ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ ΕΑΑ 2010

ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ ΕΑΑ 2010 Δεκέμβριος 2011 1

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ ΕΑΑ ΓΙΑ ΤΟ 2010 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ 8 3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 11 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ & ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 16 2. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 17 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ 18 4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 31 5. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ 47 6. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 60 7. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ 72 8. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ 78 9. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΑΑ 81 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 96 2. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 97 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ 98 4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 101 5. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 104 6. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 118 7. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ 139 8. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ 145 9. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 156 2

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 158 2. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 159 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ 160 4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 172 5. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ 181 6. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 188 7. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ 195 8. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ 198 9. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΑΑ 200 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 207 2. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 208 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΗ 209 4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 215 5. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ 216 6. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ 217 7. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ 224 8. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ 226 9. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΑΑ 228 3

Εισαγωγή Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) είναι το αρχαιότερο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας που ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα το 1840 και δωρεά του Εθνικού ευεργέτου Γ. Σίνα. Ο δημόσιος χαρακτήρας του ΕΑΑ υφίσταται ήδη από το 1846, έτος πρώτης λειτουργίας του στο Λόφο των Νυμφών στο Θησείο. Η νεώτερη οργάνωσή του ως Ερευνητικό Κέντρο διέπεται από το Ν.Δ. 1975/1942. Με το ΠΔ 62/1986 «Οργανισμός του ΕΑΑ», το ΕΑΑ αποτελεί ΝΠΔΔ οργανωμένο σε πέντε Ινστιτούτα : Γεωδυναμικό (Γ.Ι.), Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ), Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΔΕΤ), Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής (ΙΑΑ), Ινστιτούτο Αστροσωματιδιακής Φυσικής ΝΕΣΤΩΡ (ΙΑΦ), τα οποία στελεχωμένα με επίλεκτο επιστημονικό δυναμικό συμβάλλουν αδιάλειπτα στη βασική έρευνα σε τομείς πολυάριθμων επιστημονικών πεδίων και σε κοινωνικές υπηρεσίες στρατηγικής σημασίας για τη χώρα. Το Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών & Τηλεπισκόπησης (ΙΔΕΤ) αναπαράγει σε επίπεδο ινστιτούτου τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.Το ΙΔΕΤ δραστηριοποιείται σε προγράμματα βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στις επιστημονικές περιοχές των διαστημικών επιστημών, της παρατήρησης και παρακολούθησης της Γης με μεθόδους δορυφορικής και επίγειας τηλεπισκόπησης, και των ασύρματων τηλεπικοινωνιών, καθώς επίσης και της επεξεργασίας σήματος και της πληροφορικής ως υποστηρικτικών εργαλείων όλων των προηγούμενων. Από πλευράς αντικειμένου και τεχνογνωσίας, το ΙΔΕΤ είναι χωρίς αμφιβολία ένα κομβικό ινστιτούτο διαστημικών ερευνών και εφαρμογών στην Ελλάδα. Στο διεπιστημονικό έργο του Ινστιτούτου συμπεριλαμβάνεται η συστηματική συλλογή και επεξεργασία μετρήσεων που πραγματοποιούνται από την επιφάνεια της Γης και από το διάστημα και αφορούν την χερσαία και θαλάσσια επιφάνεια της Γης, την ατμόσφαιρα, την ιονόσφαιρα και μαγνητόσφαιρα της Γης, τον διαπλανητικό χώρο, τις μαγνητόσφαιρες, ιονόσφαιρες και εξώσφαιρες άλλων πλανητών και την ατμόσφαιρα του Ήλιου. Οι παρατηρήσεις προέρχονται από δορυφόρους και αρχεία δορυφορικών παρατηρήσεων της NASA και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος ( EuropeanSpaceAgency,ESA), από τον ψηφιακό ιονοσφαιρικό πομποδέκτη, τον Σταθμό Ατμοσφαιρικής Τηλεπισκόπησης και το δίκτυο μαγνητομέτρων του ΙΔΕΤ. Επιπλέον το ΙΔΕΤ διαθέτει κεραίες λήψης δορυφορικών εικόνων NOAA POES/AVHRR και ESA MSG/SEVIRI. Οι ερευνητές του ΙΔΕΤ διεξάγουν έρευνα αιχμής και ηγούνται ερευνητικών δράσεων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Μέσα από αυτή την πολύ επιτυχημένη πορεία, κατάφεραν 4

κατά την τελευταία δεκαετία να προσελκύσουν μέσω ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων κονδύλια,με τα οποίαέχει επιτευχθεί διαχρονικά η συστηματική κάλυψη δαπανών σχετικών με τα έξοδα μετακινήσεων για ερευνητικές αποστολές, οι αμοιβές εξωτερικών συνεργατών/τεχνικών υποστήριξης των έργων, καθώς και οι δαπάνες για τη λειτουργία και συντήρηση των υποδομών του ινστιτούτου. Το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ): του ΕΑΑ είναι ένα από τα παλαιότερα ελληνικά Ερευνητικά Ινστιτούτα διατηρώντας το δημόσιο χαρακτήρα του από το 1846. Η συμβολή του στην επιστήμη της μετεωρολογίας και του κλίματος ξεκινά από το 1858 οπότε ξεκίνησε η λειτουργία πλήρους μετεωρολογικού σταθμού στο λόφο Νυμφών στο Θησείο. Η λειτουργία του σταθμού αυτού εξακολουθεί αδιάλειπτα στην ίδια θέση ως σήμερα και αποτελεί τη μεγαλύτερη σε διάρκεια χρονοσειρά για τον Ελλαδικό χώρο. Το ΙΕΠΒΑ στα χρόνια της λειτουργίας του, απαντώντας στις σύγχρονες επιστημονικές τάσεις, διεύρυνε τα επιστημονικά αντικείμενα που θεραπεύει με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα Ινστιτούτο που μπορεί λόγο τόσο της στελέχωσής του αλλά και των υποδομών του να μελετήσει και να αντιμετωπίσει σφαιρικά τα περισσότερα περιβαλλοντικά θέματα (εκτός αυτών που αφορούν το θαλάσσιο περιβάλλον). Συγκεκριμένα, έχει να επιδείξει πολύ αξιόλογη συμβολή στην έρευνα αλλά και στην υποστήριξη της πολιτείας Με τις δραστηριότητές του το ΙΕΠΒΑ αποτελεί σημείο εστίασης σε θέματα έρευνας περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής διαχείρισης, στοχεύει στη διασύνδεσή του με Εθνικά και Διεθνή Κέντρα και Υπηρεσίες και αποσκοπεί στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και δημιουργία υψηλής προστιθέμενης αξίας στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Δραστηριότητες λειτουργεί δίκτυο παρατηρήσεων που περιλαμβάνει τον ιστορικό σταθμό του Θησείου αλλά και περισσότερους από 180 αυτόματους σταθμούς μετρήσεων σε όλη τη χώρα, μετεωρολογικό ραντάρ, δίκτυο καταγραφής ηλεκτρικών εκκενώσεων αλλά και εργαστήριο βαθμονόμησης μετεωρολογικού εξοπλισμού. Επίσης παρέχει εξειδικευμένες πληροφορίες για τον καιρό μέσω της δημοφιλούς ιστοσελίδας www.meteo.gr (πλέον των 1.500.000 επισκέψεων μηνιαίως). την ποιότητα της ατμόσφαιρας και την ατμοσφαιρική χημεία: Λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο ατμοσφαιρικής χημείας για εξειδικευμένες δειγματοληψίες και χημικές αναλύσεις αλλά και κινητό σταθμό ελέγχου ατμοσφαιρικής ρύπανσης για μετρήσεις αερίων και σωματιδιακών ρύπων. τη μελέτη του κλίματος και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής με σημαντική συμβολή τόσο στις εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή αλλά και στην εθνική εκπροσώπηση σε όργανα του ΟΗΕ (UNFCCC). τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και την εφαρμοσμένη έρευνα στη φυσική δόμησης και την ενεργειακή εξοικονόμηση την περιβαλλοντική διαχείριση, σχεδιασμό και έρευνα σε ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης την επιφανειακή και υπόγεια υδρολογία καθώς και τη διαχείριση των υδατικών πόρων και μεθόδων περιβαλλοντικής προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικές, οικονομικές και νομικές παραμέτρους. Το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής (Ι.Α.Α.): είναι το αρχαιότερο Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.) με τις πρώτες καταγεγραμμένες αστρονομικές παρατηρήσεις τον Σεπτέμβριο του 1847. Έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας με στόχο τη μελέτη των ουρανίων σωμάτων, του διαστήματος που τα περιλαμβάνει και γενικά της ύλης που ευρίσκεται στο διάστημα, όπου 5

αυτό επεκτείνεται. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια παρατηρήσεων που διεξάγονται από την επιφάνεια της Γης αλλά και από δορυφόρους. Το Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής έχει επίσης σκοπό την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διάδοση της αστρονομικής γνώσης. Το Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής διαθέτοντας σύγχρονη υποδομή (σύγχρονο δικτυακό και υπολογιστικό εξοπλισμό και σύγχρονα αστρονομικά όργανα) και ενεργό ερευνητικό προσωπικό έχει τις προδιαγραφές να παίξει σημαντικό ρόλο στη διεθνή αστρονομική κοινότητα την επόμενη δεκαετία. Οι βασικότερες κτιριακές εγκαταστάσεις του Ι.Α.Α., εκτός από το κτίριο που στεγάζονται τα γραφεία του προσωπικού του Ι.Α.Α. στην Πεντέλη, είναι το Αστεροσκοπείο Χελμού, το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, και τα κτίρια των διαφόρων τηλεσκοπίων (στην Πεντέλη και στο Θησείο) τα οποία διαχειρίζεται, για εκπαιδευτικούς σκοπούς, το Κέντρο Επισκεπτών του Ι.Α.Α. Στις υποδομές περιλαμβάνεται και το τοπικό δίκτυο και Υπολογιστικό Κέντρο του Ι.Α.Α. Γενικά στον τομέα της ευρύτερης Αστρονομίας, Αστροφυσικής και Αστροσωματι-διακής Φυσικής το ΕΑΑ δια του Ινστιτούτου ΙΑΑ δραστηριοποιείται διεθνώς με το τηλεσκόπιο ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ και τη συμμετοχή του σε άλλα διεθνή επίγεια και δορυφορικά παρατηρητήρια και προγράμματα αστρονομίας. H κρατική στήριξη της αστρονομίας είναι εκ των ων ουκ άνευ εάν η χώρα επιθυμεί να μην συγκαταλέγεται σε τριτοκοσμικές χώρες. Η κρατική τόνωση της Αστρονομίας μας δίνει επίσης το δικαίωμα διασφάλισης της συνέχειας της Ελληνικής ονοματοθεσίας σε νέοανακαλυπτώμενα ουράνια σώματα, γεγονός ιδιαίτερης πολιτισμικής σημασίας. Στον τομέα της Αστροσωματιδιακής Φυσικής το ΕΑΑ δια του Ινστιτούτου ΝΕΣΤΩΡ προετοιμάζει την υλοποίηση της μεγάλης διεθνούς υποδομής του κυβικού χιλιομέτρου. Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο (Γ.Ι.): είναι ένα από τα πέντε ινστιτούτα που απαρτίζουν το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ε.Α.Α.), το οποίο αποτελεί Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο που επιβλέπεται από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, του Υπουργείου Παιδείας δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Το Γ.Ι. αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα ινστιτούτα στην Ελλάδα, με αδιάκοπη λειτουργία από το 1893. Το 1897 εγκαταστάθηκε ο πρώτος σεισμογράφος στην Αθήνα και το 1899 άρχισε η λειτουργία του πρώτου σεισμογραφικού δικτύου. Από την χρονική εκείνη στιγμή ξεκίνησε η συστηματική και λεπτομερής σεισμική παρακολούθηση της περιοχής που εκτείνεται από 34 Ν μέχρι και 42 Ν και από 19 Ε μέχρι 30 Ε. Η έδρα της Διεύθυνσης του Γ.Ι. βρίσκεται στον Λόφο Νυμφών απέναντι από την Ακρόπολη, στο κέντρο των Αθηνών. Σήμερα το ΓΙ διαθέτει ως μοναδική και αναντικατάστατη υποδομή ένα σύγχρονο εθνικό, τηλεμετρικό δίκτυο πολλών δεκάδων σεισμογράφων κατανεμημένων σε όλη τη χώρα. Με την υποδομή αυτή καθίσταται δυνατή η πραγματοποίηση της 24ωρης παρακολούθησης της σεισμικότητας με την ανάλυση δεκάδων μικρών σεισμών καθημερινά, την άμεση ανάρτηση στο διαδίκτυο του αποτελέσματος της ανάλυσης και την δημόσια ανακοίνωση κάθε αξιόλογου σεισμού. Η λειτουργία αυτή αποκτά κρίσιμο επιχειρησιακό και κοινωνικό χαρακτήρα σε περιόδους σεισμικών κρίσεων όταν η γένεση ισχυρών σεισμών προκαλεί βλάβες, ανθρώπινα θύματα και έντονη κοινωνική αναστάτωση (π.χ. Αθήνα 1999) και το ΓΙ καλείται να παρακολουθεί στενά και να αξιολογεί αδιαλείπτως τη σεισμική δράση, να ενημερώνει και συμβουλεύει την πολιτεία απ ευθείας αλλά και το κοινωνικό σύνολο διά των ΜΜΕ. 6

Αποστολή του Γ.Ι. αποτελεί η μελέτη και προώθηση της έρευνας στα πεδία: της Σεισμολογίας, της Φυσικής του εσωτερικού της Γης, της Γεωφυσικής, Τεκτονικής λιθοσφαιρικών πλακών, της Ηφαιστειολογίας και Γεωθερμίας, της Σεισμοτεκτονικής και Τεχνικής Σεισμολογίας. Τα κύρια καθήκοντα του Γ.Ι. αποτελούν η συλλογή και επεξεργασία των διαφόρων σεισμολογικών-γεωφυσικών παραμέτρων, η εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων και σχετικών σπουδών και η εκπαίδευση και οι υπηρεσίες που παρέχονται σε τρίτους. Το Γ.Ι. λειτουργεί σε 24ωρη βάση, 365 μέρες τον χρόνο. Για την λειτουργία και συντήρηση των διαφόρων μηχανημάτων, το Γ.Ι. απασχολεί έμπειρο τεχνικό προσωπικό. Στο Γ.Ι. έχει επίσης ανατεθεί η κρίσιμη αποστολή της ενημέρωσης σε 24ωρη βάση της Κυβέρνησης, της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, του Ο.Α.Σ.Π. και του κοινού σχετικά με την σεισμική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Από το 2010, στο Γ.Ι. έχει ανατεθεί να είναι επιχειρησιακά υπεύθυνο για την παρακολούθηση και προειδοποίηση για κύματα τσουνάμι. Η σχετική υποδομή έχει ήδη ξεκινήσει να προετοιμάζεται. Παράλληλα, ερευνητές του Ινστιτούτου διεξάγουν σημαντική ερευνητική εργασία στο αντικείμενο. 7

Όργανα Διοίκησης Το ΕΑΑ διοικείται από 8μελές Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο απαρτίζεται από το Διευθυντή του Κέντρου, τους Διευθυντές Ινστιτούτων, ένα εκπρόσωπο Ερευνητών και ένα εκπρόσωπο Προσωπικού μαζί με τους αναπληρωτές τους. Η σύσταση του Δ.Σ. του Ε.Α.Α. για το 2010: Από 29/06/2009 μέχρι 11/05/2010 1. Χρήστος Ζερεφός Πρόεδρος 2. Μιχαήλ Πετράκης Αντιπρόεδρος 3. Κωνστ/νος Μακρόπουλος Μέλος 4. Χρήστος Γούδης Μέλος 5. Ιωάννης Δαγκλής Μέλος 6. Λεωνίδας Ρεσβάνης Μέλος 7. Γεράσιμος Παπαδόπουλος Μέλος 8. Θεόδωρος Βουράκης Μέλος Από 12/05/2010 μέχρι 31/12/2010 1. Μιχαήλ Πετράκης Αντιπρόεδρος / Εκτελών χρέη Προέδρου 2. Κωνστ/νος Μακρόπουλος Μέλος 3. Χρήστος Γούδης Μέλος 4. Ιωάννης Δαγκλής Μέλος 5. Λεωνίδας Ρεσβάνης Μέλος 6. Γεράσιμος Παπαδόπουλος Μέλος 7. Θεόδωρος Βουράκης Μέλος 8

Εγκαταστάσεις Υποδομές Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει εγκαταστάσεις στο Θησείο, στην Πεντέλη, στην Ομόνοια, στην Πύλο, στο Κρυονέρι και στο Χελμό. Το Θησείο αποτελείται από το κτήριο Σίνα, το πρώτο κτήριο του ΕΑΑ το οποίο θεμελιώθηκε το 1842 και από το 2009 λειτουργεί κα ως Μουσείο Γεωαστροφυσικής. Το 2010 πήρε το βραβείο πολιτιστικής κληρονομιάς της ΕΕ για την αποκατάσταση και συντήρηση του. Επίσης, στο Θησείο υπάρχουν το Τηλεσκόπιο του Δωρίδη, το μεσημβρινό τηλεσκόπιο και το Διοικητήριο-κτήριο Αιγινήτη. Τέλος, στο Θησέιο εδρεύει η Διοικητική και Οικονομική Υπηρεσία του ΕΑΑ, ΤΟ Γεωδυναμικό Ινστιτούτο και μέρος του ΙΕΠΒΑ, του ΙΑΦ ΝΕΣΤΩΡ και του ΙΑΑ. 9

Στην Πεντέλη εδρεύει το ΙΕΠΒΑ, το ΙΔΕΤ και το ΙΑΑ καθώς και το τηλεσκόπιο του Newall. 10

Οικονομικά Στοιχεία E.A.A. 2010 Ο Τακτικός Προϋπολογισμός του Ε.Α.Α. για το 2010 ήταν 1.377.000,00 Η επιχορήγηση του Τακτικού Προϋπολογισμού του Ε.Α.Α. για το 2010 ήταν 4.284.000,00 Οικονομικά Στοιχεία Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) 2010 Στα παρακάτω διαγράμματα εμφανίζονται τα έσοδα τωου ΕΑΑ και των Ινστιτούτων ξεχωριστά από πηγές χρηματοδότησεις όπως Ευρωπαϊκά Ανταγωνιστικά Προγράμματα, από Εθνικές Συμμετοχές, παροχή υπηρεσιών κτλ. 11

Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής (ΙΑΑ) Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) 12

Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΔΕΤ) Γεωδυναμικό Ινστιτούτο (Γ.Ι.) Ινστιτούτο Αστροσωματιδιακής Φυσικής ΝΕΣΤΩΡ (ΙΑΦ ΝΕΣΤΩΡ) 13

Ενδεικτικά παρουσιάζονται τα έσοδα του ΕΛΚΕ την τελευταία πενταετία (2005-2010) από αντίστοιχους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς: 14

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ & ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 2010 15

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών & Τηλεπισκόπησης (ΙΔΕΤ) είναι ένα από τα πέντε ινστιτούτα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του αρχαιότερου ερευνητικού ιδρύματος της Ελλάδας. Το ΙΔΕΤ αναπαράγει σε επίπεδο ινστιτούτου τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του ΕΑΑ, καθώς δραστηριοποιείται σε μια πληθώρα ερευνητικών περιοχών, από τη διαστημική και πλανητική εξερεύνηση μέχρι τη δορυφορική παρακολούθηση και ταξινόμηση υγροβιοτόπων. Από πλευράς αντικειμένου και τεχνογνωσίας, το ΙΔΕΤ είναι χωρίς αμφιβολία ένα κομβικό ινστιτούτο διαστημικών ερευνών και εφαρμογών στην Ελλάδα. Το ΙΔΕΤ ιδρύθηκε το 1955 (Ν.Δ. 3350/1955) με την ονομασία «Ιονοσφαιρικό Ινστιτούτο». Το 1991 το Ιονοσφαιρικό Ινστιτούτο, υπό τη διεύθυνση του κ. Εμμανουήλ Σαρρή (1991-1996), διευρύνοντας τις επιστημονικές του δραστηριότητες μετασχηματίστηκε και μετονομάστηκε σε Ινστιτούτο Ιονόσφαιρας και Φυσικής Διαστήματος (ΙΙΦΔ). Το 1995 το Ινστιτούτο μετακόμισε από τον Λόφο Νυμφών του Θησείου στις κτηριακές εγκαταστάσεις του ΕΑΑ στον Λόφο Κουφού της Πεντέλης, ενώ το 1999, έχοντας διευρύνει περαιτέρω τις δραστηριότητές του μετονομάστηκε σε Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΔΕΤ). Το ΙΔΕΤ, με το ιδιαίτερα ισχυρό ανθρώπινο δυναμικό του και τις υποδομές που έχει αποκτήσει σταδιακά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, έχει τη δυνατότητα και τη διάθεση να παίξει σημαντικό ρόλο στο διεθνές διαστημικό γίγνεσθαι και πρωταγωνιστικό ρόλο στις εθνικές προσπάθειες δραστηριοποίησης στη ευρωπαϊκό διαστημικό γίγνεσθαι. Οι συστηματικές και πολυάριθμες επιτυχίες του σε ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) πιστοποιούν την επιστημονική αριστεία του ΙΔΕΤ. Το 2010, έτος που καλύπτει η παρούσα έκθεση δραστηριοτήτων, προήχθησαν στη Γ βαθμίδα οι ερευνήτριες Όλγα Συκιώτη και Ιωάννα Τσαγγούρη, στη Β βαθμίδα οι ερευνητές Κων/νος Κουτρούμπας και Αθανάσιος Ροντογιάννης και στην Α βαθμίδα ο ερευνητής Χαράλαμπος Κοντοές. Θα ήθελα κλείνοντας να ευχαριστήσω θερμά τους συναδέλφους κκ. Αναστάσιο Αναστασιάδη (ΙΔΕΤ), Βασίλειο Αναστασόπουλο (Πανεπιστήμιο Πατρών), Δημήτριο Αργιαλά (ΕΜΠ), Ιωάννη Βομβορίδη (ΕΜΠ), Άννα Μπελεχάκη (ΙΔΕΤ), Δημήτριο Παραδείση (ΕΜΠ), Ιωάννη Σταυρακάκη (ΕΚΠΑ) και Κυριάκο Χιτζανίδη (ΕΜΠ) για τη συμμετοχή τους στις επιτροπές κρίσης ερευνητών του ΙΔΕΤ το 2010. Ιωάννης Α. Δαγκλής Διευθυντής του ΙΔΕΤ 16

2. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ & ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Το Ινστιτούτο Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης δραστηριοποιείται ως συντονιστής και ως εταίρος σε προγράμματα βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στις επιστημονικές περιοχές των διαστημικών επιστημών, της παρατήρησης της Γης με μεθόδους δορυφορικής και επίγειας τηλεπισκόπησης, και των ασύρματων τηλεπικοινωνιών, καθώς επίσης και της επεξεργασίας σήματος και της πληροφορικής ως υποστηρικτικών εργαλείων όλων των προηγούμενων. Στο έργο του Ινστιτούτου συμπεριλαμβάνεται η συστηματική συλλογή και επεξεργασία μετρήσεων που πραγματοποιούνται στην επιφάνεια της Γης και στο διάστημα και αφορούν την χερσαία και θαλάσσια επιφάνεια της Γης, την ατμόσφαιρα, ιονόσφαιρα και μαγνητόσφαιρα της Γης, τον διαπλανητικό χώρο, τις μαγνητόσφαιρες, ιονόσφαιρες και εξώσφαιρες άλλων πλανητών και την ατμόσφαιρα του Ήλιου. Οι παρατηρήσεις προέρχονται από δορυφόρους της NASA και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (European Space Agency), από τον Ιονοσφαιρικό Σταθμό, από τον Σταθμό Ατμοσφαιρικής Τηλεπισκόπησης και από το Δίκτυο Μαγνητομέτρων ENIGMA. Επιπλέον το ΙΔΕΤ διαθέτει κεραία λήψης δορυφορικών εικόνων Meteosat Second Generation (MSG). Οι γενικοί στόχοι της ερευνητικής και αναπτυξιακής πολιτικής του ΙΔΕΤ είναι: Η συνεχής ανάπτυξη της έρευνας σε συνεργασία με άλλους φορείς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, στους επιστημονικούς τομείς δραστηριότητας του Ινστιτούτου. Η συμμετοχή σε εθνικές και διεθνείς κοινοπραξίες υλοποίησης ερευνητικών προγραμμάτων. Η αδιάλειπτη λειτουργία του μετρητικών διατάξεων του Ινστιτούτου, καθώς και η περαιτέρω εκμετάλλευση των παρατηρήσεων και πειραματικών δεδομένων που λαμβάνονται από τις εγκαταστάσεις αυτές Η δραστηριοποίηση σε θέματα εκπαίδευσης μέσω της ενεργού συμμετοχής σε: - Επίβλεψη διδακτορικών διατριβών, διπλωματικών εργασιών και πρακτικών ασκήσεων φοιτητών. - Προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών. - Προγράμματα επιμόρφωσης για καθηγητές μέσης εκπαίδευσης. - Προγράμματα εκλαΐκευσης και προβολής της επιστήμης σε μαθητές και στο ευρύτερο κοινό. Η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών και δεδομένων σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. 17

3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΥΠΟΔΟΜΗ 3.1 Οργάνωση Το ΙΔΕΤ έχει την ακόλουθη διάρθρωση: Διευθυντής Ιωάννης Α. Δαγκλής Ερευνητές Αναστάσιος Αναστασιάδης Ερευνητής Α Χαράλαμπος Κοντοές Ερευνητής Α Παναγιώτης Μαθιόπουλος Ερευνητής Α Άννα Μπελεχάκη Ερευνήτρια Α Κων/νος Κουτρούμπας Ερευνητής Β Αθανάσιος Ροντογιάννης Ερευνητής Β Νικόλαος Σηφάκις Ερευνητής Β Γεωργία Τσιροπούλα Ερευνήτρια Β Βασίλειος Αμοιρίδης Ερευνητής Γ Ιφιγένεια Κεραμιτσόγλου Ερευνήτρια Γ Γεώργιος Μπαλάσης Ερευνητής Γ Όλγα Συκιώτη Ερευνήτρια Γ Ιωάννα Τσαγγούρη Ερευνήτρια Γ Ειδικό Τεχνικό Επιστημονικό Προσωπικό Παναγιώτης Ηλίας Δημήτριος Παρώνης Χριστίνα Χάφνερ Διοικητικό-Τεχνικό Προσωπικό Ευαγγελία Παπαδάκη, ΤΕ Τεχνολογικών Εφαρμογών Γεώργιος Σαλούστρος, ΤΕ Τεχνολογικών Εφαρμογών Μεταδιδακτορικοί Συνεργάτες Ροδάνθη-Ελισάβετ Μαμούρη Ιωάννης Παναγόπουλος Στυλιανός Παπαχαράλαμπος Κων/νος Τζιότζιου Boris Di Fiore 18

Ingmar Sandberg Συμβασιούχοι Συνεργάτες Θεμιστοκλής Χαιρεκάκης Μεταπτυχιακοί φοιτητές Μαρίνα Γεωργίου Κων/νος Θεμελής Παναγιώτης Κόκκαλης Ιωάννης Κοντογιάννης Ελένη Μαρίνου Δαυίδ Μπενμαγιώρ Ιωάννης Παπουτσής Γεώργιος Ροπόκης Επιστημονικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του ΙΔΕΤ Παναγιώτης Μαθιόπουλος, Πρόεδρος Άννα Μπελεχάκη, Αντιπρόεδρος Αναστάσιος Αναστασιάδης, Μέλος Χαράλαμπος Κοντοές, Μέλος Γεωργία Τσιροπούλα, Μέλος 19

3.2 Υποδομή Ιονοσφαιρικός Σταθμός ΕΑΑ Στο ΙΔΕΤ λειτουργεί ένας ψηφιακός ιονοσφαιρικός πομποδέκτης (DPS-4) που κατασκευάστηκε από το University of Massachusetts Lowell. Η κεραία εκπομπής είναι τύπου Δ και οι κεραίες λήψεις είναι τέσσερεις, τύπου cross-loop, εγκατεστημένες σε τριγωνική διάταξη με την τέταρτη στο κέντρο του τριγώνου. Ο ιονοσφαιρικός σταθμός του ΕΑΑ είναι μια από τις σημαντικότερες υποδομές του κέντρου. Θεωρείται ένας από τους πλέον αξιόπιστους σταθμούς παγκοσμίως και καλύπτει όλη την περιοχή της νοτιοανατολικής μεσογείου. Ο ιονοσφαιρικός σταθμός έχει ενταχθεί σε παγκόσμια δίκτυα δεδομένων όπως: World Data Center for Solar-Terrestrial Physics, Chilton, Rutherford Appleton Laboratory (http://www.ukssdc.ac.uk/wdcc1/wdc_menu.html) Global Ionospheric Radio Observatory (GIRO), UMLCAR, USA (http://giro.uml.edu/) Space Physics Interactive Data Resource (SPIDR), NGDC, NOAA, USA (http://spidr.ngdc.noaa.gov/spidr/) European Space Agency, SWENET project ενώ απετέλεσε τον βασικό πυρήνα για τη δημιουργία του Πανευρωπαϊκού Δικτύου DIAS European Digital Upper Atmosphere Server (http://dias.space.noa.gr). Η κεραία εκπομπής του ιονοσφαιρικού σταθμού αποτελείται από δύο στελέχη τύπου Δ με προσανατολισμό Α-Δ και Β-Ν. Ο ιστός έχει ύψος 30 m. Ο ιονοσφαιρικός σταθμός της Αθήνας εξυπηρετεί περισσότερους από 400 εγγεγραμμένους χρήστες από το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Παρατηρήσεις από τον ιονοσφαιρικό σταθμό αποστέλλονται σε πραγματικό χρόνο στα πλαίσια συστηματικών συνεργασιών στα παρακάτω ερευνητικά κέντρα: IPS Radio and Space Services, Australian Space Weather Agency (χαρτογράφηση ιονοσφαιρικών παραμέτρων). 20

INGV, Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia πρόγραμμα MIRTO (εφαρμογές ιονοσφαιρικής τομογραφίας) IZMIRAN, Institute of Terrestrial Magnetism, Ionosphere and Radio Wave Propagation, (ανίχνευση μεταβολών του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου στα ιονοσφαιρικά ύψη) Northwest Research Associates (ιονοσφαιρικοί δείκτες) University of Massachusetts Lowell Center of Atmospheric Research (Δημιουργία διαδραστικής βάσης ιονοσφαιρικών παρατηρήσεων DIDB) 21

Παρεχόμενες Υπηρεσίες Ιονοσφαιρικού Σταθμού ΕΑΑ Ιονοσφαιρικός Σταθμός Athens Digisonde http://www.iono.noa.gr Σύνολο χρηστών 412 Ιονοσφαιρικές παρατηρήσεις σε πραγματικό χρόνο και μετρήσεις αρχείου: - Ιονογράμματα Doppler - Κρίσιμες ιονοσφαιρικές παράμετροι διάδοσης - Ταχύτητες ολίσθησης - Στιγμιαία χαρτογράφηση πηγών ανάκλασης ιονοσφαιρικών σημάτων - Ημερήσια κατευθυντογράμματα Ιονοσφαιρικές προγνώσεις για τις επόμενες 24 ώρες Προειδοποιήσεις για επερχόμενες ιονοσφαιρικές καταιγίδες πάνω από την Αθήνα Υπολογισμός της μέγιστης χρησιμοποιούμενης συχνότητας (MUF) για συγκεκριμένες ραδιο-ζεύξεις στον Ελληνικό χώρο. 22

Σύστημα DIAS Το σύστημα DIAS συλλέγει, ομογενοποιεί, αρχειοθετεί και επεξεργάζεται σε πραγματικό χρόνο δεδομένα από επίγειους ιονοσφαιρικούς πομποδέκτες. Πολύ πρόσφατα προστέθηκαν δεδομένα από νέους σταθμούς που λειτουργούν στη Ευρώπη, και σήμερα το DIAS βασίζεται σε δεδομένα από οκτώ ιονοσφαιρικούς σταθμούς που καλύπτουν πλήρως την περιοχή της Ευρώπης στα μεσαία πλάτη (Chilton, Juliusruh, Pruhonice, Rome, Moscow, Arenosillo, Tortosa, Athens). Το σύστημα DIASπαρέχει δεδομένα, προϊόντα προστιθέμενης αξίας και υπηρεσίες που απευθύνονται σε χρήστες από τον ακαδημαϊκό και επιχειρησιακό χώρο (για παράδειγμα NOAA, ESA, NASA, BBC, κ.ά.). Το σύστημα DIAS παραδόθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Αύγουστο του 2006 και έκτοτε την ευθύνη της λειτουργία του, της συντήρησής του και της αναβάθμισής του έχει η Ομάδα Ιονοσφαιρικής Φυσικής του ΕΑΑ. Το σύστημα DIAS είναι το μοναδικό κέντρο παρακολούθησης και πρόγνωσης της κατάστασης της ιονόσφαιρας πάνω από την Ευρώπη, το οποίο παρέχει υπηρεσίες συστηματικά και αδιάλειπτα σε περισσότερους από 300 εγγεγραμμένους χρήστες. Το δίκτυο των ιονοσφαιρικών σταθμών του συστήματος DIAS Το DIAS είναι ένα σύστημα ανοιχτής πρόσβασης. Οι χρήστες του συστήματος αποκτούν πρόσβαση με μια απλή αίτηση που υποβάλλουν διαδικτυακά. Τα δεδομένα και οι υπηρεσίες παρέχονται από τον διαδικτυακό τόπο http://dias.space.noa.gr. Οι βασικότερες κατηγορίες δεδομένων και προϊόντων είναι: Προσδιορισμός των συνθηκών της ιονόσφαιρας πάνω από την Ευρώπη σε πραγματικό χρόνο 23

- Ιονογράμματα από όλους τους σταθμούς του δικτύου DIAS - Ημερήσια μεταβολή κρίσιμων ιονοσφαιρικών παραμέτρων fof2, fmin, M(3000)F2 και του ισοδύναμου αριθμού ηλιακών κηλίδων (effective sunspot number) - Χάρτες των παραμέτρων fof2 και M (3000) F2 πάνω από τον Ευρωπαϊκό χώρο - Χάρτες της παραμέτρου MUF πάνω από τον Ευρωπαϊκό χώρο - Τρισδιάστατοι χάρτες της ηλεκτρονικής συχνότητας με το ύψος μέχρι το ύψος της μέγιστης πυκνότητας. - Χάρτες της τρέχουσας ιονοσφαιρικής δραστηριότητας πάνω από τον Ευρωπαϊκό χώρο Μακροπρόθεσμες ιονοσφαιρικές προγνώσεις των κρίσιμων συχνοτήτων fof2, M(3000)F2 και MUF για τους επόμενους 3 μήνες Ιονοσφαιρικές προγνώσεις, σε τοπική κλίμακα και σε μορφή Ευρωπαϊκών χαρτών, για την τιμή της παραμέτρου fof2 για τις επόμενες 24 ώρες Προειδοποιήσεις για επερχόμενες ιονοσφαιρικές καταιγίδες πάνω από την Ευρώπη που βασίζονται στο Solar-wind driven Ionospheric Forecast Model. 24

Γεωδαιτικός Σταθμός Αναφοράς Ο γεωδαιτικός σταθμός αναφοράς, τύπου Topcon NET-G3 λειτουργεί από το 2008 και λαμβάνει δεδομένα από δορυφόρους GPS και GLONASS με δυνατότητα αποκωδικοποίησης και δεδομένων από το σμήνος των δορυφόρων του συστήματος Galileoτης ESA. Με συχνότητα καταγραφής που μπορεί να φτάσει τα 2 sec,τα δεδομένα που λαμβάνονται είναι κατάλληλα ακόμα και για την παρακολούθηση ασταθειών στο ιονοσφαιρικό πλάσμα τύπου scintillations. Δεξιά: H κεραία λήψης που βρίσκεται εγκατεστημένη στην οροφή του κτιρίου του ΙΔΕΤ στην Πεντέλη Κάτω εικόνα: Ο γεωδαιτικός σταθμός αναφοράς TOPCONNET-3G, στο υπολογιστικό κέντρο του ΙΔΕΤ Τα δεδομένα συλλέγονται σε δυαδική κωδικοποίηση και ακολούθως μετατρέπονται σε αρχεία RINEX από όπου υπολογίζονται παράμετροι που χαρακτηρίζουν την πυκνότητα της ιονόσφαιρας πάνω από την Αθήνα. Οι παράμετροι αυτοί είναι πολύτιμοι για συγκριτικές μελέτες που αποσκοπούν στη διερεύνηση της σύζευξης ιονόσφαιρας πλασμόσφαιρας ηλιακού ανέμου. 25

Δίκτυο Mαγνητομέτρων ENIGMA (HellENIc GeoMagnetic Array) Το δίκτυο μαγνητομέτρων ENIGMA του ΙΔΕΤ διαθέτει προς το παρόν τρεις γεωμαγνητικούς σταθμούς: Γεωμαγνητικός σταθμός Τρικάλων (Κλοκωτού) Ο γεωμαγνητικός σταθμός Τρικάλων (Κλοκωτού) ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2007 στο χώρο του σεισμολογικού σταθμού του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του ΕΑΑ. Στο σταθμό αυτό έχει εγκατασταθεί ένα μαγνητόμετρο τύπου fluxgate (CHIMAG) και ένα μαγνητόμετρο τύπου οverhauser (GSM-90F1 v7.0). Ο σταθμός καλύπτει την περιοχή της Θεσσαλίας. Γεωμαγνητικός σταθμός Λακωνίας (Βελιών) Ο γεωμαγνητικός σταθμός Λακωνίας (Βελιών) ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Απρίλιο του 2008 στο χώρο του σεισμολογικού σταθμού του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου. Στο σταθμό αυτό έχει εγκατασταθεί 1 μαγνητόμετρο τύπου fluxgate (CHIMAG). Ο σταθμός καλύπτει την περιοχή της Πελοποννήσου. Γεωμαγνητικός σταθμός Αττικής (Διόνυσου) Ο γεωμαγνητικός σταθμός Αττικής (Διόνυσου) βρίσκεται σε διαδικασία μεταστέγασης από τον χώρο του γεωμαγνητικού σταθμού του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών στον χώρο του Κέντρου Δορυφόρων Διόνυσου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 26

Ο εξοπλισμός μαγνητομετρίας του ΙΔΕΤ περιλαμβάνει: o Ένα μαγνητόμετρο GEOMAG-02Μ τύπου fluxgate. Toόργανο αυτό είναι ειδικά σχεδιασμένο για τη μέτρηση των τριών επιμέρους συνιστωσών (Χ-Βορράς, Υ-Ανατολή και Ζ-κατακόρυφη) του γεωμαγνητικού πεδίου με δειγματοληψία 1 Hz. Προσφέρει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: διακριτική ικανότητα 0.01 nt, απόλυτη ακρίβεια 0.1 nt, εύρος λειτουργίας ± 65.000 nt. o Έναν μαγνητοτελλουρικό σταθμό GEOMAG-02 που περιλαμβάνει μαγνητόμετρο τύπου fluxgate. Toόργανο προσφέρει ταυτόχρονα με τη μέτρηση του γεωμαγνητικού πεδίου και τη μέτρηση του ηλεκτρικού (τελλουρικού) πεδίου της Γης με δειγματοληψία 1 Hz. Το μαγνητόμετρο έχει τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά με το GEOMAG-02Μ. Τα ηλεκτρόδια που χρησιμοποιούνται στο σύστημα περιγράφονται στη συνέχεια. o Δύο μαγνητόμετρα CHIMAG τύπου fluxgate. Tα όργανα αυτά είναι ειδικά σχεδιασμένα για τη μέτρηση των διαταραχών και μεταβολών του μαγνητικού πεδίου της Γης με διακριτική ικανότητα 10 pt, μέγιστη δειγματοληψία 64 Hz και GPS για τον συγχρονισμό των μετρήσεων. o Ένα μαγνητόμετρο GSM-90F1 v7.0 τύπου οverhauser. Toόργανο αυτό είναι ειδικά σχεδιασμένο για τη μέτρηση της συνολικής τιμής του μαγνητικού πεδίου με δειγματοληψία 1 Hz και χρησιμοποιείται για τη βαθμονόμηση των μαγνητομέτρων τύπου fluxgate. Προσφέρει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: χαμηλή κατανάλωση ρεύματος, διακριτική ικανότητα 0.01 nt, απόλυτη ακρίβεια 0.2 nt, εύρος λειτουργίας 20000-120000 nt, ρυθμός σταθερότητας μακράς διαρκείας < 0.05 nt / χρόνο. o Ένα μαγνητόμετρο κατασκευής του Πανεπιστημίου του Oulu τύπου search-coil.toόργανο αυτό είναι ειδικά σχεδιασμένο για την ανίχνευση γεωμαγνητικών παλμών (κυμάτων ULF) δειγματοληψίας 10 Hz. Το εύρος συχνοτήτων που καλύπτεται είναι από μερικά mhz έως 4 Hz με διακριτική ικανότητα 1 pt / s. o 6 ηλεκτρόδια κατασκευής του GFZ Potsdam τύπου Ag/AgCl, που χρησιμοποιούνται για την ταυτόχρονη, με το μαγνητικό, μέτρηση του ηλεκτρικού (τελλουρικού) πεδίου. Σταθμός Ατμοσφαιρικής Τηλεπισκόπησης Στις υποδομές του ΙΔΕΤ περιλαμβάνεται επίγειος Σταθμός Ατμοσφαιρικής Τηλεπισκόπησης (ΣΑΤ), ο οποίος χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα. Ο ΣΑΤ του ΙΔΕΤ ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Μάιο του 2008, οπότε και εγκαταστάθηκε στο δώμα του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών (37.988 0 N, 23.775 0 E, 130 a.s.l.). Η επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας για την συνεχή λειτουργία του οργάνου βασίστηκε στο γεγονός ότι η παρακολούθηση των επιπέδων της ηλιακής ακτινοβολίας πρέπει να γίνεται σε τόπο όσο το δυνατόν πλησιέστερο στο ύψος της μέσης στάθμης της θάλασσας. Επιπρόσθετα, ο ορίζοντας δεν πρέπει να 27