ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ Δ EΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Ἅγιος Γεώργιος Κυψέλης. Ὁ ἀπόστολος Πέτρος ἀπὸ τὴ Μεταμόρφωση (Φ. Κόντογλου καὶ Π. Βαμπούλης). 13-15 Νοεμβρίου 2015 Κτήριο Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπιστημιούπολη
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Τὸ Τμῆμα Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἐθνικοῦ καὶ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν ἔχει τὴν ἰδιαίτερη χαρὰ καὶ τὴν ἐξαιρετικὴ τιμὴ νὰ Σᾶς προσκαλέσει στὸ Δ Ἐπιστημονικὸ Συμπόσιο Νεοελληνικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης, ποὺ διοργανώνει, μὲ τὴ συνεργασία τοῦ Τμήματος Ἀρχιτεκτόνων-Μηχανικῶν τοῦ Πανεπιστημίου Πατρῶν καὶ εἰδικῶν ἐπιστημόνων-καθηγητῶν καὶ ἄλλων Πανεπιστημιακῶν Τμημάτων, τὴν Παρασκευὴ 13, τὸ Σάββατο 14 καὶ τὴν Κυριακὴ 15 Νοεμβρίου 2015, στὸ Κτήριο τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, Πανεπιστημιούπολη.
Τιμητικὴ Ἐπιτροπή Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερώνυμος Ὁμότιμος Καθηγητὴς Ἐμμ. Κωνσταντινίδης Ὁμότιμος Καθηγητὴς Χ. Μπούρας Ὁμότιμος Καθηγητὴς Ν. Ζίας Ὁμότιμος Καθηγητὴς Εὐθ. Τσιγαρίδας Καθηγήτρια Μ. Καρδαμίτση-Ἀδάμη Ὀργανωτική Ἐπιτροπή Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Σαββάτος Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Θεολογίας Θεολογικῆς Σχολῆς ΕΚΠΑ Ἰωάννα Στουφῆ-Πουλημένου Ἀναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας Θεολογικῆς Σχολῆς ΕΚΠΑ Δημήτρης Παυλόπουλος Ἀναπλ. Καθηγητὴς Τμήματος Ἱστορίας καὶ Ἀρχαιολογίας Φιλοσοφικῆς Σχολῆς ΕΚΠΑ Σταῦρος Μαμαλοῦκος Ἐπίκ. Καθηγητὴς Τμήματος Ἀρχιτεκτόνων-Μηχανικῶν Πανεπιστημίου Πατρῶν Γεώργιος Κόρδης τ. Ἐπίκ. Καθηγητὴς Τμήματος Θεολογίας Θεολογικῆς Σχολῆς ΕΚΠΑ Ἰωάννης Φριλίγκος Δρ Θεολογίας Γραμματειακὴ ὑποστήριξη: Ἀργυρὼ Σιούντρη
Παρασκευή, 13 Νοεμβρίου πρωί 9:00-09:30 Ἔναρξη Συμποσίου. Χαιρετισμοί. Α Συνεδρία. Θέμα: Ἀρχιτεκτονική. Προεδρεῖο: Χαράλαμπος Μπούρας, Μάρω Καρδαμίτση-Ἀδάμη 09:30-09:45 Ἀργύρης Πετρονώτης, Χρυσάνθη-Ἄννα Βελουδάκη, Ἑλένη-Ὄλγα Δεληγιάννη, Φώτιος Κόνδης, Χρυσοβαλάντου-Εἰρήνη Καραγεώργη, Νικόλαος Ξάνθος, Δύο ἀδελφοὶ ναοί: Ὁ Ἁγιώργης τῆς Στεμνίτσας, 1810 & ὁ Πρόδρομος στὰ Λαγκάδια, 1808. 09:45-10:00 Ἀφροδίτη Πασαλῆ, Τρίκλιτες θολοσκεπεῖς τρουλλαῖες βασιλικὲς τοῦ ΙΘ αἰώνα στὸν νομὸ Τρικάλων. 10:00-10:15 Ἰωάννης Καρυδᾶς, Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἀρχιτεκτονικὴ τοῦ 19 ου αἰώνα στὴν Αἰτωλοακαρνανία. Ἡ τρίκλιτη βασιλικὴ Ἁγίου Ἀθανασίου Ἀμφιλοχίας. 10:15-10:30 Βασίλης Μεσσῆς, Ἅγιος Νικόλαος καὶ Ζωοδόχος Πηγὴ Περιθωρίου Δράμας. Δύο ναοὶ ἐν τοῖς μεθορίοις τῆς ἑλληνικῆς χώρας. 10:30-10:45 Σωτήρης Βογιατζῆς, Ὁ Μητροπολιτικὸς ναὸς τῆς Ἄμφισσας καὶ ὁ λεγόμενος Ἑλληνοβυζαντινὸς ρυθμός. 10:45-11:05 Συζήτηση. 11:05-11:25 Διάλειμμα. Β Συνεδρία. Θέμα: Ζωγραφική. Προεδρεῖο: Εὐθύμιος Τσιγαρίδας, Ἰωάννα Στουφῆ-Πουλημένου 11:25-11:40 Βιργινία Μαυρίκα, Ἡ τοιχογραφία τῆς «Μάχης στὴ Μουλβία γέφυρα» τοῦ Ἀλέξανδρου Δαμίρη: Μέγας Κωνσταντῖνος καὶ ἐθνικὴ ἱστοριογραφία τὸν ὕστερο 19 ο αἰώνα. 11:40-11:55 Μαρίζα Τσιάπαλη, Ὁ εἰκονογραφικὸς τύπος τῶν θαυμάτων σὲ ναοὺς τῆς περιοχῆς Κοζάνης κατὰ τὸν 18 ο καὶ 19 ο αἰώνα.
11:55-12:10 Νικόλαος Μπονόβας, Τοιχογραφίες, φορητὲς εἰκόνες καὶ χαλκογραφίες τῆς Ἁγίας Ζώνης τῆς Θεοτόκου στὴ Μονὴ Βατοπαιδίου, Μακεδονία καὶ Θράκη (19 ος αἰ.): τεκμήρια πνευματικῆς ἀκτινοβολίας τῆς Μονῆς. 12:10-12:25 Ἰωακεὶμ Παπάγγελος, Κλασικίζουσες τοιχογραφίες στὸ Ἅγιον Ὄρος (±1912). 12:25-12:40 Μαρία Καγιαδάκη, Ἀρχειακὰ τεκμήρια καὶ παρατηρήσεις γιὰ τὰ θρησκευτικὰ θέματα τοῦ Φίλιππου Μαργαρίτη καὶ γιὰ τὴ διακόσμηση ἑνὸς ὑπὸ ἀνέγερση ναοῦ στὴν Ἀθήνα τοῦ 19 ου αἰώνα. 12:40-12:55 Μαρία Νάνου, Ὁ «μεταβυζαντινὸς» Θεόφιλος Γ. Χατζημιχαήλ: Πρώτη προσέγγιση στὸ ἁγιογραφικὸ ἔργο τοῦ νεοέλληνα ζωγράφου. 12:55-13:15 Συζήτηση. Παρασκευή, 13 Νοεμβρίου ἀπόγευμα Γ Συνεδρία. Θέμα: Αρχιτεκτονική. Προεδρεῖο: Σταῦρος Μαμαλοῦκος, Δώρα Μονιούδη-Γαβαλᾶ 17:00-17:15 Εὐάγγελος Παπαθανασίου - Μαρία Καζαμία-Τσέρνου, Ἀπὸ τὸ μετζήτ (mescid) στὸ ναό: Ἡ περίπτωση τοῦ ναοῦ τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης Γ Σώματος Στρατοῦ (Θεσσαλονίκη). 17:15-17:30 Δώρα Μονιούδη-Γαβαλᾶ, Ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Στεφάνου στὸ Σκυλίτσειο Νοσοκομεῖο Χίου. 17:30-17:45 Γεώργιος Ἀντωνίου, Ὁ ἱερὸς ναὸς Ἁγίας Ὄλγας στὸ Νοσοκομεῖο Νίμιτς. 17:45-18:00 Γιάννης Καρατζόγλου, Ἡ Ἁγία Φωτεινὴ τῆς Σμύρνης καὶ ἡ Ἁγία Φωτεινὴ τῆς Ν. Σμύρνης. 18:00-18:15 Ἀλέξανδρος Ἀντωνίου, Ὁ Νίκος Μητσάκης καὶ ἡ Ἐκκλησιαστικὴ ἀρχιτεκτονικὴ τῆς δεκαετίας τοῦ 30 18:15-18:30 Ρίβα Λάββα, Ὁ Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου στὸ Ἑλληνορθόδοξο Κέντρο στὸ Chambésy. 18:30-18:50 Συζήτηση. 18:50-19:10 Διάλειμμα.
Δ' Συνεδρία. Θέμα: Γλυπτική - Μικροτεχνία. Προεδρεῖο: Δημήτρης Παυλόπουλος, Ἀφροδίτη Πασαλῆ 19:10-19:25 Μάρω Καρδαμίτση-Ἀδάμη, Ταφικὰ μνημεῖα τοῦ Α Κοιμητηρίου Ἀθηνῶν σχεδιασμένα ἀπὸ Ἕλληνες ἀρχιτέκτονες. 19:25-19:40 Ζέττα Ἀντωνοπούλου - Δημήτρης Κουτσογιάννης, Τὸ ταφικὸ μνημεῖο τοῦ Ἐπαμεινώνδα Δημητρίου στὸ Παλαιὸ Νεκροταφεῖο Θηβῶν, ἔργο τοῦ γλύπτη Κοσμᾶ Ἀπέργη. 19:40-19:55 Ἰάκωβος Ρῆγος, Ἔργα τέχνης στὸ μέταλλο. 19:55-20:10 Συζήτηση. Μητρόπολη Ἄμφισσας. Ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ( Σπ. Παπαλουκᾶς).
Σάββατο, 14 Νοεμβρίου πρωί Ε Συνεδρία. Θέμα: Ἀρχιτεκτονική. Προεδρεῖο: Σωτήρης Βογιατζῆς, Γιάννης Καρατζόγλου 09:00-09:15 Γιάννης Γιαννοῦτσος, Συνθετικὲς προσεγγίσεις μιᾶς σύγχρονης ἐκκλησίας. Μιὰ νέα σύνθεση μέσω τῆς κατανόησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς παράδοσης. 09:15-09:30 Παρασκευὴ Μποζινέκη-Διδώνη, Ἀπὸ τὴν ἰδέα στὴν ὑλοποίηση, προβληματισμοὶ καὶ διλήμματα. Τὸ παράδειγμα τῆς Ἁγίας Ἀθηνᾶς, τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὴ Σαντορίνη καὶ τῆς Παναγίας Φανερωμένης στὴ Βουλιαγμένη. 09:30-09:45 Γεώργιος Κοκολάκης, Νέος Ὀρθόδοξος Χριστιανικὸς ναός. 09:45-10:00 Χρυσοβαλάντης Μπασοῦκος, Νέο μοναστήρι στὴ Ζάλτσα Βοιωτίας, Σύγχρονος σχεδιασμὸς καὶ διάλογος μὲ τὴ μοναστηριακὴ παράδοση. 10:00-10:15 Γεώργιος Γιαννίτσαρης - Σταῦρος Γυφτόπουλος, Τὸ μάθημα τῆς Ναοδομίας στὴ Σχολὴ Ἀρχιτεκτόνων τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσοβίου Πολυτεχνείου. 10:15-10:30 Συζήτηση. 10:30-10:45 Διάλειμμα. ΣΤ Συνεδρία. Θέμα: Ζωγραφική. Προεδρεῖο: Νικόλαος Γραῖκος, Ἰωάννης Φριλίγκος 10:45-11:00 Θωμᾶς Ζῆκος, Φορητὲς εἰκόνες τοῦ Γαλατσιανοῦ Γεωργίου Ἀθανασίου στὶς Καλύβες Πολυγύρου Χαλκιδικῆς. 11:00-11:15 Πέτρος Καψούδας, Τὸ ἔργο τῆς συνοδείας τῶν Γαλατσιάνων ζωγράφων στὴ Μονὴ Παντοκράτορος τοῦ Ἁγίου Ὄρους. 11:15-11:30 Ἰωάννης Βιταλιώτης, Θεωρία τῆς Ἁγίας Σοφίας: Μία ἰδιότυπη κωνσταντινουπολίτικη εἰκόνα στὸ Μακροτάνταλο τῆς Ἄνδρου. 11:30-11:45 Ἀρχιμανδρίτης Τιμόθεος Ἀγγελῆς, Ὁ ζωγράφος ἱερεὺς Εὐάγγελος Μπενάκης καὶ τὸ ἔργο του στὸ Λαύριο.
11:45-12:00 Πρωτοπρεσβύτερος Σπυρίδων Λόντος, Ἄγνωστη εἰκόνα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στὸ ναὸ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Ἀκαδημίας. 12:00-12:15 Γεώργιος Τσιγάρας, Ἐκκλησιαστικὰ κειμήλια ἀπὸ τήν Ἀνατολικὴ Θράκη στὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στὴν Κυψέλη Ξάνθης. 12:15-12:30 Ἀ. Μπεκιάρης - Ἀν. Τσάκαλος - Ἑ. Χαλκιᾶ, Ἄγνωστοι ζωγράφοι φορητῶν εἰκόνων στὴν Ἴμβρο. 12:30-12:45 Μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης, Ὁ Ἁγιορείτης μοναχὸς Γεννάδιος ὁ Ρῶσος καὶ ἡ Ἀθωνικὴ ζωγραφικὴ πρὶν τὴν ἐπικράτηση τῆς λεγόμενης «Ρωσοναζαρηνῆς» τεχνοτροπίας. 12:45-13:00 Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Πρότυπα ἀπὸ τὰ ἁγιογραφικὰ ἐργαστήρια τῶν Μονῶν Σταυροβουνίου καὶ Ἁγίου Γεωργίου Ἀλαμάνου στὴν Κύπρο (τέλη 19 ου -20 ός αἰώ - νας). 13:00-13:20 Συζήτηση. Σάββατο, 14 Νοεμβρίου ἀπόγευμα Ζ' Συνεδρία. Θέμα: Γλυπτική-Μικροτεχνία-Συντήρηση. Προεδρεῖο: Μαρία Καζαμία-Τσέρνου, Γεώργιος Τσιγάρας 17:00-17:15 Ἀλέξανδρος Ἀναγνωστόπουλος, Τὸ ξυλόγλυπτο τέμπλο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου Ἐμμανουὴλ Παπᾶ Σερρῶν. 17:15-17:30 Ἑλένη Βλαχοπούλου-Καραμπίνα, Ὁ Ἐπιτάφιος τῆς Κοκόνας τοῦ Ρολογᾶ (1812) ἀπὸ τὸν Ἱερὸ Ναὸ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Βελβενδοῦ Κοζάνης. 17:30-17:45 Ἀ. Καμαρᾶ - Χρ. Καρύδης - Ἀλ. Κωνσταντᾶ, Ἀποκαλύπτοντας τὴν ἱστορία τῶν νεο - ελληνικῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀντικειμένων: ἄ - γνωστοι τεχνίτες καὶ δωρητὲς στὸν Ταΰγετο. 17:55-18:00 Ἀρχιμανδρίτης Διονύσιος Λυκογιάννης, Ἕνα ἄγνωστο εὐαγγελιοκάλυμμα τοῦ Ἀθανασίου Τζημούρη στὴ Ζάκυνθο. 18:00-18:15 Κωνσταντῖνος Στουπάθης, Ἡ συμβολὴ τοῦ συντηρητῆ ἔργων τέχνης, στὴν ἀνάδειξη τῆς αἰσθητικῆς ἀξίας τῶν φορητῶν εἰκόνων.
18:15-18:35 Συζήτηση. 18:35-18:55 Διάλειμμα. Η Συνεδρία. Θέμα: Ζωγραφική. Προεδρεῖο: Εὐγενία Χαλκιᾶ, Ἰωακεὶμ Παπάγγελος 18:55-19:10 Νικόλαος Γραῖκος, Προτάσεις πολυτροπικῆς ἀνάγνωσης τῆς νεότερης ἐκκλησιαστικῆς τέχνης. Τὸ ζήτημα τῶν πλαισίων καὶ τῶν πλαισιώσεων. 19:10-19:25 Ἰλιάνα Ζάρρα, Ζητήματα αἰσθητικῆς στὴν ἀνάλυση ἔργων νεοελληνικῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς. 19:25-19:40 Γιάννης Ρηγόπουλος, Ἐπιβίωση καὶ ἀναβίωση παλαιότερων παραδοσιακῶν μορφῶν στὴ νεοελληνικὴ ἐκκλησιαστικὴ τέχνη. 19:40-19:55 Σπυρίδων Παναγόπουλος, Ἡ πρόσληψη τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς στὸν ἑλληνικὸ τύπο τοῦ 19 ου αἰώνα. 19:55-20:15 Συζήτηση. Ξάνθη, Κυψέλη. Ἅγιος Γεώργιος. Ὁ ἅγιος Νικόλαος (φορητὴ εἰκόνα).
Κυριακή, 15 Νοεμβρίου πρωί Θ Συνεδρία. Θέμα: Ζωγραφική /Ἀφιέρωμα στὸν Φώτη Κόντογλου. Προεδρεῖο: Ἰωάννης Βιταλιώτης, Ἰωάννα Ἀλεξανδρῆ 10:30-10:45 Μιχάλης Ἀσφενταγάκης, Πενήντα ἔτη μετὰ τὸν θάνατο τοῦ «Κυρ-Φώτη»: Μιὰ ἄγνωστη συλλογὴ σχεδίων ἀποκαλύπτεται. 10:45-11:00 Μαρία Βάββα, Ὁ Φώτης Κόντογλου καὶ οἱ τοιχογραφίες τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίας Βαρβάρας στὸν ὁμώνυμο δῆμο. 11:00-11:15 Ἀναστασία Λαζαρίδου, Μαρτυρίες ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Κόντογλου γιὰ τὴ ζωγραφικὴ τοῦ Γεωργίου Μάρκου. 11:15-11:30 Γιώργης Μυλωνᾶς, Ὁ Φώτης Κόντογλου στὸ Δημαρχεῖο Ἀθηνῶν καὶ ἡ σχέση του μὲ τὸν μοντερνισμό. 11:30-11:50 Συζήτηση. 11:50-12:10 Διάλειμμα. 12:10-13:30 Στρογγυλὴ τράπεζα: Ὁ Φώτης Κόντογλου ἄλλοτε καὶ σήμερα: δημιουργικὴ πρόσληψη τῆς παράδοσης ἢ στεῖρα ἐμμονή; Γιάννης Ρηγόπουλος, Δημήτρης Παυλόπουλος, Ἰωάννα Στουφῆ-Πουλημένου, Γεώργιος Κόρδης. Συντονιστής: Γιάννης Ρηγόπουλος. Κυριακή, 15 Νοεμβρίου ἀπόγευμα Ι Συνεδρία. Θέμα: Ζωγραφική. Προεδρεῖο: Ἀναστασία Λαζαρίδου, Γεώργιος Κόρδης 17:00-17:15 Ἀλέξανδρος Πανούσης, Νομοκανονικὸ φόντο Παναγίας Πατριώτισσας. 17:15-17:30 Ζίνα Ζωγράφου-Καραχρήστου, Ὁ ἐκ Σαμαρίνας Καρδιτσιώτης ἁγιογράφος Νικόλαος Δόντας: Ἡ «ἐπιλογὴ» τοῦ Μητροπολίτη Ἰε - ζεκιὴλ γιὰ τὴν κόσμηση τῶν ναῶν τῆς Καρδίτσας καὶ τῆς Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφαρσάλων ἀπὸ τὸ 1924 ἕως τὸ 1940.
17:30-17:45 Σπύρος Μοσχονᾶς, Περὶ «πλανοδίων καλογέρων» καὶ «κομπογιαννιτῶν τῆς τέχνης»: ἡ ἐξέλιξη μιᾶς διαμάχης μέσα στὸν 20 ὸ αἰώνα. 17:45-18:00 Ἑλένη Σαλβαρᾶ, Ἡ εἰκονογράφηση τῆς Πλατυτέρας στὴ μνημειακή ζωγραφικὴ τοῦ Γεωργίου Ε. Παναγιωτάκη (1900-1995). 18:00-18:15 Jelena Ιgnjatović, Ἀνθίβολα τοῦ Σπύρου Παπαλουκᾶ - Μερικὲς παρατηρήσεις - Συμβολὴ στὴ μελλοντικὴ ἔρευνα. 18:15-18:30 Ἰωάννα Ἀλεξανδρῆ, Ἡ πρόσληψη τῆς βυζαντινῆς καὶ μεταβυζαντινῆς ζωγραφικῆς ἀπὸ τοὺς καλλιτέχνες τῆς γενιᾶς τοῦ 30. Ἡ περίπτωση τοῦ Πολύκλειτου Ρέγκου μὲ τὴν ἑνότητα τῶν ζωγραφικῶν ἀντίγραφων ἀπὸ τὰ μνημεῖα τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὸ ταξίδι του τὸ 1933-1934. 18:30-18:45 Νεκτάριος Μαμάης, Αἰσθητικὲς παρατηρήσεις στὸ εἰκονογραφικὸ ἔργο τοῦ Ράλλη Κοψίδη. 19:40-20:00 Συζήτηση. 20:00-20:10 Συμπεράσματα Λήξη τοῦ Συμποσίου. Ζωοδόχος Πηγὴ Ἀκαδημίας. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καὶ ἄγγελοι (λεπτομέρεια, Ἀν. Λουκίδης)
Μητρόπολη Ἄμφισσας. Ἡ δυτικὴ ὄψη τοῦ ναοῦ. Χορηγοί Ἐθνικό καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Ἀθανάσιος καὶ Μαρίνα Μαρτίνου Γιάννης Κλουκίνας