Γαβαλάς αµιανός dgavalas@aegean.gr

Πανεπιστήµιο Αιγαίου Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών Τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας Και Επικοινωνίας ικτυακά Πολυµέσα Ι (Β Έτος, 3ο εξ) ιάλεξη #1η: Οργάνωση & στόχοι µαθήµατος, εισαγωγή σε δίκτυα Η/Υ, Internet, WWW Γαβαλάς αµιανός dgavalas@aegean.gr Χειµερινό Εξάµηνο Στόχοι µαθήµατος Εισαγωγή στις βασικές έννοιες και αρχές σχεδιασµού δικτυακών πολυµεσικών εφαρµογών Τεχνικές & εργαλεία που χρησιµοποιούνται για την ανάπτυξη δικτυακών πολυµεσικών εφαρµογών Εστίαση στη µεγαλύτερη και δηµοφιλέστερη εφαρµογή υπερµέσων σήµερα: world wide web Θέµατα σχεδίασης ιστιακών τόπων (web sites) µε άξονα την ευχρηστία και τη φιλικότητα προς το χρήστη

Αναµενόµενο αποτέλεσµα Απόκτηση εµπειρίας στη διαδικασία ανάπτυξης και αξιολόγησης εφαρµογών πολυµέσων Σχεδιασµός & συγγραφή κώδικα για τη δηµιουργία στατικών ιστοσελίδων HTML Ικανότητα δηµιουργίας διαλογικών εφαρµογών για τον εµπλουτισµό του περιεχοµένου ιστοσελίδων και την προσθήκη αλληλεπίδρασης µε το χρήστη DHTML Javascript οµή Μαθήµατος Θεωρία 2 ώρες κάθε εβδοµάδα Τρίτη 10:00 12:00 (Κτίριο Παπαρίσβα) Εργαστήρια 1 ώρα κάθε εβδοµάδα (3 οµάδες), Κτίριο Χατζηγιάννη Τρίτη 12:00 13:00 (Οµάδα Α) Τετάρτη 13:00 14:00 (Οµάδα Β) Τετάρτη 14:00 15:00 (Οµάδα Γ) Στα εργαστήρια Η/Υ (κτίριο Χατζηγιάννη) Η παρουσία στα εργαστήρια ΕΝ είναι υποχρεωτική

Τρόπος αξιολόγησης (έως πέρυσι) ύο εργαστηριακές ασκήσεις (Α1 & Α2): 20% + 20% Τελική εξέταση (Τ): 60% Τελικός βαθµός (Β): OXI Τ >= 5 NAI B = Τ B = 0.6 Τ + 0.2 A1 + 0.2 Α2 ιδακτικά Εγχειρίδια «Πλήρες Εγχειρίδιο της HTML4» (Laura Lemay), 2001, εκδ. Γκιούρδας «Οδηγός της Javascript» (John Pollock), 2001, εκδ. Γκιούρδας

Βιβλιογραφία (HTML) Βιβλιοθήκη Λέσβου «Εγχειρίδιο της HTML 4» (Lemay Laura, Danesh Arman), 1998, 005.75 LEM Dynamic HTML:the definitive reference (Goodman Danny), c1998, 005.72 GOO HTML and XHTML:the definitive guide, Musciano Chuck, Kennedy Bill), c2002, 006.74 MUS Βιβλιογραφία (Javascript) Βιβλιοθήκη Λέσβου Το επίσηµο βιβλίο της netscape για την javascript: οδηγός σχεδίασης σελίδων web για χρήστες (Kent Peter, Kent John), c1997, 005.2762 KEN JavaScript:the definitive guide (Flanagan David), c1998, 005.2762 FLA Advanced JavaScript, 2001, 005.2762 EAS, CD-ROM «Οδηγός της JavaScript», (Pollock John), 2001, 005.2762 POL

Ελληνική Βιβλιογραφία (HTML) Οπτικός Οδηγός της HTML & CD, Erik Kramer, 2001, εκδ. Γκιούρδας Εισαγωγή στην HTML 4 για τον Παγκόσµιο Ιστό µε εικόνες (Elizabeth Castro), εκδ. Κλειδάριθµος Εισαγωγή στην HTML µε εικόνες (µε XHTML και CSS) (Elizabeth Castro ), εκδ. Κλειδάριθµος Ελληνική Βιβλιογραφία (Javascript) Η γλώσσα Javascript, Γιώργος Αρµαίος, 2001, εκδ. Kλειδάριθµος Πλήρες Εγχειρίδιο της Javascript (Webb, Plungjan, Drakard ), 2001, εκδ. Γκιούρδας Μάθετε τη JavaScript σε 24 Ώρες (Michael Moncur), 2000, εκδ. Γκιούρδας

Σελίδα του µαθήµατος στο web www.aegean.gr/culturaltec/dgavalas/dp_i/index.php Τι θα περιέχει; Εισαγωγή στα ΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

ίκτυα Η/Υ ίκτυο υπολογιστών (computer network): δύο τουλάχιστον Η/Υ συνδεδεµένοι ώστε να µπορούν να µοιράζονται δεδοµένα και πόρους οµικά στοιχεία ενός δικτύου: Υπολογιστικό σύστηµα (host), π.χ. PCs, σταθµοί εργασίας, εξυπηρετητές δικτύου (network servers) Κόµβος (node), δηλ. σηµεία συνάντησης γραµµών επικοινωνίας Περιφερειακές συσκευές δικτύου (network peripherals), όπως εκτυπωτές, modem, κ.λπ. Υποδίκτυο επικοινωνίας (communication subnet): καλωδίωση, γραµµές µετάδοσης Κάθε Η/Υ έχει τη δική του διεύθυνση δικτύου, που τον χαρακτηρίζει µονοσήµαντα Χρησιµότητα ικτύων Η/Υ ιαµοίραση πόρων (εκτυπωτές, αποθηκευτικός χώρος, επεξεργαστική ισχύς,...) Ανταλλαγή πληροφοριών, µηνυµάτων, αρχείων Συντονισµός εργασιών Οµαδική εργασία Ευκολότερη αποθήκευση εφεδρικών αρχείων (backup)

Κατηγοριοποίηση ικτύων βάσει Μεγέθους Τοπικό δίκτυο (Local Area Network, LAN) ίκτυο ευρείας ζώνης (Wide Area Network, WAN) ιαδίκτυο (Internet) Τοπικά ίκτυα Ένα Τοπικό ίκτυο (Local-Area Network, LAN) καλύπτει µια µικρή απόσταση και ένα µικρό αριθµό Η/Υ LAN Ένα LAN συνήθως συνδέει υπολογιστικά συστήµατα σε ένα δωµάτιο ή ένα κτίριο

Πως Είναι οµηµένα τα ίκτυα LANs Στα LANs οι Η/Υ απέχουν µικρές αποστάσεις. Οι κόµβοι µπορούν να είναι συνδεδεµένοι µε καλώδιο, υπέρυθρη σύνδεση,... Ένα δίκτυο διαβιβάζει δεδοµένα µεταξύ των υπολογιστών διασπώντας τα σε µικρά κοµµάτια, τα πακέτα Κάθε LAN χρησιµοποιεί ένα πρωτόκολλο ένα σύνολο κανόνων το οποίο καθορίζει πως είναι διαµορφωµένα τα πακέτα και πως µεταφέρονται.

ίκτυα Ευρείας Περιοχής Ένα Ευρείας Περιοχής ίκτυο (Wide-Area Network, WAN) συνδέει δύο τουλάχιστον LANs, συχνά σε µεγάλες αποστάσεις LAN LAN Ένα LAN ανήκει συνήθως σε κάποιον οργανισµό, αλλά ένα WAN συχνά συνδέει διαφορετικές οµάδες σε διαφορετικές χώρες WANs Πολλά LANs µπορούν να συνδεθούν χρησιµοποιώντας συσκευές όπως οι bridges (γέφυρες), routers (δροµολογητές), ή gateways (πύλες). Ένα WAN συνδέει δύο τουλάχιστον LANs συνδεδεµένα µαζί. Τα LANs µπορούν να είναι χιλιόµετρα µακριά. Για να καλύπτουν µεγάλες αποστάσεις, τα WANs πρέπει να διαβιβάζουν δεδοµένα µέσω µισθωµένων τηλεφωνικών γραµµών υψηλής ταχύτητας ή ασύρµατες συνδέσεις όπως οι δορυφορικές.

Τα WANs είναι διασυνδέσεις LANs ίκτυα πελάτη/διακοµιστή & Ισότιµα δίκτυα ίκτυα πελάτη/ διακοµιστή (client/server) Πολλοί πελάτες µοιράζονται τις υπηρεσίες (δεδοµένα και προγράµµατα) ενός κεντρικού διακοµιστή client/server Ισότιµα δίκτυα (peer-topeer) Όλοι οι Η/Υ µοιράζονται ισότιµα µε τους άλλους, χωρίς να βασίζονται σε κάποιον εξυπηρέτη peer-to to-peer

Κατηγορίες διακοµιστών (Servers) Κατηγορίες: File server Printer server Mail server Web server FTP server Κατηγορίες συνδέσεων Άµεση σύνδεση Αποµακρυσµένη σύνδεση Τηλεφωνικό δίκτυο ίκτυο καλωδιακής τηλεόρασης ορυφορική σύνδεση

Άµεση σύνδεση: ικτυακά Μέσα και Υλικό Σε ένα δίκτυο το µέσο (media) είναι τα σύρµατα, τα καλώδια και άλλα µέσα µε τα οποία τα δεδοµένα ταξιδεύουν από την πηγή τους στον προορισµό τους Τα πιο συνηθισµένα δικτυακά µέσα είναι πεπλεγµένο διπλό καλώδιο, οµοαξονικό καλώδιο, fiber-optic καλώδιο, και ασύρµατοι σύνδεσµοι Κάθε κόµβος χρησιµοποιεί µια κάρτα διασύνδεσης δικτύου (Network Interface Card NIC) που συνδέει τον Η/Υ στο δικτυακό µέσο και ελέγχει τη ροή των δεδοµένων. Οι NICs πρέπει να χρησιµοποιούν µια κοινή τεχνολογία δικτύου για να επικοινωνούν. Οι πιο δηµοφιλείς τεχνολογίες δικτύου για τα LANs είναι οι Ethernet, Fast Ethernet, και Token Ring. Αποµακρυσµένη σύνδεση: Modems Modem: Modulator/Demodulator ( ιαµορφωτής/αποδιαµορφωτής) ιαµόρφωση Digital signals Analog signals Phone line Αποδιαµόρφωση Digital signals Modem Terminal Modem Computer

Πως λειτουργεί το modem Το modem λοιπόν: Μετατρέπει το αναλογικό σήµα που λαµβάνεται από την τηλεφωνική γραµµή σε ψηφιακή µορφή που είναι κατανοητή από τους υπολογιστές και αντίστροφα. Τυπική ταχύτητα: 56Kbps Fax - modem Γρηγορότερες εναλλακτικές στα modems DSL (Digital Subscriber Line): κάνει χρήση τηλεφωνικού δικτύου, γρηγορότερο, ακριβότερο (χρέωση µε πάγιο) Καλωδιακό modem: χρήση του δικτύου καλωδιακής τηλεόρασης ορυφορική σύνδεση: χρήση δορυφορικού «πιάτου»

Internet & World Wide Web Το ιαδίκτυο ( Internet ) Το ιαδίκτυο είναι ένα WAN που καλύπτει ολόκληρο τον πλανήτη Η λέξη Internet από τον όρο internetworking, ο οποίος υποδηλώνει επικοινωνία µεταξύ δικτύων Ξεκίνησε σαν ένα ερευνητικό πρόγραµµα της κυβέρνησης των ΗΠΑ, επιχορηγούµενο από την Advanced Research Projects Agency (ARPA). Αρχικά ονοµάζονταν ARPANET Το Internet αναπτύχθηκε γρήγορα στις δεκαετίες των 80-90 Το 1983 ήταν συνδεδεµένοι στο Internet λιγότεροι από 600 Η/Υ, ενώ τώρα υπάρχουν δεκάδες εκατοµµύρια

Ανάπτυξη του Internet: Συνδεδεµένοι Η/Υ Ανάπτυξη του Internet: χρήστες Αριθµός χρηστών (σε χιλιάδες) 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 Έτος Ανάπτυξη του Internet Αριθµός χρηστών 1985 15,000 1989 245,000 1991 900,000 1993 3,000,000 1994 7,000,000 1995 16,000,000 1996 31,000,000 1997 63,000,000 1998 125,000,000 1999 250,000,000 Έτος 2000 500,000,000 1985 1989 1991 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Ανάπτυξη του Internet: διείσδυση ανά έθνος Τα πρώτα 15 έθνη σε χρήστες Internet στις αρχές του 2000 (σε εκατοµµύρια) US 111 (πληθ: 272 εκ) Japan 18 UK 14 Germany 12 Canada 13 Australia 7 (πληθ: 18 εκ) Finland 1.57 (1999, πληθ: 5εκ) France 6 Sweden 4 Italy 5 Spain 3 Netherlands 3 China 6 (1.5 το 1999) Norway 1.34 (1999) Τα πρώτα 15 έθνη = ~217 εκ. Παγκοσµίως = 259 εκ.! (αρχές 2000) TCP/IP Ένα πρωτόκολλο είναι ένα σύνολο κανόνων που καθορίζει πως επικοινωνούν τα πράγµατα µεταξύ τους Το λογισµικό που διαχειρίζεται την επικοινωνία στο ιαδίκτυο είναι συνέπεια µιας συλλογής πρωτοκόλλων που λέγεται TCP/IP Το Internet Protocol (IP) καθορίζει το περιεχόµενο και διευθυνσιοδότηση της πληροφορίας καθώς αυτή µεταφέρεται Το Transmission Control Protocol (TCP) υπαγορεύει πως ανασυνθέτονται τα πακέτα και χειρίζεται χαµένη πληροφορία ροµολόγηση πακέτων µέσω ειδικών συσκευών (routers) Στο Internet, κάθε συνδεδεµένος Η/Υ αναγνωρίζεται από µια µοναδική διεθνή διεύθυνση, την IP address

IP ιευθύνσεις στο ιαδίκτυο Κάθε IP διεύθυνση αποτελείται από 4 bytes. Για να είναι ευανάγνωστη γράφεται σε δεκαδική µορφή µε το δεκαδικό σηµείο να διαχωρίζει τα bytes (dotted-decimal notation) όπως δείχνει το σχήµα: ιευθύνσεις - Ονόµατα Περιοχής Οι Η/Υ έχουν ένα µοναδικό (ευµνηµόνευτο από ανθρώπους) όνοµα στο ιαδίκτυο (που αντιστοιχίζεται στην IP διεύθυνσή του) sapfo.lesvos.aegean.gr (αντιστοιχεί στην IP διεύθυνση 195.251.128.3) zeus.harvard.edu Το πρώτο τµήµα δηλώνει έναν ειδικά Η/Υ (sapfo) Το υπόλοιπο είναι το όνοµα περιοχής (domain name), που δηλώνει τον οργανισµό (lesvos.aegean.gr) Το τελευταίο τµήµα (πρόσφυµα, suffix) κάθε ονόµατος περιοχής συνήθως υποδηλώνει τον τύπο του οργανισµού ή τη χώρα

Ονόµατα Περιοχής Για παράδειγµα, edu com org net - εκπαιδευτικό ίδρυµα - εµπορική επιχείρηση - µη κερδοσκοπική επιχείρηση - διαδικτυακός οργανισµός Το πρόσφυµα ως δηλωτικό της χώρας: uk au ca se gr - Ενωµένο Βασίλειο - Αυστραλία Νέες κατηγορίες προσφυµάτων - Καναδάς είναι υπό θεώρηση - Σουηδία - Ελλάδα Ονόµατα Περιοχής Ένα όνοµα περιοχής µπορεί να έχει αρκετά τµήµατα (π.χ. lesvos.aegean.gr) Μοναδικά ονόµατα περιοχής σηµαίνει ότι πολλαπλές τοποθεσίες µπορούν να έχουν ατοµικούς Η/Υ µε το ίδιο τοπικό όνοµα (π.χ. sapfo.di.uoa.gr) Όταν χρησιµοποιείται, µια διεύθυνση στο ιαδίκτυο µεταφράζεται σε µια IP διεύθυνση µε ένα λογισµικό που λέγεται Domain Name System (DNS). To λογισµικό αυτό «τρέχει» σε έναν Η/Υ γνωστό ως DNS server.

Κύριες Εφαρµογές Tο Internet συχνά συγχέεται µε τις εφαρµογές που δουλεύουν επί του Internet (κυρίως συγχέεται µε το www) Τέτοιες δηµοφιλείς εφαρµογές είναι οι: E-Mail News Telnet File Transfer Protocol (FTP) Internet Relay Chat (IRC) The World Wide Web Εφαρµογές για Internet The World Wide Web ( WWW) Εµφανίζεται το 1993 και «απογειώνει» το Internet Προέρχεται από ένα εσωτερικό σύστηµα διαχείρισης εγγράφων που αναπτύχθηκε από τον Tim Berners-Lee για συναδέλφους του φυσικούς στο CERN (Ελβετία). Πρωτοµιλάει για το www το 1990. Αποτελεί σύνθεση τριών τεχνολογιών: ίκτυα Η/Υ ιαχείριση εγγράφων / πληροφορίας Λογισµικό γραφικής διεπαφής µε χρήστες (graphical user interface) Το όνοµά του;;; Το WWW υποστηρίζει έγγραφα υπερκειµένου (hypertext documents) και επιτρέπει στους χρήστες να βλέπουν και να κάνουν πλοήγηση σε διαφορετικούς τύπους δεδοµένων. Μέσο επικοινωνίας όχι διαφορετικό από τους παρόµοιους πρόγονους του (ραδιόφωνο, τηλεόραση,...). Όµως ο καθένας µπορεί να γράψει µια ιστοσελίδα (Web page) και να την κάνει διαθέσιµη σε κοινή θέα.

Υπερκείµενο (HyperText) Το Web είναι βασισµένο στην έννοια του υπερκειµένου - ένας µηχανισµός όπου η πληροφορία είναι κατανεµηµένη σε πολλές σελίδες και διασυνδεδεµένη. Το 1990 κυκλοφόρησε ο πρώτος Web browser, βασισµένος σε κείµενο και ικανός να ακολουθεί βασισµένους σε κείµενο υπερσυνδέσµους. Η ανάγκη υποστήριξης γραφικών οδήγησε στον πρώτο Web browser γραφικών Mosaic τον πρόγονο του Netscape. Μια τυπική web σελίδα σήµερα υποστηρίζει κείµενο, πίνακες, πλαίσια, φόρµες, ήχο, βίντεο,... Αναζήτηση Πληροφορίας Το Web είναι τώρα µια τεράστια πηγή πληροφορίας και δεδοµένων - Πως µπορεί κανείς να ψάξει αυτή την πελώρια αποθήκη για τη συγκεκριµένη πληροφορία που χρειάζεται; Xρησιµοποιoύνται οι Μηχανές Αναζήτησης (search engines): Google, Altavista, InfoSeek, Αναζητήσεις µε λέξεις κλειδιά (keywords) και Boolean λογική Επιστροφή αποτελεσµάτων (σελίδες που περιέχουν τα keywords) µε συνδέσµους προς τις αρχικές θέσεις των εγγράφων. Οι βάσεις δεδοµένων των µηχανών αναζήτησης είναι κτισµένες µε αυτοµατοποιηµένα bots or spiders - λογισµικό που ψαρεύει στο Web διαβάζοντας και ανακτώντας την πληροφορία που χρειάζεται να προσθέσουν στη βάση δεδοµένων τους. Τα αποτελέσµατα ποικίλουν ανάλογα µε τη µηχανή αναζήτησης. Αντίστοιχα bots χρησιµοποιούν και οι spammers για να «ψαρεύουν» email διευθύνσεις Κάποιες µετα-µηχανές αναζήτησης (MetaCrowler, OneSeek) κάνουν παράλληλες αναζητήσεις χρησιµοποιώντας διαφορετικές µηχανές αναζήτησης.

Τι κάνει ένας πελάτης (web client ) Αφού συνδεθεί, ο χρήστης προσπελαύνει το Web µέσω λογισµικού που λέγεται browser (π.χ. Netscape ή Internet Explorer). Οι browsers εντοπίζουν και εµφανίζουν πληροφορία από το Web. Η επικοινωνία γίνεται δια µιας συµφωνηµένης γλώσσας µεταφοράς ή πρωτοκόλλου, π.χ. HTTP (HyperText Transfer Protocol). Ο χρήστης ζητάει µια ιστοσελίδα µέσω του browser ο οποίος το κοινοποιεί στον εξυπηρετητή. Ο browser περιµένει να µεταφερθεί η ιστοσελίδα, τυπικά ένα αρχείο κειµένου που περιέχει οδηγίες σε HTML. Τα περίπλοκα γραφικά και η µορφοποίηση που βρίσκει κανείς στις ιστοσελίδες είναι αποτέλεσµα από τον client browser που ανταποδίδει την σελίδα στη µορφοποίηση που ήταν καθορισµένη στο αρχείο. Οι εικόνες και γραφικά δεν αποτελούν µέρος µιας HTML σελίδας αλλά αποστέλλονται ξεχωριστά (απλά ο browser διαβάζει την HTML σελίδα και εµφανίζει τα γραφικά βάσει των οδηγιών που περιλαµβάνονται στην HTML). Τι κάνει ένας εξυπηρετητής (web server) Η δουλειά του server είναι κατά τι πιο εύκολη. Ο server είναι λογισµικό (π.χ. Apache Server ή Microsoft Internet Information Server) που τρέχει σ έναν υπολογιστή και αποκρίνεται στις αιτήσεις του client για ιστοσελίδες Οι ιστοσελίδες υπάρχουν στο τοπικό του σύστηµα αρχείων. Ο server ανακτά και διαβιβάζει τα αρχεία στον client

Πλοήγηση στο Web Για να προσπελάσουµε µια ιστοσελίδα, πρέπει να καθοριστεί στον browser η ακριβής της διεύθυνση, πληκτρολογώντας την, ή κάνοντας κλικ σ ένα σύνδεσµο. Αυτή η διεύθυνση είναι o παγκόσµιος εντοπιστής πόρων (Universal Resource Locator ή URL). Η URL περιέχει όλη την αναγκαία πληροφορία για τη µονοσήµαντη ταυτοποίηση ενός συγκεκριµένου αρχείου στον κόσµο. http://www.aegean.gr/culturaltec/dgavalas/dp_i/lab/lab_news.html Ο τρόπος οργάνωσης http://www.aegean.gr/culturaltec/dgavalas/abc/page.htm Πρωτόκολλο για τη µεταφορά της ιστοσελίδας Είδος server Όνοµα περιοχής του server (DNS) Directory στο δίσκο του server Όνοµα αρχείου ιστοσελίδας

URLs και Συστήµατα Αρχείων Με ένα URL, ένα "σύστηµα αρχείων" δεν µπορεί να είναι πλέον το τοπικό δίκτυο που σκεπτόµαστε συνήθως. Αν ανοίγουµε αρχεία µέσα από τις εφαρµογές µας µέσω ενός URL, το αρχείο αυτό µπορεί να είναι στην τοπική σκληρή µονάδα, σ ένα τοπικό ανεβασµένο δίκτυο ή κάπου που είναι γεωγραφικά µετατοπισµένο. Τοποθεσίες (sites) Εισαγωγική σελίδα Κεντρική σελίδα εν υπάρχει πάντα, λειτουργεί σαν καλωσόρισµα Ηβασική σελίδα «βιτρίνα» της τοποθεσίας Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα Σελίδα ΟΙ ΣΕΛΙ ΕΣ ΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ

Internet Browser (Φυλλοµετρητής) (Ι) Internet browsers: Microsoft Internet Explorer Netscape Navigator Mosaic Βασικές λειτουργίες ενός browser: Στέλνει αιτήµατα για αποστολή πληροφοριών σε εξυπηρέτες ιστού (web servers) Λαµβάνει τις πληροφορίες που αποστέλει ο web server και σχεδιάζει την ιστοσελίδα Παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες να αποθηκεύσουν (ή/και να εκτυπώσουν) στον Η/Υ τους τις πληροφορίες που λαµβάνουν Internet Browser (Φυλλοµετρητής) (ΙΙ) Παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να κρατούν καταλόγους διευθύνσεων ώστε να µπορούν να τις επισκεπτούν ξανά (bookmarks / favorites) Κρατάει τη σειρά των συνδέσεων που έκανε ο χρήστης (χρήση back / next) Τονίζει τα σηµεία σύνδεσης (hyperlinks): Με διαφορετικό χρώµα Αλλαγή δείκτη ποντικιού Χρήση ιδιαίτερων γραφικών Σηµειώνει τους συνδέσµους για σελίδες που έχει ήδη επισκεφτεί ο χρήστης

Εξυπηρέτες παγκόσµιου ιστού (Web servers) Οι web servers λειτουργούν ως χώροι αποθήκευσης ιστοσελίδων. Αποτελούνται από: Υλικό (PC, workstation, mainframe) Λειτουργικό σύστηµα (Windows NT, 2000, XP, Unix) Λογισµικό web server: Apache (60% της αγοράς, opensource), IIS (τρέχει σε Windows), iplanet, Στον ίδιο Η/Υ όπου τρέχει ο web server µπορούν να τρέχουν κι άλλοι servers (services) Οι web servers «ακούνε» σε µία συγκεκριµένη πόρτα (port 80) περιµένοντας αιτήσεις από clients (browsers) Web Server Internet Browser Browser Browser Μοντέλο Client-Server στο Web Client (πελάτης): web browser (Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator, ) Server (εξυπηρέτης): web server Υλικό (PC, workstation, mainframe) Λειτουργικό σύστηµα (Windows NT, 2000, XP, Unix) Λογισµικό web server: Apache (60% της αγοράς, open-source), IIS (τρέχει σε Windows), iplanet, HTTP: HyperText Transfer Protocol HTML: HyperText Meta Language Web browser Internet Αίτηση Απόκριση HTTP Web server Web server filesystem HTML files

«Συνοµιλία» web client (browser) web server (I) Τι συµβαίνει από τη στιγµή που πληκτρολογήσουµε τη διεύθυνση µιας τοποθεσίας: 1. O browser απευθύνεται στον DNS server που εξετάζοντας τη URL εντοπίζει την IP διεύθυνση του web server στον οποίο απευθύνεται η αίτηση 2. Ο browser στέλνει το αίτηµα για αποστολή της ιστοσελίδας στον web server 3. Το αίτηµα φτάνει στον web server που αναζητά και ανακτά την αιτούµενη σελίδα από τον τοπικό του δίσκο 4. Η ιστοσελίδα αποστέλλεται (µέσω HTTP) «Συνοµιλία» web client (browser) web server (II) Τι συµβαίνει από τη στιγµή που πληκτρολογήσουµε τη διεύθυνση µιας τοποθεσίας (συνέχεια): 5. Ο browser λαµβάνει την ιστοσελίδα (HTML αρχείο), διαβάζει τις οδηγίες του HTML κώδικα και σχεδιάζει το περιεχόµενο αντίστοιχα 6. Αν η ιστοσελίδα περιέχει φωτογραφίες, αυτές στέλνονται ως ξεχωριστά αρχεία από τον web server στον browser. 7. To ίσιο συµβαίνει στην περίπτωση που η σελίδα «περιλαµβάνει» και applets 8. Αν ο HTML κώδικας έχει και ενσωµατωµένο κώδικα σεναρίου (γραµµένο σε κάποια script γλώσσα, π.χ. Javascript), αυτός εκτελείται από τον browser.

HTTP Το πρωτόκολλο που χρησιµοποιείται στο www Καθορίζει τη µορφοποίηση των µηνυµάτων (πακέτων) κατά τη µετάδοσή τους και τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν οι web servers και οι web clients (browsers) ώστε να ανταποκριθούν στις διάφορες εντολές π.χ., όταν εισάγουµε µια URL σε έναν browser, ουσιαστικά στέλνεται µια εντολή µέσω HTTP σε ένα αποµακρυσµένο web server κατευθύνοντάς τον να ανακτήσει και να αποστείλει µια συγκεκριµένη ιατοσελίδα (HTML αρχείο) To HTTP είναι «αµνήµων» (stateless): για την ολοκλήρωση µιας αποστολής (π.χ. ιστοσελίδα µε κείµενο και εικόνες) απαιτούνται πολλαπλές συνδέσεις (αιτήσεις/αποκρίσεις). Έτσι αυξάνεται η κλιµάκωση (scalability) καθώς εξυπηρετούνται ταυτόχρονα πολλοί clients αλλά µειώνεται η ταχύτητα. Γλώσσα Σε τι γλώσσα γράφει κανείς µια ιστοσελίδα; Ο server στέλνει πίσω την ιστοσελίδα που ζητήθηκε ως έγγραφο κειµένου µε οδηγίες για το πώς αυτή θα έπρεπε να εµφανιστεί. Είναι αρµοδιότητα του client browser να ανταποδώσει το έγγραφο στην κατάλληλη µορφή. Αυτές οι οδηγίες είναι σε Hypertext Markup Language - HTML. Τα HTML έγγραφα µπορούν να δηµιουργηθούν µε έναν συντάκτη κειµένου (text editor), όπως NotePad (Windows), vi/emacs (Unix κλπ.). Εξειδικευµένα εργαλεία συγγραφής (web authoring tools): Microsoft FrontPage, Macromedia DreamWeaver,... (µε δικαιώµατα ιδιοκτησίας)