conducted on a literature review base. Having defined the concepts of external costs and the total economic value of environmental assets, the flexible mechanisms of the Kyoto Protocol, is presented and analyzed, among other mechanisms which internalize external costs. The method of production costs and its variations, the method of cost avoidance or replacement or restoration, the opportunity cost method, the method of travel costs, the hedonic pricing method, the contingent valuation method and the method of benefits transfer, are analyzed and commented after their classification in broader categories. In additions their differences are explained. The economic valuation of environmental assets is placed in the context of the modern economic environment and sustainable development. The effects of this phase of the economic cycle in the basic assumptions of economic valuation methods are analyzed; the Environmental Liability draft is also presented analytically. The case study presents the restoration of an uncontrolled waste disposal site, after considering the overall framework and strategic planning for UWDS restorations in the country. The initial and intermediate stages in most valuation methods of environmental assets, is gaining significance, having greater value overtime and helps in understanding the phenomena and their consequences. The distribution of income affects the results of the valuation methods of environmental assets. Measures are proposed to redirect investment in order to support sustainable development and to build confidence in markets 7

8 ΔΗΑΓΧΓΖ θνπφο Ζ παξνπζέαζε ησλ κεζφδσλ νηθνλνκηθάο απνηέκεζεο πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ ζην ζεσξεηηθφ πιαέζην ηεο Οηθνλνκηθάο ηνπ ΠεξηβΪιινληνο θαη ηεο Βηψζηκεο αλϊπηπμεο, ζε πεξένδν χθεζεο. ηφρνο Ζ δηεξεχλεζε ηεο επηξξνάο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζένπ, ησλ δηεζλψλ εκπνξηθψλ ζρϋζεσλ θαη ηεο νηθνλνκηθάο θξέζεο ζηελ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ θαη ε δηαηχπσζε νινθιεξσκϋλεο πξφηαζεο αληηκεηψπηζεο ησλ αλεπαξθεηψλ ησλ κεζφδσλ νηθνλνκηθάο απνηέκεζεο. ΜΫζα Βηβιηνγξαθηθά Έξεπλα θαη ΜειΫηε Πεξέπησζεο Μεζνδνινγέα Δπαγσγηθά θαη ζπλζεηηθά κϋζνδνο Τπφζεζε Δξγαζέαο Ζ ηηκνιφγεζε ηεο ειεχζεξεο αγνξϊο δεκηνπξγεέ κηα ζεηξϊ απφ ζηξεβιψζεηο: 1. Πξντφληα πνπ παξϊγνληαη ρηιηϊδεο ρηιηφκεηξα καθξηϊ απφ ηα ζεκεέα θαηαλϊισζεο λα εέλαη θζελφηεξα θαη πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθϊ απφ ηα εγρψξηα πξντφληα 2. Οη ηηκϋο ησλ πξντφλησλ δελ Ϋρνπλ Ϊκεζε ζρϋζε κε ηελ πνηφηεηα θαη ηηο πξνδηαγξαθϋο ηνπο, νχηε κε ην θφζηνο παξαγσγάο ηνπο 3. φιεο ηηο αγνξϋο θπθινθνξνχλ, «ηνμηθϊ» νκφινγα, αθαηϊιιεια ηξφθηκα, επηθέλδπλα γηα ηελ πγεηϊ θαη νη παξαγσγνέ ηνπο απνθνκέδνπλ θϋξδε παξαπιαλψληαο θαη εμαπαηψληαο ηνπο θαηαλαισηϋο πνπ εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ κηα ηηκά γηα ζπγθεθξηκϋλε πνηφηεηα θαη 8

9 φρη γηα απηά πνπ πξαγκαηηθϊ αγνξϊδνπλ. Ο δαλεηζκφο ηνπ επηζϋηνπ «ηνμηθϊ», απφ ηελ επηζηάκε ηνπ πεξηβϊιινληνο γηα ην ραξαθηεξηζκφ ησλ νκνιφγσλ, ζεσξεέηαη ηδηαέηεξα επηηπρεκϋλνο δηφηη φπσο ππνζηεξέδεηαη παξαθϊησ απαηηεέηαη αλϊινγνο ρεηξηζκφο ησλ «ηνμηθψλ» νκνιφγσλ πξηλ ηελ αζθαιά ηνπο δηϊζεζε ζηηο αγνξϋο, κε ην ρεηξηζκφ ησλ «ηνμηθψλ απνβιάησλ» πξηλ ηε δηϊζεζά ηνπο ζην πεξηβϊιινλ. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ε πξνζϋγγηζε πξϋπεη λα βαζέδεηαη ζε κέα αλϊιπζε ηνπ θχθινπ δσάο ηνπ πξντφληνο, ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ θαη αληηζηνέρηζε ηνπ αλαινγνχληνο θηλδχλνπ. 4. ΔΪλ ε αξρά «ν ξππαέλσλ πιεξψλεη» εέρε εθαξκνζηεέ θαη αλαιφγηα ζηελ νηθνλνκέα, ζα εέρακε απνθχγεη ηελ χθεζε ηελ νπνέα δηαλχνπκε. Οη παξαγσγνέ «θηλδχλνπ», ξχπαλζεο, Ϋρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα κεηαπσινχλ ηνλ «θέλδπλν» ζε ηηκά πνπ πξνζδηνξέδεη ε αγνξϊ, εθηηκψληαο ην πξνζδνθψκελν θϋξδνο απφ ηε ζπλερά κεηαπψιεζε θαη ζπζθνηέδνληαο ηελ πξαγκαηηθά ζχζηαζε ηνπ αγνξαδφκελνπ πξντφληνο. Ζ πξφηαζε δηϋμνδνο απφ ηελ θξέζε, βαζέδεηαη ζηελ Ϋλλνηα ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμάο, ζε δηεζλϋο πεξηβϊιινλ. Πεξηβαιινληηθά επζχλε, θνηλσληθά επζχλε, νηθνλνκηθά επζχλε. Ζ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο, ε θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δηϊζηαζε ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο αληηκεησπέδνληαη εληαέα ζην πιαέζην ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ, ρσξέο ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ζϋηνπλ νη κϋρξη ηψξα δηαθξαηηθϋο ζπκθσλέεο θαη ε πεξηνξηζκϋλε ζηα εζληθϊ φξηα δηθαηνδνζέα. Σα πξντφληα θαη νη ππεξεζέεο πνπ πηζηνπνηνχληαη κε ην Δπξσπατθφ Οηθνινγηθφ άκα Eco-label, πξνηεέλεηαη λα απμεζνχλ θαη ε δηαδηθαζέα λα επεθηαζεέ ψζηε λα θαιχπηεη θαη ην θνηλσληθφ θφζηνο. Με αλϊινγε δηαδηθαζέα κε ην Δπξσπατθφ Οηθνινγηθφ άκα, Eco-label, ζα κπνξνχζε λα ζεζπηζηεέ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ άκα, Socio-label. 9

10 Σν Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ άκα, Socio-label, ζα πηζηνπνηεέ πξντφληα θαη ππεξεζέεο, ηα νπνέα παξϊγνληαη ζ φια ηα ζηϊδηα ηνπ θχθινπ δσάο ηνπο, ζχκθσλα κε κέα ζεηξϊ απφ θξηηάξηα: 1. Καηαβνιά ηνπιϊρηζηνλ ηνπ βαζηθνχ κηζζνχ πνπ ηζρχεη ζηε ρψξα παξαγσγάο θαη ζε πεξέπησζε πνπ δελ Ϋρεη θαζνξηζηεέ, ζα νξέδεηαη απφ ηελ αξρά πηζηνπνέεζεο ζε χςνο ηϋηνην πνπ ζα εμαζθαιέδεη ηελ αμηνπξεπά δηαβέσζε ησλ εξγαδνκϋλσλ. 2. Καηαβνιά επαξθψλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ. 3. Δθαξκνγά πνιηηηθψλ έζσλ επθαηξηψλ. 4. ΔμαζθΪιηζε θαιψλ ζπλζεθψλ εξγαζέαο, σξαξένπ θηι. Γηα ηελ απνθαηϊζηαζε ηεο εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξϋο κφλν ηα πξντφληα πνπ ζα εέλαη εθνδηαζκϋλα κε ην Δπξσπατθφ Οηθνινγηθφ άκα, Eco-label θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ άκα, Socio-label ζα κπνξνχζαλ λα δηαθηλνχληαη ειεχζεξα ζηελ επξσπατθά αγνξϊ, ελψ ζηα ππφινηπα πξντφληα θαη ππεξεζέεο ζα επηβϊιινληαη δαζκνέ γηα ηελ πξνζηαζέα ηεο εγρψξηαο παξαγσγάο. Σα πξντφληα θαη νη ππεξεζέεο πνπ Ϋρνπλ πηζηνπνηεζεέ γηα ην Ϋλα απφ ηα δχν ζάκαηα ζα Ϋρνπλ θϊπνηα Ϋθπησζε ζηνπο δαζκνχο φπσο επέζεο θαη ηα πξντφληα πνπ πιεξνχλ θϊπνην Ϊιιν ζχζηεκα (ιηγφηεξν απζηεξφ) πηζηνπνέεζεο ηεο θνηλσληθάο θαη πεξηβαιινληηθάο επζχλεο σο αλαγλψξηζε ηεο πξνζπϊζεηαο ηνπο θαη πεξαηηϋξσ ελζϊξξπλζά ηνπο γηα ηελ πηνζϋηεζε ηνπ πξνηεηλφκελνπ ζπζηάκαηνο, Δπξσπατθνχ Οηθνινγηθνχ θαη Κνηλσληθνχ άκαηνο. Έλα ηϋηνην εγρεέξεκα γηα λα εέλαη απνηειεζκαηηθφ ζα πξϋπεη λα εθαξκφδεηαη ζε κέα αγνξϊ κεγϋζνπο ηνπιϊρηζηνλ φζν ε Δπξσπατθά Έλσζε. ΗδαληθΪ, ζα άηαλ πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθφ ηφζν γηα ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο φζν θαη γηα ηελ ππνζηάξημε ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο, εθφζνλ ην εθϊξκνδαλ φιεο νη ρψξεο πνπ Ϋρνπλ ππνγξϊςεη ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην. Με ην πξνηεηλφκελν κνληϋιν δελ επηβϊιινληαη δαζκνέ ζε πξντφληα πνπ πξνϋξρνληαη απφ θϊπνηα ρψξα, αλϊινγα κε ηηο ζρεηηθϋο δηαθξαηηθϋο ζπκθσλέεο νχηε ζχκθσλα κε ηηο κϋρξη ηψξα απνθϊζεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξένπ. ΑιιΪ ζε κέα εληειψο δηαθνξεηηθά βϊζε, γηα ηελ νπνέα φκσο απαηηνχληαη λϋεο δηεζλεέο ζπκθσλέεο. Οη δαζκνέ ζα απνηεινχλ 10

11 εζσηεξέθεπζε ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο πξντφλησλ πνπ επηβαξχλνπλ ην πεξηβϊιινλ, αιιϊ θαη πξντφλησλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη ππεξβνιηθϊ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο ρψξαο παξαγσγάο θαη ηελ Ϋιιεηςε ζεζκνζεηεκϋλεο θνηλσληθάο πξνζηαζέαο. Οη δηαδηθαζέεο παξαγσγάο πνπ ζπλεπϊγνληαη πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά επηβϊξπλζε, απνηεινχλ Ϋλα απφ ηα γελεζηνπξγϊ αέηηα ησλ θπκϊησλ κεηαλϊζηεπζεο πνπ πηϋδνπλ ηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, πξνθαιψληαο ζε απηϋο κέα ζεηξϊ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκϊησλ. Ζ ελέζρπζε ηεο βηψζηκεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο, πηζηνπνηεκϋλσλ νηθνινγηθϊ θαη θνηλσληθϊ πξντφλησλ, κε πιάξε ειεπζεξέα δηαθέλεζεο θαη αδαζκνιφγεηε θπθινθνξέα, πξνσζεέ ηε δηαθϊλεηα, ηηο παξαγσγηθϋο επελδχζεηο θαη ηελ επϋθηαζε ηεο νηθνλνκέαο ζε πγηεέο θαη ζηαζεξϋο βϊζεηο. Ζ επηρεηξεκαηνινγέα πνπ αλαθϋξεηαη ζηνλ απνθιεηζκφ απφ ηελ αγνξϊ εξγαζέαο ελφο πνζνζηνχ εξγαδνκϋλσλ, ιφγσ θαζνξηζκνχ ειϊρηζηνπ κηζζνχ, κπνξεέ λα απαληεζεέ κε ην ζθεπηηθφ φηη ε παξαγσγά πηζηνπνηεκϋλσλ πξντφλησλ κε απμεκϋλεο δπλαηφηεηεο εμαγσγάο δελ κπνξεέ λα απνηειϋζεη ην ζχλνιν ηεο παξαγσγάο κέαο ρψξαο, επνκϋλσο νη εξγαδφκελνη πνπ δελ θαηαθϋξλνπλ λα εμαζθαιέζνπλ κέα ζϋζε κε ηθαλνπνηεηηθφ κηζζφ θαη πιάξε θνηλσληθά αζθϊιηζε ζηελ παξαγσγά πηζηνπνηεκϋλσλ πξντφλησλ, ζα κπνξνχλ λα απαζρνινχληαη ζε παξαγσγηθϋο δηαδηθαζέεο πνπ δελ Ϋρνπλ αθφκε πηζηνπνηεζεέ. Χζηφζν ηα θέλεηξα γηα ηηο πεξηζζφηεξεο επηρεηξάζεηο λα πηζηνπνηεζνχλ ζα απμϊλνληαη, θαζψο ζα επηδηψθνπλ ηελ εηζαγσγά ηνπο ζηηο αλεπηπγκϋλεο αγνξϋο, αιιϊ θαη επεηδά ε εγρψξηα δάηεζε ζα γέλεηαη πεξηζζφηεξν απαηηεηηθά, αθελφο γηαηέ ζα απμϊλεηαη ην δηαζϋζηκν εηζφδεκα θαη αθεηϋξνπ γηαηέ ν αληαγσληζκφο κε ηα πηζηνπνηεκϋλα πξντφληα ζα απμϊλεη ηηο απαηηάζεηο πνηφηεηαο. ΑζΫκηηνο αληαγσληζκφο δεκηνπξγεέηαη φηαλ δελ ππϊξρεη δηαθϊλεηα ζρεηηθϊ κε ην πεξηβαιινληηθφ θαη θνηλσληθφ θφζηνο ηεο δηαδηθαζέαο παξαγσγάο θαη ηηο πνηνηηθϋο πξνδηαγξαθϋο ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο. Ζ θαιά πιεξνθφξεζε βνεζϊεη ηηο αγνξϋο λα θαηαλϋκνπλ ηνπο πφξνπο θαιχηεξα. Ζ θαιά πιεξνθφξεζε πεξηιακβϊλεη ηελ πεξηγξαθά ηεο πνηφηεηαο 11

12 ηνπ πξντφληνο, ησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ ηεο δηαδηθαζέαο παξαγσγάο ηνπ θαη ηεο δηαδηθαζέαο δηϊζεζεο ησλ παξαπξντφλησλ θαη ησλ απνξξηκκϊησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ρξάζε ηνπ. Ζ θαηαλνκά πφξσλ, γηα ηελ κεγηζηνπνέεζε ηεο θνηλσληθάο επεκεξέαο πνπ απνξξϋεη απφ ηε ρξάζε ησλ πφξσλ, απνηειεέ ην αληηθεέκελν ηεο νηθνλνκηθάο επηζηάκεο. Σηο ηειεπηαέεο δεθαεηέεο επηθξϊηεζε ε Ϊπνςε φηη ε νηθνλνκηθά αμέα ελφο πξντφληνο, γηα ην νπνέν ππϊξρεη αγνξϊ, θαζνξέδεηαη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν, κϋζσ ηνπ κεραληζκνχ ηεο πξνζθνξϊο θαη ηεο δάηεζεο. Γηα ην ιφγν απηφ δφζεθε απεξηφξηζηε ειεπζεξέα ζηηο αγνξϋο θαη πεξηνξέζηεθε ζεκαληηθϊ ν ξφινο ησλ ειεγθηηθψλ θαη επνπηηθψλ αξρψλ. Ζ παξνχζα νηθνλνκηθά θξέζε καο ππνρξεψλεη λα επαλεμεηϊζνπκε ηηο παξαπϊλσ απφςεηο, λα επαλαθαζνξέζνπκε ην ξφιν ησλ επνπηηθψλ αξρψλ, ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ηεο πηζηνπνέεζεο, γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο απαηηνχκελεο εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξϋο θαη γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δπζκελψλ ζπλεπεηψλ ζην πεξηβϊιινλ θαη ηελ θνηλσλέα. ΓηΪζξσζε Κεθαιαέσλ Ζ νηθνλνκηθά ηνπ πεξηβϊιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ, φπνπ αλαιχνληαη νη Ϋλλνηεο ηνπ Δμσηεξηθνχ Κφζηνπο, ηεο πλνιηθάο νηθνλνκηθάο αμέαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ θαη παξνπζηϊδνληαη νη ΔπΫιηθηνη Μεραληζκνέ ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην. ΜΫζνδνη νηθνλνκηθάο απνηέκεζε πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ, φπνπ παξνπζηϊδνληαη νη κϋζνδνη απνηέκεζεο ησλ αιιαγψλ ζηελ παξαγσγά θαη ην Ϊκεζν θφζηνο, φπσο ε κϋζνδνο ηνπ Κφζηνπο Παξαγσγάο, θαη νη παξαιιαγϋο ηεο, ε κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο Απνθπγάο ά ΑληηθαηΪζηαζεο ά ΑπνθαηΪζηαζεο θαη εμεγνχληαη νη επηκϋξνπο δηαθνξϋο ηνπο, ε κϋζνδνο ηνπ Κφζηνπο Δπθαηξέαο. ΠαξνπζηΪδνληαη επέζεο νη κϋζνδνη απνηέκεζεο πεξηβαιινληηθψλ αλϋζεσλ, φπσο ε κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο, ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο, ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο θαη ε κϋζνδνο ηεο ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο. Ζ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ ζην πιαέζην ηνπ ζχγρξνλνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβϊιινληνο θαη ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο, φπνπ αλαιχνληαη νη επηπηψζεηο ηεο παξνχζαο θϊζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζηηο 12

13 βαζηθϋο παξαδνρϋο ησλ κεζφδσλ νηθνλνκηθάο απνηέκεζεο, νξέδνληαη νη Ϋλλνηεο ησλ πξϊζηλσλ ζϋζεσλ εξγαζέαο, ησλ αμηνπξεπψλ ζϋζεσλ εξγαζέαο, ηεο ζάκαλζεο ηεο βηψζηκεο παξαγσγάο θαη παξνπζηϊδεηαη αλαιπηηθϊ ην ζρϋδην ηνπ Π.Γ. γηα ηελ Πεξηβαιινληηθά Δπζχλε. ΜειΫηε Πεξέπησζεο, παξνπζηϊδεηαη ε απνθαηϊζηαζε Υψξνπ ΑλεμΫιεγθηεο ΓηΪζεζεο ΑπνξξηκκΪησλ, αθνχ εμεηϊδεηαη ην γεληθφηεξν πιαέζην θαη ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηηο απνθαηαζηϊζεηο ΥΑΓΑ ζηε ρψξα. πκπεξϊζκαηα, πεξηιακβϊλεηαη κέα θξηηηθά ζηελ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ηηκνιφγεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ θαη ησλ παξαδνρψλ πνπ ηε δηϋπνπλ. Αλαιχεηαη ε θαζνξηζηηθά επηξξνά ηεο θαηαλνκάο ηνπ εηζνδάκαηνο ζηα απνηειϋζκαηα ησλ κεζφδσλ απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ. Πξνηεέλνληαη κϋηξα αλαδηαλνκάο ηνπ εηζνδάκαηνο γηα ηελ ζηάξημε ηεο βηψζηκάο αλϊπηπμε, πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο πηζηνπνέεζεο γηα ηελ νηθνδφκεζε ηνπ απαξαέηεηνπ θιέκαηνο εκπηζηνζχλεο ζηηο αγνξϋο θαη επηιϋγνληαη θαηϊιιειεο κϋζνδνη απνηέκεζεο γηα θϊζε πεξηβαιινληηθφ ζηνηρεέν ά πεξηβαιινληηθά κεηαβνιά. 13

14 1. ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΣΧΝ ΦΤΗΚΧΝ ΠΟΡΧΝ Ζ νηθνλνκηθά ηνπ πεξηβϊιινληνο εμεηϊδεη ηε ζρϋζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβϊιινληνο κε ηελ νηθνλνκηθά δηαδηθαζέα. ΑξρηθΪ ε νηθνλνκηθά επηζηάκε πεξηϋγξαθε ηελ νηθνλνκηθά δηαδηθαζέα ρσξέο λα ιακβϊλεη ππφςε ην πεξηβϊιινλ, θϊλνληαο ηε ζησπεξά ππφζεζε φηη απνηεινχζε αγαζφ ζε αθζνλέα. Ζ ππφζεζε απηά ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεέ βϊζηκε γηα ηζηνξηθϋο πεξηφδνπο πξηλ ηε βηνκεραληθά επαλϊζηαζε. Καζψο ν πιεζπζκφο ηεο Γάο απμϊλεη θαηϊ 77 εθαηνκκχξηα πεξέπνπ θαηνέθνπο ην ρξφλν, ( ηειεπηαέα επέζθεςε ), ην πεξηβϊιινλ θαζέζηαηαη πφξνο νινϋλα θαη πην ζπϊληνο. Ηδηαέηεξα ην θαζαξφ, ην κε ππνβαζκηζκϋλν, απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο ά ηηο θπζηθϋο θαηαζηξνθϋο, πεξηβϊιινλ ά δηαθνξεηηθϊ ην πεξηβϊιινλ πνπ βξέζθεηαη ζε νηθνινγηθά ηζνξξνπέα ηθαλά λα ππνζηεξέμεη ηε δηαηάξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ηνπ θαη ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Σν πεξηβϊιινλ απνηειεέ επέζεο ην ππφβαζξν γηα ηελ βηνινγηθά χπαξμε θαη εμϋιημε ηνπ αλζξψπηλνπ εέδνπο. Δκθαλέδεηαη σζηφζν αληαγσληζηηθά ζρϋζε κεηαμχ ηνπ πεξηβϊιινληνο σο απνδϋθηε ξχπαλζεο θαη ηεο πξνζηαζέαο ηνπ ψζηε λα ζπλερέζεη λα ππνζηεξέδεη ηελ αλζξψπηλε χπαξμε. Γηαθνξεηηθάο πθάο ζπαληφηεηα εέλαη ε ζπαληφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ, νη νπνένη δηαηέζεληαη σο εηζξνϋο χιεο θαη ελϋξγεηαο ζηελ παξαγσγηθά δηαδηθαζέα. Ζ θαηαλνκά ησλ δηαηηζϋκελσλ πνζνηάησλ θπζηθψλ πφξσλ κεηαμχ αληαγσληζηηθψλ ρξάζεσλ απνηειεέ αληηθεέκελν ηεο νηθνλνκέαο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. 14

15 ράκα 1. Μέα απιά ζπλϊξηεζε παξαγσγάο κε ηελ Πνηφηεηα ΠεξηβΪιινληνο Πεγά: Stern Review 2006 Παξαγφκελν απνηϋιεζκα ΚεθΪιαην (π.ρ. θηέξηα, εμνπιηζκφο) Δξγαζέα Πνηφηεηα πεξηβϊιινληνο Y (t) = F(K,L,E) Όπου Y είναι το παραγόμενο αποτέλεςμα τησ οικονομίασ το χρόνο t θαη εέλαη ζπλϊξηεζε του κεφαλαίου K, ηεο εξγαζέαο L θαη ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβϊιινληνο E, νη νπνένη ζπλνιηθϊ απνηεινχλ ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο. Έηζη ιακβϊλεηαη ππφςε ε πνηφηεηα ηνπ πεξηβϊιινληνο, σο ζηνηρεέν θπζηθνχ θεθαιαένπ πνπ παξϋρεη κέα ζεηξϊ ππεξεζηψλ ζηηο νπνέεο ζηεξέδεηαη ην παξαγφκελν πξντφλ. χκθσλα κε ηελ παξαπϊλσ απιά ζεσξεηηθά δνκά, ε Ϋθζεζε Stern Review 2006, εθηηκϊ φηη εϊλ νη θαζαξϋο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθάο αιιαγάο εέλαη αξλεηηθϋο θαη θαηϊ ζπλϋπεηα αλ ε πνηφηεηα ηνπ πεξηβϊιινληνο κεησζεέ, ζα κεησζεέ θαη ην παξαγφκελν πξντφλ, κε δεδνκϋλν ην θεθϊιαην θαη ηελ εξγαζέα, επεηδά ην παξαγφκελν πξντφλ εμαξηϊηαη απφ θνηλνχ θαη απφ ηνπο ηξεέο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο. ΠξαθηηθΪ, εέηε ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ θεθαιαένπ θαη ε εξγαζέα κεηψλνληαη Ϊκεζα, εέηε Ϋλα κϋξνο ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο, ζε δεδνκϋλν ρξφλν, θαηαζηξϋθεηαη κϋζα ζηνλ έδην ρξφλν εμ αέηηαο ηεο θιηκαηηθάο αιιαγάο, γηα παξϊδεηγκα απφ θϊπνην αθξαέν θαηξηθφ θαηλφκελν. Σν αληέζεην 15

16 εέλαη επέζεο ζσζηφ, εϊλ ε θιηκαηηθά επηθϋξεη θαζαξϊ νθϋιε θαη θαηϊ ζπλϋπεηα απμάζεη ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβϊιινληνο. Ζ ιάςε κϋηξσλ αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθάο αιιαγάο ζα κεηψζεη ηηο απψιεηεο ζηελ πεξηβαιινληηθά πνηφηεηα ά ζα ηελ εληζρχζεη, αιιϊ ζα Ϋρεη θϊπνην θφζηνο, ζε ζρϋζε κε Ϋλαλ θφζκν ρσξέο ην πξφβιεκα ηεο θιηκαηηθάο αιιαγάο. ε απηά ηελ πεξέπησζε, ην θφζηνο επθαηξέαο ηεο ιάςεο κϋηξσλ εέλαη απψιεηεο ζηελ θαηαλϊισζε ά ζηηο επελδχζεηο, νη νπνέεο εθηξϋπνληαη απφ ην λα πξνζηεζνχλ ζην θεθϊιαην. Ζ επηηπρεκϋλε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε εμαξηϊηαη απφ ηελ νξζνινγηθά ρξάζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη απφ ηε κεέσζε φζν εέλαη δπλαηφλ ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ησλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκϊησλ, κε ζηφρν ηε κεγηζηνπνέεζε ηεο ζπλνιηθάο επεκεξέαο, πνπ απνξξϋεη απφ ηε ρξάζε ηνπ πεξηβϊιινληνο γηα ηελ επέηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηνπ πξνγξϊκκαηνο ζπλ ηελ επεκεξέα πνπ απνξξϋεη απφ ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο. Ζ επεκεξέα πνπ ζπλδϋεηαη κε ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο εέλαη ζεκαληηθφ λα εθηηκεζεέ ζε ρξεκαηηθϋο κνλϊδεο ψζηε λα θαζέζηαηαη κεηξάζηκν θαη ζπγθξέζηκν κϋγεζνο κε ηελ επεκεξέα πνπ απνθϋξνπλ ηα ππφ εμϋηαζε θϊζε θνξϊ Ϋξγα ά πξνγξϊκκαηα ά γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ ά πξνηϊζεσλ, αιιϊ θαη γηα ηελ νξζνινγηθά εθηέκεζε ηεο «κεδεληθάο ιχζεο», δειαδά λα κελ γέλεη θακέα νηθνλνκηθά δξαζηεξηφηεηα κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο. 1.1 Δμσηεξηθφ Κφζηνο Χο εμσηεξηθφ θφζηνο ά εζσηεξηθφηεηα (externality), φπσο νξέδεηαη ζηελ Ϋθζεζε ExternE (2005) ηεο Γεληθάο Γηεχζπλζεο Έξεπλαο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο, εέλαη νη επηπηψζεηο πνπ Ϋρνπλ νη νηθνλνκηθϋο δξαζηεξηφηεηεο κηαο νκϊδαο αηφκσλ ζε κέα Ϊιιε νκϊδα αηφκσλ, φηαλ νη επηπηψζεηο απηϋο δελ ππνινγέδνληαη θαη δελ απνδεκηψλνληαη απφ ηελ πξψηε νκϊδα. Γηα παξϊδεηγκα, Ϋλαο ζηαζκφο παξαγσγάο ειεθηξηθάο ελϋξγεηαο πνπ εθπϋκπεη SO 2, ζηελ αηκφζθαηξα, πξνθαιψληαο βιϊβεο ζηα θηέξηα ά ζηελ πγεέα ησλ αλζξψπσλ, επηβϊιιεη Ϋλα εμσηεξηθφ θφζηνο. Καη απηφ γαηέ νη επηπηψζεηο ζηνπο ηδηνθηάηεο ησλ θηηξέσλ ά ζε εθεέλνπο πνπ ππνθϋξνπλ απφ ηηο βιϊβεο ζηελ πγεέα ηνπο, δελ ιακβϊλνληαη ππφςε απφ ηνλ παξαγσγφ ηεο ειεθηξηθάο ελϋξγεηαο, φηαλ 16

17 απνθαζέδεη γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνθαινχλ βιϊβεο. ε απηφ ην παξϊδεηγκα ην πεξηβαιινληηθφ θφζηνο εέλαη «εμσηεξηθφ» γηαηέ παξϊ ηηο επηπηψζεηο πνπ Ϋρεη ζηα κϋιε ηεο θνηλσλέαο, ν ηδηνθηάηεο ηεο εγθαηϊζηαζεο παξαγσγάο ελϋξγεηαο δελ ην ππνινγέδεη φηαλ ιακβϊλεη απνθϊζεηο. Ζ εμσηεξηθφηεηα κπνξεέ λα νξηζηεέ επέζεο σο ην θφζηνο ά ην φθεινο πνπ απνθνκέδεη παξϊγνληαο ν νπνένο δελ ιακβϊλεη κϋξνο ζηελ ζπλαιιαγά, ζχκθσλα κε ηνπο Price R. et al (2007), θαηϊ ζπλϋπεηα ε παξνπζέα ηεο νδεγεέ ζε θαηαλνκά πφξσλ πνπ δηαθϋξεη απφ ηελ βϋιηηζηε. Σν εμσηεξηθφ θφζηνο αληηκεησπέδεηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ιφγσ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζένπ ην νπνέν δελ θαζνξέδεη ηδηνθηεζηαθϊ δηθαηψκαηα ά δηθαηψκαηα δηαπξαγκαηεχζηκα ζηηο αγνξϋο γηα απηϋο ηηο πεξηβαιινληηθϋο επηπηψζεηο. Χζηφζν, παξϊ ηηο αληηθεηκεληθϋο δπζθνιέεο ιφγσ: ηεο θχζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, ησλ δπζθνιηψλ ηεο νηθνλνκηθάο απνηέκεζε ηεο πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο, ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκϊησλ, ά ησλ δηθαησκϊησλ ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ Ϋρνπλ γέλεη πϊξα πνιιϋο πξνζπϊζεηεο «εζσηεξέθεπζεο» ηνπ εμσηεξηθνχ κϋζσ πξνγξακκϊησλ Πιεξσκψλ γηα ΠεξηβαιινληηθΫο Τπεξεζέεο (Payments for Environmental Services), Pagiola S, World Bank (2006), θαη πξνγξϊκκαηα πέζησζεο εκπνξεχζηκσλ δηθαησκϊησλ κηθξφηεξεο θιέκαθαο, φπσο γηα παξϊδεηγκα, γηα ηε δεκηνπξγέα θηλάηξσλ ζηνπο δηαρεηξηζηϋο γεο ζε ζπγθεθξηκϋλε ιεθϊλε απνξξνάο, (Connor J. etal, 2008) λα εθαξκφζνπλ πξαθηηθϋο πνπ ζπληεινχλ ζηελ επαλαθφξηηζε ηνπ ππφγεηνπ πδξνθνξϋα γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αιαηφηεηαο ηνπ εδϊθνπο θαη ησλ θαηϊληη πνηακψλ. ην ράκα 2, παξνπζηϊδεηαη ν θχθινο ησλ ππφγεησλ πδϊησλ θαη ε ζρϋζε ηεο δηαρεέξηζε ηεο γεο κε ηελ αχμεζε ηεο αιαηφηεηαο ζηελ πεξηνρά. 17

18 ράκα 2: Τδξνινγηθφο θχθινο ππφγεησλ πδϊησλ αλαηξνθνδφηεζε, απφξξηςε θαη αιαηφηεηα Πεγά: Victorian Resources Online, 18

19 ΠξνζπΪζεηα εζσηεξέθεπζεο ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο γέλεηαη επέζεο κϋζσ δεκηνπξγέαο αγνξψλ, κϋζσ ησλ επϋιηθησλ κεραληζκψλ πνπ πξνβιϋπνληαη ζην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην θαη πεξηγξϊθνληαη ζηελ επέζεκε ηζηνζειέδα ηεο χκβαζεο Πιαέζην ησλ ΖλσκΫλσλ Δζλψλ γηα ηελ Κιηκαηηθά Αιιαγά : 1.2 ΔπΫιηθηνη Μεραληζκνέ ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην Δκπνξέα ΓηθαησκΪησλ Ρχπσλ Ζ εκπνξέα δηθαησκϊησλ εθπνκπψλ, φπσο νξέδεηαη ζην Ϊξζξν 17 ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, επηηξϋπεη ζηηο ρψξεο πνπ Ϋρνπλ κνλϊδεο εθπνκπάο γηα αληαιιαγά - επηηξεπφκελεο εθπνκπϋο, αιιϊ δελ ηηο ρξεζηκνπνηνχλ, λα πσινχλ απηά ηελ πιενλϊδνπζα παξαγσγηθά ηθαλφηεηα ζε ρψξεο πνπ εέλαη πϊλσ απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Έηζη, Ϋλα λϋν εκπφξεπκα δεκηνπξγάζεθε κε ηε κνξθά κνλϊδσλ κεέσζεο εθπνκπψλ (κνλϊδσλ απνκϊθξπλζεο κε βϊζε ηε ρξάζε γεο (RMU) ά επηθπξσκϋλεο κεηψζεηο εθπνκπψλαπφ ηνλ ΗαλνπΪξην ηνπ 2005 Ϋρεη μεθηλάζεη επέζεκα ε εθαξκνγά ηνπ Δπξσπατθνχ πζηάκαηνο Δκπνξέαο ΓηθαησκΪησλ Δθπνκπψλ (ΔΓΔ), ά European Union- Emission Trading System (EU-ETS) θαη αληέζηνηρα ε εκπνξέα δηθαησκϊησλ δηνμεηδένπ ηνπ Ϊλζξαθα (Ϋλα δηθαέσκα αληηζηνηρεέ κε Ϋλα ηφλν CO 2 ) ζε κεγϊιεο ρξεκαηηζηεξηαθϋο αγνξϋο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο. Πεξηζζφηεξα ζηνηρεέα ζρεηηθϊ κε ηηο ηηκϋο ζηελ «αγνξϊ Ϊλζξαθα» θαη ηνπο ηξφπνπο πξαγκαηνπνέεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ ππϊξρνπλ δηαζϋζηκα ζηηο ΔλεκεξσηηθΫο ΔθζΫζεηο γηα ηελ ΔμΫιημε θαη ηελ Δκπνξέα Ρχπσλ ηεο Δηαηξέαο Πεξηβαιινληηθψλ Μειεηψλ, (2006) Σν ΔΓΔ (EU-ETS) εέλαη Ϋλα ζχζηεκα «αλψηαηνπ νξένπ θαη εκπνξένπ» (cap and trade), ςφμφωνα με τουσ αξηδεηϊθεο Δ. et al, (2008), ην νπνέν απνηειεέ ηκάκα ηεο ζηξαηεγηθάο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο εθπιάξσζεο ησλ δεζκεχζεψλ ηεο γηα κεέσζε ησλ εθπνκπψλ θαηϊ 8% ηελ πεξένδν ζε ζρϋζε κε ηα επέπεδα ηνπ Σα Ϋζνδα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ΔΓΔ ζα δηαηεζνχλ ζηα θξϊηε κϋιε θαη αλακϋλεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα βνεζάζνπλ ηελ ΔΔ λα πξνζαξκνζηεέ ζε κηα νηθνλνκέα θηιηθά πξνο ην πεξηβϊιινλ, ζηεξέδνληαο ηελ θαηλνηνκέα ζε ηνκεέο 19

20 φπσο νη αλαλεψζηκεο πεγϋο ελϋξγεηαο, ε δϋζκεπζε θαη απνζάθεπζε Ϊλζξαθα θαη ε Έξεπλα θαη ε ΑλΪπηπμε, Δπξσπατθά Δπηηξνπά (2008). Θα κπνξϋζνπκε λα κεηψζνπκε ηελ εμϊξηεζά καο απφ πεηξϋιαην θαη θπζηθφ αϋξην απφ εμσηεξηθϋο πεγϋο, λα δηαζϋηνπκε κέα ηζρπξφηεξε ζπληζηψζα ελϋξγεηαο απφ αλαλεψζηκνπο πφξνπο θαη λα απμάζνπκε ηελ αζθϊιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. ΜΫξνο ησλ εζφδσλ ζα δηαηεζεέ επέζεο γηα λα βνεζάζεη ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο λα πξνζαξκνζηνχλ ζηελ θιηκαηηθά αιιαγά. Ζ Δπηηξνπά εθηηκϊ φηη ηα Ϋζνδα απφ ηνπο πιεηζηεξηαζκνχο κπνξεέ λα αλϋιζνπλ ζε 50 δηζεθαηνκκχξηα επξψ εηεζέσο Ϋσο ην ην ηϋηαξην Ϋηνο ιεηηνπξγέαο ηνπ, ην ζχζηεκα θαιχπηεη πεξέ ηηο βηνκεραληθϋο κνλϊδεο ζε φιν ην ρψξν ηεο ΔΔ - ζπκπεξηιακβαλνκϋλσλ ζηαζκψλ ειεθηξνπαξαγσγάο, δηπιηζηεξέσλ πεηξειαένπ θαη ραιπβνπξγεέσλ - νη νπνέεο επζχλνληαη γηα ην άκηζπ ζρεδφλ ησλ εθπνκπψλ CO 2 ηεο ΔΔ. ην πιαέζην ηνπ λϋνπ ζπζηάκαηνο, ην νπνέν ζα πεξηιϊβεη πεξηζζφηεξα αϋξηα ζεξκνθεπένπ (επέ ηνπ παξφληνο ην ζχζηεκα αθνξϊ κφλν ην CO 2 ), ζα θαιχπηεηαη απφ ην ΔΓΔ πνζνζηφ Ϊλσ ηνπ 40% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ Κνηλά Δθαξκνγά (ΚΔ) Ο κεραληζκφο Κνηλάο Δθαξκνγάο (Joint Implementation-JI), πνπ νξέδεηαη ζην Ϊξζξν 6 ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, επηηξϋπεη ζε κηα ρψξα κε ππνρξϋσζε κεέσζεο ά πεξηνξηζκνχ εθπνκπψλ βϊζεη ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην (ΠαξΪξηεκα Β κϋξνο) λα εθαξκφζεη πξφγξακκα κεέσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξέσλ ζεξκνθεπένπ ά Ϋλα πξφγξακκα πνπ επηηαρχλεη ηελ απνξξφθεζε εθπνκπψλ αεξέσλ ζεξκνθεπένπ ζην Ϋδαθνο κέαο Ϊιιεο ρψξαο θαη λα ζπλππνινγέζεη ηηο πξνθχπηνπζεο ΜνλΪδεο Μεέσζεο Δθπνκπψλ (Reduction Units, ERUs) πξνο δηθφ ηεο φθεινο, πξνθεηκϋλνπ λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο Ζ Κνηλά εθαξκνγά πξνζθϋξεη Ϋλα επϋιηθην θαη απνδνηηθφ κϋζν γηα πξνψζεζε Ϋξγσλ κεέσζεο εθπνκπψλ κε αληέζηνηρε πέζησζε δηθαησκϊησλ ζηηο δχν ρψξεο, Γεσξγνπνχινπ Δ.(2005), θαη δηεπθνιχλεη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ εθπιάξσζε κϋξνπο ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ Κηφην, ελψ ηα νθϋιε γηα ηηο ρψξεο ππνδνράο πεξηιακβϊλνπλ κεηαθνξϊ μϋλσλ επελδχζεσλ θαη ηερλνινγέαο. 20

21 1.2.3 Μεραληζκνχ θαζαξάο αλϊπηπμεο (ΜΚΑ) Ο κεραληζκφο θαζαξάο αλϊπηπμεο (ΜΚΑ), πνπ νξέδεηαη ζην Ϊξζξν 12 ηνπ πξσηνθφιινπ, επηηξϋπεη ζε κηα ρψξα κε δϋζκεπζε κεέσζεο ησλ εθπνκπψλ ά δϋζκεπζε πεξηνξηζκνχ ησλ εθπνκπψλ βϊζεη ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην (ΠαξΪξηεκα Β κϋξνο) ηελ εθαξκνγά ζρεδέσλ κεέσζεο ησλ εθπνκπψλ ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, φπνπ ην θφζηνο ηεο κεέσζεο ησλ αεξέσλ ηνπ ζεξκνθεπένπ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ Ϋξγνπ εέλαη ζπλάζσο πνιχ ρακειφηεξν, αιιϊ ην αηκνζθαηξηθφ απνηϋιεζκα εέλαη ηζνδχλακν ζε παγθφζκην επέπεδν. Σα ζρϋδηα απηϊ ζπκβϊινπλ ζηε βηψζηκε αλϊπηπμε αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, κε πέζησζε εκπνξεχζηκσλ δηθαησκϊησλ πηζηνπνηεκϋλεο κεέσζεο εθπνκπψλ (CER), ζηε ρψξα-επελδπηά. Σα Ϋξγα ηνπ κεραληζκνχ θαζαξάο αλϊπηπμεο κπνξεέ λα εέλαη κηθξϊ Ϋξγα παξαγσγάο ελϋξγεηαο απφ βηνκϊδα, ά κηθξϊ πδξνειεθηξηθϊ Ϋξγα, αηνιηθϊ πϊξθα, Ϋξγα ειεθηξνδφηεζεο ηεο ππαέζξνπ κε ρξάζε ειηαθψλ ζπιιεθηψλ αιιϊ θαη κεγαιχηεξα Ϋξγα πνπ αθνξνχλ ζηε δηαρεέξηζε πδξνθζνξαλζξϊθσλ HFCs πλνιηθά νηθνλνκηθά αμέα πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ Έλα Ϊιιν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηβαιινληηθάο «εμσηεξηθφηεηαο» εέλαη φηη αλαθϋξεηαη ζε «αθνχζηεο» αξλεηηθϋο επηπηψζεηο, ζε κε πξνγξακκαηηζκϋλεο αλεπηζχκεηεο επηπηψζεηο, νη νπνέεο εέλαη δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ θαη λα κεηξεζνχλ. Οη πεξηβαιινληηθϋο επηπηψζεηο, ζην ρξφλν θαη ζην ρψξν, εέλαη ζπρλϊ δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ, δεκηνπξγψληαο δπζθνιέεο ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζρϋζεο αηηέαο θαη απνηειϋζκαηνο, (World Bank, 1998). Ζ επηινγά ηεο θαηϊιιειεο κεζφδνπ Δθηέκεζεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ν θαηϊιιεινο ρξφλνο Ϋλαξμάο ηεο θαη ηα ζηϊδηα ηεο, ν αξηζκφο θαη ην εέδνο ησλ απαηηνχκελσλ Μειεηψλ Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ε νξηνζϋηεζε ηνπ πεδένπ ηνπο, ε επηινγά ησλ δξϊζεσλ πνπ Ϋρνπλ ζεκαληηθϋο επηπηψζεηο θαη ε πεξαηηϋξσ αλϊιπζά ηνπο, ε πξφβιεςε θαηϊιιεινπ κεραληζκνχ παξαθνινχζεζεο, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ 21

22 θαη ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ, εέλαη ζεκαληηθνέ παξϊγνληεο γηα ηελ αξηηφηεηα ηεο Δθηέκεζεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ φπσο επηζεκαέλεη ν Μαλνχξεο Γ.,(2007). ην έδην Ϊξζξν αλαιχεηαη ε ζπκβνιά ησλ λϋσλ ηερλνινγηψλ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλσλ ησλ δνξπθνξηθψλ εηθφλσλ, ησλ αεξνθσηνγξαθηψλ θαη ηεο ηειεπηζθφπεζεο γηα ηελ δηεξεχλεζε θαη θαηαγξαθά δεηεκϊησλ φπσο ε θαηαγξαθά εθηέκεζε ηεο βιϊζηεζεο, ε εθηέκεζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ε απνηχπσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πδϊησλ, ησλ πθηζηϊκελσλ ρξάζεσλ γεο αιιϊ θαη ε παξαθνινχζεζε εθπνκπψλ ξχπσλ, ζηελ πιεξφηεηα θαη ζηελ αληηθεηκεληθφηεηα ησλ Δθηηκάζεσλ Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ. Χζηφζν εθφζνλ ζηα πιαέζηα ιάςεο απνθϊζεσλ, ά ζχγθξηζεο δηαθνξεηηθψλ ελαιιαθηηθψλ ζελαξέσλ απαηηεέηαη ε νηθνλνκηθά απνηέκεζε πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ πξνθεηκϋλνπ λα εηζαρζεέ ε πεξηβαιινληηθά ηνπο δηϊζηαζε ζηνπο ινγαξηαζκνχο ά λα πξνβιεθζεέ ε ρξεκαηνδνηηθά θϊιπςε πξνγξακκϊησλ δηαρεέξηζεο, εέλαη ζεκαληηθφ λα επηιερηνχλ θαηϊιιεινη δεέθηεο πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο, απφ ηα αξρηθϊ ζηϊδηα ηεο Δθηέκεζεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, ψζηε λα εέλαη πξφζθνξνη γηα νηθνλνκηθά αλϊιπζε. Γηα παξϊδεηγκα Ϋλα κϋηξν εδαθηθάο απψιεηαο γηα πεξηνρϋο πνπ επεξεϊδνληαη απφ ηε δηϊβξσζε εέλαη ιηγφηεξν ρξάζηκν απφ Ϋλα κϋηξν αιιαγάο ηεο αγξνηηθάο παξαγσγηθφηεηαο. ΑλΪινγα, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ νηθνλνκηθψλ σθειεηψλ πνπ δηαθπβεχνληαη, εέλαη ηδηαέηεξα ρξάζηκνο γηα ηελ εζηέαζε ησλ πφξσλ ησλ Δθηηκάζεσλ Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ ζε πεξηνρϋο κεγαιχηεξνπ ελδηαθϋξνληνο, (World Bank, 1998). Γηα ηελ νηθνλνκηθά απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ εέλαη ζεκαληηθφ λα πξνζδηνξηζηνχλ φιεο νη ζπληζηψζεο ηεο πεξηβαιινληηθάο αμέαο ησλ ππφ εμϋηαζε ζηνηρεέσλ πνπ ζπλεηζθϋξνπλ ζηελ ζπλνιηθά επεκεξέα πνπ πξνζθϋξεη ζηελ θνηλσλέα. Γηα νξηζκϋλα αγαζϊ θαη ππεξεζέεο, φπσο παξαδεέγκαηνο ρϊξηλ, Ϋλα θηιφ ζηηϊξη, Ϋλα βαξϋιη πεηξϋιαην, ά ε δηακνλά κηαο βξαδηϊο ζε Ϋλα μελνδνρεέν ζπγθεθξηκϋλεο θαηεγνξέαο, νη αγνξϋο πξνζδηνξέδνπλ ηηκϋο πνπ εέλαη θαιϋο αληαλαθιϊζεηο ηεο αμέαο πνπ ε θνηλσλέα θαηαλϋκεη ζε απηϊ ηα αγαζϊ ά ππεξεζέεο. Με Ϊιια ιφγηα νη αγνξϋο αληαλαθινχλ ηελ επεκεξέα πνπ πξνζδέδεη ε θνηλσλέα ζηα αγαζϊ θαη ηηο ππεξεζέεο απηϋο. ΒΫβαηα ζε πεξηφδνπο 22

23 νηθνλνκηθάο θξέζεο θαη αζηϊζεηαο, φπσο απηά πνπ δηαλχνπκε, δηαθπκϊλζεηο ησλ ηηκψλ πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ αγνξϊ, δελ πξνζδηνξέδνπλ αμέεο πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα εηάζηνπο ά πεληαεηεέο πξνγξακκαηηζκνχο κε απνδεθηϊ πεξηζψξηα εκπηζηνζχλεο. Γηα ηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ, αμέεο παξαηεξάζηκεο ζηελ αγνξϊ εέηε δελ ππϊξρνπλ, εέηε αληαλαθινχλ κηθξφ κϋξνο κφλν ηεο ζπλνιηθάο ηνπο αμέαο. Γηα ην ιφγν απηφ εέλαη ζθφπηκν λα αλαιχζνπκε ηελ πλνιηθά Οηθνλνκηθά Αμέα ζηα κϋξε απφ ηα νπνέα απνηειεέηαη αλϊινγα κε ηηο ηδηφηεηεο πνπ ηα ραξαθηεξέδνπλ. ΚΪπνηα απφ απηϊ εέλαη δηαθξηηϊ θαη θαηϊ ζπλϋπεηα εέλαη εχθνιν λα πξνζδηνξηζηεέ ε αμέα ηνπο, ελψ Ϊιια εέλαη δχζθνιν λα ηα πνζνηηθνπνηάζνπκε θαη λα πξνζδηνξέζνπκε ηελ αμέα ηνπο. Ζ πλνιηθά Οηθνλνκηθά Αμέα πεξηιακβϊλεη ζχκθσλα κε ηνπο Μπέζαο Κ.Π. (2006), θαη World Bank, (1998), ηελ αμέα ρξάζεο θαη ηελ αμέα χπαξμεο ά κε ρξάζεο νη νπνέεο ππνδηαηξνχληαη ζηηο θαηεγνξέεο πνπ θαέλνληαη ζην ζράκα 3 θαη αλαιχνληαη παξαθϊησ. ε θϊζε θαηεγνξέα ηεο νηθνλνκηθάο αμέαο αλαθϋξνληαη νη κϋζνδνη απνηέκεζεο πνπ πξνζηδηϊδνπλ, νη νπνέεο παξνπζηϊδνληαη αλαιπηηθϊ ζην επφκελν θεθϊιαην. 23

24 ράκα 3. πλνιηθά νηθνλνκηθά αμέα θαη επηιεγκϋλεο κϋζνδνη απνηέκεζεο Πεγά : World Bank

25 1.3.1 Αμέα Ϊκεζεο ρξάζεο Ζ αμέα Ϊκεζεο ρξάζεο, εέλαη επέζεο γλσζηά σο «εμνξπθηηθά, θαηαλαισηηθά ά δνκηθά αμέα ρξάζεο, ε νπνέα απνξξϋεη απφ αγαζϊ ηα νπνέα κπνξνχλ λα εμνξπρηνχλ, λα θαηαλαισζνχλ, ά λα δψζνπλ Ϊκεζε απφιαπζε» (World Bank, 1998). ε Ϋλα δϊζνο γηα παξϊδεηγκα, ε θαηαλαισηηθά αμέα κπνξεέ λα πξνϋξρεηαη απφ ηελ πινηνκέα, ηε ζπγθνκηδά καληηαξηψλ ά βνηϊλσλ θαη απφ ην θπλάγη. Ζ θαηαλαισηηθά αμέα εέλαη γεληθϊ ε επθνιφηεξε λα εθηηκεζεέ αθνχ πεξηιακβϊλεη παξαηεξάζηκεο πνζφηεηεο πξντφλησλ ησλ νπνέσλ νη ηηκϋο κπνξνχλ επέζεο λα παξαηεξεζνχλ. Ζ Ϊκεζε αμέα ρξάζεο κπνξεέ φκσο θαη λα κελ εέλαη θαηαλαισηηθά, φπσο ε Ϊκεζε απφιαπζε πνπ πεγϊδεη απφ Ϋλαλ πεξέπαην ζην δϊζνο ά απφ θαηαδχζεηο ζε Ϋλα θνξαιιηνγελϋο χθαιν. ηελ πεξέπησζε απηά ε κε θαηαλαισηηθά αμέα εέλαη πην δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεέ αθνχ δελ παξαηεξνχληαη νχηε ηηκϋο νχηε πνζφηεηεο Αμέα Ϋκκεζεο ρξάζεο Οη Ϋκκεζεο ρξάζεηο ηνπ πεξηβϊιινληνο εέλαη αλαξέζκεηεο, θαζψο «ε βηνινγηθά ππφζηαζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ε πιηθά ππφζηαζε ηεο παξαγσγάο δηαδηθαζέαο πξνυπνζϋηνπλ ηελ χπαξμε ηνπ θπζηθνχ πεξηβϊιινληνο» Μπέζαο Κ.Π. (2006). Ζ Ϋκκεζε αμέα ρξάζεο, αλαθϋξεηαη επέζεο σο κε-εμνξπθηηθά, ά ιεηηνπξγηθά θαη πεγϊδεη απφ ηηο ππεξεζέεο πνπ πξνζθϋξεη ην πεξηβϊιινλ. Οη θαιακηψλεο θαη νη πγξφηνπνη θηιηξϊξνπλ θαη βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ, βειηηψλνληαο ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ γηα ηνπο θαηϊληη ρξάζηεο. Σα νθϋιε ηεο αηζζεηηθάο απφιαπζεο ελφο ηνπένπ, γηα παξϊδεηγκα, εέλαη κε αληαγσληζηηθϊ ζηελ θαηαλϊισζά ηνπο, αθνχ κπνξνχλ λα ηα απνιαχνπλ πνιινέ Ϊλζξσπνη, ρσξέο λα κεηψζνπλ ηελ απφιαπζε ησλ Ϊιισλ. Χζηφζν αλ θϋξνπκε ζηε κλάκε καο ηελ εηθφλα εθαηνληϊδσλ ηνπξηζηψλ πνπ θσηνγξαθέδνπλ ηαπηφρξνλα ην δηϊζεκν ειηνβαζέιεκα ζηελ Οέα, αληηιακβαλφκαζηε φηη αθφκα θαη ζε απηϋο ηηο πεξηπηψζεηο, ησλ κε 25

26 αληαγσληζηηθψλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, ε «θϋξνπζα ηθαλφηεηα» Ϋρεη θϊπνηα εθαξκνγά. Γηα ηελ Ϋκκεζε αμέα ρξάζεο εέλαη πνιχ δχζθνιν λα πνζνηηθνπνηάζνπκε ηηο πεξηβαιινληηθϋο ππεξεζέεο πνπ πξνζθϋξνληαη. Δηθφλα 1: Ζιηνβαζέιεκα ζηελ Οέα Πηζαλφηεηα ρξάζεο ζην κϋιινλ Ζ πηζαλφηεηα ρξάζεο ζην κϋιινλ εθθξϊδεη ηελ αμέα ηεο δπλαηφηεηαο κειινληηθάο ρξάζεο κηαο πεξηβαιινληηθάο ππεξεζέαο. Με Ϊιια ιφγηα εέλαη ε επεκεξέα πνπ βηψλνπκε ζάκεξα απφ ηε δηαηάξεζε ηεο επηινγάο λα ρξεζηκνπνηάζνπκε θϊπνηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ά ππεξεζέεο, ζην κϋιινλ. Γηα ηε δηαηάξεζε ηεο επηινγάο απηάο, νη πνιέηεο εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ θϊπνην πνζφ γηα λα εμαζθαιέζνπλ ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ, φπσο γηα παξϊδεηγκα εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ γηα ηε ε δηαηάξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. Ακηγψο πηζαλά κειινληηθά ρξάζε (Quasi option value), εέλαη ε ρξάζε πνπ πεγϊδεη απφ ηελ κειινληηθϋο πιεξνθνξέεο νη νπνέεο εέλαη πηζαλφλ λα 26

27 αληιεζνχλ απφ ηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ. Γηα παξϊδεηγκα ε δπλαηφηεηα παξαγσγάο ρξάζηκσλ θαξκϊθσλ απφ θϊπνηα εέδε θπηψλ, ε νπνέα δελ Ϋρεη αθφκε γέλεη γλσζηά, ζα νδεγάζεη ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο επεκεξέαο πνπ απνξξϋεη απφ ηα εέδε απηϊ Αμέα χπαξμεο (existence value) Ζ αμέα χπαξμεο ά επεκεξέα χπαξμεο, εέλαη ε αμέα πνπ ζπλδϋεηαη κε ηελ «νπζηαζηηθά πεξηβαιινληηθά θαη βηνινγηθά αμέα» ά «εζσηεξηθά» αμέα, Μπέζαο Κ.Π. (2006), θαη εθθξϊδεη ζε ρξεκαηηθϋο κνλϊδεο ηελ αμέα πνπ απνιακβϊλεη ην Ϊηνκν, φηαλ απιψο γλσξέδεη ηελ χπαξμε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ, αθφκα θη αλ πνηϋ δελ Ϋρεη ζθνπφ λα ην ρξεζηκνπνηάζεη. πλδϋεηαη κε ην ππνθεηκεληθφ αμηνινγηθφ ζχζηεκα θϊζε αηφκνπ, ην άζνο ηνπ, ηηο εηδηθϋο θαη γεληθϋο γλψζεηο ηνπ, αιιϊ θαη ηελ Ϊκεζε ζρϋζε ζπκθϋξνληνο πνπ κπνξεέ λα Ϋρεη ζε ζρϋζε κε ζπγθεθξηκϋλν πεξηβαιινληηθφ αγαζφ. Γηα παξϊδεηγκα, δηαθνξεηηθά αμέα χπαξμεο ηνπνζεηνχλ, νηθνινγηθϊ επαηζζεηνπνηεκϋλα Ϊηνκα πνπ δελ Ϋρνπλ θακέα νηθνλνκηθά πξνζδνθέα ά απεηιά, ζηε δηαηάξεζε ηεο κεζνγεηαθάο θψθηαο, απφ ηνπο ςαξϊδεο κέαο πεξηνράο, ηνπο νπνένπο νη θψθηεο αληαγσλέδνληαη γηα ηα ςϊξηα θαη πξνθαινχλ δεκηϋο ζηνλ εμνπιηζκφ ηνπο. Οη εθηηκάζεηο ηηο αμέαο χπαξμεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ κπνξεέ λα ελϋρνπλ ππνθεηκεληθφηεηα, φζνλ αθνξϊ ηελ επεκεξέα πνπ ηνπο πξνζδέδνπλ ηα κϋιε κέαο θνηλσλέαο, ε «νπζηαζηηθά πεξηβαιινληηθά θαη βηνινγηθά ηνπο αμέα» φκσο εέλαη απζχπαξθηε θαη θαζνξέδεηαη απφ ηα έδηα ηα ραξαθηεξηζηηθϊ θαη ηηο ηδηφηεηϋο ηνπο Αμέα θιεξνδφηεζεο Ζ αμέα θιεξνδφηεζεο εέλαη ε αμέα ηεο γλψζεο φηη ηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ζα εέλαη εθεέ γηα ηηο επφκελεο γελεϋο. Δέλαη ε πην δχζθνιε θαηεγνξέα αμέαο γηα λα εθηηκεζεέ ζε ρξεκαηηθϋο κνλϊδεο, γηαηέ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξϋο δελ αληαλαθιϊηαη εμ νξηζκνχ, ζηε ζπκπεξηθνξϊ ησλ αλζξψπσλ θαη ζπλεπψο δελ παξαηεξνχληαη ηηκϋο ζηελ αγνξϊ γηα ηελ αμέα 27

28 θιεξνδφηεζεο. Μπνξεέ λα εθηηκεζεέ απφ ηα ρξάκαηα πνπ εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ νη πνιέηεο πξνθεηκϋλνπ λα πεξηνξέζνπλ θαηαζηξνθϋο ά αλεπαλφξζσηεο βιϊβεο ζε πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ά γηα ηε απνθαηϊζηαζε ηεο νηθνινγηθάο ηζνξξνπέαο ζε δηαηαξαγκϋλα απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο πεξηβϊιινληα. 1.4 ΑλΪιπζε Κφζηνπο ΧθΫιεηαο Κφζηνπο Απνηειεζκαηηθφηεηαο Ζ ΑλΪιπζε Κφζηνπο ΧθΫιεηαο (Cost Benefit Analysis) εέλαη ην πην πιάξεο εξγαιεέν νηθνλνκηθάο αλϊιπζεο. Έρεη ζηφρν λα ππνινγέδεη φια ηα νθϋιε γηα ηελ πγεέα, ην πεξηβϊιινλ θαη ην θφζηνο πνπ απνξξϋεη απφ κέα απφθαζε ά ηηο επηπηψζεηο ζηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ελφο θεξδνθφξνπ Ϋξγνπ, κεηαηξϋπνληϊο ηα ζε Ϋλα θνηλφ κϋηξν (ρξεκαηηθϋο κνλϊδεο) γηα λα ηα ζπγθξέλεη κεηαμχ ηνπο. Υξεζηκνπνηεέ πξφηππα θξηηάξηα, κε ηα νπνέα ηα νθϋιε κέαο δξϊζεο ζπγθξέλνληαη κε ην θφζηνο γηα λα δηεξεπλεζεέ εϊλ ε δξϊζε αμέδεη λα πξαγκαηνπνηεζεέ. Σα θξηηάξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλάζσο εέλαη: Σεο κεγέζηεο θαζαξάο αμέαο Σνπ ιφγνπ θφζηνπο-νθϋινπο Σεο ζεηηθάο παξνχζαο αμέαο Απηά ε πξνζϋγγηζε ρξεζηκνπνηεέηαη ζπλάζσο γηα ηε ζχγθξηζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ θαη απαηηεέ, νη πεξηβαιινληηθϋο επηπηψζεηο, ά ην πεξηβαιινληηθφ φθεινο εϊλ πξφθεηηαη γηα κϋηξα πξνζηαζέαο, λα Ϋρνπλ πξνζδηνξηζηεέ, θαη λα Ϋρνπλ ζπζρεηηζηεέ κε ηηο ππνινγηδφκελεο ρξεκαηηθϋο αμέεο. Γηα παξϊδεηγκα ε αλϊιπζε ησλ δηαθνξεηηθψλ κϋηξσλ γηα ηνλ Ϋιεγρν ηεο αηκνζθαηξηθάο ξχπαλζεο θαη ηα αλακελφκελα νθϋιε ζηελ πγεέα πνπ ζπλδϋνληαη κε θϊζε κέα ελαιιαθηηθά. ε κεξηθϋο πεξηπηψζεηο, σζηφζν, κηα παξαδνζηαθά αλϊιπζε θφζηνπο σθϋιεηαο, κπνξεέ λα κελ εέλαη ζθφπηκε νχηε επηζπκεηά. Μπνξεέ λα κελ εέλαη δπλαηφλ λα γέλνπλ ρξεκαηηθϋο εθηηκάζεηο ηνπ νθϋινπο. Γηα παξϊδεηγκα, θϊπνηα θπζηθϊ ηνπέα εέλαη ηφζν κνλαδηθϊ πνπ κπνξεέ λα απνθαζηζηεέ φηη πξϋπεη λα δηαηεξεζνχλ κε θϊζε θφζηνο. ε Ϊιιεο πεξηπηψζεηο, κπνξεέ λα ππϊξρεη ζεκαληηθά αβεβαηφηεηα γηα ηα νθϋιε πνπ πξνζθϋξεη Ϋλα 28

29 πεξηβαιινληηθφ αγαζφ ά ππεξεζέα, ζην παξφλ ά ζην κϋιινλ, ά λα ππϊξρνπλ ζνβαξϊ πξνβιάκαηα ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ρξεκαηηθάο αμέαο ηνπ. Όηαλ ε απψιεηα ηϋηνησλ αγαζψλ ά ππεξεζηψλ εέλαη κε αλαζηξϋςηκε, κπνξεέ λα εέλαη επηζπκεηφ λα επηιεγεέ ε ζηξαηεγηθά πνπ ειαρηζηνπνηεέ ηηο πηζαλϋο απψιεηεο πνπ νθεέινληαη ζε κέα πεξηβαιινληηθά δεκηϊ, εθηφο εϊλ ην θνηλσληθφ θφζηνο εέλαη απαξϊδεθηα κεγϊιν. ε απηϋο ηηο πεξηπηψζεηο πηνζεηεέηαη ε πξνζϋγγηζε ησλ ΔιΪρηζησλ Πξνδηαγξαθψλ Αζθαιεέαο (Safe Minimum Standard) πνπ πεξηνξέδνπλ ηε ρξάζε ησλ πφξσλ ζε επέπεδα ηϋηνηα πνπ ζεσξνχληαη αζθαιά, γηα ηελ εμαζθϊιηζε ηεο ζπλϋρηζεο ησλ νηθνινγηθψλ ιεηηνπξγηψλ. (World Bank, 1998) Ζ θαηϊιιειε πξνζϋγγηζε ζηελ πεξέπησζε απηά εέλαη ε πξνζϋγγηζε ηνπ Κφζηνπο Απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη φρη ηεο ΑλΪιπζεο Κφζηνπο ΧθΫιεηαο, δηφηη ην δεηνχκελν εέλαη λα βξνχκε ηνλ θζελφηεξν θαη πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν λα πεηχρνπκε Ϋλαλ ζπγθεθξηκϋλν ζηφρν. Σα νθϋιε ζπρλϊ κπνξεέ λα κεηξνχληαη κε φξνπο φπσο «αξηζκφο ζαλϊησλ ά αζζελεηψλ πνπ απνθεχγνληαη» ά «ηφλνη εθπνκπψλ πνπ απνθεχγνληαη». ΚΪπνηεο απφ απηϋο ηηο αλαιχζεηο πνπ κπνξεέ λα αλαθϋξνληαη σο Αλαιχζεηο Κφζηνπο Υξεζηκφηεηαο. World Health Organization and United Nations Environmental Programme, (2008). ΠξΪγκαηη, ε πξνζϋγγηζε θφζηνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο, πξνζδηνξέδεη ηνλ πην απνδνηηθφ ηξφπν γηα λα πεηχρνπκε ηνλ ζηφρν, δελ δέλεη φπσο πιεξνθνξέεο γηα ην αλ ηα αλακελφκελα νθϋιε δηθαηνινγνχλ ην θφζηνο πνπ θαηαβϊιιεηαη. Ζ απϊληεζε ζην εξψηεκα απηφ κπνξεέ λα δνζεέ απφ ηελ εθηέκεζε θαιϊ πιεξνθνξεκϋλσλ εηδηθψλ θαη απφ ηελ θνηλά ινγηθά. ΑλΪιπζε Γέθαηεο Απνηειεζκαηηθφηεηαο (Equity effectiveness analysis) ρξεζηκνπνηεέηαη γηα λα εθηηκάζεη ηελ θαηαλνκά ησλ επηπηψζεσλ κέαο πνιηηηθάο ζε δηαθνξεηηθϋο θνηλσληθϋο νκϊδεο, ηδηαέηεξα ζηνπο θησρνχο θαη ζηνπο επϊισηνπο. Ζ Αμηνιφγεζε ηεο Γέθαηεο θαηαλνκάο ηνπ θφζηνπο ά ηνπ νθϋινπο κέαο πνιηηηθάο εέλαη ηδηαέηεξα ζεκαληηθά φηαλ εέλαη πηζαλφ λα εέλαη Ϊληζε ζηηο δηαθνξεηηθϋο θνηλσληθννηθνλνκηθϋο νκϊδεο. Θα πξϋπεη λα δηεξεπλεζεέ ε γεσγξαθηθά θαηαλνκά ησλ επηπηψζεσλ, ε θαηαλνκά ηνπο ζην ρξφλν θαη νη καθξνρξφληεο θαη ζσξεπηηθϋο επηπηψζεηο, νη επηπηψζεηο ζην εηζφδεκα, ζηηο δηαθνξεηηθϋο ειηθέεο ά ζηα θχια. 29

30 1. ΜΔΘΟΓΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΣΗΚΧΝ ΣΟΗΥΔΗΧΝ 2.1 Απνηέκεζε ησλ αιιαγψλ ζηελ παξαγσγά θαη ην Άκεζν Κφζηνο Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο ζεσξεέ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο σο εηζξνϋο γηα ηελ παξαγσγά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ ππνβϊζκηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ νδεγεέ ζηε κεέσζε ηεο παξαγσγάο θαη θαηϊ ζπλϋπεηα κεηψλεη ηα θϋξδε ησλ παξαγσγψλ. Πξφθεηηαη γηα κϋζνδν πνπ ρξεζηκνπνηεέ παξαηεξάζεκεο ηηκϋο ζε πξαγκαηηθϋο αγνξϋο, γηα ηελ απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ. χλδεζε πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο κε αιιαγϋο ζηελ παξαγσγηθφηεηα Ζ κϋζνδνο πξνζθϋξεηαη γηα ηελ εθηέκεζε ηεο αμέαο κεηαβνιψλ ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ κϋζσ ηεο κεηαβνιάο ηεο αμέαο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ, αιιϊ φρη ηεο ζπλνιηθάο αμέαο απηνχ. Μπέζαο Κ.Π. (2006). Λφγσ ηεο δπλαηφηεηαο αηηηνιφγεζεο θαη δηθαηνιφγεζεο ρξεζηκνπνηεέηαη επξϋσο γηα πεξηπηψζεηο ππνινγηζκνχ ηεο πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο φπσο νη παξαθϊησ, Bolt K., et al (2005): 30

31 1. ΓηΪβξσζε εδϊθνπο. Υξεζηκνπνηεέηαη γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο κεέσζεο ηεο παξαγσγάο επέ ηφπνπ, θαη γηα ηηο επηπηψζεηο θαηϊληη φπσο απνθξϊμεηο ζηα ζπζηάκαηα Ϊξδεπζεο θαη θαζηδάζεηο ζηηο ηερλεηϋο ιέκλεο. 2. Αηκνζθαηξηθά ξχπαλζε. Οη βιϊβεο ζηελ αλζξψπηλε πγεέα πνπ πξνθαινχληαη απφ ηελ αηκνζθαηξηθά ξχπαλζε θαη νη επηπηψζεηο ζηελ απψιεηα εκεξψλ εξγαζέαο. 3. Όμηλε Βξνρά. Οη θαηαζηξνθϋο πνπ Ϋρεη σο απνηϋιεζκα ζηα δϋληξα κπνξνχλ λα εθηηκεζνχλ απφ ηηο απψιεηεο ζηελ αμέα ηεο παξαγσγάο. 4. Ρχπαλζε ΑιηεπκΪησλ. Ζ ξχπαλζε ησλ πδϊησλ, κεηψλεη ηελ ηθαλφηεηα δηαηάξεζεο ησλ αιηεπηηθψλ απνζεκϊησλ. Απηφ Ϋρεη σο ζπλϋπεηα ηε κεέσζε ηνπ εηζνδάκαηνο ησλ ςαξϊδσλ. 5. Ζ αιαηφηεηα ζηηο θαιιηεξγάζηκεο εθηϊζεηο. Έρεη σο απνηϋιεζκα ηελ κεέσζε ησλ απνδφζεσλ θαη ζηηο πνην ζνβαξϋο πεξηπηψζεηο εμαιεέθεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ εδϊθνπο λα ππνζηεξέμεη θαξπνχο. Αλαιπηηθφ παξϊδεηγκα εθαξκνγάο ηεο κεζφδνπ ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο, γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ καθξνπξφζεζκσλ επηπηψζεσλ ηεο δηϊβξσζεο ηνπ εδϊθνπο ζηελ παξαγσγά ζηηεξψλ ζην Μαξφθν αλαθϋξεηαη ζηνπο Bolt K., et al (2005). χκθσλα κε ηελ απφ 19 επηεκβξένπ 2008 αλαθνέλσζε ζηνλ ηχπν ηεο ΟινκΫιεηαο ηνπ ψκαηνο Οξθσηψλ Δθηηκεηψλ ε εθηέκεζε ηεο Λέκλεο Βηζησλέδαο ( ) Ϋγηλε κε ηελ κϋζνδν ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο θαη φπσο αλαθϋξεηαη ζπγθεθξηκϋλα: «ύκθσλα κε ηα Δπξσπατθά θαη Γηεζλή Δθηηκεηηθά Πξόηππα, ε απνηίκεζε ηεο αμίαο κίαο ιίκλεο, ε νπνία αμηνπνηνύκελε απνδίδεη πξόζνδν, γίλεηαη κε βάζε ηε κέζνδν πξνεμνθιεκέλσλ ηακεηαθώλ ξνώλ (discounted cash flow), όπνπ ην εθηηκώκελν αληηθείκελν αληηκεησπίδεηαη σο «επηρείξεζε». Γειαδή εμεηάδεηαη ε απόδνζε πνπ κπνξεί λα έρεη ε ιίκλε από κία νξζνινγηθή ηρζπνθαιιηέξγεηα. Σα ζηνηρεία πνπ ιακβάλνληαη ππόςε (ελδεδεηγκέλν είδνο ςαξηώλ, ζηνηρεία παξαγσγήο, απαηηνύκελα έξγα ππνδνκήο γηα ηε κέγηζηε απόδνζε θ.ιπ.) βαζίδνληαη ζε κειέηεο αιηεπηηθήο δηαρείξηζεο πνπ ζπληάζζνληαη από εηδηθνύο ηρζπνιόγνπο.» ΛακβΪλνληαο ππφςε ηελ πλνιηθά Οηθνλνκηθά Αμέα ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ θαη ην γεγνλφο φηη κέα ιέκλε 31

32 δελ εέλαη επηρεέξεζε κνλαδηθνχ ζθνπνχ, αιιϊ εμππεξεηεέ θαη Ϊιινπο ζθνπνχο εθηφο απφ ηε ηρζπνθαιιηϋξγεηα, εέλαη θαλεξφ φηη ε κϋζνδνο πνπ εθϊξκνζε ην ΟΔ ππνεθηηκϊ ηελ αμέα ηεο ιέκλεο, αθνχ δελ ιακβϊλεη ππφςε ηηο ππφινηπεο ζπληζηψζεο ηεο πλνιηθάο Οηθνλνκηθάο Αμέαο αιιϊ κφλν ηελ αμέα κέαο ζπγθεθξηκϋλεο ρξάζεο. Ζ έδηα κϋζνδνο σζηφζν ζεσξεέηαη θαηϊιιειε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο πνζνζηηαέαο αλαβϊζκηζεο ά ππνβϊζκηζεο ηεο αμέαο ηεο ιέκλεο Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο απνθπγάο (Avoidance Cost) ά Κφζηνπο ΑληηθαηΪζηαζεο (Replacement Cost) ά Κφζηνπο ΑπνθαηΪζηαζεο (Restoration Cost) Σν θφζηνο απνθπγάο ησλ ζπλεπεηψλ κηαο δεδνκϋλεο πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο, απνηειεέ εθηέκεζε ηεο νηθνλνκηθάο αμέαο ηεο ππνβϊζκηζεο ηνπ αληέζηνηρνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ ά ππεξεζέαο, Μπέζαο Κ.Π. (2006). ΠαξαιιαγΫο ηεο κεζφδνπ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θαη ε κϋζνδνο Απνηξνπάο θαη Μεηξηαζκνχ (Adverting and Mitigating) ησλ επηπηψζεσλ, ε κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο πεξηζηνιάο ησλ επηπηψζεσλ (Abatement Cost Method), νη νπνέεο βαζέδνληαη ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θφζηνπο ησλ ακπληηθψλ δξϊζεσλ, World Bank (1999), ησλ πνιηηψλ ά ησλ επηρεηξάζεσλ πξνθεηκϋλνπ λα κεηψζνπλ ηηο επηπηψζεηο, απφ ηελ πεξηβαιινληηθά πέεζε, θαη ηηο ζπλεπαγφκελεο κεηψζεηο ζηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ζην εηζφδεκϊ ηνπο. Παξαιιαγά ηεο κεζφδνπ κπνξεέ λα ζεσξεζεέ επέζεο θαη ε κϋζνδνο ηνπ Κφζηνπο ΑληηθαηΪζηαζεο (Replacement Cost) ά ηνπ Κφζηνπο ΑπνθαηΪζηαζεο (Restoration Cost). Υξεζηκνπνηψληαο ηε κϋζνδν ηνπ θφζηνπο αληηθαηϊζηαζεο κπνξεέ λα γέλεη κέα εθηέκεζε ηνπ εηάζηνπ θφζηνπο ηεο ξχπαλζεο ηνπ πφζηκνπ λεξνχ. Αλ ππνζϋζνπκε φηη ην θφζηνο επϋλδπζεο γηα κηα ελαιιαθηηθά παξνρά χδξεπζεο εέλαη ηεο ηϊμεο ησλ 0,5-1$ αλϊ θπβηθφ κϋηξν, θαη ην επέπεδν θαηαλϊισζεο εέλαη πεξέπνπ 100 εθαηνκκχξηα θπβηθϊ κϋηξα αλϊ Ϋηνο, ην θφζηνο ηεο ξχπαλζεο ηνπ πφζηκνπ λεξνχ ζα αλϋξρεηαη ζην πνζφ ησλ εθαηνκκχξηα δνιϊξηα ην ρξφλν ζην ηξϋρνλ επέπεδν θαηαλϊισζεο, World Bank (1998). 32

33 ε φιεο ηηο παξαπϊλσ κεζφδνπο γέλεηαη ε παξαδνρά φηη ην πεξηβαιινληηθφ αγαζφ κπνξεέ λα ππνθαηαζηαζεέ πιάξσο κε ηα δηαζϋζηκα κϋηξα, ηερλνινγέεο, ά ηα πιηθϊ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηθαηϊζηαζε ά ηελ απνθαηϊζηαζε ηνπ. ε κεξηθϋο πεξηπηψζεηο ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρηεέ φηη εέλαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθφ νηθνλνκηθϊ, απφ ην λα ιϊβεη ακπληηθϊ κϋηξα πεξηνξηζκνχ ησλ βιαβψλ, λα απνδεκηψζεη θϊπνηνο γηα κέα πεξηβαιινληηθά βιϊβε απφ ην λα αληηθαηαζηάζεη ά λα απνθαηαζηάζεη ην πεξηβαιινληηθφ αγαζφ ζηελ αξρηθά ηνπ θαηϊζηαζε. Οη πξνζεγγέζεηο απηϋο Ϋρνπλ δηαθνξεηηθϋο ζεσξεηηθϋο βϊζεηο. «Ζ παιαηϊ θιαζηθά αξρά ηνπ ξππαέλνληνο (ν ξππαέλσλ πιεξψλεη) Ϋρεη αληηθαηαζηαζεέ απφ ηηο αξρϋο ηεο πξφιεςεο θαη ηεο πξνθχιαμεο. Με ηελ πηνζϋηεζε ησλ ηειεπηαέσλ αξρψλ κεηαηνπέζηεθε ην βϊξνο ηεο πεξηβαιινληηθάο πξνζηαζέαο απφ ηελ απνθαηϊζηαζε ζηελ πξφιεςε θαη ζηελ πξνθχιαμε.» Μαλνχξεο Γ.,(2007). ΠξΪγκαηη ε πξφιεςε θαη ε πξνθχιαμε ζα πξϋπεη λα εέλαη ε πξψηε πξνηεξαηφηεηα θαηϊ ην ζρεδηαζκφ θαη ηε ιάςε απνθϊζεσλ θαη γηα απηφ ην ιφγσ πξνηϊζζεηαη ζηελ πην πξφζθαηε βηβιηνγξαθέα. Δπέζεο ην θφζηνο ηεο πξφιεςεο θαη ηνπ πεξηνξηζκνχ ησλ επηπηψζεσλ κπνξεέ λα εέλαη πνιχ κηθξφηεξν απφ ην θφζηνο απνθαηϊζηαζεο, ά αθφκα θαη απφ ην θφζηνο ηεο θαζπζηϋξεζεο ιάςεο κϋηξσλ. ηελ Ϋθζεζε Stern Review (2006), αλαθϋξεηαη φηη ν θφζκνο ζα πξϋπεη λα μνδϋςεη ην 1% ηνπ πινχηνπ ηνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθάο αιιαγάο, ζε πξφζθαηεο φκσο επηζεκϊλζεηο ηνπ έδηνπ ηνπ Λφξδνπ Stern ην εθηηκψκελν θφζηνο Ϋρεη άδε δηπιαζηαζηεέ, Jowit J., Wintour P., (2008). Αλαιπηηθφ παξϊδεηγκα εθαξκνγάο ηεο κεζφδνπ Απνηξνπάο θαη Μεηξηαζκνχ (Adverting and Mitigating) ησλ επηπηψζεσλ, γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θφζηνπο ησλ ακπληηθψλ δξϊζεσλ πνπ κεέσζαλ ηελ Ϋθζεζε ησλ αλζξψπσλ ζηελ κφιπλζε θαηϊ ηελ επηδεκέα giardiasis (ινέκσμε ηνπ εληϋξνπ πνπ παξνπζηϊδεηαη φηαλ ε πδξνδφηεζε κνιπλζεέ κε αθαηϋξγαζηα ιάκκαηα), ε νπνέα μϋζπαζε ζηελ Luzerne County, Pennsylvania USA, ην 1983, αλαθϋξεηαη ζηνπο Bolt K., et al (2005). 33

34 ε πεξηφδνπο χθεζεο σζηφζν φπσο απηά πνπ εηζεξρφκαζηε θαη ε νπνέα πξνβιϋπεηαη λα εέλαη καθξηϊ, ε κεέσζε ηεο παξαγσγάο ελδϋρεηαη λα ακβιχλεη ηηο πηϋζεηο ζην πεξηβϊιινλ νη νπνέεο νθεέινληαη ζε παξαγσγηθϋο δηαδηθαζέεο. Χζηφζν πξνβιϋπεηαη φηη ζα απμεζνχλ νη επηρεηξάζεηο πνπ πησρεχνπλ θαη δελ Ϋρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαζϋζνπλ κε αζθαιϋο ηξφπν ηα απφβιεηα πνπ Ϋρνπλ άδε παξαγϊγεη, νχηε λα απνθαηαζηάζνπλ πεξηβαιινληηθϊ ηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο, νχηε λα ζπλεηζθϋξνπλ κϋζσ πξνζηέκσλ, θφξσλ θιπ ζην θφζηνο απνξξχπαλζεο πνηακψλ, ην νπνέν πξνβιϋπεηαη λα ην επσκηζηεέ ε θνηλσλέα. Γηα απηνχο ηνπο ιφγνπο θαη δεδνκϋλνπ φηη ε ρψξα καο Ϋρεη αλαιϊβεη ηε δϋζκεπζε λα απνθαηαζηάζεη ηνπο ρψξνπο αλεμϋιεγθηεο δηϊζεζεο απνξξηκκϊησλ, παξνπζηϊδνληαη ζε επφκελν θεθϊιαην κειϋηεο πεξέπησζεο απνθαηϊζηαζεο ρψξσλ αλεμϋιεγθηεο ηαθάο απνξξηκκϊησλ θαη ππνινγέδεηαη ην θφζηνο αλϊ θϊηνηθν. Ζ κϋζνδνο ηνπ θφζηνπο αληηθαηϊζηαζεο εέλαη ιηγφηεξν ρξάζηκε γηα ηελ εθηέκεζε ηεο αμέαο ηδηαέηεξα κνλαδηθψλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, φπσο κλεκεέσλ πνιηηηζηηθάο θιεξνλνκηϊο ά κνλαδηθψλ θπζηθψλ ηνπέσλ, ηα νπνέα δελ κπνξνχλ λα αληηθαηαζηαζνχλ, νχηε κπνξνχλ λα απνθαηαζηαζνχλ εχθνια θαη επηπιϋνλ δελ ππϊξρνπλ ζηνηρεέα θφζηνπο απφ αλϊινγεο επελδχζεηο γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ Ζ κϋζνδνο αηηένπ απνηειϋζκαηνο ά Ϋθζεζεο - απφθξηζεο (dose response) Ζ κϋζνδνο αηηένπ απνηειϋζκαηνο εμεηϊδεη ηελ επέπησζε κηαο πεξηβαιινληηθάο κεηαβνιάο ζηελ νηθνλνκηθά αμέα ελφο αγαζνχ ιφγσ ηεο κεηαβνιάο πνπ επηθϋξεη ζηελ ηηκά ά ηελ πνηφηεηα ηνπ αγαζνχ. Απαηηεέηαη ν θαζνξηζκφο ζαθνχο ζρϋζεο κεηαμχ αηηένπ θαη απνηειϋζκαηνο θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζρεηηθάο ζπλϊληεζεο. Γηα ην ιφγσ απηφ απαηηεέηαη ε ζπλδξνκά δηϊθνξσλ επηζηεκψλ. χκθσλα κε νξηζκϋλνπο εξεπλεηϋο ζην θφζηνο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ πνπ ππνινγέδεηαη κεηϊ ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζρϋζεο αηηέαο απνηειϋζκαηνο, κϋζσ ηεο παξαηάξεζεο ηεο ηηκάο ηνπ εκπνξεχζηκνπ αγαζνχ ζηελ αγνξϊ, ζα πξϋπεη λα πξνζηεζεέ θαη ην θφζηνο πνπ θαηϋβαιε ν παξαγσγφο γηα λα κεηψζεη ηελ επέπησζε, Bolt K., et al (2005). 34

35 Δπέζεο ζα πξϋπεη λα εθηηκεζεέ ε επέδξαζε ζηε κεηαβνιά ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο, ιφγσ ηεο πεξηβαιινληηθάο ππνβϊζκηζεο, ζηελ ηηκά ησλ παξαγφκελσλ αγαζψλ, Μπέζαο Κ.Π. (2006). Πεξηβαιινληηθά ππνβϊζκηζε απφ κέα πεγά, κπνξεέ λα νδεγάζεη ζε απνηειϋζκαηα ζε πεξηζζφηεξνπο ηνκεέο θαη εέλαη πνιιϋο θνξϋο δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ νη επηπηψζεηο ηεο ρσξηθϊ θαη ρξνληθϊ. Δπέζεο Ϋλα παξαηεξνχκελν απνηϋιεζκα κπνξεέ λα πξνϋξρεηαη απφ πνιιϋο θαη δηαθνξεηηθϋο πεγϋο ά λα απνηειεέ ζπλϋπεηα αζξνηζηηθψλ επηδξϊζεσλ Ζ ΜΫζνδνο ηνπ Κφζηνπο Δπθαηξέαο (Opportunity Cost) ε νξηζκϋλεο πεξηπηψζεηο απνθαζέδεηαη λα πξνζηαηεπηεέ Ϋλαο ηδηαέηεξνο θπζηθφο πφξνο θαη λα εγθαηαιεηθηνχλ νη Ϊιιεο ελαιιαθηηθϋο αλϊπηπμεο. Ο φξνο Κόζηνο Δπθαηξίαο αλαθϋξεηαη ζηελ αμέα απηψλ ησλ ρακϋλσλ νηθνλνκηθψλ επθαηξηψλ ιφγσ ηεο απζηεξάο πεξηβαιινληηθάο πξνζηαζέαο. Δέλαη ινηπφλ, Ϋλα κϋηξν ηνπ θφζηνπο ηεο πεξηβαιινληηθάο πξνζηαζέαο, κε φξνπο αλαπηπμηαθάο σθϋιεηαο πνπ εγθαηαιεέπεηαη, World Bank (1998). Απηά ε πξνζϋγγηζε σζηφζν δελ δέλεη πιεξνθνξέεο ζρεηηθϊ κε ηα αλακελφκελα νθϋιε ζηελ θνηλσλέα απφ ηελ πξνζηαζέα, ε νπνέα ζα πξϋπεη λα απνθαζέζεη αλ ην θφζηνο επθαηξέαο ηεο δηαηάξεζεο εέλαη απνδεθηφ ά φρη. 2.2 Απνηέκεζε ησλ Πεξηβαιινληηθψλ ΑλΫζεσλ: Αλαςπρά, Φχζε θαη Βηνπνηθηιφηεηα Ζ κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο (Travel Cost ) Ζ κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο εέλαη απφ ηηο κεζφδνπο πνπ ζπλϊγνπλ ηελ αμέα ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ απφ ηελ παξαηεξάζηκε ζπκπεξηθνξϊ ησλ αηφκσλ. Αμηνπνηεέ ηελ άδε ππϊξρνπζα αγνξϊ, πνπ δεκηνπξγνχλ ηα Ϊηνκα πνπ επηζθϋπηνληαη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρϋο, δεκφζηα πϊξθα ά εθηϊζεηο πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθϋξνληνο. Υξεζηκνπνηεέ ην ζχλνιν ηνπ θφζηνπο πνπ πιεξψλνπλ ηα Ϊηνκα γηα λα επηζθεθηνχλ κέα πεξηνρά νηθνινγηθνχ ελδηαθϋξνληνο, γηα λα δηακνξθψζεη ηελ θακπχιε δάηεζεο γηα ηηο ππεξεζέεο πνπ πξνζθϋξεη ε ζπγθεθξηκϋλε θϊζε θνξϊ πεξηνρά. 35

36 Ζ κϋζνδνο ηνπ ηαμηδησηηθνχ θφζηνπο ππνζϋηεη φηη εϊλ Ϋλα Ϊηνκν εέλαη δηαηεζεηκϋλν λα πιεξψζεη ην θφζηνο ηεο επέζθεςεο ζε κηα πεξηνρά γηα ιφγνπο πεξηβαιινληηθάο αλαςπράο, ηφηε απνηηκϊ ηελ πεξηνρά ηνπιϊρηζηνλ φζν πιάξσζε γηα λα ηελ επηζθεθηεέ. Δπέζεο ππνζϋηεη φηη ην απνηϋιεζκα κέαο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο επέζθεςεο, ζεσξεέηαη ην έδην κε κέα αχμεζε ζηελ ηηκά εηζφδνπ, ( Bolt K., et al 2005) Ζ βαζηθά κϋζνδνο ππνζϋηεη επέζεο φηη : 1. ην ηαμηδησηηθφ θφζηνο εέλαη αλϊινγν πξνο ηελ απφζηαζε απφ ηελ πεξηνρά πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθϋξνληνο, 2. Ϊλζξσπνη πνπ δηακϋλνπλ ζε έδηεο απνζηϊζεηο Ϋρνπλ ηηο έδηεο πξνηηκάζεηο 3. ην ηαμέδη πξαγκαηνπνηεέηαη κε κνλαδηθφ ζθνπφ ηελ επέζθεςε ζηελ ζπγθεθξηκϋλε πεξηνρά πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθϋξνληνο, World Bank (1998). ΤπΪξρνπλ δχν θχξηεο εθαξκνγϋο ηεο κεζφδνπ( Bolt K., et al 2005): 1. Απνηέκεζε θπζηθψλ πεξηνρψλ (πϊξθα, παξαιέεο) ηα νπνέα επηζθϋπηνληαη ηα Ϊηνκα γηα ιφγνπο αλαςπράο 2. Απνηέκεζε θαηαζηξνθψλ εμ αηηέαο ξχπαλζε, παξαηεξψληαο ηηο αιιαγϋο ηεο επηζθεςηκφηεηαο ζηελ πεξηνρά πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθϋξνληνο (π.ρ. θαηαζηξνθά απφ πεηξειαηνθειέδα ζε ζαιϊζζην πϊξθν) ά απνηέκεζε ηεο βειηέσζεο απφ ηελ εθαξκνγά ελφο πεξηβαιινληηθνχ ζρεδένπ βειηέσζεο ηεο νηθνινγηθάο θαηϊζηαζεο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. 36

37 Βαζηθά Μεζνδνινγέα ΜνληΫινπ ππνινγηζκνχ ηνπ Σαμηδησηηθνχ Κφζηνπο αλϊ Εψλεο ΑλαιπηηθΪ παξαδεέγκαηα εθαξκνγάο ηεο κεζφδνπ ππϊξρνπλ ζηνλ, Μπέζα Κ.Π. (2006), γηα ηελ εθηέκεζε ηεο νηθνλνκηθάο αμέαο ηνπ δεκνζένπ πϊξθνπ Lumpinee ζηελ Μπαλγθφθ ηεο ΣατιΪλδεο θαη ζηνπο Bolt K., et al (2005) γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο απψιεηαο επεκεξέαο εμ αηηέαο ξχπαλζεο ζηηο αθηϋο Times Beach, Davao, Φηιηππέλεο Ζ κϋζνδνο ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο (the hedonic pricing method) Γλσξέδνπκε φηη ε πνηφηεηα ηνπ πεξηβϊιινληνο επεξεϊδεη ηηο ηηκϋο πνπ νη Ϊλζξσπνη εέλαη δηαηεζεηκϋλνη λα πιεξψζνπλ γηα ζπγθεθξηκϋλα αγαζϊ θαη ππεξεζέεο. Έλα δσκϊηην μελνδνρεένπ κε ζϋα ηε ζϊιαζζα, θνζηέδεη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ Ϋλα δσκϊηην ηνπ έδηνπ μελνδνρεένπ θαη κε ηηο έδηεο πξνδηαγξαθϋο ην νπνέν βιϋπεη ζην παξθηλγθ. Ζ κϋζνδνο ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο ρξεζηκνπνηεέηαη επξϋσο γηα λα εμεηαζηεέ ε ζπλεηζθνξϊ δηαθνξεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηηο ηηκϋο θαηνηθέαο θαη ζηα 37

38 επέπεδα ησλ κηζζψλ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλεο ηεο ζπλεηζθνξϊο ηεο πεξηβαιινληηθάο πνηφηεηαο, World Bank (1998). ηα πιαέζηα ηεο αγνξϊο θαηνηθέαο, ε πνηφηεηα ηνπ πεξηβϊιινληνο ζπληζηϊ πξνζηηζϋκελε αμέα ζηηο ηηκϋο πνπ παξαηεξνχληαη, ε νπνέα εθθξϊδεη ηελ πξνηέκεζε ησλ αλζξψπσλ λα δηακϋλνπλ ζε πεξηνρϋο θαιχηεξεο πνηφηεηαο πεξηβϊιινληνο. ηα πιαέζηα ηεο αγνξϊο εξγαζέαο, νη θέλδπλνη πγεέαο πνπ ζρεηέδνληαη κε ηελ πεξηβαιινληηθά ππνβϊζκηζε απνδεκηψλνληαη κε ηελ αχμεζε ηνπ επηπϋδνπ ησλ κηζζψλ. Χζηφζν ε εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ ζηελ αγνξϊ εξγαζέαο εέλαη πην δχζθνιά, δεδνκϋλνπ φηη νη εξγαδφκελνη ζπρλϊ δελ γλσξέδνπλ ηνπο πξαγκαηηθνχο θηλδχλνπο ηνπ πεξηβϊιινληνο εξγαζέαο ηνπο. Δπέζεο ελαιιαθηηθϋο ζπλζάθεο εξγαζέαο κπνξεέ λα κελ εέλαη δηαζϋζηκεο, ηδηαέηεξα ζε πεξηφδνπο χθεζεο φπσο απηά πνπ δηαλχνπκε, νπφηε νη εξγαδφκελνη εέλαη αλαγθαζκϋλνη δερζνχλ πην επηθέλδπλεο εξγαζέεο ρσξέο ηελ αλϊινγε απνδεκέσζε. ΒαζηθΫο ππνζϋζεηο γηα ηελ εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο ζηελ αγνξϊ θαηνηθέαο πξνθεηκϋλνπ λα εθηηκεζνχλ ηα ζπζρεηηδφκελα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ: 1 Ύπαξμε δξαζηάξηαο θαη ιεηηνπξγηθάο αγνξϊο αθηλάησλ 2 Ζ αληέιεςε ησλ αηφκσλ γηα ηνπο πεξηβαιινληηθνχο θηλδχλνπο λα εέλαη θνληϊ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. 38

39 Μεζνδνινγέα εθηέκεζεο ηεο πεξηβαιινληηθάο πνηφηεηαο κϋζσ ηεο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο (Hedonic Price Method) «ΠξαθηηθΪ, ε κϋζνδνο ηεο Ϋκκεζεο ηηκάο δελ ρξεζηκνπνηεέηαη γηα λα εθηηκεζεέ ε ζπλνιηθά αμέα ηνπ, αιιϊ γηα λα εληνπηζζνχλ ηα πνζνζηϊ κεηαβνιάο ηεο αμέαο ηνπ ζε δεδνκϋλεο κεηαβνιϋο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. Γηα παξϊδεηγκα εθηηκϊηαη φηη κέα κεηαβνιά ηεο πνηφηεηαο ηεο αηκφζθαηξαο θαηϊ 5% νδεγεέ ζε κεέσζε ηεο ηηκάο θαηνηθέαο θαηϊ 30%.» Μπέζαο Κ.Π. (2006) Γηα βειηηψζεηο κεγϊιεο θιέκαθαο ζηελ πεξηβαιινληηθά πνηφηεηα, ε κϋζνδνο Ϋκκεζεο ηηκνιφγεζεο κπνξεέ λα ππεξεθηηκάζεη ηα νθϋιε δηφηη ε επηξξνά ηεο κεηαβνιάο ζηελ πξνζθνξϊ θαη ζηε δάηεζε γέλεηαη ζεκαληηθά. ΑλαιπηηθΪ παξαδεέγκαηα εθαξκνγάο ηεο κεζφδνπ ππϊξρνπλ ζηνλ, Μπέζα Κ.Π. (2006), γηα ηελ εθηέκεζε ηεο νηθνλνκηθάο αμέαο ηνπ πφζηκνπ λεξνχ γηα θαηνηθέεο ζηηο Φηιηππέλεο θαη ζηνπο Bolt K., et al (2005) γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο σθϋιεηαο απφ ηε βειηέσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο αηκφζθαηξαο ζην Λνο Άληδειεο ησλ ΖΠΑ, ζχκθσλα κε ην νπνέν απμεκϋλε ξχπαλζε ππνδειψλεη 39

40 ρακειφηεξεο ηηκϋο θαηνηθέαο, σζηφζν ε αλϊιπζε Ϋδεημε φηη φηαλ ην επέπεδν ηεο ξχπαλζεο κεηψλεηαη, ε απμεηηθά ηϊζε ηεο πξφζεζεο γηα επηπιϋνλ πιεξσκά επέζεο κεηψλεηαη Ζ κϋζνδνο ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο (contingent valuation method) ε αληέζεζε κε ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ δεδνκϋλα απφ παξαηεξάζεηο, ε κϋζνδνο ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο βαζέδεηαη κε θαηεπζεέαλ εξσηάζεηο ζηνπο πξαγκαηηθνχο ά δπλεηηθνχο θαηαλαισηϋο πξνθεηκϋλνπ λα θαζνξέζεη ηε δηϊζεζά ηνπο λα πιεξψζνπλ γηα λα «απνθηάζνπλ» ζπγθεθξηκϋλα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ. Σα Ϊηνκα θαινχληαη κϋζσ εηδηθϊ δηακνξθσκϋλνπ εξσηεκαηνινγένπ, ην νπνέν πεξηιακβϊλεη εξσηάζεηο αλνηθηνχ ηχπνπ, εξσηάζεηο πνπ πεξηιακβϊλνπλ δηαδνρηθϊ απμαλφκελα πνζϊ, εξσηάζεηο κε θϊησ φξην, κε Ϊλσ θαη θϊησ φξην, ζπγθεθξηκϋλνπ πνζνχ ά επηινγάο απφ ιέζηα ηηκψλ, λα δειψζνπλ ην πνζφ πνπ πξνηέζεληαη λα πιεξψζνπλ. ΓεδνκΫλεο ηεο επηξξνάο ηνπ ηξφπνπ ζχληαμεο ησλ εξσηάζεσλ ζηα ηειηθϊ απνηειϋζκαηα, ν εξεπλεηάο ζα πξϋπεη λα εέλαη ελάκεξνο ησλ γηα ηα πιενλεθηάκαηα θαη ηα κεηνλεθηάκαηα ηνπ θϊζε ηχπνπ εξσηεκαηνινγένπ. ρεηηθφο πέλαθαο δεκνζηεχεηαη ζηνπο Bolt K., et al (2005). Δέλαη επέζεο ζεκαληηθφ ηα εξσηεκαηνιφγηα λα Ϋρνπλ ειεγρζεέ θαη δνθηκαζηεέ, πξηλ ηε δηεμαγσγά ηεο Ϋξεπλαο γηα ηελ απνθπγά δηαθφξσλ πεγψλ κεξνιεςέαο. Ζ κϋζνδνο εθαξκφδεηαη ζε Ϋλα αληηπξνζσπεπηηθφ δεέγκα ησλ πνιηηψλ κηαο θνηλσλέαο, ε αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ηνπ νπνένπ πξϋπεη λα ειϋρζε θαηϊ ηε κεηαθνξϊ ησλ απνηειεζκϊησλ ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αμέαο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ πνιιαπιαζηϊδεηαη ν κϋζνο φξνο ηεο Πξφζεζεο Πιεξσκάο (Willilg-to-Pay, WTP )κε ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ πνπ αθνξϊ. Ο ππνινγηζκφο κϋζνπ φξνπ πξφζεζεο πιεξσκάο γέλεηαη αθνχ αθαηξεζνχλ νη απαληάζεηο «δηακαξηπξέαο», φζσλ αξλνχληαη λα πιεξψζνπλ νπνηαδάπνηε ηηκά, επεηδά πηζηεχνπλ φηη ε δηαηάξεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ εέλαη απνθιεηζηηθά επζχλε ηνπ θξϊηνπο. ε πνιιϋο Ϋξεπλεο εέλαη ζεκαληηθφ ηα απνηειϋζκαηα ηεο κεζφδνπ λα επεμεξγαζηνχλ, ιακβϊλνληαο ππφςε ην ζπλνιηθφ ρξφλν ζηνλ νπνέν ηα νθϋιε ζα πξϋπεη λα ζπγθεληξσζνχλ. 40

41 Ζ κϋζνδνο ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο εθαξκφδεηε ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ ππϊξρεη πξαγκαηηθά αγνξϊ, κπνξεέ φκσο λα εθαξκνζηεέ παξϊιιεια κε ηε κϋζνδν ηνπ Σαμηδησηηθνχ Κφζηνπο πξνθεηκϋλνπ λα δηαζηαπξσζνχλ ηα απνηειϋζκαηα ησλ δχν κεζφδσλ θαη λα ειεγρζνχλ. Ζ κϋζνδνο κπνξεέ λα εθαξκνζηεέ γηα λα πξνζδηνξηζηεέ ε αμέα πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ ηα νπνέα ηα εξσηψκελα Ϊηνκα δελ πξφθεηηαη πνηϋ λα ρξεζηκνπνηάζνπλ ά επηζθεθηνχλ. Γηα παξϊδεηγκα, νξηζκϋλα Ϊηνκα κπνξεέ λα εέλαη δηαηεζεηκϋλα λα πιεξψζνπλ γηα ηε δηαηάξεζε ησλ θπζηθψλ απνζεκϊησλ ηεο αληαξθηηθάο, αιιϊ δελ ζα άζειαλ ά δελ ζα κπνξνχζαλ λα ηα επηζθεθηνχλ. Μεζνδνινγέα εθηέκεζεο πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ κϋζσ ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο (contingent valuation method) 41

42 Ζ πξφζεζε απνδνράο απνδεκέσζεο (Willing-to-Accept, WTA) Ζ πξφζεζε απνδνράο απνδεκέσζεο ζεσξεέηαη παξαιιαγά ηεο κεζφδνπ ηεο ππνηηζϋκελεο αγνξϊο. Ζ παξαιιαγά ζπλέζηαηαη ζηελ αληηθαηϊζηαζε ηνπ κεγϋζνπο ηεο πξφζεζεο πιεξσκάο, κε ην κϋγεζνο πνπ ν εξσηψκελνο ζα δερφηαλ σο απνδεκέσζε γηα ηελ απψιεηα ηνπ εμεηαδνκϋλνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. Ζ κϋζνδνο, ζχκθσλα κε ηνλ Μπέζα Κ.Π. (2006), νδεγεέ πξαθηηθϊ ζε ζεκαληηθϋο απνθιέζεηο ππεξεθηέκεζεο, ηεο ηϊμεο ηνπ 20-30%, ζε ζχγθξηζε κε ηε κϋζνδν ηεο ππνηηζϋκελεο αγνξϊο. Ζ απφθιηζε κπνξεέ λα νθεέιεηαη ζην θέλεηξν πνπ Ϋρνπλ νη εξσηψκελνη λα ππεξεθηηκάζνπλ ηελ απνδεκέσζε πνπ ζα ειϊκβαλαλ, δεκηνπξγψληαο κηα ζηξαηεγηθά ζπκπεξηθνξϊ ζηηο απαληάζεηο. Άιινη ιφγνη κπνξεέ λα εέλαη φηη νη πνιέηεο αμηνινγνχλ πςειφηεξα κέα ππνβϊζκηζε ηεο επεκεξέαο ηνπο ζε ζρϋζε κε ηελ πηζαλά βειηέσζε απφ θϊπνην πξφγξακκα, ά φηη ππϊξρνπλ εηζνδεκαηηθνέ πεξηνξηζκνέ νη νπνένη ξπζκέδνπλ ην χςνο ηεο πξφζεζεο πιεξσκάο. ηξεβιψζεηο ζηελ εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο. Ζ κϋζνδνο ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο Ϋρεη δερζεέ ζθνδξά θξηηηθά ζε ζρϋζε κε ηελ αμηνπηζηέα ηεο, ελψ Ϋρεη εθδνζεέ δηθαζηηθά απφθαζε πνπ δελ ηελ αλαγλσξέδεη σο θαηϊιιειε κϋζνδν γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ χςνπο ηεο νθεηιφκελεο απνδεκέσζεο, ζε πεξέπησζε βιϊβεο ηνπ νηθνζπζηάκαηνο ιφγσ απφξξηςεο επηθέλδπλσλ απνβιάησλ, θαη θξέλεη φηη ε «απνθαηϊζηαζε εέλαη ε θαηϊιιειε ζεξαπεέα γηα ηε βιϊβε, ελψ νη κεηξάζεηο ηεο βιϊβεο κε Ϊιιεο κεζφδνπο απνηπγρϊλνπλ λα απνδεκηψζνπλ πιάξσο γηα ηε βιϊβε» Eberle W. D., Hayden F. G., (1991), «restoration is the proper remedy for injury to property where measurement of damages by some other method will fail to compensate fully for the injury». ΤπΪξρνπλ κειϋηεο πνπ ιακβϊλνπλ ππφςε θαη πξνζπαζνχλ λα κεηξηϊζνπλ ην θαηλφκελν ηεο «δεζηάο ιϊκςεο» πνπ ληψζνπλ φζνη δέλνπλ, ηνλ αιηξνπηζκφ Nunes P. et al (2001). ε πνιιϋο πεξηπηψζεηο φκσο πνπ δελ εέλαη πξφζθνξε ε ρξάζε Ϊιιεο κεζφδνπ κπνξεέ λα δψζεη θαιϊ απνηειϋζκαηα αλ εέλαη πξνζεθηηθϊ ζρεδηαζκϋλε θαη εϊλ 42

43 ιεθζνχλ ππφςε ηφζν θαηϊ ην ζρεδηαζκφ, φζν θαη θαηϊ ηελ επεμεξγαζέα ησλ απνηειεζκϊησλ νη πηζαλϋο ζηξεβιψζεηο, Μπέζαο Κ.Π. (2006): 1. Ζ ζηξϋβισζε πνπ νθεέιεηαη ζηνλ ηξφπν πιεξσκάο, γηα ηνλ κεηξηαζκφ ηεο νπνέαο θαιφ εέλαη λα ιεθζνχλ ππφςε νη ηξφπνη πιεξσκάο κε ηνπο νπνένπο εέλαη εμνηθεησκϋλα ηα κϋιε ηνπ δεέγκαηνο. 2. Ζ ζηξϋβισζε ιφγσ ηνπ θαηλνκϋλνπ ηνπ «αηεινχο ρξάζηε» (free rider) ν νπνένο δελ εέλαη δηαηεζεηκϋλνο λα πιεξψζεη, εθκεηαιιεπφκελνο ην γεγνλφο φηη δελ ππϊξρεη δπλαηφηεηα απνθιεηζκνχ ηνπ απφ ηε ρξάζε πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ ηνπ, νπνένπ ην θφζηνο δηαηάξεζεο Ϋρνπλ επηβαξπλζεέ Ϊιινη πνιέηεο. 3. Ζ εγγελεέο ζηξϋβισζε ηεο ππνζεηηθάο αγνξϊο, ζηελ νπνέα νη ιαλζαζκϋλεο επηινγϋο ησλ πνιηηψλ δελ Ϋρνπλ πξαγκαηηθά επέπησζε ζην εηζφδεκϊ ηνπο θαη δελ Ϋρνπλ ηελ επθαηξέα λα επαλαθαζνξέζνπλ ηελ ζπκπεξηθνξϊ ηνπο καζαέλνληαο απφ ηελ εκπεηξέα ηνπο. 4. Ζ ζηξϋβισζε ιφγσ ειιηπνχο επηπϋδνπ πιεξνθφξεζεο. 5. Ζ ζηξϋβισζε ιφγσ νκαδνπνέεζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ, ζχκθσλα κε ηελ νπνέα ν εξσηψκελνο ελδϋρεηαη λα δειψζεη νιφθιεξν ην πνζφ πνπ ζα αθηϋξσλε, δεδνκϋλσλ ησλ πεξηνξηζκψλ ηνπ εηζνδάκαηφο ηνπ, γηα ην ζχλνιν ησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ θαη φρη γηα ην ζπγθεθξηκϋλν γηα ην νπνέν γέλεηαη ε Ϋξεπλα. 6. Ζ ζηξϋβισζε ιφγσ ππεξβνιηθϊ πςεινχ εηζνδάκαηνο, ζχκθσλα κε ηελ νπνέα ν εξσηψκελνο δελ ελδηαθϋξεηαη λα πιεξψζεη γηα ηε δηαηάξεζε ά ηελ πξνζηαζέα δεκφζησλ πεξηβαιινληηθψλ αγαζψλ αθνχ Ϋρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνιακβϊλεη ηα ηδηφθηεηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ πνπ θαηϋρεη, λα δεκηνπξγεέ ηδηφθηεηα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ά λα επηζθϋπηεηαη φζν ζπρλϊ ην επηζπκεέ δηϊζεκνπο νηθνινγηθνχο πξννξηζκνχο ππνθαηϊζηαηα ηνπ αληηθεηκϋλνπ ηεο Ϋξεπλαο. ΑλαιπηηθΪ παξαδεέγκαηα εθαξκνγάο ηεο κεζφδνπ ππϊξρνπλ ζηνλ, Μπέζα Κ.Π. (2006), γηα ηελ εθηέκεζε ηεο νηθνλνκηθάο αμέαο ηεο Ϊγξηαο δσάο θαη ζηνπο Bolt K., et al (2005) γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο Πεξηβαιινληηθάο θαη Οηθνλνκηθάο Βησζηκφηεηαο ηνπ Ηζηνξηθνχ Ηεξνχ Machu Picchu ζην Πεξνχ, 43

44 πνπ απνηειεέ θαηαγξακκϋλν Μλεκεέν Παγθφζκηαο ΚιεξνλνκηΪο απφ ηελ UNESCO. Δηθφλα 2: Ηζηνξηθφ Ηεξφ Machu Picchu, Πεξνχ, Μλεκεέν Παγθφζκηαο ΚιεξνλνκηΪο, UNESCO Πεγά: ΜεηαθνξΪ ΟθΫινπο (Benefits transfer) Ζ ΜεηαθνξΪ νθϋινπο δελ εέλαη κέα κεζνδνινγέα θαζεαπηή, World Bank (1998), αιιϊ πεξηζζφηεξν αλαθϋξεηαη ζηε ρξάζε εθηηκάζεσλ πνπ ιακβϊλνληαη απφ δηαθνξεηηθϋο κεζφδνπο ζε Ϋλα πιαέζην θαη κεηαθϋξνληαη γηα ηελ εθηέκεζε ηηκψλ ζε Ϋλα δηαθνξεηηθφ πιαέζην. Γηα παξϊδεηγκα κέα εθηέκεζε γηα ην φθεινο πνπ ιακβϊλεηαη απφ ηνπο ηνπξέζηεο πνπ παξαηεξνχλ ηελ Ϊγξηα δσά ζε Ϋλα πϊξθν, κπνξεέ λα κεηαθεξζεέ γηα ηελ εθηέκεζε ηνπ νθϋινπο πνπ ιακβϊλεηαη απφ ηελ παξαηάξεζε ηεο Ϊγξηαο δσάο ζε Ϋλα δηαθνξεηηθφ πϊξθν. Με απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεέ λα εθηηκεζεέ ην πιεφλαζκα θαηαλαισηά ζε θαηλνχξηνπο πξννξηζκνχο ά ζε πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ ηα νπνέα δελ Ϋρνπλ γέλεη αθφκε πξνζβϊζηκα ζην θνηλφ, θαη θαηϊ ζπλϋπεηα δελ ππϊξρνπλ ρξάζηεο γηα λα 44

45 δηεξεπλεζεέ ε πξφζεζε πιεξσκάο πνπ ζα εέραλ γηα ην ζπγθεθξηκϋλν πεξηβαιινληηθφ αγαζφ. ΔπηπιΫνλ ε ΜεηαθνξΪ ΟθΫινπο εέλαη κέα νηθνλνκηθά θαη γξάγνξε κϋζνδνο πεξηβαιινληηθάο απνηέκεζεο ε νπνέα κπνξεέ λα ρξεζηκνπνηεζεέ φηαλ δελ ππϊξρεη ε δπλαηφηεηα πξαγκαηνπνέεζεο πξσηνγελψλ εξεπλψλ πεξηβαιινληηθάο απνηέκεζεο, νη νπνέεο ζαθψο απνηεινχλ ηελ πξψηε θαη θαιχηεξε επηινγά, Greek Environmental Valuation Database (2008). ΣερληθΫο ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο ΤπΪξρνπλ ηξεέο κεγϊιεο θαηεγνξέεο ηερληθψλ γηα ηελ εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ: 1. ε κεηαθνξϊ ηηκάο κνλϊδνο πνπ δελ Ϋρεη πξνζαξκνζηεέ 2. ε κεηαθνξϊ πξνζαξκνζκϋλεο ηηκάο κνλϊδνο 3. ε κεηαθνξϊ ζπλϊξηεζεο. ηελ πξϊμε απηϋο νη θαηεγνξέεο ηεέλνπλ λα ζπλελψλνληαη θαη λα ζρεκαηέδνπλ Ϋλα ζπλερϋο πνπ μεθηλϊεη απφ κειϋηεο νη νπνέεο απιϊ κεηαθϋξνπλ αλεπεμϋξγαζηα απνηειϋζκαηα απφ ηε κέα πεξέπησζε ζηελ Ϊιιε, κϋρξη αξθεηϊ πεξέπινθεο πξνζπϊζεηεο λα ιϊβνπλ ππφςε κηα πιεζψξα δηαθνξψλ κεηαμχ ηεο πξσηνγελνχο Ϋξεπλαο θαη ηεο πεξέπησζεο εμϋηαζεο. ε πνιιϋο πεξηπηψζεηο επηρεηξεέηαη κεηα-επεμεξγαζέα ησλ εθηηκάζεσλ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ελφο αξηζκνχ κειεηψλ αλαθνξϊο. Χζηφζν δελ Ϋρεη απνδεηρηεέ φηη ε αχμεζε ηεο πνιππινθφηεηαο νδεγεέ ζε πεξηζζφηεξν αμηφπηζηε εθαξκνγά ηεο κεζφδνπ. Αμηνπηζηέα ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο Γηα ηελ απνηειεζκαηηθά εθαξκνγά ηεο Μεζφδνπ ΜεηαθνξΪο ΟθΫινπο, ζα πξϋπεη, ζχκθσλα κε ηελ Greek Environmental Valuation Database (2008), λα ηθαλνπνηνχληαη νξηζκϋλεο πξνυπνζϋζεηο, φπσο: λα Ϋρνπλ αλαγλσξηζηεέ θαη λα Ϋρνπλ εθθξαζηεέ πνζνηηθϊ νη επηπηψζεηο ηνπ πξνηεηλφκελνπ Ϋξγνπ σο πξνο ηελ Ϋθηαζε θαη ην κϋγεζφο ηνπο, λα Ϋρεη πξνζδηνξηζηεέ ην κϋγεζνο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ πθέζηαηαη ηηο ζπλϋπεηεο ηνπ πξνηεηλφκελνπ Ϋξγνπ, ν πιεζπζκφο ηεο πξσηνγελνχο Ϋξεπλαο λα εέλαη φκνηνο κε ηνλ πιεζπζκφ ζηελ κεηαθεξφκελε εξεπλϊ, λα Ϋρνπλ θαζνξηζηεέ νη απαηηάζεηο ησλ δεδνκϋλσλ πνπ ζα κεηαθεξζνχλ (π.ρ. ηη εέδνπο αμέα ζα κεηξεζεέ), θ.ϊ. 45

46 Ζ αμηνπηζηέα ηεο κεζφδνπ βαζέδεηαη ζε κεγϊιν βαζκφ ζηελ αμηνπηζηέα ησλ πξσηνγελψλ εξεπλψλ, ηα δεδνκϋλα ησλ νπνέσλ πξφθεηηαη λα κεηαθεξζνχλ θαη ζηελ ηππνπνέεζε ησλ κεγεζψλ θαη ησλ ιεπηνκεξεηψλ πνπ αλαθϋξνληαη. Γηα παξϊδεηγκα ζεσξεέηαη απαξαέηεην (Bateman, I. et al, 2000) λα δηεπθξηλέδνληαη ζηηο πξσηνγελεέο κειϋηεο θαη γηα απηφ ην ιφγν λα πξνδηαγξϊθνληαη απφ ηνπο νξγαληζκνχο πνπ ρξεκαηνδνηνχλ ηηο πξσηνγελεέο κειϋηεο ηα παξαθϊησ ζηνηρεέα: 1. ΞεθΪζαξνο νξηζκφο ησλ θαηεγνξηψλ ρξεζηψλ θαη κε-ρξεζηψλ 2. Υξάζε ελφο ειϊρηζηνπ ζπλφινπ θνηλψλ κεηαβιεηψλ, φπσο ην εηζφδεκα, ε ειηθέα, ε ζχλζεζε ηνπ λνηθνθπξηνχ, ε ζπκκεηνρά ζε πεξηβαιινληηθϋο νξγαλψζεηο θαη ε απφζηαζε ηεο θαηνηθέαο ηνπ εξσηψκελνπ απφ ηε ζϋζε ηνπ εμεηαδφκελνπ πεξηβαιινληηθνχ αγαζνχ. 3. ΣππνπνηεκΫλε επεμεξγαζέα ησλ θνηλψλ κεηαβιεηψλ 4. ΑλΪιπζε επαηζζεζέαο, ε νπνέα κπνξεέ λα πεξηιακβϊλεη ηελ πξφζεζε πιεξσκάο ζε δηαθνξεηηθϊ επέπεδα αιιαγάο ζηα πεξηβαιινληηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ά ζε κέα επηπιϋνλ ζϋζε κε αλϊινγα αιιϊ δηαθνξεηηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ. Ζ Greek Environmental Valuation Database (2008), παξϋρεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο εξεπλεηϋο λα αλαδεηάζνπλ πιεξνθνξέεο ζε 317 κειϋηεο απφ 49 ρψξεο, γηα 15 γεληθϊ πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ, γηα 167 ζπγθεθξηκϋλα πεξηβαιινληηθϊ αγαζϊ, ρξεζηκνπνηψληαο 38 κεζφδνπο απνηέκεζεο. Ζ δπλαηφηεηα απηά εέλαη ηδηαέηεξα ρξάζηκε φηαλ ε απνηέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζηνηρεέσλ γέλεηαη γηα ιφγνπο πξνγξακκαηηζκνχ ά ιάςεο απνθϊζεσλ, αιιϊ ζε πεξηπηψζεηο πνπ απαηηεέηαη ν θαζνξηζκφο απνδεκέσζεο γηα κηα πεξηβαιινληηθά δεκηϊ, ε πινπνέεζε πξσηνγελψλ εξεπλψλ εέλαη απαξαέηεηε. 46

47 3. Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΟΤ ΤΓΥΡΟΝΟΤ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΚΑΗ ΣΖ ΒΗΧΗΜΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ 3.1 Σν νηθνλνκηθφ πεξηβϊιινλ Μέα απφ ηηο βαζηθϋο θαη ζπρλϊ επαλαιακβαλφκελεο παξαδνρϋο ζηελ νηθνλνκηθά ζεσξεέα, εέλαη ε παξαδνρά φηη νη εμσηεξηθνέ παξϊγνληεο, ά νη ππφινηπεο κεηαβιεηϋο παξακϋλνπλ ζηαζεξϋο, ceteris paribus, φηαλ δηακνξθψλνπκε κέα ζπλϊξηεζε δάηεζεο ά κηα ζπλϊξηεζε πξνζθνξϊο. Ζ παξαδνρά απηά ζηελ επνρά καο δελ κπνξεέ λα ρξεζηκνπνηεέηαη ηφζν εχθνια, θαη φηαλ ρξεζηκνπνηεέηαη πξϋπεη θαηφπηλ λα εμεηϊδνληαη νη επηπηψζεηο απφ ηε ρξάζε ηεο θαη λα επαλεμεηϊδνληαη ηα απνηειϋζκαηα, ηα νπνέα κπνξεέ θαη λα αλαηξαπνχλ, αλ ιϊβνπκε ππφςε ηηο επηδξϊζεηο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβϊιινληνο. Ζ βηψζηκε αλϊπηπμε ρξεηϊδεηαη ρξεκαηνδφηεζε. Σε ρξεκαηνδφηεζε ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο αληαγσλέδνληαη Ϊιιεο επελδχζεηο, νη νπνέεο κπνξεέ λα εέλαη ηδηαέηεξα επηθεξδεέο. Γηα παξϊδεηγκα ν John Paulson ζηνηρεκϊηηζε ζηελ θαηϊξξεπζε ηεο ακεξηθαληθάο ζηεγαζηηθάο αγνξϊο, κϋζσ ησλ δχν θεξδνζθνπηθψλ επελδπηηθψλ θεθαιαέσλ (hedge funds), πνπ δηαρεηξέδεηαη ε εηαηξέα ηνπ, Paulson & Co, θαη απνθφκηζε σο ακνηβά 3-4 δηζεθαηνκκχξηα δνιϊξηα, Money Week (2008). Σα ρξάκαηα απηϊ ιεέπνπλ απφ ηελ πξαγκαηηθά νηθνλνκέα. ΠξΫπεη λα δεκηνπξγεζεέ ην κνλνπϊηη πνπ ζα δηνρεηεχζεη απηϊ ηα ρξάκαηα ζηε βηψζηκε αλϊπηπμε, ζηηο «πξϊζηλεο ζϋζεηο εξγαζέαο», ζηηο «αμηνπξεπεέο ζϋζεηο εξγαζέαο» ζηελ αλϊπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελϋξγεηαο, ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ «θαηλνκϋλνπ ηνπ ζεξκνθεπένπ», ζηελ θαηαπνιϋκεζε ηεο θηψρηαο. Σν κνλνπϊηη απηφ πξνζδηνξέδεηαη κε κέα θαη κφλν ιϋμε: θφξνη. Όπσο αλαθϋξεη ν Krugman Paul (2008), Νφκπει Οηθνλνκέαο 2008, εμεγψληαο ηελ ζεκαληηθά αλαδηαλνκά ηνπ εηζνδάκαηνο πνπ αθνινχζεζε ηελ χθεζε ηνπ

48 θαη Ϋζεζε ηηο βϊζεηο γηα ηελ αλϊπηπμε πνπ αθνινχζεζε, «Ο νξηαθφο ζπληειεζηάο θφξνπ εηζνδάκαηνο (πνπ ηψξα εέλαη 35%) εέρε θηϊζεη ην 63% ηα ρξφληα ηεο πξψηεο θπβϋξλεζεο Ρνχζβειη θαη ην 79% ζηε δεχηεξε.» Πξνηεέλεηαη ινηπφλ, θφξνο, αλϊινγνπ ζπληειεζηά 60-70% πνπ λα θνξνινγεέ εηδηθϊ ηα θϋξδε ησλ «θεξδνζθνπηθψλ θεθαιαέσλ» κε ζθνπφ λα θαηεπζχλεη, ηα ρξάκαηα πνπ ζα ζπγθεληξσζνχλ, ζηε βηψζηκε αλϊπηπμε. Πξνηεέλεηαη κέα θνξνινγηθά θιέκαθα πνπ λα κελ βαζέδεηαη κφλν ζην χςνο ηνπ εηζνδάκαηνο, αιιϊ θαη ζην εέδνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο απφ ηελ νπνέα απνθηάζεθε. Σν εέδνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζα αμηνινγεέηαη κε πνηνηηθϊ θαη πνζνηηθϊ θξηηάξηα γηα ηε ζπκβνιά ηνπ ζηελ θνηλσληθά επεκεξέα θαη ζηε βηψζηκε αλϊπηπμε. ΣΫηνηα θξηηάξηα ζα κπνξνχζαλ λα εέλαη ε πνζνζηηαέα ζπκβνιά ζηε κεέσζε ησλ αεξέσλ ηνπ ζεξκνθεπένπ, ε ζπκβνιά ζηελ αχμεζε ζϋζεσλ αμηνπξεπνχο απαζρφιεζεο, ε ζπκβνιά ζηελ επϋθηαζε ησλ βηψζηκσλ αλζξψπηλσλ νηθηζκψλ, ε ζπκβνιά ζηελ θαιπηϋξεπζε ηεο πνηφηεηαο δσάο κϋζσ ππεξεζηψλ πνπ πξνϊγνπλ ηελ παηδεέα, ηελ πγεέα, ηνλ πνιηηηζκφ. Αθφκα θαη ρξάκαηα πνπ Ϋρνπλ απνθηεζεέ απφ δηαρεέξηζε θεξδνζθνπηθψλ θεθαιαέσλ, λα κπνξνχλ λα θνξνινγεζνχλ κε ηδηαέηεξα ρακειφ ζπληειεζηά, ηεο ηϊμεσο ηνπ 10%, αλ απνδεδεηγκϋλα δεζκεχνληαη ζηε ρξεκαηνδφηεζε Ϋξγσλ πνπ ζηεξέδνπλ ηε βηψζηκε αλϊπηπμε. Ζ ιεπηνκεξάο πεξηγξαθά θαη ν πξνζδηνξηζκφο, κηαο πνηνηηθάο θαη πνζνηηθάο θνξνινγηθάο θιέκαθαο, βξέζθεηαη πϋξα απφ ην ζθνπφ θαη ηεο δπλαηφηεηεο ηεο παξνχζαο εξγαζέαο, θαζψο απαηηεέ ζε βϊζνο Ϋξεπλα θαη θαηεγνξηνπνέεζε ηεο πνηνηηθάο ζπλεηζθνξϊο ησλ δηαθφξσλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηάησλ ζηελ θνηλσληθά επεκεξέα. Χο βϊζε γηα κέα ηϋηνηα Ϋξεπλα, ε νπνέα απαηηεέ ηε ζπλεηζθνξϊ επηζηεκφλσλ δηαθνξεηηθψλ εηδηθνηάησλ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειϋζνπλ ηα απνηειϋζκαηα ηεο Δπηηξνπάο γηα ηελ ΜΫηξεζε ηεο Οηθνλνκηθάο Απφδνζεο θαη ηεο Κνηλσληθάο Πξνφδνπ, Stiglitz et al.,(2008), ην Παγθφζκην χκθσλν ησλ ΖλσκΫλσλ Δζλψλ (The UN Global Compact ) θαη νη ΑξρΫο γηα Τπεχζπλεο Δπελδχζεηο, UNEP Finance Initiative (2006). «Η Δπξσπατθή Έλσζε κε γλώκνλα όηη ε βηώζηκε αλάπηπμε απαηηεί ιύζεηο κε παγθόζκηα πξννπηηθή, πξνζπαζεί λα ηελ θαηαζηήζεη ζηόρν ζε όινπο ηνπο 48

49 δηεζλείο νξγαληζκνύο θαη ηνπο εηδηθεπκέλνπο θνξείο θαζώο θαη ζηε δηκεξή αλαπηπμηαθή ζπλεξγαζία. Δηδηθόηεξα, πξνζπαζεί λα εμαζθαιίζεη όηη νη νηθνλνκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο πνιηηηθέο απνιακβάλνπλ ακνηβαία ππνζηήξημε.» (Μεηνχια Ρ., et al 2008). Γηα ην ιφγν απηφ ε Δπξσπατθά Έλσζε, πνπ δηαζϋηεη εκπεηξέα, θαη θχξνο, ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξέμεη κέα ηϋηνηα πξσηνβνπιέα, επηβνιάο θφξσλ πξνζδηνξηδφκελσλ κε πνηνηηθϊ θαη πνζνηηθϊ θξηηάξηα, γηα ηε δεκηνπξγέα απνζϋκαηνο ππνζηάξημεο ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο, ζε παγθφζκην επέπεδν. Ζ πξνζϋγγηζε απηά απαηηεέ ζνβαξϋο ζπζηεκηθϋο παξεκβϊζεηο, γηα ηελ απνηξνπά ηεο θνξναπνθπγάο, κϋζσ offshore εηαηξηψλ, ά θνξνινγηθψλ παξαδεέζσλ. Δπέζεο δελ ζα εέρε θαλϋλα λφεκα, ρσξέο ζνβαξϋο δεζκεχζεηο ζε δηεζλϋο επέπεδν, πνπ λα θαιχπηνπλ Ϋλα πνζνζηφ πϊλσ απφ ην 80% ηεο παγθφζκηαο αγνξϊο. Αθνχ ηα θεξδνζθνπηθϊ επελδπηηθϊ θεθϊιαηα, απιψο ζα κεηαθεξφηαλ ζηνλ θνληηλφηεξν θνξνινγηθφ παξϊδεηζν. Έλαο Ϊιινο ηξφπνο ππνζηάξημεο ηεο βηψζηκεο αλϊπηπμεο, ν νπνένο επέζεο απαηηεέ δηεζλεέο δεζκεχζεηο, φπσο αλαθϋξεηαη θαη ζηελ εηζαγσγά, εέλαη ε επηβνιά δαζκψλ ζε φια ηα πξντφληα πνπ δελ Ϋρνπλ πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά πηζηνπνέεζε θαη επηζπκνχλ λα εηζϋιζνπλ ζηηο αγνξϋο ρσξψλ πνπ Ϋρνπλ ππνγξϊςεη ζρεηηθά δϋζκεπζε. 3.2 ΠξΪζηλεο ζϋζεηο εξγαζέαο Οη πξϊζηλεο ζϋζεηο εξγαζέαο κεηψλνπλ ηηο επηπηψζεηο ησλ επηρεηξάζεσλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ηνκϋσλ ζε επέπεδα δηαηεξάζηκα. ΤπΪξρνπλ πξϊζηλεο ζϋζεηο εξγαζέαο, ζηνλ αγξνηηθφ ηνκϋα, ηελ παξαγσγά ελϋξγεηαο, ηηο θαηαζθεπϋο, ηηο κεηαθνξϋο, ηε βηνκεραλέα θαη ηηο ππεξεζέεο πνπ ζπκβϊινπλ ζηε δηαηάξεζε θαη απνθαηϊζηαζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβϊιινληνο. Δπέζεο βνεζνχλ ζηε κεέσζε ηεο θαηαλϊισζεο ηεο ελϋξγεηαο, ησλ πξψησλ πιψλ, ηε κεέσζε ησλ απνξξηκκϊησλ θαη ηεο ξχπαλζεο. Ζ κεέσζε απηά εέλαη ζηαδηαθά θαη δηαθνξεηηθϋο δνπιεηϋο κπνξεέ λα ζπκβϊιινπλ ζε δηαθνξεηηθνχο βαζκνχο. Πξντφληα πνπ ζεσξνχληαη ζάκεξα ελεξγεηαθϊ απνδνηηθϊ, ελδϋρεηαη λα κελ αμηνινγνχληαη σο ηϋηνηα ζε δϋθα ρξφληα. Ζ Ϋλλνηα ηεο πξϊζηλεο εξγαζέαο δελ Ϋρεη απφιπην ραξαθηάξα, αιιϊ δηαβαζκέζεηο πνπ εμειέζζνληαη ζην ρξφλν. Χζηφζν φπσο επηζεκαέλεηαη ζηελ Ϋθζεζε «Πξάζηλεο ζέζεηο εξγαζίαο: γηα Αμηνπξεπή εξγαζία ζε έλαλ Βηώζηκν, ρακειήο πεξηεθηηθόηεηαο ζε άλζξαθα 49

50 Κόζκν» UNEP (2008), πνιιϋο δνπιεηϋο εέλαη πξϊζηλεο ζχκθσλα κε ηηο αξρϋο ηνπο αιιϊ δελ εέλαη πξϊζηλεο ζηελ πξϊμε, γηαηέ εθαξκφδνπλ δηαδηθαζέεο επηθέλδπλεο, βξψκηθεο θαη δχζθνιεο πνπ κπνξνχλ λα πξνμελάζνπλ βιϊβεο ζην πεξηβϊιινλ θαη ζηελ πγεέα. χκθσλα κε ηε δάισζε, Δπξσπατθά Δπηηξνπά (2008),ηνπ ΠξνΫδξνπ ηεο Δπξσπατθάο Δπηηξνπάο, θ. José Manuel Barroso,: «Η αληηκεηώπηζε ηεο πξόθιεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απνηειεί ηελ πνιηηηθή ιπδία ιίζν γηα ηελ γελεά καο. Η απνζηνιή καο, ή θαιύηεξα ην θαζήθνλ καο, είλαη αθελόο λα πξνζθέξνπκε ην ζσζηό πιαίζην άζθεζεο πνιηηηθήο γηα ην κεηαζρεκαηηζκό ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο ώζηε λα κε βιάπηεη ην πεξηβάιινλ θαη αθεηέξνπ λα εμαθνινπζήζνπκε λα πξσηνζηαηνύκε ζηηο αλαιακβαλόκελεο δηεζλώο δξάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πιαλήηε καο. Η δέζκε κέηξσλ πνπ πξνηείλνπκε, αληηκεησπίδεη όρη κόλν ηελ πξόθιεζε απηή, αιιά θαη ηελ πξόθιεζε ηεο ελεξγεηαθήο αζθάιεηαο, είλαη δε κηα επθαηξία γηα λα δεκηνπξγεζνύλ ρηιηάδεο λέεο επηρεηξήζεηο θαη εθαηνκκύξηα ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ Δπξώπε. Οθείινπκε λα αμηνπνηήζνπκε ηελ επθαηξία απηή» Αμηνπξεπεέο ζϋζεηο εξγαζέαο (Decent work) Οη αμηνπξεπεέο ζϋζεηο εξγαζέαο νξέδνληαη, UNEP (2008), σο ζϋζεηο εξγαζέεο πνπ πξνζθϋξνπλ επθαηξέεο ζηνπο Ϊληξεο θαη ζηηο γπλαέθεο λα Ϋρνπλ αμηνπξεπά θαη παξαγσγηθά εξγαζέα, ζε ζπλζάθεο ειεπζεξέαο, ηζφηεηαο, αζθϊιεηαο θαη αλζξψπηλεο αμηνπξϋπεηαο. πλνςέδνπλ ηηο πξνζδνθέεο ησλ αλζξψπσλ γηα ηελ εξγαζηαθά δσά ηνπο, ηηο πξνζδνθέεο ηνπο γηα εηζφδεκα, δηθαηψκαηα, θσλά θαη αλαγλψξηζε, γηα νηθνγελεηαθά ζηαζεξφηεηα θαη πξνζσπηθά αλϊπηπμε, γηα δηθαηνζχλε θαη ηζφηεηα ησλ θχισλ. ΣειηθΪ απηϋο νη δηϊθνξεο δηαζηϊζεηο ηεο αμηνπξεπνχο εξγαζέαο ζεκειηψλνπλ ηελ εηξάλε ζηηο θνηλφηεηεο θαη ζηελ θνηλσλέα. Οη αμηνπξεπεέο ζϋζεηο εξγαζέαο εέλαη πξσηαξρηθάο ζεκαζέαο γηα ηε κεέσζε ηεο θηψρηαο, ηελ θνηλσληθά Ϋληαμε θαη εέλαη Ϋλαο ηξφπνο γηα ηελ επέηεπμε δέθαηεο, βηψζηκεο αλϊπηπμεο. Ζ εμαζθϊιηζε ζπλζεθψλ αμηνπξεπνχο εξγαζέαο, πεξηιακβϊλεη ην σξϊξην εξγαζέαο, ην κηζζνινγηθφ ζχζηεκα θαη ηελ θνηλσληθά αζθϊιηζε. ΔπηπιΫνλ ε πηνζϋηεζε εέηε θνξνινγηθψλ κϋηξσλ κε ηελ πνηνηηθφ θαη πνζνηηθφ 50

51 πξνζδηνξηζκφ ηνπ θνξνινγηθνχ ζπληειεζηά, εέηε δαζκψλ ζε κε πηζηνπνηεκϋλα νηθνινγηθϊ θαη θνηλσληθϊ ά αγαζϊ κε πηζηνπνηεκϋλα σο πξνο ηε βησζηκφηεηα, γηα ηελ δεκηνπξγέα πξϊζηλσλ ζϋζεσλ αμηνπξεπνχο απαζρφιεζεο, ζα κεηψζεη ζεκαληηθϊ ηηο πηϋζεηο απφ ηε κεηαλϊζηεπζε. Αθνχ ζα δεκηνπξγνχληαη ζϋζεηο αμηνπξεπνχο απαζρφιεζεο, ζε ρψξεο κε ζνβαξϋο ειιεέςεηο ζην ζχζηεκα ζεζκνζεηεκϋλεο θνηλσληθάο πξνζηαζέαο, πξνθεηκϋλνπ ηα παξαγφκελα πξντφληα λα κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζηηο ρψξεο πνπ Ϋρνπλ δεζκεπηεέ λα πξνσζάζνπλ ηε βηψζηκε αλϊπηπμε κε ηα πξνηεηλφκελα κϋηξα. Απφ ηελ Ϊιιε πιεπξϊ ζα κεηξηαζηεέ ε Ϋμνδνο ησλ θεθαιαέσλ απφ ηηο αλεπηπγκϋλεο αγνξϋο, πνπ απεηιεέ λα βπζέζεη ηελ Δπξψπε ζε καθξνρξφληα χθεζε, αθνχ ζα Ϋρνπλ λα αληηκεησπέζνπλ δαζκνχο ζηα πξντφληα θαη ζηνπο θπζηθνχο πφξνπο πνπ ζα ζειάζνπλ λα επαλεηζϊγνπλ ζηηο αλεπηπγκϋλεο αγνξϋο εϊλ δελ κπνξνχλ λα πηζηνπνηάζνπλ ηελ ηάξεζε ησλ αξρψλ ηεο βησζηκφηεηαο θαηϊ ηε δηαδηθαζέα παξαγσγάο ηνπο. 3.3 άκαλζε Βηψζηκεο Παξαγσγάο Γεληθφο ζηφρνο ηνπ θαλνληζκνχ γηα ην ζχζηεκα θνηλνηηθνχ νηθνινγηθνχ ζάκαηνο πνπ πξνηεέλεη ε ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΨΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ (2008), εέλαη λα ελζαξξχλεη ηελ αεηθφξν παξαγσγά θαη θαηαλϊισζε πξντφλησλ θαη ηελ αεηθφξν παξνρά θαη ρξάζε ππεξεζηψλ κε ηνπο παξαθϊησ ηξφπνπο: 1. θαζνξέδνληαο ζεκεέα αλαθνξϊο γηα ηηο θαιϋο πεξηβαιινληηθϋο επηδφζεηο ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κε βϊζε ηα θνξπθαέα ηεο αγνξϊο 2. θαηεπζχλνληαο ηνπο θαηαλαισηϋο πξνο απηϊ, κϋζσ ηνπ νηθνινγηθνχ ζάκαηνο 3. θαζνξέδνληαο πεξηβαιινληηθϊ θξηηάξηα πξνο ρξάζε απφ ηνπο αγνξαζηϋο ηνπ Γεκνζένπ Σν θνηλνηηθφ νηθνινγηθφ ζάκα, φπσο νξέδεηαη ζην ΠαξΪξηεκα ΗΗ ηεο Πξφηαζεο Καλνληζκνχ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιένπ θαη ηνπ πκβνπιένπ 51

52 πεξέ ζπζηάκαηνο θνηλνηηθνχ νηθνινγηθνχ ζάκαηνο, Ϋρεη κέα απφ ηηο αθφινπζεο κνξθϋο: ην πξντφλ εκθαέλεηαη επέζεο ν αξηζκφο θαηαρψξηζεο νηθνινγηθνχ ζάκαηνο, κε ηελ αθφινπζε κνξθά: φπνπ ΥΥ εέλαη ε ρψξα θαηαρψξηζεο θαη YYYYY εέλαη ν αξηζκφο θαηαρψξηζεο πνπ Ϋρεη δνζεέ απφ ηνλ αξκφδην θνξϋα. Πεγά: g_standard_directive_proposal.pdf 52

53 Όζνλ αθνξϊ ζηελ ελεξγεηαθά ζάκαλζε ε Οδεγέα 92/75/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιένπ ηεο 22αο επηεκβξένπ 1992 γηα ηελ Ϋλδεημε ηεο θαηαλϊισζεο ελϋξγεηαο θαη ινηπψλ πφξσλ ησλ νηθηαθψλ ζπζθεπψλ κε ηελ επηζάκαλζε θαη ηελ παξνρά νκνηφκνξθσλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθϊ κε ηα πξντφληα, πξφθεηηαη λα αληηθαηαζηαζεέ πξνθεηκϋλνπ λα ζπκπεξηιϊβεη: 1. ηα πξντφληα πνπ θαηαλαιψλνπλ ελϋξγεηα πνπ ρξεζηκνπνηεέηαη ζηνλ βηνκεραληθφ θαη εκπνξηθφ ηνκϋα θαη 2. Ϊιια πξντφληα πνπ ζρεηέδνληαη κε ηελ ελϋξγεηα πνπ Ϋρνπλ αληέθηππν ζηελ θαηαλϊισζε ελϋξγεηαο θαηϊ ηε ρξάζε ηνπο, φπσο ε κφλσζε απφ ηα παξϊζπξα 3. λα ζεζπέζεη κηα ελαξκνληζκϋλε βϊζε γηα ηηο δεκφζηεο ζπκβϊζεηο θαη ηα θέλεηξα πνπ παξϋρνληαη απφ ηελ ΔΔ θαη ηα θξϊηε κϋιε. 4. ζε θϊζε ζπγθεθξηκϋλν πξντφλ ζα αλαθϋξεηαη ην επέπεδν ηεο ελεξγεηαθάο απφδνζεο (πνπ αληηζηνηρεέ ζε κέα απφ ηηο ηϊμεηο επηζάκαλζε), βϊζεη ηνπ νπνένπ νη δεκφζηεο αξρϋο δελ ζα πξϋπεη λα πξνκεζεπηνχλ ά ηε ρνξάγεζε θηλάηξσλ ε γεληθϋο γξακκϋο νη εηηθϋηεο ζπγθαηαιϋγνληαη ζχκθσλα λε ηε βηβιηνγξαθέα ζηα εξγαιεέα πνπ πξνσζνχλ ηελ ηζφξξνπε θαη βηψζηκε αλϊπηπμε απφ ηελ πιεπξϊ ηεο δάηεζεο, επεξεϊδνληαο ηηο απνθϊζεηο αγνξϊο ησλ θαηαλαισηψλ, θαη δεπηεξνγελψο, ησλ εκπφξσλ θαη ησλ θαηαζθεπαζηψλ. Ζ ζρεηηθά βηβιηνγξαθέα, γηα ηελ νπνέα γέλεηαη εθηελάο αλαθνξϊ ζηελ Ϋξεπλα πνπ δηεμάρζε γηα ινγαξηαζκφ ηεο Δπξσπατθάο Δπηηξνπάο, κε ηέηιν: Αμηνιφγεζε ηνπ EMAS (χζηεκα Οηθνινγηθάο Γηαρεέξηζεο θαη ΔιΫγρνπ) θαη ηνπ Eco-label γηα ηελ αλαζεψξεζά ηνπο (EVER 2005), δεέρλεη φηη νη θαηαλαισηϋο Ϋρνπλ απμαλφκελν ελδηαθϋξνλ γηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνένπο ηα αγαζϊ θαη νη ππεξεζέεο παξϊγνληαη θαη εκπνξεχνληαη. ε απϊληεζε ηνπ ελδηαθϋξνληνο απηνχ Ϋλαο απμαλφκελνο αξηζκφο απφ εηηθϋηεο ζάκαηα «βησζηκφηεηαο» θαη θέλεηξα, πνπ πεξηιακβϊλνπλ ζϋκαηα θνηλσληθϊ «social labels: Belgium Social Label, Rugmark Label, Flower Label Program», δέθαην εκπφξην «fair trade organisations and labels: FLO International (Fair trade Labelling Organisations), IFAT (International Federation for Alternative Trade), EFTA (European Fair Trade Association), 53

54 NEWS! (Network of European World Shops), ETI (Ethical Trading Initiative, UK,) etc», ηελ παξαγσγά θαη επηζάκαλζε βηνινγηθψλ πξντφλησλ «labels for organic productions: The Soil Association (UK), Demeter (The Netherlands), Agriculture Biologique (France), Eko label (The Netherlands), Biogarantie (Belgium) etc» Ϋρνπλ αλαπηπρζεέ ζχκθσλα κε ηελ παξαπϊλσ Ϋξεπλα απφ ηδηψηεο θαηαζθεπαζηϋο, νξγαληζκνχο θαη δεκφζηεο αξρϋο. Πεγά: Fairtrade Labelling Organizations International, (2008) Πεγά: Πεγά: ds.html Χζηφζν νη ππϊξρνπζεο εηηθϋηεο θαη πξσηνβνπιέεο, δελ εέλαη ελαξκνληζκϋλεο θαη θϊζε κέα αλαθϋξεηαη ζε δηαθνξεηηθφ ζϋκα θνηλσληθϊ ππεχζπλεο ζπκπεξηθνξϊο, φπσο ηελ παηδηθά εξγαζέα, ηελ πξνζηαζέα ησλ δαζψλ, ηηο αμηνπξεπεέο ζπλζάθεο εξγαζέαο, ά εγγπϊηαη Ϋλα φξην γηα ηελ ηηκά αγνξϊο γηα νξηζκϋλα πξντφληα. Έηζη κηα ζεκαληηθά πξφθιεζε γηα ην κϋιινλ θαέλεηαη λα εέλαη ε ελνπνέεζε ησλ απαηηάζεσλ πηζηνπνέεζεο θϊησ απφ Ϋλα θψδηθα ά εηηθϋηα βηψζηκεο παξαγσγάο. 54