BITIRUV MALAKAVIY ISHI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV XO JALIGI VAZIRLIGI SAMARQAND QISHLOQ XO JALIK INSTITUTI 5620500- Qishloq xo jalik mahsulotlarini etishtirish, saqlash va birlamchi qayta ishlash texnlogiyasi yo nalishi bakalavr darajasini olish uchun yozilgan afosat Azamat Qizining O rikdan sharbat tayyorlash texnologiyasini takomillashtirish mavzusidagi BITIRUV MALAKAVIY ISHI Ilmiy rahbar: assistent X.Tilavov Samarqand-2014 y

MUNDARIJA: 1. Kirish 2. Texnik iqtisodiy asoslash. 3. Texnologik bo lim 3.1. Xom ashyo va materiallar sarfi me yori 3.2. Texnologik jixozlarni tanlash va ularning tavsifi.. 3.3. Texnologik jixozlarni xisoblash. 3.4. Tayyor mahsulot omborini xisoblash. 3.5.Tayyor mahsulotga qo yiladigan talablar 3.6.Texnologik jarayonlar uchun zarur bo ladigan suv, bug va elektr energiya sarfini xisoblash 4. Ekologik qism. 4.1. Xavfsizlikni ta minlash vositalari.. 5. Iqtisodiy qism. 6. Internet ma lumotlari. 7. Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish Ma lumki tarixiy davrlardan bizning avlodlarimiz qishloq xo jaligi mahsulotlarini saqlash va qayta ishlashning bir necha usullaridan foydalanib kelingan. Bu saqlash usullariga misol qilib konservalash jarayonlarini misol qilib olishimiz mumkun. Hozirgi davrga kelib qishloq xo jaligi mahsulotlariga ishlov berish va konservalash usullari ko payib, yangi ilg or zamanoviy taxnololgiyalar joriy yetilib bormoqda. Hozirgi vaqtda konservalangan oziq-ovqat mahsulotlariga talab taboro ortib bormoqda. Bizning respublikamiz mamlakatning issiq mintaqasida joylashgan bo lib, yuqori sifatli qishloq xo jalik mahsulotlarini yetishtiriyega ixtisoslashgan respublikalardan biri bo lib hisoblanadi. Biz bilamizki sobiq ittifoq davrida mamlakat shimoliy qismi aholisini qishloq xo jaligi mahsulotlariga bo lgan ehtiyojni qondirish uchun meva-sabzavot konservalari shimolga yuborilar edi. Bundan tashqari ittifoq qurolli kuchlarini ham oziq-ovqat konserva mahsulotlari bilan ta minlashga bizning respublikamiz katta xissa qo shib kelgan. Bu qishloq xo jaligi mahsulotlari albatta shimol aholisini va harbiylarni ovqatlanish rasionalini boyitishga katta xizmat qilgan. Bundan keyin sobiq ittifoq respublikalari iqtisodiy tanqislikga uchrab bu tanqislik bizning mamlakatimizni xam chetlab o tmadi. Mamlakatimiz iqtisodiyoti yomon axvolga tushib koserva sanoatiga to g ridan-to g ri ta sir ko rsatdi. Respublikamiz mustaqilikka erishgach iqtisodiy tanqislikni bartaraf etish uchun bozor iqtisodiyotiga o tish davri siyosatini amalga oshira boshladi. Keyinchalik mustaqil davlatimiz sobiq ittifoq respublikalari bilan iqtisodiy aloqalarni tiklay boshladi va iqtisodiyotimiz ijobiy natijalarga erisha boshladi. Shu bilan birga, bizning konserva mahsulotlarimizni jahon bozorlarida o z o rnini egallay boshladi. KIRISH Ишнязова Ш.А

Respublikada ishlab chiqarilgan konserva mahsulotlarimiz sobiq ittifoq davrida keltirilgan asbob-uskunalar, bo lib xozirgi kunda xozirgi kunda bu texnologiyalar talab darajasida emas. Respublikamiz bozor iqtisodiyotiga o tish davrida ko pgina rivojlangan davlatlar bilan savdo aloqalarini yo lga qo ydi. Natijada bozorni yuqori sifatli raqobatbardosh konserva mahsulotlari egallay boshladi va kuchli raqobat maydonini vujudga keltirdi. Endi bu raqobatda yengib chiqish uchun tannarxi arzon, yuqori sifat ko rsatkichlarga ega konserva mahsulotlari ishlab chiqarish zaruriyat vujudga keldi. Mamlakatimiz sifatli mahsulot ishlab chiqarish uchun xom-ashyoni chetga sotmasdan turib mahsulot ishlab chiqarishni xom-ashyo bazasida yo lga qo yishni amalga oshira boshladi. Qishloq xo jaligi sohasi jumladan qishloq xo jalik mahsulotlarini qayta ishlash sanoatini rivojlantirish uchun xorijiy investitsiyalarni jalb eta boshladi. Investitsiyalar bizga ilg or texnologiyalarni olib kelishga yordam berib davlatimizda hamkorlikda ish olib borayotgan qo shma korxonalar Respublikamiz xududa ishga tusha boshladi. Bu ilg or texnologiyalar zamonaviy talablarga javob berib jaxon talablariga javob beradigan raqobatga chidamli, standart talablarga javob beradigan konserva mahsulotini ishlab chiqarish yo lga qo yilmoqda. Respublikamiz aholisining asosiy qismi qishloq rayonlariga to g ri kelganligini inobatga olib, sanoat korxonalarini qishloq xududlarida bunyod etish maqsadga muvofiq bo ladi. Sanoat korxonalarini qishloq xo jaligiga kirib kelishi bilan korxona xomashyo bazasiga juda yaqin joylashib xom-ashyoni tashish arzonga tushadi, tashishda sifati bo zilmaydi, tayyor mahsulotni tannarxi past bo ladi. Bundan tashqari qishloq aholisi ish bilan ta minlanadi, sanoat korxonasi atrofida ishchilar uchun uy-joylar barpo etiladi. Maishiy xizmat ko rsatish binolari, tibbiyot markazlari, bolalar bog chasi maktab va xakozolar quriladi va natijada qishloq xo jaligining ijtimoiy infrastrukturasi yaxshilanadi.

Buning natijasida iqtisodiy mustaqillikka erishilib qishloq aholisining totuv hayot kechirishiga chorlaydi. 2.Konserva zavodini qurilishini texnik iqtisodiy asoslash. Geografik kordinatalari. Loyihalanayotgan konserva zavodi Samarqand viloyati Pastdarg om tumani Amir Temur jamoa xo jaligida joylashadi. Pastdarg om tumani shimoldan Oqdaryo va Ishtixon G arbdan Guzalkent va Nurobod tumanlari, Sharqdan Samarqand tumani bilan chegaralash. Tuman hududining sharqi-janubi Zarafshon tog tizmalarining g arbiy uchi bilan bog langan. Tuproq iqlim sharoiti. Tuproqlari asosan bo z tuproq, tog etaklarida jigarrang va qung ir tog -o rmon tuproqlari tarqalgan. Tuman hududining shimoliy chegarasi bo ylab Zarafshon daryosining tarmog i Qoradaryo va boshqa soylar o tadi. Zarafshon tog idan mayda soylar oqib tushadi, g arbida yozda qurib qoladigan soylar bor. Tuman hududi orqali Darg om kanali o tadi. Tuman iqlimi keskinkotinental. Lekin, shimol, shimoli-sharq va sharq tomonidan tog lar bilan o ralgani uchun qish iliqroq. Yanvarning o rtacha harorati 19 o S, minimal temperaturasi 26 o S, iyulniki 27 o S, maksimal harorat 44 o S. Yillik yog ingarchilik 328 mm. Yog in asosan qishda va bahorda yog adi. Xom-ashyo ta minoti. Loyihalanayotgan konserva zavodi Amir Temur jamoa xo jaligi xududida joylashib tuman fermer xo jaliklari tomonidan xomashyo bilan ta minlanadi. Tuman bo yicha 1997 yil olma, o rik, gilos va pomidor yetishtirish ko rsatkichlari qo yidagicha. Xom ashyo Jami yetishtirilgan Ekin maydoni, ga Xosildorlik, s/ga turi mahsulot, tonna Pomidor 100 250 2500 Mevalar 570 71,5 4075,5 Olma 243 82,7 2012 O rik 160 10 1600-13000 Gilos 176 9 1590

Qurilish materiallari. Konserva zavodini uchun qurilish materiallaridan qum, tosh korverdan keltiriladi, g isht esa tuman g isht zavodidan keltiriladi, boshqa qurilish materiallar va temir beton konstruksiyalar Samarqand uy-joy qurilish kombinati va tuman beton tarmog idan olinadi. Elektr energiya ta minoti. Elektr energiya bilan zavod tuman elektr ta minoti stansiyasi tarmog idanta minlanadi. Issiq suv va bug ta minoti. Zavodning issiq va bug ga talabi katta chunki asosiy ishlar ya ni texnologik jarayonlar issiq suv va bug bilan olib boriladi. Zavod tuman markaziy isitish bug qozon sexiga yaqin bo lmagani uchun korxonani issiq suv va bug ga bo lgan talabani qondirish uchun zavod xududida bug qozon xududida sexi quriladi va nafaqat zavodni issiq suv va bug bilan ta minlaydi balki atrofda joylashgan uy joylar va maishiy xizmat ko rsatish binolari, maktab bolalar bog chasi va boshqa tashkilotlarni ham isitish tizimi bilan ta minlash imkoniyatini baradi. Bug qozon sexini yonilg isi bo lib tabiiy gaz hisoblanadi, chunki tuman xududida o tkazilgan magistral gaz quvuridan gaz keltiriladi. Suv ta minoti. Suv ta minoti tuman qishloq va suv xo jaligi boshqarmasi bilan kelishilgan holda kerakli hajmdagi suv debiti hisoblab chiqiladi va artizan quduqlar qazilib bu quduqdan olingan suv tuman sanitariya-epidemalogiya stansiyasi ta minotida laboratoriya ko rigidan o tkazilib iste mol va texnik maqsadlarga yaroqli bo lib, xisoblansa va suvdan foydalanishga ruxsat olib suvdan foydalaniladi. Qayta ishlash korxonasida ishlatilgan suvni, ya ni oqova suvlarni filtrlab ikkinchi martoba texnik maqsadlarga ishlatiladi. Buning uchun suvni tozalovchi filtrlovchi inshootlar quriladi. Bu esa suvni tejashga olib keladi va maxsulot tannarxining bir muncha arzonlashishiga olib keladi. Texnik maqsadlarga yaroqsiz suv esa tuman atrof muhitni muhofaza qilish va ekologiya qo mitasi sanitariya epidemologiya stansiyasi ruxsati bilan sug orish maydonlariga yoki daryo, soylarga oqizilib yuboriladi.

Transport aloqalar. Zavod bilan transport aloqalar asosan avtomabil transporti va temir yo l orqali olib boriladi. Qurilish maydoniga yaqin joydan temir yo l o tkazilgan ana shu temir yo ldan zavod xududigacha temir yo l tarmog i o tkaziladi. Asosiy xom ashyo va boshqa tashish ishlar avtotransport orqali olib borilgani uchun zavodgacha asfalt yo l barpo etiladi. Ish kuchi ta minoti. Loyihalanayotgan zavod ish kuchi bilan jamoa xo jaligi aholisidan ta minlanadi. Ishchi mutaxassislar bilan esa oliy va o rta o quv yurtlari tomonidan ta minlanadi. Qurilish maydonini tanlashda maydon relfi geologik tarkibi, shamollarni yo nalishlari asosiy kommunikasiyalarni joylashish, qurilishlar va ko kalamzorlarni, daraxtzorlarni e tiborga olib tanlanadi. Qurilish maydoni qishloq xo jaligiga yaroqsiz yerlarda joylashib yashash joylardan, sanoat korxonalaridan yonuvchi va portlovchi materiallar saqlanadigan omborlardan aeprodromlar uzoqroq masofadan tanlanadi. Qurilish maydonida qurilish ishlari tuman hokimiyati, energiya ta minoti, yo llar boshqarmasi, yong inni uchirish inspeksiyasi va boshqa aloqador organlar bilan kelishilib amalga oshiriladi. Xom ashyo ta minoti. Tuman xududida gilosni «Vladimirskaya», «Latviya», «Lyubskaya», «Anadolskaya», «Amorel rozovaya», «Podbelskaya» yetishtiriladi. Gilos mevasida o rtacha 15-16% quruq modda, 1,0 % oqsil, 0,3% yerlar, 0,22% A vitamini, 0,02 mg 1%, vitamin V 2, 5 mg % S vitamini mavjud. Tuman mevali bog larida O rikning Krasnayanskiy, Jikipinskiy ranniy, Sholox navlari yetishtiriladi. O rik mevasida o rtacha 15-17 % quruq modda, 1 % oqsil, 6 % yog lar, 0,05 mg %, V 1 vitamini, 0,03 mg % V 2 vitamin va Z mg % S lari mavjud.

III. Texnologik bo lim. 3.1. Xom ashyo va yordamchi materiallar tavsifi. O rik donakli mevalar tarkibiga kirib, undan har xil kompotlar murabbo, jem va boshqalar konserva mahsulotlari tayyorlanadi. O rikning qo yidagi navlari qayta ishlanadi. Krasnoщyekiy, Ananasnыy, Nishitinskiy, Isfark, Subxansiy. O rik respublikamizning barcha viloyatlarida yetishtiriladi. O rikning tukli, katta gushtli navlari va tiplariga bo linib, ularni asosiy tarkibi qo yidagicha: O rik tarkibidagi suv miqdori-86%ni, Oqsil -0,9%, Uglevodlar-10,5, 100 gr O rikning kaloriyasi 46 kkal, energitik qiymati-192 kj/gr bo lib undagi S vitamini miqdori-10% ya ni 100 gr o rikda 10 gr S vitamini bor. Karatin moddasi 100 grda 1,6 mg miqdorda bo ladi. o rikning diametri 20-30 mm gacha bo lganlari konserva qilinadi. Yordamchi materiallar. Shakar. Shakar bu deyarli hammmasi saxaroza (S 12, N 22, O 22 ) dan iborat qimmatli ozuqa mahsulotidir. 100 gr qandning energitik qiymati -374-375 kkal yoki 1565-1569 kj ga teng. Shakarning to kilish zichligi 660-1600 kg/m 3 ga solishtirma issiqlik sig imi esa 0,71-1,36 kj/(kg/k)ga teng. Tarkibidagi qand moddasi (massasi 4,8 gr dan kam siniqlar) ushatilgan pallaqandda 1,0%, preslangan qandda 2,5 %, qolgan qand turlarida 1,5 % dan kam bo lmasligi kerak. Tarkibidagi namlik (% xisobida ko pi bilan) ushatilgan pallaqanda 0,4%, preslangan chaqmoq qandga xos bo lgan qandda 0,25 % presslangan va tez eruvchi qandlarda 0,2%, presslab mayda qadoqlangan qandda 0,3 % dan ko p bo lishi mumkin emas. Tarkibidagi saxaroza 99,9 % ni tashkil etadi. Qadoqlangan qand yoki shakar zig irtut-kanop tolali ozoda quruq qoplarga 40, 50, 60 kg dan solinib joylanadi. Qoplar qandni iflos qilmaydigan va unga salbiy tasir ko rsatmaydigan bulishi kerak. Texnologik qism Ишнязова Ш.А

Qandni o tkir hidli mahsulotlar bilan saqlash mumkin emas chunki begona hidlar oson o zlashtirib olib uning tarkibiga salbiy ta sir ko rsatadi. Zax bosib qolgan va qattiq namiqqan shakar quriganda sochiluvchanligini yo qotib yaxlit manalitga aylanib qoladi. Konserva zavodlarida qanddan har xil marinadlarga, shakarli sirop tayyorlashda, kompotlar, murabbolar, djem, pavidillo va boshqa konserva mahsulotlari ishlab chiqarishda keng ishlatiladi. Limon kislotasi. Limon kislotasi murobbo, djem, pavidllo va boshqalarni ishlab chiqarishda qo llaniladi. Limon kislotasi konsistensiyasi sochiluvchan quruq oq rangli qattiq kristallardan iborat. Rangsiz kristallar suvda oson eriydi, eritmasi tiniq, ta mi sho r, hidi xidsiz bo ladi. Limon kislotasi kristallari qutichalarga 20-30 grdan qadoqlanadi va quruq joylarda saqlanadi. Mahsulotlarni qayta ishlash korxonalarida ishlatiladigan xom ashyo va yordamchi materiallarni zichlik va solishtirma issiqlik sig imlari. Xom-ashyo va yordamchi Solishtirma issiqlik Zichligi kg/m 3 materiallar nomi sig imi kj/(kg/k) 1. O rik 550-640 3,77-3,88 2. Gilos 690-700 3,77-3,81 3. Shakar 720-900 0,71-3,81 4. Chaqmoqqand talqoni 660 0,88 5. Tozalangan shakar 1600 1,38

Korxonada mahsulotlar konservalanadigan idishlarni tavsiflari Idishlar turi Bankalar Gost 5717-81 Butilka GOST 10117-80 Shartli belgisi Sig imi, ml Idishlar o lchamlari, mm Og irligi, Belgila Ruxsat Diametri Balandligi kg ngan etilgan II-58-100 100 130 ±3 64 65 0,11 I,II-58-200 200 225±7 64 100 0,155 I-58-250 250 280±10 71 100 0,17 II, III-68-350 350 385±10 72 125 0,21 I, II, III-82-500 500 560±15 89 118 0,255 I-82-650 650 700±15 89 141 0,3 II-82-800 800 865±15 93 162 0,355 I,II,III-82-1000 1000 1060±20 105 162 0,41 I,II,III-82-2000 2000 2080±30 133 207 0,75 I,II,III-82-3000 3000 3200±50 154 236 0,96 II,III-82-5000 5000 5200±100 172 286 1,3 I,II-82-10000 10000 10300±150 220 380 2,4 Tip 1 200 215±7 55 195 0,24 Tip x 330 345±7 63 250 0,35 Tip X 500 520±7 72 230 0,415

3.2. Texnologik sxemani tanlash va asoslash Келтириш Қабул қилиш Сақлаш Сартировка Навларга ажратиш Калибровка Ўлчамлари бўйича саралаш Ювиш Тозалаш Наколка Бланшировка Тайёрлаш Идишга жойлаш Шиша тарани тайёрлаш Укупорка Қапқоқларни тайёрлаш Стерилизация Cақлаш

3.3 O rik sharbati uchun texnologik sxemani tanlash. Келтириш Қабул қилиш Сақлаш Сартировка Навларга ажратиш Калибровка Ўлчамлари бўйича саралаш Ювиш Думчалари тозалаш Бланшировка Сироп тайёрлаш Идишга жойлаш Беркитиш Стерилизация Шиша тарани тайёрлаш Қапқоқларни тайёрлаш Сақлашга

2.4. O rik sharbati uchun texnologik sxemani djadvali Operasiya Vazifa O tkazish usullari va parametrlari Qullanilayotgan jihozlar Navlarga ajratish, Ezilgan sifatsiz mevalarni va Ezilgan kasallangan va zararkunandalar bilan Lentali transportyorlar tozalash boshqa qo shimchalarni olib ta sir ko rsatilgan mevalar olib tashlanadi, xomashyoni TSI tashlash, rangi va pishish darajasi bir xil bo lgan xom ashyo partiyasini oliщ pishish darajasi va rangiga qarab navlarga ajratiladi, zararli ko shimchalar chetlatiladi. Kalibrovka O lchamlari jixatdan bir xil Mevalarni o lchamlari jihatidan 3-5 fraksiyaga A9-KKB kolibrlash bo lgan xom ashyo ajratiladi, har bir fraksiyani alohida qayta mashinalari partiyasini olish ishlanadi. Yuvish Mevalar yuzasidan mexanik iflosliklarni, Donakli mevalar yuvish mashinasida, keyin dush ostida ketma-ket yuviladi. KMS yuvish mashinasi, dushavoy qurilmalar mikroorganizmlarni va zaxarli kimyoviy moddalardan tozalash Tozalash Mevalarni iste molga yoroqsiz mevalarni tozalash Bandlaridan Mevalar shakli va butunligini buzmasdan turib M8/K3P yoki OP

ajratish dumchalarini tozalash. rusumli dumchalarni tozalash mashinasi Blanshirovkalash Oksidlovchi va boshqa Mevalarni o tkir bug, issiq (85-90 o S) suv bilan Blanshirovatil BK fermentlar yordamida, limon yoki vinokislotasini 0,1%li eritmasi bilan to qimalardagi havoni ishlov beriladi. O rik uchun 3-5 min chiqarib yuborish mag zini elastiligini oshirish va idishga zichroq joylashtirish Qiyom tayyorlash Mahsulotni ta m va Shakarni qaynoq suvda eritib oladi, eritmani MZ-2S-316 pishirish iste molik xususiyatlarini diametri 0,5 mmdan katta bo lmagan setka yoki qozoni, matoli va setkali yaxshilash zich matodan filtrlanadi. Quyish vaqtida qiyom konsentrasiyasi xom ashyodagi quruq moddaga bog liq bo lib O rta Osiyo o riklari uchun 16-20%ni tashkil etadi. filtr Idishlarga joylash Konservalash uchun maxsus idishlarga joylash, chiroyli Sig imi 1 l gacha bo lgan shisha yoki laklangan tunuka idishlarga, buyurtmachi savdo tashkilotlari Modernizasiyalashgan to ldirgich 1527.M. tashqi ko rinish va uchun buyurtmasiga qarab 3 l gacha. Quyish iste molda qulaylikni xosil vaqtida qiyom harorati ( o S) o rik uchun 80-95 o S qilish

Berkitish (germitizasiya) Mahsulotga tashqi havo va mikroorganizmlarning tushmasligi uchun sharoit yaratish Sterilizasiya Buzuvchi va bijg ituvchi mikroorganizmlarni yo qotish fermentlarni inoktivasiyasi, mahsulotni uzoq muddat saqlash uchun sharoit yaratish Laklangan metal tunuka qapqoqlar bilan amalga oshiriladi. Berkitishda sterilizasiyagacha bo lgan vaqt 30 minutdan oshmasligi kerak Sterilizasiya rejimi meva turiga qarab, tara materiali va sig imiga qarab 85-100 o S haroratda amalga oshiriladi. Sterilizasiya vaqti esa 5-55 minutgacha B4-KZK-109 avtomatik berkitish mashinasi B6-KAV-2 markali avtoklovchi

3.5 O rik sharbati uchun texnologik sxemani tanlash Келтириш Қабул қилиш Сақлаш Навларга ажратиш Калибровка Ювиш Бланшировка Назорат Тозалаш донаклардан Қиём тайёрлаш Меваларни қиёмга ботириш Пишириш Инверт шакарни таркибини бошқариш Жойлаштириш Беркитиш Стерилизация

3.6. O rik sharbati uchun texnologik sxemasini asoslash jadvali Operasiya nomi Vazifasi Amalga oshirish usullari va parametrlari Qo llaniladigan jixozlar Kompot ishlab chiqarishdagi, jixoz va uskunalar bilan amalga oshiriladi. Sartirovka, kalibrovka, yuvish Tozalash. Dumchalaridan Donaklardan Blonshirovka Qiyom tayyorlash Mevalarni qiyomga botirish Mevalar shakli va M8/KZP butunligi buzilmasdan dumchalarni dumchalardan tozalanadi. tozalash mashinasi Katta o lchamli (35 mm S183/A markali Mevalarni dan katta diametrli) o rik va shaftoli iste molga yaroqsiz mevalarni donaklar donagini tozalash qismlarini ajratish tozalanishi shart. mashinasi Donaklarni mevani ikkiga bo lish vaqtida amalga oshiriladi. Fermentlarni O tkir bug bilan, issiq BK blanshirovkali inaktivasiyaga suv bilan yoki 0,1 % li uchratish, havoni limon yoki vino kislotasi chiqarish, eritmasi bilan ishlov to qimalarni beriladi. yumshatish, O rik uchun 1-3 to qimadagi minutgacha (suv shakarni temperaturasi 80-85 o S) diffuziyasini osonlashtirish Kompot ishlab chiqarishdagi, jixoz va uskunalar bilan amalga oshiriladi. To qimadagi shakar Quyish paytida qiyomni Qozonlarda diffuziyasini konsentrasiyasi o rik pishirishda qo l tezlashtirish, uchun 45-50 % kuchi bilan pishirishni yengillashtirish Qaynatish qizdirilmasdan saqlanib ketma-ket olib boriladi. Ushlab turish Pishirish Mevalarni qiyom bilan bir tekisda to yintirish vaqti vakuum apparatlarda 10 min, ikki devorli qozinlarda 5-6 min qaynatishni alohidaalohida davrlardagi davomiyligi (min): pishirish qozonlarda 5-15,vakuum apparatlarda 10-15 qaynashdagi vakuum apparatlardagi qolgan bosim 68-75 kpa, saqlashdagi 35-41 kpa.

Invert shakarni mavjudligini me yorlash Tayyor murabboni shakar miqdorinig oshib ketishining oldini olish. Idishga joylash Konsevalash uchun maxsus idishlarga joylashtirish, chiroyli tashqi ko rinish va iste mol uchun qo llanma yaratish Berkitish Mahsulotga tashqi havo va mikroorganizmlarni tushishinining oldini olish Sterilizasiya Buzuvchi va bijg ituvchi mikroorganizmlarni yo qotish, mahsulotni uzoq vaqt saqlanishini ta minlash Pishirish qonunlaridagi qaynash (pishirish) davrlar soni: Sterilizasiyalangan murabboni tarkibidagi shakarni me yori 50% bo ladi. Invert shakarni ko paytirish uchun pishirish vaqti chuziladi yoki organik kislota qo shiladi. Murabbo 1 l.dan sig imi ko p bo lmagan shisha yoki metal laklangan idishga joylashtiriladi, termoplastik materialli idishlarga esa 0,25l.gacha joylashtiriladi Shisha va tunuka idishlarni laklangan metal qopqoqlar bilan berkitiladi Sterilizasiya avtoklovdagi bosim 118 kpa bo lganda 100 o S haroratda idish sig imiga qarab 10-20 minut olib beriladi B4-KDN-21 to ldirgich mashinasi B4-KZK-109 avtomatik berkitish mashinasi B6-KAV-2 avtoklovlari 3.7. Mahsulot hisobi Mavsumda 2000 tonna o rikni qayta ishlash. Samarqand viloyati Pastdarg om tumanida smenada 160 ming shartli banka o rik, gilos sharbati va murabbosi konserva ishlab chiqarish sexi loyihalansin. Har bitta liniyani quvvati 40 ming shartli banka. Idishga joylash 1-82-1000, 182-2000 da olib boriladi. 1. Blonshiravatel chizmasi 2. Kompot liniyali ahamiyatini chizish 3. Xom ashyo tavsifi Kompot tayyorlash uchun o rik mevalariga bo lgan talab

O rik. Mevalar katta-katta bo lib go shtli navi, o lchami 30 mmdan kam bo lmasligi kerak rangi sariq bo lib,to liq pishib yetilgan bo lishi lozim. O rik sharbati uchun texnologik jarayonlarni tavsifi. xom ashyoni keltirish. Xam ashyo zavodga asosan avtotransportlar yordamida olib boriladi. Xom ashyoni tashishda o rik uchun 15 kg sig imga ega panjarali yashiklar qo llaniladi. Qabul qilish. Xom ashyoni qabul kilishda uning og irligi, sifati aniqlanadi. Og irlikning o lchamda xom ashyo transport vositasi bilan avtotarozida o lchanadi. Sifati esa tashqi ko rinishi o lchamlari, rangi, ruxsat etilgan defektlarga qarab xom ashyo navi aniqlanadi. Saqlash. Xom ashyoni saqlash xom ashyo maydonchasida olib boriladi. O rikni xom ashyo maydonchasida saqlash muddati 12 soatgacha bo ladi. Agar xom ashyo maxsus sovutgichlarda saqlansa va sovutgich harorati 0,5 o S va sovutgichdagi nisbiy namlik φ=88-92%ni tashkil qilingan xolda maxsulotni bir oygacha saqlash mumkun. Navlarga ajratish. Xom ashyo sifati uning pishganlik darajasiga qarab navlarga ajratiladi. Navlarga ajratish maxsus nazorat transportyorlarda, qo l kuchi orqali amalga oshiriladi. O lchamlari bo yicha saralash. O riklar o lchamlari jixatidan bir necha fraksiyalarga ajratiladi. O lchamlarga qarab ajralish maxsus kalibrlovchi mashinalarida olib boriladi. Saralangan xom ashyo o lchamlariga qarab xar xil maxsulot ishlab chiqarish sexlari uchun yuboriladi. Yuvish. Mevalar yuzsidagi mexanik iflosliklarni, mikroorganiklarni va kimyoviy zaharli moddalarni tozalash maqsadida xom ashyo maxsus yuvish mashinalarida suv bilan olib boriladi. Dumchalarni tozalash. O rik mevalaridan dumchalarini tozalash maxsus mashinalarida olib boriladi.

Blanshirovkalash. O rik mevasl tarkibidagi oksidlovchi va boshqa fermentlarni inaktivasiyaga uchratish, to qimalardagi havoni chiqarib yuborish maqsadida, mag zini elastikligini oshirish, diffuziyani osonlashtirish maqsadida o rik mevasi blanshirovkalanadi. Blanshirovkalash o tkir bug, issiq suv, vino va limon kislotalari eritmasida yoki shakar qiyomida olib boriladi. Qiyom tayyorlash. Mahsulotga shirin ta m va iste mol xususiyatlarini yaxshilash maqsadida shakardan qiyom tayyorlaniladi va qo shiladi. Qiyom tayyorlashda shakarni qaynoq suvda eritib keyin esa setka yoki matodan filtirlab o tkazilib ishlatiladi. Qiyom maxsus pishirish qozonlarda olib boriladi. Shisha idishlarni tayyorlash. Shisha idishlar maxsus yuvish mashinasida yuvilib, tozalanib maxsus taxlamlarga joylanadi. Idishga joylash. Idishga joylash jarayoni maxsulotga chiroyli tashqi ko rinishni (yorliqlar) va iste molga qulaylik yaratish uchun maxsus idishlarga joylashtiriladi. Idishlarga joylash qo l kuchi yoki avtomatik to ldirgich ANP bilan amalga oshiriladi. Joylangan mevalar ustidan qiyom solinib darhol berkitishga o zatiladi. Berkitish. Berkitishdan maqsad mahsulotga tashqi havo va mikroorganizmlarni kirishiga yo l qo ymaslik. Shisha idishlar laklangan metall qopqoqlar bilan berkitiladi. Berkitish jarayoni 6S7-1 avtomatik berkitish mashinasi yordamida amalga oshiriladi. Berkitilgan maxsulot 30 minutdan oshmasdan sterilizasiyaga yuborilish kerak. Sterilizasiya. Sterilizasiya jarayoni mahsulotdagi buzuvchi va bijg ituvchi mikroorganizmlarni yo qotish, fermentlarni inaktivasiyaga uchrashi va mahsulotni uzoq muddat saqlashni ta minlash maqsadida qo llaniladi. Sterilizasiya jarayoni meva va idish turiga qarab ham xar xil rejimda ostida olib boriladi. Sterilizasiya jarayoni 56-KAV-2 avtoklovlarida olib boriladi.

O rik sharbati uchun texnologik jarayonlarni tavsifi. Xom ashyoni keltirish, qabul qilish, saqalash, navlarga ajratish o lchamlari bo yicha saralash. Murabbo uchun kerakli o lchamdagi mevalar maxsus kalibrovvatellarda o lchamiga qarab saralanadi. Murabbo uchun saralangan o rik o lchami 30 mmdan kichik bo lmasa maqsadga muofiq xisoblanadi. Dumchalaridan tozalash. O rik mevalari iste molga yaroqsiz qismlarni olib tashlash maqsadida dumchalarini olib tashlanadi. Dumchalaridan tozalash qo l kuchi yoki maxsus dumchalardan tozalash mashinalarda olib boriladi. Donaklardan tozalash. O rik shabati tayyorlashda o lchami 35 mmdan katta mevalar kesilib donaklardan tozalanadi, donakni olib tashlash nafaqat meva o lchamiga balki chiqarilayotgan mahsulot turiga ham bog liq. Donak mevalari ham texnologiyamizga asosan butun holda sharbati qilinadi. Pishirish. Mevalarni qiyom bilan bir tekisda to yintirish uchun, mevadagi havoni qiyom bilan almashtirish uchun pishirish amalga oshiriladi. Pishirish vakuum apparatlarda, pishirish qozonlarida olib boriladi. Pishirish jarayonidagi bosim, harorat meva turi va qism konusiga bog liq. Pishirilgan maxsulot tarkibi tekshirilib invert shakar miqdori boshqariladi. Idishga joylash. Murabboni idishga joylashdan maqsad unga yaxshi tashqi kurinishni yaratish, iste mol uchun qulaylik bo lshi va tashishga osonlashtirish. Murabbo ko p xollarda sig imi 1 l gacha bo lgan shisha idishlarga joylashtiriladi. Joylashtirish maxsus to ldirgichlar bilan amalga oshiriladi. Mahsulot joylangan idish darhol berkitiladi. Berkitish. Berkitilgan sharbat sterilizasiyalanadi. Sterilizasiya. Buzuvchi va bijg ituvchi mikroorganizmlarni yo qotish va mahsulotni uzoq muddat saqlash sharoitini yaratish maqsadida murabbo sterilizasiyalanadi. Sterilizasiya 56-KAV-2 avtoklovida olib boriladi. Sterilizasiya rejimi idish va mahsulot turiga qarab belgilanadi.

Sterilizasiyalangan masulot saqlashga junatiladi. Mahsulot xisobi O rik sharbati ishlab chiqarish liniyalarini maxsulot xisobi. Har bir liniyaning quvvati bir smenaga 20 m sh b. Maxsulot kelish jadvali Xom ashyo Oylar VI iyun VII iyul VIII avgust Gilos 10 30 O rik 20 25 Liniyalarni ish jadvali Ish kuni (smena)lar soni va muddatlari Smenalar Oylar VI iyun VII iyul VIII avgust Mavsumda I 10 27 30 II 27 14 III 14 30 I 20 25 II 2 14 III 14 25 Kompot: Gilos O rik 18 (54) 8 (24) 26 (78) 22 (66) - - 44 (132) 30 (90) Liniyalaar dasturi Sharbat turlari Oylar bo yicha maxsulot chiqimi VI iyun VII iyul VIII avgust Mavsumda Gilos sharbati 1080 1560-2640 O rik sharbati 480 1320-1800 Jami 1560 2880-4440

A). Xom ashyo va materiallar sarfi xisobi sharbatni tashkil etuvchilar miqdori Kompotdagi komponentlar miqdori Gilos sharbati O rik sharbati sharbat Qiyom komponentlari Qiyom % kg/mib % kg/mib konsentrasiyasi, konsentrasiyasi,% % Mevalar 70 247,38-60 212,04 - Shakar qiyomi 30 106,02 56 40 141,36 32 Jami 100 353,4 56 100 353,4 32 B). Chiqindi va yo qolishlar Xom ashyoni boshlang ich og irligiga nisbatan reseptura bo yicha chiqindi va Xom yo qolishlar miqdori,% ashyo Saqlashda Yuvishd a Tozalashda Nazoratda Blanshirovkada Idishga joylashda Jam i Gilos 2 1 3 2-2 10 O rik 1 1 2 3-2 10 Eslatma: Qiyom yo qolishi 1,5 % ni tashkil etadi Sharbat ishlab chiqarish uchun xom ashyo va materiallar sarfi va resepturasi. 1 tonna tayyor maxsulot uchun kompotlar Chiqindi va yo qolishlar Sharbat resepturasi, kg nomi Mevalar Qiyom Xom ashyo Shakar 1 tonna tayyor maxsulot uchun xom ashyo sarfi, kg Xom ashyodagi quruq moddalar miqdori,% Qiyomni konseptrasiyasi,% 1 tonna tayyor mahsulot uchun shakar sarfi miqdori,% O rik 614 386 10 1,5 682 15 32 125 Gilos 693 307 10 1,5 770 16 56 175

V). Xom ashyo va materiallar sarfi me yori O rik sharbati: o rik sarfi me yorini aniqlaymiz. S 100 212,04 100 Т 3 = = = 235,6 100 x 100 10 кг/мшб Bu yerda: S 3 1 tonna tayyor mahsulotdagi qayta ishlangan meva og irligi, kg x xom ashyoni boshlang ich og irligiga nisbatan operasiyalar bo yicha chiqindi va yo qolishlar miqdorini yig indisi, % Shakar sarfi me yorini aniqlaymiz. S m 141,36 32 Т ш = = = 45,92 100 x 100 1,5 кг/мшб Bu yerda: S sh 1 tonna tayyor mahsulotdagi qiyomni og irligi, kg m qiyomdagi shakar miqdori,% x qiyom yo qolishlari Olingan natijalarni jadvalga kiritamiz. Xom ashyo va materiallar sarfi, kg/mshb Gilos kompoti O rik kompoti Xom ashyo Shakar Xom ashyo Shakar 274,86 60,27 235,6 45,92 Xom ashyo va materiallarga bo lgan talabni hisoblash Xom ashyo sarfi Xom ashyo Mavsumda Kg/mshb Soatiga/kg Smenaga/kg tonna Gilos 474,86 786,09 5502,69 726,355 Shakar 60,27 172,37 1206,60 108,59 O rik 235,6 673,81 4716,71 424,50 Shakar 45,92 131,33 919,31 82,737

Eslatma: Soatiga 1010 kg tayyor mahsulot Tayyor mahsulotni 1 soatlik ish unumdoriligi 2,86 mshb. Smenadagi ish vaqti 7 soat bo lib, ish 3 smenada olib boriladi. Mavsumdagi smenalar soni gilos uchun 132, o rik uchun 90 Jarayonlar bo yicha yarimfabrikatni chiqishini hisobi Xom ashyo yarimfabrikatning xarakati O rik Gilos Saqlashga keltiriladi, kg chiqindi va yo qolishlar % kg 673,81 2 13,47 786,09 2 15,72 Yuvishga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 660,33 1 6,60 770,36 2 15,40 Tozalashga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 653,73 2 13,07 754,95 3 22,6 Nazoratga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 640,65 3 19,2 732,30 1 7,32 Idishga joylashga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 621,45 2 12,42 724,95 2 14,40 Bankalarga joylashadi, kg 609,03 710,45 Ishlab chiqariladi, 609,03 710,45 = 2,87 = 2, 87 mshb 212,04 247,38 Fizik bankalar 82-2000 O rik sharbati ishlab chiqarish liniyalarini mahsulot xisobi. Har bir liniyaning quvvati bir smenaga 20 mshb. Ishlab chiqarish jarayoni 3 smenada olib boriladi.

Maxsulot kelish jadvali Oylar Xom ashyo VI iyun VII iyul VIII avgust Gilos 10 30 O rik 20--------- ----------------25 Liniyalarni ish jadvali Ish kuni (smena)lar soni va muddatilari Smenalar Oylar bo yicha VI VII VIII iyun iyul avgust Gilos I 10 30 II 27 14 III 14 30 O rik I 20------------ ----------------------- 25 II 2----------14 III 14------------ 25 sharbat Gilos O rik 18 (54) 8 (66) 26 (78) 22 (66) - - 44 (132) 30 (90) Liniyalar dasturi Oylar buyicha mahsulot chiqimi (mshb) sharbat VI VII VIII iyun iyul avgust Mavsumda Gilos 1080 1560-2640 O rik 480 1320-1800 Jami 1560 2880-4440

Xom ashyo va materiallar sarfi hisobi Sharbat ishlab chiqarish uchun xom ashyo va materiallar sarfi Xom 1 tonna uchun Sarf normasi ashyodagi kg Xom ashyo Mevalar quruq Chiqindi va Sterilizasiyalanadigamaydigan murabbo Sterilizasiyalan- va nomi modda yuqolishlarlar,% materiallar miqdori, murabbo uchun uchun % *** *** *** *** Gilos 16 Meva shakar 10 2,5 680 608 680 540 719 643 719 571 O rik 15 Meva shakar 1,5 2,5 506 642 506 573 535 680 535 607 A). Murabbolarni tashkil etuvchilarni miqdori Murabbodagi komponentlar miqdori Gilos murabbosi O rik murabbosi Sharbat Qiyom Qiyom komponentlari konsentrasiyasitrasiyasi, konsen- % Kg/mshb % Kg/mshb % % Mevalar Shakar qiyomi 50 50 200 200 - - 50 50 200 200 - - Jami 100 400-100 400 - B).Chiqindi va yuqolishlar Xom ashyoni boshlang ich og irligiga nisbatan reseptura bo yicha chiqindi va Xom yuqolishlar miqdori, % ashyo Idishga Saqlash Yuvish Tozalash Nazorat Blanshirovkada joylashda Jami Gilos 2 1 3 2-2 10 O rik 2 1 7 3 1 2 15 Eslatma: Qiyomdagi yuqolishlar 2,5% ni tashkil etadi.

V). Xom ashyo va materiallar sarfi me yorini aniqlaymiz O rik murabbosi: O rik sarfi me yorini aniqlaymiz S 100 200 100 20000 T = = = 100 x 100 15 85 3 = 235,2 кг/мшб Bu yerda: S 1 tonna tayyor mahsulotdagi qayta ishlangan meva og irligi, kg x xom ashyoni boshlang ich og irligiga nisbatan operasiyalar bo yicha chiqindi va yo qolishlar miqdorini yig indisi, % Shakar sarfi me yorini aniqlaymiz. T S m 200 50 1000 = = = 100 x 100 25 97,5 ш = 102,5 кг/мшб Bu yerda: S 1 tonna tayyor mahsulotdagi qiyomni og irligi, kg m qiyomdagi shakar miqdori,% x qiyom yo qolishlari Xom ashyo va materiallarga bo lgan talabni aniqlash. Xom ashyo sarfi Xom ashyo Mavsumda, kg,mshb soatiga,kg smenaga, kg tonna Gilos Shakar 222,2 82,05 635,49 234,66 4448,44 1642,64 587,194 216,828 O rik Shakar 235,2 102,5 672,67 293,15 4708,70 2052,05 423,783 184,684 Eslatma: Tayyor maxsulotni 1 soatlik ish unumdorligi 2,86 mshb. Smenadagi ish vaqti 7 soatbo lib 3 smena ish olib boriladi. Mavsumdagi smenalar soni: gilos 132, zardoli - 90

Jarayonlar bo yicha fabrikatlarni chiqimini hisobi Xom ashyo yarimfabrikatning O rik Gilos xarakati Saqlashga keltiriladi, kg chiqindi va yuqolishlar % kg 672,67 2 13,45 635,49 2 12,7 Yuvishga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 659,21 1 6,59 622,79 2 12,42 Tozalashga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 652,62 7 45,68 610,33 3 18,30 Nazoratga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 606,9 3 18,20 592,01 1 5,9 Blanshirovkaga keladi, chiqindi va yuqolishlar % 588,7 1 586,11 - kg Idishga joylashga keladi, chiqindi va yuqolishlar % kg 582,8 2 11,77 586,11 2 11,72 Bankalarga joylashadi, kg 571,152 574,38 Ishlab chiqariladi, 571,15 574,38 2,85 = = 2,85 = 2, 87 mshb 200 200 Fizik bankalar 82-1000 O rik sharbati ishlab chiqarish liniyasining texnologik jarayonlar jadvali. Liniyaning quvvati 2,86 mshb yoki 1 tonna/soat. Idishga joylash 1-82-2000 da olib boriladi. Ish smenasi 8 00 da boshlanadi.

Texnologiya sxema qo yidagicha 1. Yuvish 2. O lchami bo yicha ajratish 3. Dumchalaridan tozalash 4. Blansherovkalash 5. Idishga joylash 6. Berkitish 7. Sterilizasiya 8. Saqlashga junatish 1. Yuvish. Ventilyatorli yuvish mashinasida olib borilib transportyor lentasini uzunligi 4 m bo lgani uchun xom ashyo xarakati davomiyligi qo yidagicha. l 4 4 τ = = = = 0,1 min. 60 v 60 0,15 40 Bu yerda: l transportyor lentasini uzunligi, m v transportyor xarakat tezligi 2. O lchamlari bo yicha navlarga ajratish. Kalibrlash mashinasiga olib boriladi xom ashyo kalibrlash mashinasiga kelganidan ajratilgan maxsulot chiqara boshlaydi. 3. Dumchalardan tozalash. Tozalashga kelgan mevalar nazorat transportyorida olib boriladi transportyor harakat tezligi 0,1 m/s bo lsa u 0,1 minut vaktni egallaydi. 4. Blanshirovkalash. Blanshirovkalash 8 05 da boshlansa u 5 minut davom etadi. 5. Idishga joylash. Bu jarayon 8 10 da boshlanadi. 6. Berkitish. Idishga joylashgan mevalar darxol berkitiladi shuning uchun berkitish 8 10 da boshlanadi. 7. Sterilizasiya va sovitish.

Ikki setkaga avtoklovga 1-82-2000 idishdan 230 ta banka joylashadi. Idishdagi massasi 2080 gr. Avtoklovni yuklash davomiyligini aniqlaymiz. V 230 τ = = = 13,08 15 minut g 16,6 Bu yerda: V avtoklovning sig imi, banka g liniyaning uzunligi, kg/min Texnologik jarayon jadvali Jarayonlar Jarayon boshlanish vaqti Jarayonlar Jarayon boshlanish vaqti 1. Yuvish 8 00 5. Blanshirovkalash 8 00 2. O lchamlar bo yicha ajratish 8 00 6. Idishga joylash 8 00 3. Yuvish 8 00 7. Sterilizasiya 8 00 4. Dumchalarini tozalash 8 00 8. Saqlashga junatish 9 45 O rik sharbati ishlab chiqarish liniyasining texnologik jarayonlar tavsifi. Liniyaning quvvati 2,86 mshb yoki 1 tonna/soat. Idishga joylash 1-82-2000 da olib boriladi. Ish smenasi 8 00 da boshlanadi. Texnologiya sxema qo yidagicha 1. Navlarga ajratish 2. O lchamlari bo yicha ajratish 3. Yuvish 4. Tozalash (dumchalaridan) 5. Blansherovka 6. Mevalarni qiyomga botirish 7. Pishirish 8. Idishga joylash 8. Berkitish 9. Sterilizasiya

10. Saqlashga (omborxonaga) junatish. Keltirilgan jarayonlar davomiyligini aniqlaymiz. 1. Navlarga ajratish. Bu jarayon transportyor yordamida olib boriladi. Transportyor uzunligi liniyasi quvvatiga bog liq bulib biz uchun 6-7 m li uzunlikdagi transportyor kerak. Transportyor liniyasi xarakat tezligi 0,1 m/s davomiyligi 1,1 min. 2. O lchamlari bo yicha ajratish. Bu jarayonga mevalar 8 00 da kelgan bo lsa shu vaqtni o zida o lchamlarga qarab ajralib chiqadi. 3. Yuvish. Ventilyatorli yuvish mashinasida olib boriladi. Yuvish davomiyligi 0,1 minutni tashkil etadi. 4. Tozalash. (dumchalaridan donaklaridan). Tozalashga kelgan mevalar dumchalari olingandan keyin donakni ajratgichga uzatiladi va yarimfabrikatni chiqara boshlaydi. 5. Blanshirovka. Blanshirovkaga mevalar 8 00 da keladi. Blanshirovka davomiyligi 3-5 minut. 6. Mevalarni qiyomga botirish. Bu jarayonga mevalar 8 05 da keladi. Mevalar ustidan qiyom solinib 2 soat saqlanadi. 7. Pishirish. Mevalar pishirishga 10 05 da keladi. Pishirish jarayoni davomiyligiga 61 minutda, yuklash 6 minutda, yuksazlintirish 10 minutni tashkil etadi. 8. Idishga joylashtirish. Pishirilgan murabbo soat 11 22 da idishga joylashtirishga keladi. 9. Berkitish. Idishga kelayotgan murabbo darxol berkitilishi shart bo lgani uchun berkitish xam 11 22 dan boshlanadi. 10. Sterilizasiya va sovitish. Ikki setkali B6-KAV-2 avtoklovga 1-82-1000 idishdan 500 ta ketadi. Liniyaning ish unumdorligi 2,86 mshb/soat (1 tonna/soat). Idishdagi murabbo massasi. 1120 gramm.

Avtoklovni yuklash davomiyligini aniqlaymiz. V 500 τ = = = 30 minut g 16,6 Bu yerda: V avtoklovning idish sig imi, banka g liniyaning ish unumdorligi, kg/min Avtoklov sterilizasiya ish vaqtini 12 05 da boshlaydi. Murabboni sterilizasiya 20 20 20 rejimi qo yidagicha 1, 2. Demak, yuklash, yuksizlantirish, sterilizasiya 100 va sovitish sikllari davomiyligi yig indisi 120 minutni tashkil etadi. 11. Omborxonaga yuborish, tayyor maxsulot omborxonada ishlov berish uchun soat 13 22 da omborxonaga o zatiladi. Texnologik jarayon jadvali. Jarayon nomit Jarayonda ish Jarayonda ish boshlanish Jarayon nomi boshlanish vaqti vaqti 1. Navlarga ajratish 8 00 7. Pishirish 10 05 2. O lchamlari 8 00 8. Idishga joylash 11 35 bo yicha ajratish 3. Yuvish 8 00 9. Berkitish 11 22 4. Tozalash 8 00 10. Sterilizasiya 11 22 5. Blanshirovkalash 8 05 11. Omborxonada ishlov berish 6. Mevalarni qiyomga botirish 8 05 13 22

Texnologik jixozlarni tanlash va ular tavsifi O rik shabati liniyasi uchun texnologik jixozlar tanlash va ularning tavsifi 1. O lchamiga qarab ajratish. A9-KKB universal kalibrlash mashinasida olib boriladi. Ish unumdorligi 0,42 kg/s (1400 kg/soat) Pog onali valiklar aylanish chastotasi 38 ayl/min Shneklarniki 550 ayl/min.(3,8 va 5,5 rod/sek) Elektr dvigatel quvvati 1,0 kvt Gabarit o lchamlari: 3038 1792 2176 mm. Mashinalar og irligi 1190 kg. 2. Yuvish. A9-KMB-4 ventilyatorli mashinasi. Ish unumdorligi, kg/soat 2-2,5 tonna/soat Suv sarfi 2 m 3 soat Yuriqnoma elektr dvigatel quvvati - 1,1 kvt Gabarit o lchamlari: 1740 936 1350 mm. Og irligi, kg 212 kg 3. Navlarga ajratish. TSI markali navlarga ajratish tarnsportyorida amalga oshiriladi. Ish unumdorligi 0,42 kg/sek Lenta xarakat tezligi - 0,1 m/s Lenta eni - 0,8 m Elektr dvigatel quvvati - 0,6 kvt. Gabarit o lchamlari: 4647 1142 948 mm. Og irligi - 552 kg. 4. Tozalash. (dumchalardan). Qul kuchi bilan amalga oshiriladi. Ish unumdorligi 0,14-2,24 kg/s Suv sarfi 0,05 l/s Elektr dvigatel quvvati 1,7 kvt Valikning aylanish chastotasi 140 rod/s

5. Blonshirovkalash. BK markali blonshirovatelda olib boriladi. 6. Qiyom tayyorlash. MZ-2S-316 pishirish qozonida olib boriladi. Sig imi, m3 Ishchi sig imi 500 l Bug bosimi, mpa 0,4 mpa Og irligi 485, qizdirish yuzasi, 3m 2 7. Idishga joylash 1527 M tuldirgich qurilmasi bilan amalga oshiriladi. Ish unumdorligi 63 banka/min Elektr dvigatel quvvati 0,75 kvt Gabarit o lchamlari: 1550 1300 2800 mm. Og irligi - 800 kg 8. Berkitish (Germitizasiya). B4-KZK-109 berkitish mashinasida olib boriladi. Ish unumdorligi 80, 100, 125, 160 banka/min Elektr dvigatel quvvati 1,5 kvt Gabarit o lchamlari: 2020 1050 1990 mm. Og irligi - 1555 kg 9. Sterilizasiya: B6-KAV-2 avtoklovida olib boriladi. Avtoklov sig imi, m 3-1,755 m 3 Tashqi yuzasi maydoni 8,7 m 2 Savatlar soni 2 Sikldagi sarf: Bug, kg 200 300 kg Qisilgan havo 10 40 m 3 Suv, m 3 2 5 m 3 Gabarit o lchamlari: 2200 1350 2750 mm. Og irligi, kg, Savatlarsiz 990 kg, Savatlar bilan 1190 kg

O rik sharbati ishlab chiqarish liniyasi uchun texnologik jixozlarni tanlash va ularning tavsfi 1. O lchamiga qarab ajratish. A9-KKB universal kalibrlash mashinasida olib boriladi. Ish unumdorligi 0,42 kg/s (1400 kg/soat) Pog onali valiklar aylanish chastotasi 380 ayl/min Shneklarniki 550 ayl/min.(3,8 va 5,5 rod/sek) Elektr dvigatel quvvati 1,0 kvt Gabarit o lchamlari: 3038 1792 2176 mm. Mashinalar og irligi 1190 kg. 2. Yuvish. KMS yuvish mashinasida amalga oshiriladi. Ish unumdorligi 2,0-2,5 t/soat Suv sarfi, m 3-2,0 soat Yuriqnoma elektr dvigatel quvvati - 1,1 kvt Gabarit o lchamlari: 1740 936 1350 mm. Og irligi, kg 212 kg 3. Nazorat. TSI markali navlarga ajratish nazorat tarnsportyorida olib boriladi. Ish unumdorligi 0,42 kg/sek Lenta xarakat tezligi - 0,1 m/s Lenta eni - 0,8 m Gabarit o lchamlari 4647 1142 948 mm Elektr dvigatel quvvati - 0,6 kvt. Og irligi - 552 kg. 4. Blanshirovka. BK blansherovatilida amalga oshirilgan. Ish unumdorligi 0,39-2,22 kg/s Elektr dvigatel quvvati 1,7 kvt Blonshirovkalash davomiyligi (95-100 o S)da isitish bug bosimi 0,2 0,3 mpa bo lganda, 120 1920 sek Bug sarfi 290 kg/soat

Suv sarfi 0,2 m 3 /soat Elektr dvigatel quvvati - 2,2 kvt. Gabarit o lchamlari: 9285 1250 2406 mm Og irligi - 2375 kg. 5. Danagini tozalash. PSM-15 mashinasi. Ish uchun 0,5 t/soat Elektr dvigatel quvvati 1,5 kvt Gabarit o lchamlari: 5900 1200 1500 mm 6. Mevalarga qiyomga tayyorlash. MZ-2S-316 pishirish qozonida olib boriladi. Sig imi, m 3 Ishchi sig imi 500 l Bug bosimi 0,4 mpa Gabarit o lchamlari: 1120 955 1610 mm Og irligi - 485 kg. Qizdirish yuzasi 3 m 3 7. Mevalarni qiyomga botirish. Qozonlarda pishirishda qul kuchi bilan amalga oshiriladi. 8. Pishirish. Vakuum bug latgich apparatida.olib boriladi. MZS-320 vakuum apparatida olib boriladi. Ishchi sig imi 1000 l, isiitsh yuzasi 366 m 2, bug bosimi 294 Kpa. 9. Idishga joylash. B4-KDN-21 tuldigichi bilan amalga oshiriladi. Ish unumdorligi 10, 16, 20 banka/min Tuldirish aniqligi - ±1% Elektr dvigatel quvvati - 1,1 kvt Gabarit o lchamlari: 1800 874 1710 mm. Og irligi 850 kg 10. Berkitish (Germitizasiya). B4-KZK-109 berkitish mashinasida olib boriladi. Ish unumdorligi 80, 100, 125, 160 banka/min Elektr dvigatel quvvati 1,5 kvt

Gabarit o lchamlari: 2020 1050 1990 mm. Og irligi - 1555 kg 11. Sterilizasiya: B6-KAV-2 avtoklovida olib boriladi. Avtoklov sig imi, m 3-1,755 m 3 Tashqi yuzasi maydoni 8,7 m 2 Savatlar soni 2 Sikldagi sarf: Bug, kg 200 300 kg Qisilgan havo 10 40 m 3 Suv, m 3 2 5 m 3 Gabarit o lchamlari: 2200 1350 2750 mm. Og irligi, kg, Savatlarsiz 990 kg, Savatlar bilan 1190 kg

3.8.Texnologik jixozlarni xisoblash. O rik sharbati ishlab chiqarish liniyasini texnologik jixozlar xisobi. 1. Yuvish. Yuvishga soatiga 1319,5 kg xom ashyo keladi. Yuvish mashinasi. A9- KMB-4 ish unumdorligi 4000 kg/soat, liniyanging ish unumdorligi 1319,5 kg/soat Yuvish mashinasi sonini aniqlaymiz. N 1319,5 n = = = 0,32 (1 ta mashina olamiz) M 4000 2. O lchamga qarab ajratish. A9-KKB universal kalibrlash mashinasida olib boriladi. Mashining ish unumdorligi 0,42 kg/sek (1400 kg/soat). O lchamga qarab ajratishga 1306 kg/ soat zardoli mevasi keladi. Mashinalar sonini aniqlaymiz. N 1306 n = = = 0,93 (2 ta mashina olamiz) M 1400 3. Yuvish. KMS yuvish mashinasi ish unumdorligi 2000 kg/soat yuvishga 652,0 kg/soat zardoli mevasi keladi. KMS yuvish mashinasi soni qo yidagicha aniqlanadi. N 652 n = = = 0,32 (1 ta mashina olamiz) M 2000 Eslatma: O lchamga qarab ajratish mashinasidan chiqqan meva o lchamiga qarab murabbo va kompot liniyasiga bo linib ketadi. Kompot liniyasiga 653,7 kg/soat, murabbo liniyasiga 652,01 kg/soat meva kelib tushadi. 4. TSI navlarga ajratish nazorat transportyoridan olib boriladi. Transportyoro ish unumdorligi 0,42 kg/soat yoki 1512 kg/soat. Nazoratga 653,7 kg/ savatdagi mevasi keladi. N 653 n = = = 0,43 (1 ta mashina olamiz) M 1512 5. Blanshirovka. BK blanshirovateldan foydalanimiz. Blanshirovkaga 640,65 kg zardoli keladi. BK blonsherovatelini ish unumdorligi 0,2 kg/s, 792,4 kg/soat

Blansherovatel sonini aniqlaymiz. N 640,6 n = = = 0,8 (1 ta BK) M 792,4 6. Idishga joylash. 1527 M tuldirish apparatini xisoblaymiz. Idishga joylashga jarayoniga 621,45 kg/soat meva keladi. Liniyaning quvvati 2,86 mshb/soat yoki 1 tonna/soat tayyor maxsulot bo lsa. Kompotni 60 %ni zardoli mevsi tashkil etadi. 40 % ni qiyom tashkil etadi. Tuldirish mashinasini sonini aniqlaymiz. N 621,4 n = = = 0,16 (1 ta apparat olamiz) M 3780 Bu yerda: N liniyaning ish unumdorligi, kg/soat M mashinaning ish unumdorligi, kg/soat 7. Qiyom qo yish apparati sonini aniqlaymiz. Avtomat ish unumdorligi 60 banka/min 3600 banka/soat. Qiyom sarfi 1 tonna tayyor maxsulotda 400 metr. Bundan biz avtomat sonini aniqlaymiz. N 400 n = = = 0,11 (1 ta apparat olamiz) M 3600 8. Berkitish mashinasini xisobi. B4-KZK-109 berkitish mashinasi ish unumdorligi 80 banka/min (4800 banka/soat). Liniyaning ish unumdorligi 1000 kg/ soat. Bu xolda mashina sonini aniqlaymiz. N 1000 n = = = 0,20 (1 ta mashina olamiz) M 4800 Bu yerda: N liniyaning ish unumdorligi, kg/soat M mashinaning ish unumdorligi, kg/soat Avtoklov bo lishini xisobi. Liniyaning ish unumdorligi 2,86 mshb/soat. (1 t/soat). Idishga joylash 1-82- 2000 shisha bankalarda olib boriladi. Soni 480 banka/soat. Zardoli kompoti 1-82-2000 idishga 2080 gramm ketadi. Sterilizasiya rejimi: 25 25 25 = 1,2 100

1). Avtoklov savatiga joylashadigan bankalar sonini aniqlaymiz. α dc 0,785 dб 2 = 2 а Bu yerda: d c avtoklov setkasi diametri, 0946 m d b banka diametri, 0133 m hc a savatning balandligini banka balandligiga nisbati, hб hc 0,700 α = = = 3,38 (3 deb olamiz) hб 0,207 2 dc 0,894 α = 0,785 а = 0,785 = 115 2 banka dб 0,117 Bu yerda: dc avtoklov setkasi deametri, m d b banka diametri, m a savatdagi bankalar qatorlari soni h b banka balandligi, m n s savat balandligi, m 2). Avtoklovga yuklanayotgan bankalar soni quyidagicha α = α n= 115 2 = 230 banka Bu yerda: α 1 ta savt sig imi, banka n cavatlar soni 3). Tuliq siklli davomiyligini aniqlaymiz. τ = τ1 + А + В + С + τ 2 = 15 + 25 + 25 + 25+ 15 = 105 1 soat 45 min yoki 6300 sek. Bu yerda: τ 1 yuklash davomiyligi, min A harorat va bosimni kutarish vaqti, min V sterilizasiya vaqti, min S harorat va bosimni pasaytirishvaqti, min Τ 2 yuksizlantirish davomiyligi, min

4). Avtoklovni unumdoriligi aniqlaymiz. М n = б τ = 230 = 0,036, banka/sek, 2,19 banka min, 131,4 banka/soat 6300 Bu yerda: n b avtoklov sig imi, banka τ sikl davomiyligi, sek 5). Avtoklovlar sonini aniqlaymiz. 7,93 n = n a = = 3,6 (4 ta avtoklov olamiz) 2,19 2,19 Bu yerda: n liniyaning ish unumdorligi, banka/min M avtoklov ish unumdorligi, banka-min 6). Yuklashlar orasidagi intervalni aniqlaymiz. n б 230 τ = = = 29 мин n 7,93 Bu yerda: n b avtoklovni sig imi, banka n liniya quvvati, banka/min. 7). Avtoklov bo limini ishlash jadvali. Avtoklov yuklanishlari vaqti, soat, Jarayonlar minut 1 2 3 4 5 Yuklashni boshlanishi 8 00 8 29 8 58 9 27 9 56 Yuklashni tugatilishi 8 15 8 44 9 13 9 42 10 11 Qizdirishni tugatilishi 8 40 9 09 9 38 10 07 10 36 Sterilizasiya tugatilishi 9 05 9 34 10 03 10 32 11 01 Sovitishni tugatilishi 9 30 9 59 10 28 10 57 11 26 Yuksizlantirishni tugatilishi 9 45 10 14 10 43 11 12 11 41 O rik sharbati uchun avtoklov bo limini xisobi Liniyani ish unumdorligi 2,86 mshb/soat (1 t/soat) 860 banka/soat. Idishga joylash n=14,3 banka/min. 1-82-1000 da olib boriladi. Sterilizasiya rejimi: 20 20 20 1,2 100

1. Avtoklov savatiga joylashadigan bankalar sonini aniqlaymiz. 2 dc 0,946 α =,785 α = 0,785 2 dб 0,105 0 2 2 0,894 4 = 0,785 4 = 250 0,011 ta banka hc 0,700 α = = = 4,3 (4 deb olamiz) hб 0,162 Bu yerda: dc savat diametri, m hc d - hб hs setka balandligi, m hb banka balandligi, m 2. Avtoklov yuklanayotgan bankalar soni qo yidagicha α` = α n = 250 2 = 500 banka Bu yerda: n setkalar soni 3. Tuliq sikl davomiyligini aniqlaymiz. τ - τ 1 + A + V + S + τ 2 = 30+20+20+20+30=120 minut (2 soat, 7200 sek) Bu yerda: τ 1 yuklash davomiyligi, min A harorat va bosimni kutarish vaqti, min V sterilizasiya vaqti, min S harorat va bosimni pasaytirish vaqti, min τ 2 yuksizlantirish davomiyligi, min 4. Avtoklovni ish unumdorligini aniqlaymiz. 248,4 banka/min n 500 M = б = 0,069 banka/sek, 4,1 banka/min τ 7200 Bu yerda: n b avtoklov sig imi, banka τ - siklning davomiyligi, min 5. Avtoklovlar sonini aniqlaymiz n a = M n 14,3 = 3,48(4 ta avtoklov olamiz) 4,1 Bu yerda: n liniyaning ish unumdorligi, banka/min M avtoklov ish unumdorligi, banka/min

6. Yuklashlar orasidagi intervalni aniqlaymiz nб 500 τ = = = 33 min n 15 Bu yerda: n b avtoklov sig imi, banka n liniyaning ish unumdorligi, banka/min 7. Avtoklov bo limini ishlash jadvali Avtoklov yuklanishlari vaqti, soat Jarayonlar min 1 2 3 4 1 1. Yuklanishlar boshlanishi 11 22 11 55 12 28 13 01 13 34 2. Yuklanishni tugatilishi 11 52 12 25 12 58 13 31 14 04 3. Qizdirishni tugatilishi 12 12 12 45 13 18 13 51 14 24 4. Sterilizasiya tugatilishi 12 32 13 05 13 58 14 11 14 44 5. Sovitishni tugatilishi 12 52 13 25 14 28 14 31 15 04 6. Yuksizlantirishni tugatilishi 13 22 13 55 14 28 15 01 15 34 Issiqlik xisobi. I. Avtoklov ishlayotganini birinchi davrini bug sarfini aniqlaymiz. 1-82-1000 idishga joylashtirilgan gilos murabbosi va zardoli murabbosi 1-82-2000 idishga joylashtirilgan gilos va zardoli kompoti B6-KAV-2 da sterilizasiya qilinadi. 20 20 20 Murabbolarni sterilizasiya rejimi: 1, 2 100 25 (10 25) 25 Kompotlarni sterilizasiya rejimi: 1, 2 100 25 25 25 O rikniki 1, 2 100 Avtoklov og irligi 990 kg savatlar og irligi 200 kg. Avtoklovni boshlang ich xarorati va undagi suvning xarorati 75 o S, setkalarniki 25 o S, maxsulot va idish xarorati 55 o S. Sterilizasiya xarorati t=100 o C avtoklov tashqi yuzasi maydoni 8,4 m 2, Avtoklovdagi suv og irligi 650 kg. Bankalardagi maxsulot og irligi. O rik murabbosi - 1-82-1000 1150 gr O rik kompoti - 2100 gr 1-82-2000 Maxsulot solishtirma issiqlik sig imi, kdj (kg k) O rik - 3,77 kdj (kg k)

Isituvchi bug bosimi - 0,4 Mpa. Bug va sovutuvchi suv sarfi. 1. Avtoklovni isitish uchun sarf bo layotgan issiqlik miqdori Q 1 = G 1 S 1 (t s - t 1 ) = 900 0,481 (100-35) = 30952 kdj G 1 avtoklov massasi, 990 kg S 1 pulatni issiqlik sig imi, 0,481 kdj/ kg k t s sterilizasiya xarorati, 100 o S t 1 sovitishdan keyingi boshlang ich xarorat o S t 1 = 40-5=35 o S 2. Setkalarni isitishga sarflangan issiqlik Q 2 = G 2 S 2 (t s t 2 ) = 200 0,481 (100-25) = 7215 kdj G 2 setkalar massasi, kg S 2 pulatni issiqlik sig imi, 0,481 kdj/ kg k t s sterilizasiya xarorati, o S t 2 setka boshlang ich xarorat o S 3. 1-82-1000, 1-82-2000 bankalarni isitishga sarflanayotgan issiqlik miqdori 1-82-1000 uchun Q 3 = G 3 S 3 (t s t 3 ) G 3 banka massasi, 500 0,41 kg = 205,0 kg 0,41 bush banka og irlgi, 1-82-1000 S 3 shishani issiqlik sig imi, 0,67 kdj/ kg k t s sterilizasiya xarorati, o S t 3 avtoklovni boshlang ich xarorat o S Q 3 = G 3 S 3 (t s t 3 ) = 205,0 0,67 (100-55) = 6180,7 kdj 1-82-2000 banka uchun ' ' ' ' ' Q = G C ( tc ) = 161 0,67(100 55) = 4851,1 3 3 3 t3 кдж 4. Maxsulotni isitish uchun sarflangan issiqlik. O rik murabbosi uchun Q = G C tc ) = 575 3,77(100 55) = 97548,7 4 4 4 ( t3 кдж O rik kompoti uchun