Ο Αρκάς ή Αρκάδας ήταν πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, επώνυμος ήρωας της Αρκαδίας, γενάρχης των Αρκάδων και 3ος μυθικός βασιλιάς της Αρκαδίας.
Κατά τον Παυσανία, ήταν γιος και διάδοχος του Νύκτιμου, εγγονός του Λυκάονα και απόγονος του Πελασγού ονοματοδότης του λαού των Αρκάδων και της χώρας από Πελασγία σε Αρκαδία. Μητέρα του η νύμφη Καλλιστώ, γυναίκα του ήταν η Λεάνειρα ή κατά άλλους η νύμφη Ερατώ, και γιοί του ο Έλατος, ο Αφείδας, ο (νόθος) Αυτόλαος και ο Αζάν ονοματοδότης των Αζάνων.
Ο Αρκάς ηγήθηκε των Πελασγών, οι οποίοι μετονομάστηκαν σε Αρκάδες. Όταν ο Αρκάς μπήκε στο ιερό του Λυκαίου Δία, οι Αρκάδες θέλησαν να τον σκοτώσουν, θεωρώντας την πράξη του βέβηλη. Ο Δίας όμως επενέβη και τον γλύτωσε. Στο τέλος της ζωής του ο Αρκάς μοίρασε τη γη της Αρκαδίας στους τρεις γιους του.
Κατά την μυθολογία, πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η νύμφη της Αρτέμιδος Καλλιστώ η οποία ήταν κόρη του Λυκάονα και την ερωτεύτηκε ο Δίας, καρπός αυτού του έρωτα ήταν ο Αρκάς. Κάποιες εκδοχές τον ήθελαν δίδυμο αδερφό του Πάνα.
Κατά άλλους ο Πάνας γεννήθηκε από την ένωσή της Καλλιστώς με τον Ερμή. Σύμφωνα με το μύθο, ο Λυκάονας προσέφερε στους θεούς ως γεύμα τον εγγονό του, τον οποίον σφάγιασε. Ο Δίας όμως ανέστησε τον Αρκά. Πρόκειται για παρόμοια ιστορία με αυτή του Τάνταλου και του Πέλοπα.
Η Άρτεμις μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα για να την τιμωρήσει για τη συνεύρεση της με το Δία. Όταν ο Αρκάς μεγάλωσε συνάντησε τη συγκεκριμένη αρκούδα και επιχείρησε να τη φονεύσει. Ο Δίας προκειμένου να αποφευχθεί η τραγωδία, μεταμόρφωσε τον Αρκά σε αρκουδάκι και στη συνέχεια μεταμόρφωσε μητέρα και γιο σε αστερισμούς: η Μεγάλη Άρκτος είναι η Καλλιστώ και η Μικρή Άρκτος ο Αρκάς.
Στην πλούσια ιστορία της η Καρύταινα γνώρισε πολλές ανακατατάξεις. Το χωριό εμφανίζεται στα ιστορικά αρχεία στις αρχές του 13ου αιώνα, δηλαδή την εποχή που όλη η Πελοπόννησος καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και η Καρύταινα γίνεται πρωτεύουσα της ομώνυμης βαρονίας.
Νωρίτερα δεν υπάρχει κάποια αναφορά σ αυτήν. Το όνομά της είναι δεμένο με κάποιους θρύλους και με κάποια γεγονότα που πήραν θέση σε τούτον τον τόπο, χωρίς κάτι το ξεκαθαρισμένο. Στη γαλλική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως αναφέρεται ως Caraintaine.
Με την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους και κατά τη διανομή της από το Γοδεφρείδο Βιλεαρδουίνο τον Α' (1209-1218), η περιοχή της Καρύταινας και 24 ιπποτικά τιμάρια (τσιφλίκια - φέουδα), στα οποία διαιρέθηκε, έγινε Γαλλική Βαρονία και περιήλθε στην κυριότητα του βαρόνου Ούγο ντε Μπρυγιέρ (Hugues de Bruyeres).
Η κατάληψη της Καρύταινας δεν έγινε αμαχητί. Μερικοί Γορτύνιοι, που είχαν οχυρωθεί στο λόφο του κάστρου, πρόβαλαν μεγάλη αντίσταση, αλλά δεν μπόρεσαν να κρατηθούν κι οι Φράγκοι έγιναν κυρίαρχοι του τόπου. Ο Ούγος ντε Μπριγιέρ κι ο γιος του, Γοδεφρείδος, το 1245, οχύρωσαν τον λόφο δίπλα στην πόλη, εκεί όπου υπήρχαν τα ερείπια της αρχαίας Βρένθης, προκειμένου να προστατεύσουν την Καρύταινα από τις επιδρομές των Σλάβων.
Το εντυπωσιακό και ισχυρό κάστρο της Καρύταινας (που θεωρείται κλασικό δείγμα αρχιτεκτονικής των σταυροφόρων) προσέδωσε στην πόλη στρατηγική σημασία και την ασφάλισε αποτελεσματικά. Το κάστρο αυτό ονομάσθηκε και «Τολέδο της Ελλάδας» και θεωρήθηκε σαν ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της Πελοποννήσου χάρη στη στρατηγική θέση
Στην Καρύταινα έμειναν οι Φράγκοι μέχρι το 1324, γιατί στο μεταξύ ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος κατάφερε να διώξει τους κατακτητές, γίνεται κυρίαρχος του κάστρου και της περιοχής και η Καρύταινα περνάει στην εξουσία του Δεσποτάτου του Μορέως. Στο διάστημα της κυριαρχίας των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο, η Καρύταινα ανήκε στον Κωνσταντίνο, στη συνέχεια στον Θωμά, καθώς και στον Δημήτριο Παλαιολόγο.
Το 1459, μετά από σκληρή μάχη, περνά στα χέρια των Οθωμανών και στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας παραμένει σημαντικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο και είναι πρωτεύουσα ιδίου Καζά (διοικητική περιφέρεια μεγαλύτερη από το νομό). Οι Καρυτινοί και οι Γορτύνιοι ποτέ δεν έπαψαν να αγωνίζονται για την ελευθερία του τόπου τους.
Έτσι, το 1687, έδιωξαν τους Τούρκους, με τη βοήθεια των Ενετών και για 30 χρόνια (1687-1715) έγινε Ελληνική επαρχία. Όμως δεν άργησαν να την κατακτήσουν οι Τούρκοι και πάλι (1715) και έμειναν μέχρι το 1821, οπότε περνά στα χέρια των Ελλήνων. Στα χρόνια της Επανάστασης θα κυριαρχήσει η θρυλική μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Αυτός, το 1826, θα οχυρώσει και πάλι το κάστρο, που στο μεταξύ είχε περιπέσει σε αχρηστία και θα το χρησιμοποιήσει ως ορμητήριο στη διάρκεια των επιχειρήσεών του κατά του Ιμπραήμ και ως καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού. Τα χρόνια της Επανάστασης η Καρύταινα ήταν απόλυτα συνυφασμένη με την επιβλητική παρουσία του Γέρου του Μοριά, ο οποίος κάτω από το κάστρο έκτισε το σπίτι του.
Η Καρύταινα βρίσκεται στο κέντρο περίπου του Μοριά, στο νότιο τμήμα της Γορτυνίας, κοντά στη Μεγαλόπολη από την οποία απέχει 15 χιλιόμετρα. Μπρος της, απλώνεται το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, στο οποίο στην προϊστορική εποχή υπήρχε λίμνη με 22 χιλιόμετρα μήκος και 10 πλάτος.
Πριν από 100.000 χρόνια συνέπεια γεωλογικών μεταβολών, τα νερά αυτής της λίμνης, τρύπησαν τα στενά της Καρύταινας και φύγανε για τη θάλασσα. Κατά καιρούς, ξεθάφτηκαν χαυλιόδοντες ελέφαντα μήκους τριών μέτρων.
Η Καρύταινα περιβάλλεται από δύο ξακουστά ποτάμια. Τον Αλφειό και το Λούσιο. Ο Αλφειός σήμερα, ύστερα από την κατασκευή του εργοστασίου της ΔΕΗ, έχασε την ομορφιά του. Ο Λούσιος όμως τρέχει γάργαρος. Το φαράγγι του είναι θεϊκό, παραδεισένιο. Τοπίο άπειρου κάλλους. Λαχταριστές πέστροφες παίζουνε στα νερά του.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΣ