Πολεοδομία Ι: Αναλυτική Προσέγγιση του Αστικού Χώρου ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ. Ακαδημαϊκό έτος ο εξάμηνο

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολεοδομία Ι: Αναλυτική Προσέγγιση του Αστικού Χώρου Ακαδημαϊκό έτος ο εξάμηνο ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Διδάσκοντες: Κ. Σερράος Α. Χριστοφοράκη Σπουδαστές: Μαλβίνα Σταματιάδη Ευαγγελία Στρόδα Άγγελος Χουλιαράς

2 Περιεχόμενα Πολεοδομική εξέλιξη του ιστορικού τριγώνου Το ιστορικό κέντρο σήμερα To Εμπορικό τρίγωνο Οδός Αθηνάς. 7 Οδός Σταδίου. 8 Οδός Ερμού. 9 Οδός Ερμού. 10 Χάρτης τοποσήμων - σημεία αναφοράς Αναγνωριστικοί χάρτες Χαρτογραφική ανάλυση περιοχής Στο μικροσκόπιο ενός οικοδομικού τετραγώνου Χαρτογραφική ανάλυση Εμπόριο υφασμάτων κεντημάτων Θεματική μελέτη Χαρτογραφική ανάλυση Τυπολογία στοών. 36 Συμπεράσματα Συμπεράσματα Αλληλεπίδραση χρήσεων. 39 Προβλήματα. 40 Συμπεράσματα. 41 Βιβλιογραφία. 42

3 1 Πολεοδομική εξέλιξη του ιστορικού τριγώνου Η Αθήνα ανακηρύχθηκε ως πρωτεύουσα της Ελλάδας το 1834, έπειτα από διάταγμα του βασιλιά Όθωνα. Η -τότε μικρής έκτασης- πόλη εκτεινόταν γύρω από την Ακρόπολη (περίπου από του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη), έχοντας ως κέντρο της την περιοχή της Πλάκας (την Παλιά Πόλη), και αριθμούσε περίπου δέκα χιλιάδες κατοίκους. Με την εντολή για ανοικοδόμηση της πόλεως των Αθηνών οι αρχιτέκτονες Σταμάτιος Κλεάνθης και Ed. Schaubert συνέταξαν το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο της πρωτεύουσας. Η όλη σύνθεση στηριζόταν σε ένα ισοσκελές τρίγωνο που αναπτυσσόταν βόρειαβορειοανατολικά της ακρόπολης. Η λειτουργική συγκρότηση αφορούσε Διοικητικό Κέντρο με ανάκτορα, υπουργικά και δημόσια κτίρια στην μια ακμή του τριγώνου (στην περιοχή της σημερινής πλατείας Ομονοίας), Πνευματικό Κέντρο με Βιβλιοθήκη και πολιτιστικά κτίρια στην δεύτερη ακμή προς ανατολή, κυκλική πλατεία και στη δυτική κορυφή, ενώ εμπορικά κέντρα, στρατώνες, ελαιοτριβεία και άλλα κτίρια συμπλήρωναν. Η βασική διάταξη είναι ιπποδάμειο σύστημα αλλά με ακτινωτές διατάξεις γύρω από τις κεντρικές πλατείες. Οι χώροι όπου θα ξεκινούσαν ανασκαφές είχαν επίσης προβλεφθεί. Πηγή: Κ. Μπίρης, Αι Αθήναι, Αθήνα 1966 Η Αθήνα ως πρωτεύουσα θα είχε το ιδεολογικό κύρος να ενσαρκώσει το κέντρο της διασκορπισμένης ελληνικής εθνότητας, συμβάλλοντας στην παγίωση της εθνικής συνείδησης. Το σχέδιο των αρχιτεκτόνων Κλεάνθη και Schaubert, που σημάδεψε με τις βασικές επιλογές του το κέντρο της Αθήνας, ακολουθεί τις πιο προωθημένες για την εποχή του αντιλήψεις σχετικά με την οργάνωση του ιστού των δρόμων, προτείνοντας έναν εύστοχο συνδυασμό ορθογωνικού κανάβου και ακτινικών συνδέσεων των κεντρικών σημείων και μεγάλους ελεύθερους χώρους. Από την άποψη της τεχνικής του σχεδιασμού αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα της εποχής. Από την άποψη της ανταπόκρισης στα κοινωνικά δεδομένα, παρατηρούμε ότι η χωροθέτηση της νέας πόλης προς βορρά και σε επαφή με το χώρο της παλιάς, προοιωνιζόταν προβλήματα για την εφαρμογή του σχεδίου (λόγω της ζήτησης γης και των ανατιμήσεων που εκ των πραγμάτων θα προέκυπταν), αλλά και οφέλη των ιδιοκτητών της γης. Στο σχέδιο είναι εμφανής η ανταπόκριση στον ιδεολογικό ρόλο που καλείται να παίξει η νέα πρωτεύουσα. Η μνημειακή και ιεραρχημένη σύνθεση έχει ως βασική αναφορά την Ακρόπολη, σύμβολο του ιδεολογικού κύρους της Αθήνας, και τα Ανάκτορα. Οι δρόμοι είναι φαρδείς, οι κοινόχρηστοι χώροι καταλαμβάνουν μεγάλες επιφάνειες, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα για μια πρωτεύουσα. 3

4 Όμως, λόγω του γεγονότος ότι το σχέδιο ήταν πολύ φιλόδοξο και υπήρξαν πολλές αντιδράσεις, ο Λουδοβίκος Α ανέθεσε στον Γερμανό αρχιτέκτονα του νεοκλασικισμού Leo von Klenze να τροποποιήσει τα σχέδια. Οι αλλαγές αφορούσαν την μετατόπιση των ανακτόρων προς το Θησείο, τον περιορισμό στα πλάτη των δρόμων, την τροποποίηση της μορφής των πλατειών, την χάραξη των οδών και τη χωροθέτηση των δημόσιων κτιρίων. Είναι γεγονός ότι οι διαδικασίες επέκτασής της πόλης των Αθηνών καθορίζονταν από τα συμφέροντα της μικρής και της μεσαίας ιδιοκτησίας. Εν τέλει, κανένα σχέδιο δεν βρήκε πιστή εφαρμογή, καθώς τα ανάκτορα κατασκευάστηκαν τελικά στην ανατολική κορυφή, την σημερινή πλατεία Συντάγματος. Πάντως, οι άξονες Ερμού, Πειραιώς, Σταδίου και Αθηνάς διανοίγονται, με όμως λιγότερο αυστηρή γεωμετρία. 1 2 Tα επόμενα χρόνια η αυθαίρετη δόμηση εντείνεται με την ανοχή και συχνά με την υποστήριξη του κράτους, εφόσον βοηθούσε σε μια εκτόνωση της οικιστικής κρίσης. Τα επόμενα χρόνια σημαντικοί παράγοντες της πολεοδομικής ανάπτυξης αποτέλεσαν οι δύο μεγάλες πληθυσμιακές εκρήξεις: το 1922 με την μαζική εισροή προσφύγων και μετά το 1960 με την εσωτερική μετανάστευση, η πόλη επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις χωρίς επαρκή σχεδιασμό. Η εξέλιξη αυτή προφανώς έχει σημαντικό αντίκτυπο και στο εμπορικό τρίγωνο, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό τα πολεοδομικά και κοινωνικό-οικονομικά χαρακτηριστικά του. 1. Το σχέδιο του Klenze με τα ανάκτορα στον Κεραμεικό 2. Το τελικώς υλοποιημένο σχέδιο, πηγή Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας Δ. Καρύδης Πηγές: Κ. Μπίρης, Αι Αθήναι από τον 19ον εις τον 20όν αιώνα, Αθήνα 1966 Δημήτρης Καρύδης, Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας, Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Β Έκδοση 2008 Μ. Μαντούβαλου Ο πολεοδομικός σχεδιασμός της Αθήνας ( ) Πλατεία Ομόνοιας περίπου 1940, Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη Το κέντρο της Αθήνας παραμένει το σημείο αναφοράς της διαχρονικής αθηναϊκής αστικής ζωής. 4 Η Αθήνα κατά το 1870, πηγή Library of Congress: Δημήτριος Κωνσταντίνου

5 Το ιστορικό κέντρο σήμερα Στην σύγχρονη εποχή, η βασική πολεοδομική χάραξη παραμένει διακριτή. Η πολεοδομική ανάπτυξη επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Το Κολωνάκι, τα Εξάρχεια, η περιοχή του Μουσείου, το Μεταξουργείο, η περιοχή του Ψυρρή, η Πλάκα, είναι γειτονιές που συνορεύουν με το ιστορικό κέντρο. Το κτιριακό απόθεμα περιέχει λιγοστά κτίρια από την εποχή του πολεοδομικού σχεδιασμού, ενώ οι σύγχρονες επεμβάσεις είναι αντιληπτές. Πηγή Εθνικό κτηματολόγιο Όπως είδαμε προηγουμένως, όλη η οθωνική περίοδος χαρακτηρίζεται από συνεχείς τροποποιήσεις του σχεδίου πόλης της Αθήνας, τεχνικές και πολιτικές δυσκολίες. Βλέπουμε λοιπόν ότι, ήδη από εκείνη την εποχή μέχρι και σήμερα, εμπεδώνονται τα χαρακτηριστικά μιας πόλης με επεκτάσεις χωρίς πρόγραμμα, ελλιπή υποδομή, έλλειψη μιας συνολικής λογικής για την οργάνωσή της, ανισορροπίες, ανυπαρξία σχεδίου για την ανάπτυξη του δημόσιου χώρου. [πηγή Μ. Μαντούβαλου] Το φαινόμενο της αντιπαροχής και η αυθαίρετη δόμηση επηρέασαν και δημιούργησαν το κλίμα αυτής της άναρχης δομής. 5

6 2 Το Εμπορικό Τρίγωνο Το ιστορικό τρίγωνο της Αθήνας εμπεριέχει το εμπορικό τρίγωνο το οποίο ορίζεται από τις οδούς Αθηνάς, Ερμού και Σταδίου και περιλαμβάνει τις πλατείες Ομόνοιας, Συντάγματος και Μοναστηρκίου. Στο σύνολό του αποτελεί περιοχή πυκνοδομημένη, με συμπαγή αστικό ιστό και ποικίλες χρήσεις γης, δημόσιες και ιδιωτικές. Στο εμπορικό τρίγωνο λαμβάνει χώρα δίκτυο μέσων μεταφοράς με 4 σταθμούς μετρό και δρομολόγια λεωφορείων. Οι σταθμοί είναι στις πλατείες που αναπτύσσονται στις ακμές του τριγώνου καθώς και στην πλατεία Κλαυθμώνος στο μέσον περίπου της λεωφόρου Σταδίου. Το κυκλοφοριακό δίκτυο των οχημάτων εμπεριέχει τις οδούς Αθηνάς, Σταδίου και Μητροπόλεως περιμετρικά του εμπορικού τριγώνου, ενώ ένα σημαντικό δίκτυο πεζοδρόμων αφορά την κυκλοφορία των πεζών, με σημαντικότερους δρόμους την Ερμού και την Αιόλου. Το τρίγωνο αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης και αναψυχής καθώς παρουσιάζει ποικίλες δραστηριότητες καθ όλη τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας, εντοπίζονται εμπορικά καταστήματα, χώροι υγειονομικού ενδιαφέροντος, δημόσια κτίρια, υπηρεσίες, τράπεζες, γραφεία, πολιτιστικοί χώροι, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, βιοτεχνίες, κ.ά. Το εμπορικό τρίγωνο οριοθετείται από την οδό Σταδίου, Ερμού και Αθηνάς. Στις ενώσεις αυτών υπάρχουν κομβικές πλατείες, του Συντάγματος, του Μοναστηρακίου και της Ομόνοιας με κυκλική αντιστοιχία (ανά δύο δρόμους προς έναν κόμβο). 6

7 Οδός Αθηνάς Τομή της οδού Αθηνάς στην πλατεία Κοτζιά H οδός Αθηνάς είναι κατ εξοχήν εμπορικός δρόμος που συνδέει την Ομόνοια με το Μοναστηράκι και διέρχεται από την πλατεία Κοτζιά και το παλιό Δημαρχείο της Αθήνας, έτσι ώστε να είναι σε άξονα με φυγή το λόφο της ακρόπολης. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι δεν έχει χάσει το ρόλο της, ως τόπος με εξειδικευμένο εμπόριο και αγορά τροφίμων (Βαρβάκειος αγορά) και παραμένει ανεπηρέαστη από τον θεμιτό ανταγωνισμό. Κατά το μήκος της υπάρχουν πολλά νεοκλασικά κτήρια, καταστήματα και πολυκατοικίες, ενώ κατά την δεκαετία του 50 άρχισαν να κατασκευάζονται και μοντέρνα κτίρια. Παράλληλα κατά την δεκαετία αυτή άρχισε η παρακμή της φήμης της Αθηνάς και η όψη της άρχισε να αποκτά περισσότερο, μουντό χαρακτήρα. Όμως διαχρονικά η αξία της τόσο κοινωνικά όσο πολιτικά ή οικονομικά παρέμεινε ανεπηρέαστη. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην ιστορική σημασία που διατηρεί η πολεοδομική χάραξη από τους αρχιτέκτονες Κλεάνθη και Σάουμπερτ καθώς αποτελεί μεσοκάθετο του ιστορικού τριγώνου. Στην ίδια μελέτη ανήκει και η πλατεία Ομονοίας που εντοπίζεται στην κορυφή και βασικό κόμβο του τριγώνου. Στον κόμβο αυτόν υπήρξε ο πρώτος ημιυπόγειος ηλεκτρικός σταθμός από το 1895 μέχρι το Έτσι η Αθηνάς αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της δομής του εμπορικού και ιστορικού τριγώνου. Επίσης παρατηρούνται τα λιγότερα κλειστά μαγαζιά είτε αυτά έχουν εμπορικό χαρακτήρα (Βορειότερα) είτε υγειονομικό (νοτιότερα), ενώ παράλληλα αυτοί οι δύο χαρακτήρες πραγματοποιούν ομαλή μετάβαση κατά την ένωση των δύο περιοχών. αυτό που έπαθες μην το ξεχάσεις κι απ' την οδό Αθηνάς να μην ξαναπεράσεις από το λαϊκό τραγούδι «Οι παπατζήδες» Η πλατεία Ομονοίας, κάποτε εμπορική καρδιά της Αθήνας, τώρα έχει γίνει σύμβολο απόγνωσης και κοινωνικής κατάρρευσης. Η πλατεία και η γύρω γειτονιές έχουν ρημαχτεί από την οικονομική κρίση και την «πλημμύρα» παράνομων μεταναστών. Πηγή: 7 Η Ομόνοια είναι το ελληνικό σημείο μηδέν. Έξι εμβληματικές οδικές αρτηρίες οδηγούν προς όλες τις κατευθύνσεις. Πηγή: iefimerida.gr Η οδός Αθηνάς λίγο προ του 40 Αρχείο Γιάννη Σταύρου Η πλατεία Ομονοίας σήμερα. Πηγή: lifo.gr

8 Οδός Σταδίου Η οδός Σταδίου είναι κατ εξοχήν μία εμπορική οδός με μεγάλη ιστορική σημασία και χρονική εξέλιξη στο οδικό σύστημα. Κατά την πολεοδομική μελέτη είχε σχεδιαστεί έτσι ώστε να καταλήγει έως το Παναθηναϊκό Στάδιο, πράγμα που δεν υλοποιήθηκε λόγω έλλειψης πόρων. Μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο η σταδίου ήταν διπλής κατεύθυνσης και κατά μήκος της υψώνονταν κτίρια, νεοκλασικά, στους δύο, τρεις, ορόφους. Μετά τον εμφύλιο δομήθηκαν κτίρια ακόμα και στα δέκα πατώματα στη θέση των νεοκλασικών που δεν διασώθηκαν. Η Σταδίου είναι μία οδός με μεγάλη σημασία στο οδικό σύστημα καθώς ενώνει την Ομόνοια με το Σύνταγμα και διαπερνά την παλαιά Βουλή. Πρόκειται για μια οδό με πολυτελή καταστήματα να βρίσκονται πλησίον της Πλατείας Συντάγματος και τα λαϊκότερα κοντά στην Πλατεία Ομονοίας.. δύο περιοχές που έχουν την ανάγκη να ενωθούν άμεσα καθώς έχουν πολυεταιρικές εγκαταστάσεις, μέγαρα δικηγορικά, μηχανολογικά, οικονομικά καθώς και πολιτιστικά, εγκαταστάσεις ξενοδοχείων, Ζάππειο, αντίστοιχα τον περιοχών. Μη ξεχνάμε πως η σταδίου καταλήγει στο Σύνταγμα, στο κέντρο της Αθήνας. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του οδικού δικτύου και λειτουργεί αλληλοσυμπληρωματικά με την παράλληλη της και αντίθετης κατεύθυνσης, Πανεπιστημίου. 8 Η οδός Σταδίου το 1935, δρόμος πυκνής κυκλοφορίας από (τα πρώτα) οχήματα και πεζούς. Ο επαγγελματικός χαρακτήρας διακρίνεται. Πηγή Wikipedia.gr Η οδόςσταδίου ήταν λεωφόρος διπλής κατευθύνσεως. Η οδός Σταδίου σήμερα, ως λεωφόρος μονής κατεύθυνσης με πορεία προςτο Σύνταγμα

9 Οδός Ερμού Η οδός Ερμού είναι κατ εξοχήν εμπορικός δρόμος λιανικού εμπορίου που συνδέει το Σύνταγμα με το Μοναστηράκι, δημιουργώντας άξονα βορείως του λόφου της ακρόπολης. Στο μέσων του άξονα της σηματοδοτείται ο βυζαντινός ναός Καπνικαρέας που λειτουργεί ως τοπόσημο. Κατά την πολεοδομική μελέτη και υλοποίηση του Κλεάνθη και του Σάουμπερτ η Ερμού αποτελούσε οδό που ανήκε στο τμήμα του μικρού οδικό δακτυλίου σε σχέση με την σταδίου και την Παναγή Τσαλδάρη, οριοθετώντας το ιστορικό τρίγωνο και δίνοντας άμεση σύνδεση στα παλαιά ανάκτορα της πλατείας Συντάγματος με τον ηλεκτρικό σταθμό του Θησείου. Η Ερμού βρίσκετε στην καρδιά του Αθηναϊκού (ντόπιου) εμπορείου και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Παρά το γεγονός ότι η εμφάνιση καταστημάτων ξένων επιχειρήσεων (αλυσίδες) έχει μειώσει τα κέρδη στα τοπικά καταστήματα, αποτελεί την πέμπτη ακριβότερη εμπορική περιοχή στην Ευρώπη. Το 1996 ξεκίνησε η πεζοδρόμηση της Ερμού μέχρι εκεί που τέμνεται από την Αιόλου. το τμήμα μεταξύ της οδών Αγίων Ασωμάτων και Πειραιώς συνδέθηκε με τη βιομηχανική χρήση της οδού Πειραιώς κατά τον 19ο και 20ο αιώνα με οδικές αρτηρίες τη Πειραιώς και την Ιερά Οδό. Λόγω της πεζοδρόμησης είναι αγαπητός δρόμος και αυτό φαίνεται από την κοινωνική συνάθροιση, την κίνηση, τη ζωή, την ανάπτυξη και διατήρηση αυτών. Μία οδός με πολύ ισχυρό χαρακτήρα εμπορίου και χρήσης, τόσο ώστε η ένωση της πλατείας του Συντάγματος και του Μοναστηριακίου να καθίσταται ως μία ξεχωριστή και όχι παράλληλη χρήση του δρόμου αυτού (αν και πεζόδρομος προκαλεί λίγη ανασφάλεια στον πεζό που στόχο έχει μόνο τη μετακίνηση του). Η οδός Ερμού βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα με τους πιο ακριβούς εμπορικούς δρόμους, σε ευρωπαική κατάταξη, αφού το ετήσιο κόστος ενοικίασης καταστήματος στην Ερμού ανέρχεται πλέον σε ευρώ/τ.μ. [πηγή: kathimerini.gr] 9 Η πλατεία Συντάγματος στις αρχές του 20 ου αιώνα Η οδός Ερμού είναι πόλος έλξης του καταναλωτικού κοινού και των τουριστών. Η τάση για ανάπτυξη καταστημάτων αναψυχής πλησίον της οδού Ερμού, της προσφέρει ζωντάνια και κατά τη διάρκεια των βραδινών ωρών.

10 Οδός Αιόλου Η συγχώνευση των χρήσεων και λειτουργιών των οδών που προείπαμε παρατηρείται στην οδό Αιόλου. Η ποικιλομορφία εντοπίζεται στα κτίρια, στις χρήσεις, στην ιστορία τους, στους ανθρώπους που περπατούν και τον λόγο επιλογής του δρόμου τους, στην κλίμακα και την αναλογία. Πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως η Αιόλου είναι η οδός με την περισσότερη ποικιλομορφία. Παρατηρείται ότι είναι μια οδός γοητευτική, που προσαρμόζεται στις χρήσεις και τη φυσιογνωμία των γειτονικών ομάδων οδών, π.χ. στην πλατεία Κοτζιά υπάρχει οικονομικό ύφος, πιο πάνω εμπορικό λιανικό ύφος, στο κόμβο της με την πλατεία Αγ. Ειρήνης και πλατεία Μοναστηριακίου αποκτά υγειονομικό χαρακτήρα, ενώ κατά το μήκος της θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι ο πεζόδρομος της οδού Αθηνάς Με πρώτη ματιά δύσκολα κατανοείται πόσο κοντά είναι η πλατεία Ομονοίας με το Μοναστηράκι. Η Πλατεία Κοτζιά με της Αγ. Ειρήνης. Η Αθηνάς ως δρόμος χρήσεων σε σχέση με τις αντιδιαμετρικές χρήσεις με σταθερό άξονα την Αιόλου. Είναι εμφανές πως η οδός Αιόλου καταφέρνει να χωρίσει και να ενώσει ότι στοιχεία χρειάζεται το ένα κομμάτι από το άλλο. Έτσι η Αιόλου καταφεύγει σε ποικιλομορφία χρήσεων και λειτουργιών, χωρίς όμως να προκαλέσει σύγχυση στον περιπατητή. Περιπατητές με διαφορετικό λόγο παραμονής στην οδό Αιόλου. Η Αιόλου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πεζόδρομος αντί πολλών άλλων και η βιτρίνα των τετραγώνων που διαπερνά αφού ορίζει πορεία (όντας άξονας), ενώνει περιοχές και διανέμει λειτουργίες και χρήσεις στα γειτονικά τετράγωνα. Διαχρονική προσαρμογή της Αιόλου στις απαιτήσεις προς συσχέτιση των γύρω περιοχών. Διατήρηση όψεων πολλαπλών χρήσεων. 10 Η Αιόλου το 1930 Η Αιόλου πριν την πεζοδρόμηση. Το σύγχρονο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας Καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος σε αυξανόμενο ανοδικά ποσοστό

11 Χάρτης τοποσήμων - Σημεία αναφοράς Η πληθώρα πλατειών και σημαντικών κτιρίων επιφέρει την πληθώρα τοποσήμων. Η πλατεία Ομόνοιας, Μοναστηρακίου, Συντάγματος και Κλαυθμώνος, η Βαρβάκειος Αγορά, η παλιά Βουλή, η Καπνικαρέα, η πλατεία Αγίας Ειρήνης, η Μητρόπολη είναι κάποια από τα πιο σημαντικά κέντρα της Αθήνας

12 Αναγνώριση των τοποσήμων Πλατεία Ομονοίας, ένα εμπορικό και επαγγελματικό κέντρο, που παρά τις αναπλάσεις που έχει δεχθεί τα τελευταία χρόνια έχει χάσει την αίγλη του παρελθόντος. Όμως η κομβική της θέση στην κορυφή του ιστορικού τριγώνου, καθώς και η λειτουργία του μετρό και των γύρω πανεπιστημίων, της προσφέρουν ζωή. Η Πλατεία Κοτζιά, ένας κομβικός χώρος καθώς γύρω της βρίσκονται το Δημαρχείο Αθηνών, κτίρια υπηρεσιών και γραφείων, όπως τα νέα κεντρικά γραφεία της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και ιστορικά κτίρια όπως το μέγαρο Μελά, το παλαιό κτίριο Εθνικής Τράπεζας, κ.α. Δεν αποτελεί καθημερινό κέντρο συνάθροισης και ζωής, αλλά είναι σημαντική για τους πολίτες των Αθηνών καθώς πραγματοποιούνται κοινωνικές και πολιτικές συναντήσεις. Η πλατεία Κλαυθμώνος είναι ένας από τους λιγοστούς χώρους πρασίνου στο πολεοδομικό τρίγωνο. Είναι χώρος συνάθροισης χάριν στα πανεπιστήμια και τις διοικητικές υπηρεσίες που αναπτύσσονται πολύ κοντά της. Η Βαρβάκειος Αγορά, με αδιάκοπη λειτουργία για παραπάνω από έναν αιώνα παρέχει ποικιλία τροφικών επιλογών από πολλά μέρη του κόσμου και της Ελλάδας. Η Παλιά Βουλή αποτελεί κτίριο πολύ υψηλής ιστορικής σημασίας καθώς σε αυτό πραγματοποιήθηκαν μερικά από τα πιο ταραχώδη και σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας. Στην περιοχή γύρω της εμφανίζονται με ανοδική τάση καταστήματα αναψυχής και κατά τη διάρκεια της νύχτας σφύζει από ζωή. Η πλατεία Αγίας Ειρήνης είναι συνυφασμένη με την συνάθροιση κόσμου στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος που υπάρχουν γύρω της. Είναι από τις πιο ζωντανές πλατείες του εμπορικού τριγώνου αφού αποτελεί υπερτοπικό πόλο έλξης. Η βυζαντινή εκκλησία της Καπνικαρέας διαχωρίζει τις περιοχές της Πλάκας, του Ψυρρή, του Συντάγματος και του Μοναστηρακίου. Είναι συνυφασμένη με τα εμπορικά καταστήματα της Ερμού και αποτελεί κομβικό σημείο στάσης και συνάντησης. Η πλατεία Συντάγματος, το κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, πολύ σημαντικός χώρος κοινωνικής συνάθροισης και ζωής, ενώνει και διαχωρίζει όλες τις λειτουργίες που υπάρχουν γύρω της. Η πλατεία Μοναστηρακίου με τουριστικά καταστήματα και χώρους αναψυχής γύρω της αποτελεί κέντρο έλξης του νεανικού κοινού. Η πλατεία Μητροπόλεως είναι χώρος κίνησης και στάσης και λιγότερο χώρος συνάθροισης. 12

13 Απεικόνιση των κύριων αρτηριών και πλατειών Από τις πρώτες διαδρομές που κάνει κάποιος στο εμπορικό τρίγωνο, αντιλαμβάνεται την παρουσία των πλατειών, άλλοτε μεγάλων διαστάσεων και άλλοτε μικρότερων, εξίσου σημαντικών. Οι πεζοδρομημένες οδοί, καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι του δικτύου. Κατέχουν μια θέση πολύ σημαντική μέσα στο τρίγωνο, διότι μέσω των πεζοδρόμων ο περιπατητής μπορεί να περιηγηθεί και να αποδόσει τον ανάλογο χρόνο στις δραστηριότητες και τις ευκαιρίες που του παρέχονται. Με μια πρώτη ματιά θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχει μια ισοκατανομή οδικών αρτηριών και πεζοδρόμων, ενώ οι πλατείες βρίσκονται σε συμβολές πεζοδρόμων και όδικών αρτηριών. Πλατείες Κύριες οδικές αρτηρίες Πεζόδρομοι 13

14 Ροή κυκλοφορίας οχημάτων Τις πρωινές καθημερινές ώρες Η κυκλοφορία των οχημάτων κατά τις πρωινές ώρες είναι αυξημένη, Την πυκνότερη ροή παρουσιάζουν οι διασταυρώσεις των οδών Ερμού και Μητροπόλεως, Κολοκοτρώνη και Σταδίου, καθώς και η Ευριπίδου και η Σοφοκλέους. Αραιή Πυκνή Στο υπόλοιπο οδικό δίκτυο η κυκλοφορία είναι μέτριας πυκνότητας. Παρατηρείται ότι η ροή είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη στις οδούς που διασχίζουν εγκάρσια το τρίγωνο. Δεδομένου ότι ο αριθμός των πεζοδρομημένων οδών εντός του τριγώνου είναι σημαντικά υπολογίσιμος, η διάσχιση του τριγώνου οδικώς περιορίζεται στα σημεία που παρατηρείται αυξημένη κίνηση. 14

15 Ροή κυκλοφορίας οχημάτων Τις απογευματινές καθημερινές ώρες Αραιή Πυκνή Κατά τις βραδινές ώρες η κυκλοφορία είναι ηπιότερη και οι μετακινήσεις αφορούν τα κέντρα αναψυχής. Οι λόγοι της επίσκεψης του τριγώνου τις απογευματινές ώρες αφορούν κυρίως στην εστίαση και την αναψυχή. 15

16 Στάσεις και σταθμοί συγκοινωνίας Το εμπορικό τρίγωνο περιβάλλουν τέσσερις σταθμοί μετρό, της Ομόνοιας, του Πανεπιστημίου, του Συντάγματος και του Μοναστηρακίου. Οι σταθμοί αυτοί δρουν συνδυαστικά, δίνοντας έτσι την δυνατότητα πρόσβασης στο τρίγωνο και από τις τρεις γραμμές του μετρό (Γραμμή 1 ηλεκτρικού, Γραμμή 2 του μετρό, Γραμμή 3 του μετρό). Σταθμοί μετρό Στάσεις λεωφορείων και τρόλεϊ Οι στάσεις λεωφορείων και τρόλλεϊ συναντώνται σε μεγάλο αριθμό σε σχέση με την έκταση του τριγώνου. Οι περισσότερες αναφέρονται σε κεντρικές οδικές αρτηρίες όπως η οδός Αθηνάς, η οδός Σταδίου, και λειτουργούν σε συνάρτηση με τους σταθμούς του μετρό. Ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα μετεπιβίβασης σχεδόν απευθείας από το μετρό στο λεωφορείο και αντίστροφα. Εσωτερικά του τριγώνου, υπάρχουν λιγοστές στάσεις Μ.Μ.Μ. και η πλειοψηφία τους συγκεντρώνεται στην οδόπραξιτέλους. 16

17 3 Χαρτογραφική ανάλυση περιοχής Η εικόνα του Εμπορικού Τριγώνου ως τόπος με ποικίλες χρήσεις και χαρακτήρα αναγνωρίζεται από τους πρώτους κιόλας περιπάτους. Το λιανικό εμπόριο κυριαρχεί και τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος παρουσιάζουν ανοδική τάση. Υπηρεσίες, γραφεία, τράπεζες και δημόσια κτίρια αλλά και κενοί χώροι συμπληρώνουν τη γενική αποτίμηση της περιοχής μελέτης. 17

18 Πλήθος ορόφων Παρατηρείται ότι στην πλειοψηφία τους, τα κτίσματα είναι πολυώροφα άνω των τεσσάρων ορόφων, λιγότερη είναι η παρουσία διώροφων ή τριώροφων κτιρίων, ενώ ελάχιστο έως και μη υπολογίσιμο είναι το ποσοστό των ισογείων κτισμάτων. Ο συγκεκριμένος χάρτης επεξηγείται και λειτουργεί σε συνάρτηση με τους χάρτες που απεικονίζουν την παλαιότητα και την κατασκευή των κτιρίων. Ισόγειο Τετραώροφο ή παραπάνω 19

19 Χρήσεις ισογείων χώρων Εκ πρώτης όψεως οι χρήσεις που κυριαρχούν είναι το λιανικό υπερτοπικό εμπόριο, η εστίαση και η αναψυχή, οι διοικητικές υπηρεσίες. Η συγκεκριμένη παρατήρηση δικαιολογείται πλήρως, από το γεγονός ότι το εμπορικό τρίγωνο αποτελεί κέντρο πολλών λειτουργιών και δραστηριοτήτων. Αισθητή είναι η απουσία κατοικιών στα ισόγεια. Υπάρχει πληθώρα χρήσεων οι οποίες βρίσκονται σε κοινούς τόπους, αλληλοεπιδρούν και συνυπάρχουν. Για παράδειγμα, τα κτίρια της οδού Σταδίου συγκεντρώνουν διοικητικές λειτουργίες, ενώ η οδός Ερμού στο σύνολό της στεγάζει καταστήματα λιανικού υπερτοπικού εμπορίου όπως προείπαμε. Οι οδοί Αιόλου, Κολοκοτρώνη και Πραξιτέλους, φαίνεται να περιγράφουν έναν νοητό πυρήνα διασκέδασης. Διοικητικές υπηρεσίες Λιανικό Υπερτοπικό εμπόριο Εστίαση, Αναψυχή Κτίρια χωρίς χρήση Εκπαίδευση Λιανικό Τοπικό εμπόριο Κτίριο υπό ανέγερση Κατοικία Πολιτισμός, Σύλλογοι Βιοτεχνία, συνεργεία, εργαστήρια Προσωπικές υπηρεσίες Αθλητικές εγκαταστάσεις Χονδρεμπόριο, αποθήκες, μεταφορές Περίθαλψη, Πρόνοια, Υγεία Λοιπές χρήσεις Το φαινόμενο της εγκατάλειψης παρουσιάζεται όσο απομακρύνεται κανείς από το Σύνταγμα. Στην περιοχή της Ομόνοιας φαίνεται να υπάρχει περισσότερο από τις υπόλοιπες περιοχές του εμπορικού τριγώνου. 19

20 Χρήσεις ορόφων Διαφορετική οργάνωση, σε σχέση με τα αντίστοιχα ισόγεια, παρουσιάζουν οι όροφοι. Βιοτεχνίες, διοικητικές υπηρεσίες και λιανικό εμπόριο κυριαρχούν. Αισθητή είναι και η εμφάνιση κατοικίας στους ορόφους. Οι χρήσεις των ισογείων στις περισσότερες περιπτώσεις δεν συμβαδίζουν με τις αντίστοιχες των ορόφων. Για παράδειγμα στους ορόφους του πυρήνα διασκέδασης των οδών Πραξιτέλους και Κολοκοτρώνη, αναπτύσσονται κατοικίες, βιοτεχνίες, αποθηκευτικοί χώροι εταιριών και κενοί χώροι. Αντίθετα, η οδός Σταδίου κρατάει τον χαρακτήρα που είχε και στα ισόγεια, έχοντας σχεδόν αποκλειστικά διοικητικές υπηρεσίες. Διοικητικές υπηρεσίες Λιανικό Υπερτοπικό εμπόριο Εστίαση, Αναψυχή Κτίρια χωρίς χρήση Εκπαίδευση Λιανικό Τοπικό εμπόριο Κτίριο υπό ανέγερση Κατοικία Πολιτισμός, Σύλλογοι Βιοτεχνία, συνεργεία, εργαστήρια Προσωπικές υπηρεσίες Αθλητικές εγκαταστάσεις Χονδρεμπόριο, αποθήκες, μεταφορές Περίθαλψη, Πρόνοια, Υγεία Λοιπές χρήσεις Η εγκατάλειψη των κτιρίων παρατηρείται εντονότερα στους ορόφους. Ο αριθμός των εγκαταλελειμμένων ορόφων είναι σημαντικά αυξημένος σε όλη την έκταση του εμπορικού τριγώνου. 20

21 Παλαιότητα κτιρίων Η πλειοψηφία των κτιρίων δεν χρονολογείται πριν το Αυτή η χρονική περίοδος συμβαδίζει με τον εκμοντερνισμό της Αθήνας. Παλαιότερα κτίσματα γκρεμίζονται για να πάρουν την θέση τους καινούργια, λόγω της αστικοποίησης τα ελεύθερα οικόπεδα αξιοποιούνται. Πριν το Μετά το 1985 Υπό ανέγερση Τα κτίρια πριν το 1920 εντοπίζονται στο εμπορικό τρίγωνο σε αρκετά μεγάλο ποσοστό, Τα περισσότερα από αυτά είναι χωρίς χρήση λόγω της κακής κατάστασής τους. Υπό ανέγερση δεν βρίσκονται σχεδόν καθόλου κτίρια. Αυτό συμβαίνει λόγω ελάχιστων ελεύθερων πεδίων και έλλειψης οικονομικών πόρων. 21

22 Υλικό κατασκευής κτιρίων Η Αθήνα, από το 1930 μέχρι το 1960 αλλάζει εντελώς το ύφος της ως πόλη. Από μία πόλη με παραδοσιακά Αθηναϊκά σπίτια και νεοκλασικά, μεταμορφώνεται σε μια μοντέρνα πόλη. Κτίσματα από οπλισμένο σκυρόδεμα παίρνουν την θέση των πέτρινων. Η ιδιοκτησία ενός κτιρίου με μοντέρνα υλικά είναι το πλέον προβαλλόμενο πρότυπο από τις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και όχι μόνο. Λόγω της παραπάνω ιδεολογίας, τα περισσότερα κτίρια είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα. Διακριτά είναι και τα απομένοντα λιθόκτιστα κτίρια. Οι σύμμεικτες κατασκευές αποτελούνται είτε από ενισχυμένα λιθόκτιστα κτίρια με μεταλλικό σκελετό, είτε με συνδυασμό σύγχρονων μεθόδων όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα και οι μεταλλικές κατασκευές. Οπλισμένο σκυρόδεμα Σύμμεικτη κατασκευή Μεταλλική ή ξύλινη κατασκευή Λιθόκτιστο, πλινθόκτιστο 22

23 Υπάρχουσα κατάσταση κτιρίων Το κτιριακό απόθεμα του εμπορικού τριγώνου βρίσκεται, στο μεγαλύτερο μέρος του, σε μέτρια, αλλά αποδεκτή κατάσταση. Σε αυτή την κατηγορία κατατάσσονται κτίρια τα οποία έχουν υποστεί κάποιες βλάβες που δεν έχουν επιδιορθωθεί ακόμα, ή όπου η υγιεινή και τόσο η εξωτερική αλλά και η εσωτερική του εικόνα επιδέχεται βελτιώσεις. Καλή Μέτρια (αποδεκτή) Κακή Ερείπιο, παράπηγμα Σε καλή κατάσταση βρίσκονται αρκετά κτίσματα καθ όλη την έκταση του εμπορικού τριγώνου. Ειδικότερα, η περιοχή με τα λιγότερο συντηρημένα κτίρια είναι η ζώνη που οριοθετείται από τις οδούς Ευριπίδου και Περικλέους. Υπάρχουν ελάχιστα ερείπια. Δεδομένου της έλλειψης ελεύθερων εκμεταλλεύσιμων χώρων, τα ερείπια αυτά πιθανό να είναι διατηρητέα και να μην υπάρχει η δυνατότητα να αντικατασταθούν. 23

24 Δημόσιος χώρος εμπορικού τριγώνου Το εμπορικό τρίγωνο είναι μια περιοχή με λίγους ελεύθερους χώρους. Το εμπορικό τρίγωνο γειτνιάζει με έναν από τους πιο σημαντικούς χώρους πρασίνου της πόλης: τον Εθνικό Κήπο. Αυτός -ο μεγάλης έκτασης χώρος πρασίνου- αποτελεί πνεύμονα και έχει ζωτική σημασία για τους πολίτες της Αθήνας. Παρά τη σημασία, όμως, τέτοιων χώρων το εμπορικό τρίγωνο δεν εμφανίζει αρκετούς χώρους με φύτευση, αλλά μονάχα μεμονωμένες δεντροστοιχίες στα πλάτη των δρόμων. Η αυθαίρετη δόμηση και το σύστημα της αντιπαροχής που κυριάρχησε τον 20ό αιώνα, έχουν ως αποτέλεσμα την έλλειψη πρασίνου μέσα στα οικοδομικά τετράγωνα και τον σχηματισμό ακανόνιστων, δυσλειτουργικών ακαλύπτων, με δυσάρεστα αποτελέσματα για την υγιεινή των πολιτών αλλά και την αισθητική της πόλης. Επίσης, η στάθμευση οχημάτων στα πλατώματα και τους πεζοδρόμους καθιστά τους ελεύθερους χώρους ανενεργούς. Πλατώματα, νησίδες Χώροι πρασίνου τοπικής σημασίας Χώροι πρασίνου υπερτοπικής σημασίας Αδόμητα οικόπεδα Ιδιωτικός οργανωμένος χώρος στάθμευσης Κύρια οδική αρτηρία Συλλεκτήρια οδός Τοπική οδός Πεζόδρομοι 24

25 4 Στο μικροσκόπιο ενός οικοδομικού τετραγώνου Κορυφογραμμή από την οδό Πανδρόσου Διαιρώντας την ευρύτερη περιοχή μελέτης σε μικρότερα μέρη, υπάρχει η δυνατότητα ενδελεχούς έρευνας και η ανάδειξη αποτελεσμάτων με ιδιαίτερη σημασία για την συνολική έρευνα. Το οικοδομικό τετράγωνο όπου υλοποιήθηκε η έρευνα περιγράφεται από τις οδούς Μητροπόλεως, Πανδρόσου, Καπνικαρέας και την πλατεία Μητρόπολης Αθηνών, ενώ περιέχει την οδό Μνησικέους. 25 Η πλατεία Μητροπόλεως με τους χώρους στάσης των πεζών Άποψη της πλατείας Μητροπόλεως Ο ιερός ναός Μητρόπολης των Αθηνών

26 Δύο τετράγωνα, η μικρογραφία του εμπορικού τριγώνου Η τέσσερις πλευρές του τετραγώνων: Τα τετράγωνα που κληθήκαμε να μελετήσουμε περιβάλλονται από την οδό Μητροπόλεως, Καπνικαρέας, Πανδρόσου και την ίδια την πλατεία Μητροπόλεως, που αποτελεί την τέταρτη όψη των οικοδομικών τετραγώνων. Τα δύο αυτά τετράγωνα διαπερνά και τέμνει ο σχετικά στενός πεζόδρομος Μνησικλέους. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τοπικός πεζοδρομος καθώς δίνει είσοδο κυρίως σε κατοικίες και χρησιμοποιείτε για την συντόμευση της κίνησης από ντόπιους, κυρίως, πεζούς. Στην οδός Μητροπόλεως παρατηρείται συχνή οδική κυκλοφορία καθώς αποτελεί συλλεκτήρια οδό και διαθέτει εγκαταστάσεις με δημόσιο χαρακτήρα. Αν και συλλεκτήρια οδός το κλίμα που επικρατεί είναι σχετικά -ευχάριστα- ήρεμο, χωρίς ηχητικές διαταραχές και συμφόρηση δρόμου. Θα μπορούσε κανείς να πει πως ενισχύει την κατεύθυνση της Ερμού όντας παράλληλη με κοινή απόληξη, σε πρώτη στάση, την πλατεία Μοναστηριακίου. Παράλληλα όμως αυτή η συσχέτιση με την Ερμού, έναν πεζόδρομο με κατεξοχήν κοινωνική συμφόρηση, αποδυναμώνει το χαρακτηριστικό της σταθερής κοινωνική συνάθροιση. Το ίδιο παρατηρείτε και για την πλατεία της Μητροπόλεως καθώς, σχεδόν, συνορεύει με την εκκλησία της Καπνικαρέας και το μικρό συγκριτικά πλάτωμα της. Έτσι η Καπνικαρέας απορροφά φανερά την κοινωνική συνάθροιση. Και με αυτόν τον τρόπο δίνετε στην Μητροπόλεως η δυνατότητα ανάδειξης της ηρεμίας και της διαχρονικότητας που την διακατέχει. Καθώς η ίδια η εκκλησία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της Αθήνας από το 1862 (αλλά και από το 1842 όπου ξεκίνησε η κατασκευή της, με μόνο στόχο την ολοκλήρωση της, παρά των οικονομικών δυσκολιών λόγω κόστους εκτός προϋπολογισμού). Στο Πλαίσιο των παραπάνω, το ύφος που διατηρεί το τετράγωνο που μελετήσαμε είναι περιπατητικό. Αυτό οφείλεται κυρίως στην οδό Πανδρόσου και Καπνικαρέας. Όπως προαναφέραμε η Καπνικαρέας απορροφά σε μόνιμη βάση την κοινωνική συνάθροιση. Το γεγονός αυτό οφείλεται και ευνοείται από την τοποθεσία της. Ας μη ξεχάσουμε λοιπόν ότι βρίσκεται πάνω στην κίνηση της Ερμού, δημιουργώντας τον κόμβο Ερμού Καπνικαρέας. Έτσι η Καπνικαρέας αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο από την Ερμού στην Μητροπόλεως. Αποκτά επομένως την ιδιότητα της συλλεκτήριας οδού καθ όλο του μήκους της. Πιο συγκεκριμένα ο χαρακτήρας που κρατάει είναι κυρίως εμπορικός σε τουριστικό επίπεδο. Την ίδια ιδιότητα κρατάει και η οδός Πανδρόσου καθώς εκτείνεται μέχρι την πλατεία Μοναστηριακού. Επομένως εκτός από συλλεκτήρια οδός οικειοποιείται το γενικότερο τουριστικό ύφος της πλατείας Μοναστηριακίου αλλά και το λιανικό εμπόριο της οδού Ερμού. 26

27 Πλήθος ορόφων Στους δύο χάρτες που προβάλλονται, διαπιστώνεται μέσα από την παρατήρηση πώς το πλήθος ορόφων μπορεί να συνδεθεί άμεσα με την κατασκευή (υλικά) κτιρίων. Πέρα από στατικούς παράγοντες, ο λόγος συσχέτισης αυτών των δύο χαρακτηριστικών είναι πως το κάθε υλικό έχει προκαθορισμένες οικοδομικές δυνατότητες. Γενικά το οπλισμένο σκυρόδεμα ήρθε να αντικαταστήσει πολλά άλλα υλικά και κυρίως τον λίθο. Το ίδιο παρατηρείται και στο συγκεκριμένο τετράγωνο μελέτης, καθώς η χρονολογία οικοδόμησης ή αναστύλωσης είναι βασικός παράγοντας. Κατασκευή κτιρίων Ισόγειο Τετραώροφο ή παραπάνω Οπλισμένο σκυρόδεμα Σύμμεικτη κατασκευή Μεταλλική ή ξύλινη κατασκευή Λιθόκτιστο, πλινθόκτιστο 27

28 Παλαιότητα κτιρίων Η παλαιότητα των κτιρίων (χρονολογία κατασκευής) με την κατάσταση των κτιρίων, είναι χαρακτηριστικά άμεσα συνδεδεμένα. Όσο πιο παλαιό είναι ένα κτίριο τόσο σε χειρότερη κατάσταση. Στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει ολότελα διότι, τα κτίρια δεν κατασκευάζονται για να φθείρονται αλλά για να διατηρούνται. Όσο λοιπόν υπάρχει η απαραίτητη συντήρηση το κτίριο θα προδίδει τα χρόνια του μόνο από το αρχιτεκτονικό του ύφος. Πριν το Μετά το 1985 Υπό ανέγερση Κατάσταση κτιρίων Καλή Μέτρια (αποδεκτή) Κακή Ερείπιο, παράπηγμα 28

29 Ανακαίνιση - Συντήρηση Έγινε η απογραφή των εργασιών συντήρησης που έχουν πραγματοποιηθεί με πληροφορίες που δόθηκαν από τους κατοίκους της περιοχής, αξιολογήθηκε η κατάσταση των υπόλοιπων κτιρίων και της ανάγκης για συντήρηση που υπάρχει. Εργασίες συντήρησης που έχουν πραγματοποιηθεί K1: Οικοδομήθηκε το Υπήρξε τελευταία εξωτερική ανακαίνιση το Και εσωτερική το Πληροφοριοδότης: Υπεύθυνος διεύθυνσης ξενοδοχείου K5: Οικοδομήθηκε μετά το Άλλαξε χρήση το Έγιναν μόνο εσωτερικές αλλαγές όπως ο διαχωρισμός του ισογείου με το υπόλοιπο ενιαίο σε ορόφους και χρήση κτίριο. Δάπεδα και στοιχεία της όψης κρατήθηκαν ακέραια. Πληροφορίες: Ιδιοκτήτες γύρω μαγαζιών λιανικού εμπορίου K9: Οικοδομήθηκε πριν το Υπήρξε ανακαίνιση το 2016 (κατά τη διάρκεια της Φοιτητικής μελέτης του τετραγώνου). Πληροφορίες: Παρατήρηση με χρονική εξέλιξη K10: Ύπαρξη όψης πριν από το Το υπόλοιπο κτίριο αναδομήθηκε μετά το Έλλειψη απαιτούμενης συντήρησης Κ6: Οικοδομήθηκε το Στα ισόγεια γίνεται χρήση λιανικού εμπορίου. Οι όροφοι χρησιμοποιούνται ως κατοικίες ενώ, πολλές από αυτές δε χρησιμοποιούνται πλέον. Όσες από αυτές κατοικούνται έχουν συμβιβαστεί με την μη συντηρημένη όψη κτιρίου που δίνει στο κτίριο το στοιχείο της εγκατάλειψης. Πληροφορίες: Ιδιοκτήτες γύρω μαγαζιών λιανικού εμπορίου. Κτίριο υπό ανακαίνιση κατά την διάρκεια της μελέτης K12: Οικοδομήθηκε το Μικρής έκτασης κτίριο. Μόνο ισόγειο. Προσομοιάζει με το διπλανό του σε όψη, που είναι εγκαταλελειμμένο. Το ίδιο δεν έχει υποστεί κάποια συντήρηση ενώ χρησιμοποιείται ως κατάστημα λιανικού εμπορίου. 29

30 Χρήση ισογείων Στο εμπορικό τρίγωνο παρατηρείται, κατά βάση, η παραχώρηση των ισογείων στην εμπορική χρήση και η ποικιλομορφία στους ορόφους. Το ίδιο γνώρισμα παρατηρείται και στο τετράγωνο μελέτης. Δημιουργείται έτσι μία μικρή αγορά λιανικού υπερτοπικού και τοπικού εμπορίου, εστίαση, αναψυχή, και προσωπικές υπηρεσίες, όπως το λιανικό εμπόριο υφασμάτων και γούνας ως τοπική πιάτσα με θεμιτό ανταγωνισμό. Παράλληλα η κατοίκιση διακρίνεται στο τετράγωνο μελέτης. Όμως, αν και βασική χρήση δε μπόρεσε να συγχωνευτεί με μεγάλη επιτυχία, πράγμα που έχει δώσει στο τετράγωνο αυξημένη εγκατάλειψη. Χρήση ορόφων Λιανικό Υπερτοπικό εμπόριο Εστίαση, Αναψυχή Κτίρια χωρίς χρήση Λιανικό Τοπικό εμπόριο Κατοικία Ξενοδοχεία Προσωπικές υπηρεσίες Χονδρεμπόριο, αποθήκες, μεταφορές 30

31 Όπως έχει προαναφερθεί, τα τετράγωνα μελέτης οριοθετούνται από την οδό Μητροπόλεως, Καπνικαρέας, Πανδρόσου και την ίδια την πλατεία Μητροπόλεως, που αποτελεί την τέταρτη όψη των οικοδομικών τετραγώνων. Τα δύο αυτά τετράγωνα διασχίζει ο πεζόδρομος Μνησικλέους. Η Εκκλησία Μητροπόλεως είναι η πρώτη εκκλησία των Αθηνών και αποτελεί σημείο αναφοράς (τοπόσημο). Αυτή ανήκει σε ένα γενικότερο πλάτωμα με ικανοποιητική, τουλάχιστον, εμφάνιση πρασίνου και διαμόρφωση τέτοια ώστε να πραγματοποιείτε προσωρινή στάση κυρίως από τουρίστες. Η οδός Μητροπόλεως αλλά και οι γειτονικές τις που οριοθετούν το οικοδομικό τετράγωνο μελέτης διαθέτουν τοπικά και υπερτοπικά καταστήματα λιανικού εμπορίου γούνας και υφάσματος, δημιουργώντας έτσι τον απαραίτητο θεμιτό ανταγωνισμό. Παράλληλα στις οδούς Καπνικαρέας και Πανδρόσου υπάρχει αναπτυγμένο τουριστικό εμπόριο που εκτείνεται γενικότερα στις γύρω περιοχές. Στο τετράγωνο μελέτης, παρ ότι παρατηρείται ενοχλητική παράνομη στάθμευση στα πεζοδρόμια. Γενικότερα, υπάρχει υγιής καθημερινή λειτουργία. Δημόσιος χώρος οικοδομικού τετραγώνου Τομή επί της οδού Πανδρόσου 31 Η πλατεία Μητροπόλεως διαθέτει το μεγαλύτερο μέρος πρασίνου της περιοχής Παραβίαση του πεζοδρομίου από μοτοσικλετιστή Το μόνο δέντρο ενός οικοδομικού τετραγώνου αναπτύσσεται δίπλα στο πολυώροφο κτίριο

32 Εμπόριο Υφασμάτων - Κεντημάτων Η αγορά υφασμάτων και κεντημάτων στο τετράγωνο μελέτης είχε ιδιαίτερα αισθητή παρουσία. Πληθώρα καταστημάτων, τόσο λιανικού, αλλά και χονδρικού εμπορίου λειτουργούσαν σε όλες τις περιμετρικές οδούς και πεζοδρόμους. Βιτρίνες καταστημάτων που εμπορεύονται υφάσματα και κεντήματα 32

33 5 Θεματική μελέτη Οι στοές του Εμπορικού Τριγώνου Αυτό το σημείο της μελέτης είναι αφιερωμένο σε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πόλης που παρουσιάζεται και στον χώρο του εμπορικού τριγώνου, τις στοές. Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο του αστικού ιστού που προσδίδει καινούργια χαρακτηριστικά στα κτίρια που αναφέρεται και αποτελεί ένα επιπλέον δίκτυο κίνησης πεζών. Επιδρά πολύ ισχυρά στον χώρο που την περιβάλλει είτε θετικά, είτε αρνητικά. Για τους παραπάνω λόγους το κεφάλαιο αυτό αναλύει τις στοές του εμπορικού τριγώνου χαρτογραφικά, τυπολογικά και αξιολογικά. στοά θηλυκό 1. ημιυπαίθριος στεγασμένος χώρος με κίονες 2. επίμηκες κτήριο, του οποίου η μία μακρά πλευρά διατρέχεται εξωτερικά από κίονες διαμορφώνοντας έναν επιμήκη ανοιχτό στεγασμένο χώρο 3. ευρύς διάδρομος στο ισόγειο κτηρίου με καταστήματα στις δύο πλευρές του 4. σήραγγα (π.χ. σε ορυχείο) Ετυμολογία λέξης από το Βικιλεξικό 33

34 Χαρτογραφική απεικόνιση στοών Στοά Στον χάρτη διακρίνονται δύο υποπεριοχές του τριγώνου όπου η συγκέντρωση των στοών είναι αυξημένη. Ως επί το πλείστον τα κτίρια που διαθέτουν στοά είναι κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα. Υπάρχουν και εξαιρέσεις όπου λιθόκτιστα κτίρια έχουν στοά για παράδειγμα στην οδό Ερμού. 34

35 Αξιολόγηση κατάστασης στοών Η κατάσταση των στοών του εμπορικού τριγώνου ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Αυτό το συμπαιραίνουμε από τον χάρτη αξιολόγησης των στοών. οι στοές που βρίσκονται κοντά στην οδό Σταδίου και την οδό Πανεπιστημίου βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση. Οι στοές αυτές χρησιμοποιούνται είτε από εταιρίες για στέγαση γραφείων είτε από καταστήματα λιανικού εμπορίου μεγάλου κύρους. Οι στοές στις οδούς Αθηνάς και Αιόλου βρίσκονται σε μέτρια κατάσταση λόγω έλλειψης υγιεινής σε αρκετές περιπτώσεις. Στις οδούς Πραξιτέλους, Κολοκοτρώνη και στην ευρύτερη περιοχή, οι περισσότερες στοές βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση λόγω εγκαταλελειμμένων καταστημάτων και έλλειψης υγιεινής. Στοά Καλή Μέτρια (αποδεκτή) Κακή Στοά με έντονη εγκατάλειψη και έλλειψη υγιεινής 2. Στοά με υπόγειο χώρο σε μέτρια κατάσταση 3. Εγκάρσια στοά σε μέτρια κατάσταση μη διαμπερής με κατάστημα αναψυχής 4. Στοά σε καλή κατάσταση με καλή υγιεινή και πρόβλεψη νυχτερινού φωτισμού 5. Στοά σε καλή κατάσταση με καταστήματα λιανικού εμπορίου 6. Στοά σε καλή κατάσταση με επιμελημένο εσωτερικό χώρο και δάπεδο 7. Στοά σε καλή κατάσταση με καθαρό δάπεδο και επαρκή φωτισμό 8. Ιδιόκτητη στοά σε πολύ καλή κατάσταση

36 Τυπολογία στοών Στην χαρτογράφησή αυτή που αφορά περίπου 50 στοές, έγινε μια προσπάθεια ένταξής τους σε τυπολογίες. Προέκυψαν πέντε τυπολογίες: η εγκάρσια στοά, η στοά τύπου Τ, η στοά τύπου Γ, η στοά τύπου Π και ο συνδυασμός αυτών. Οι συγκεκριμένες τυπολογίες διαθέτουν μια επιπλέον υποδιαίρεση, αυτή της διαμπερότητας. Η εγκάρσια στοά, για παράδειγμα, μπορεί είτε να ενώνει δυο παράλληλους δρόμους άμα είναι διαμπερής. Μία ακόμα παράμετρος είναι και οι υπόγειοι χώροι των στοών. Ορισμένες στοές διαθέτουν περισσότερα από ένα επίπεδα αυξάνοντας σημαντικά το φαινόμενο μέγεθός τους. Εγκάρσια στοά Στοά τύπου Τ Στοά τύπου Γ Στοά τύπου Π Συνδυασμός τύπων 1,2. Στοές με υπόγειο χώρο 3. Εγκάρσια διαμπερής στοά

37 Συμπεράσματα επί της θεματικής μελέτης ΘΕΤΙΚΑ Δίκτυο κυκλοφορίας πεζών Αντιμετωπίζεται το κυκλοφοριακό χάος των πεζοδρομίων Λειτουργία περισσότερων κατάστημάτων εμπορίου και αναψυχής Πεζή δίοδος όταν οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούν την μετακίνηση από τα πεζοδρόμια Συγκέντρωση καταστημάτων με κοινό εμπορικό αντικείμενο Μειωμένος θόρυβος Στέγαση αστέγων Σημασία των στοών Οι στοές αποτελούν ένα επιπλέον δίκτυο κυκλοφορίας των πεζών. Με την δυνατότητα παράκαμψης που παρέχουν και την εκτόνωση του πλήθους σε πολυσύχναστους δρόμους, βοηθούν στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού χάους των πεζοδρομίων. Αποτελούν επίσης μια προστατευμένη πεζή δίοδο τις ημέρες όπου οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούν την μετακίνηση στα πεζοδρόμια, αφού ο πεζός δεν αντιλαμβάνεται, τους χειμερινούς μήνες, τον αέρα και την βροχή με την ίδια ένταση, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες παρέχουν προστασία από τον δυνατό ήλιο. Ο πεζός δεν εκθέτεται στα ίδια επίπεδα θορύβου, αφού οι στοές όντας σε απόσταση από τον δρόμο και περιβαλλόμενες από τοίχους, μειώνουν τον αυξημένο θόρυβο της πόλης. Για τους παραπάνω λόγους, άστεγοι πολίτες βρίσκουν στις στοές έναν χώρο στον οποίο μπορούν να περάσουν την νύχτα. Παρατηρούμε λοιπόν μια κοινωνική διάσταση των στοών με οφέλη για τον πεζό που τις χρησιμοποιεί με τον οποιοδήποτε τρόπο. Εξ ορισμού οι στοές δημιουργούν έναν επιπλέον καταμερισμό του ισόγειου, και του υπογείου χώρου πολλές φορές, των κτιρίων. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται δυνατή η λειτουργία περισσότερων καταστημάτων εμπορίου και αναψυχής. Έτσι, δημιουργείται στο εσωτερικό των στοών ένας μικρός πυρήνας με καταστήματα, τις περισσότερες φορές με το ίδιο εμπορικό αντικείμενο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη ενός εμπορικού μικροκλίματος που επιδρά στους χρήστες τις στοάς. Τα καταστήματα αυτά βιώνουν, σε καθημερινή βάση, τον θεμιτό ανταγωνισμό και υιοθετούν μια τάση συνεχούς εξέλιξης προκειμένου να επιβιώσουν. Ο διερχόμενος και πιθανός καταναλωτής έχει την δυνατότητα να συγκρίνει προϊόντα, ως προς την ποιότητα και την τιμή, από πολλά διαφορετικά καταστήματα σε λίγη μόλις έκταση, επιλέγοντας τελικά αυτό που θεωρεί καλύτερο. Συμπερασματικά, η ύπαρξη των στοών προσφέρει στην εξυγίανση και την βιώσιμη ανάπτυξη του εμπορίου, συνεισφέροντας ταυτόχρονα διευκόλυνση στο αγοραστικό κοινό. ΑΡΝΗΤΙΚΑ Συσσώρευση καυσαερίου Έλλειψη φωτισμού Εγκατάλειψη με το κλείσιμο καταστημάτων Έλλειψη υγιεινής σε ορισμένες περιπτώσεις Δεν υπάρχει δυνατότητα κατοίκισης στο ισόγειο των κτιρίων Κάποιες φορές υποβαθμίζεται η εικόνα των κτιρίων ανάλογα με την εικόνα των στοών 37 Δυσλειτουργίες των στοών Ο χώρος που δημιουργούν οι στοές είναι σχετικά κλειστός, αφού οι μόνες ανοιχτές πλευρές είναι αυτές της εισόδου και της εξόδου, που πολλές φορές ταυτίζεται με αυτή της εισόδου. Ένας τέτοιος κλειστός χώρος πρέπει να μελετάται επαρκώς πάνω σε ζητήματα επαρκούς φωτισμού για τις νυχτερινές ώρες. Αρκετές από τις στοές που βρίσκονται στο εμπορικό τρίγωνο δεν έχουν μια τέτοια πρόβλεψη, με αποτέλεσμα να είναι επίφοβο ή ανασφαλές από μέρους των πεζών να διασχίζουν τις στοές μετά την δύση του ήλιου. Λόγω του κλειστού χώρου οι στοές συσσωρεύουν καυσαέριο και λοιπούς ρύπους από το περιβάλλον της πόλης, χωρίς το κατάλληλο σύστημα εξαερισμού ο αέρας δεν ανανεώνεται και καθίσταται ανθυγιεινός. Λόγω του μεγάλου αριθμού ανθρώπων που τις διασχίζουν καθημερινά, οι στοές χρειάζονται ένα πρόγραμμα καθαρισμού και επισκευών το οποίο πρέπει να τηρείται. Σε αρκετές από τις στοές του εμπορικού τριγώνου αυτές οι προϋποθέσεις για την ομαλή τους λειτουργία δεν πληρούνται. Λόγω των εμπορικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στα ισόγεια των κτιρίων με στοές, δεν υπάρχει η δυνατότητα κατοίκισης. Η κατοικία απουσιάζει πλέον από τα ισόγεια και χάνεται η έννοια της γειτονιάς, αφού οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων πολλές φορές απουσιάζουν και δεν ενδιαφέρονται για την επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν. Αυτή είναι η κύρια αιτία παρακμής των στοών. Η εικόνα της στοάς συνδέεται άρρηκτα με την εικόνα του κτιρίου στο οποίο ενυπάρχει, έτσι όταν η στοά παρουσιάζει προβλήματα και δυσλειτουργίες μεταφέρονται άμεσα στην εικόνα του κτιρίου.

38 6 Συμπεράσματα Κατά τη διάρκεια της μελέτης παρατηρήσαμε την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του κάθε δρόμου, τον χαρακτήρα και την ταυτότητα των υποπεριοχών και καταλήξαμε στην ποικιλομορφία που διακατέχει το εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας, καθώς εκ των πραγμάτων συγκεντρώνει πολλές και ποικίλες επιτελικές δραστηριότητες της πρωτεύουσας. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν έγκειντο στη λειτουργία των διάφορων συστημάτων, των ελεύθερων χώρων, των δικτύων και των κτιρίων. 38

39 Αλληλεπίδραση χρήσεων Από την παραπάνω απογραφή των χρήσεων, προκύπτει ένας χάρτης της αλληλεπίδρασης του ενός δρόμου με τον άλλον, όσων αφορά τις χρήσεις. Η ανοδική τάση των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με το εμπόριο ή την κατοικία, όμως όλα συνυπάρχουν και αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και ο κόσμος έλκεται από την ποικιλία χώρων και δραστηριοτήτων που υπάρχουν τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Διοικητικές υπηρεσίες Λιανικό Υπερτοπικό εμπόριο Εστίαση, Αναψυχή Τραπεζοκαθίσματα συνυπάρχουν με κτίριο γραφείων Καταστήματα λιανικού εμπορίου και κατοικίες συνυπάρχουν σε τουριστικό πεζόδρομο 39

40 Προβλήματα Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από τον δήμο Αθηναίων για την αποκατάσταση του ιστορικού εμπορικού τριγώνου της πόλης. Η παρέμβαση, δεν περιορίζεται σε τεχνικές και αισθητικές επεμβάσεις αλλά περιλαμβάνει ένα σύνολο δράσεων, με αιχμή την τήρηση των κανόνων χρήσης του δημόσιου χώρου, την αποκομιδή των απορριμμάτων, τον ορισμό ωραρίων τροφοδοσίας καθώς και τον εν γένει περιορισμό της αυθαιρεσίας και της παραβατικότητας. Το σχέδιο, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τη διαμόρφωση πεζοδρόμων, την ανακατασκευή ασφαλτοτάπητα και επισκευή πεζοδρομίων, διαμορφώσεις δρόμων ήπιας κυκλοφορίας, ανάδειξη ιστορικών στοιχείων της περιοχής, ενίσχυση φύτευσης και οδοφωτισμού, ανανέωση αστικού εξοπλισμού, χωροθέτηση στάθμευσης ποδηλάτων και εικαστικές παρεμβάσεις. [από Artic.gr] Σε αυτό το στάδιο γεννούνται τα σημαντικότερα προβλήματα του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας. Εντοπίζουμε πολεοδομικά προβλήματα κυκλοφοριακά περιβαλλοντικά, κοινωνικά προβλήματα καθώς και προβλήματα υποβάθμισης. 1. Οι στενοί δρόμοι και τα μικρά πεζοδρόμια με αποτέλεσμα την αδυναμία ευχάριστης μετακίνησης αποτελεί σημαντικό πολεοδομικό πρόβλημα που έχει αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των πολιτών. 2. Ατμοσφαιρική ρύπανση, ηχορύπανση, κακή κατάσταση του αστικού χώρου, δυσάρεστες οσμές και θόρυβοι, απουσία αισθητικής αναβάθμισης. 3. Κυκλοφοριακό χάος των τροχοφόρων οχημάτων, έλλειψη δυνατότητας μετακίνησης από άτομα περιορισμένης κινητικής δυνατότητας, λίγοι πεζόδρομοι εκτόνωσης του πλήθους κόσμου, έλλειψη αποτελεσματικής διαδικασίας τροφοδοσίας των καταστημάτων 4,5. Η έλλειψη πρασίνου και η μεγάλη πυκνότητα οικοδομικού όγκου, η έλλειψη αρκετών ανοιχτών χώρων και η ανυπαρξία χώρων στάθμευσης δεν ευνοούν την κατοίκιση στο κέντρο της Αθήνας. 6. κοινωνικά προβλήματα, έλλειψη αλληλοσεβασμού, ανάπτυξη φαινομένων βίας, ρατσισμού, αυξανόμενο ποσοστό αστέγων, τοξικομανών, επαιτείας 5 6

41 Συμπεράσματα για το σύνολο του Εμπορικού τριγώνου Οι δημόσιοι χώροι της περιοχής διαθέτουν την περισσότερη ζωντάνια, κυρίως όμως λόγω των χρήσεων αναψυχής και των τραπεζοκαθισμάτων των ιδιωτικών επιχειρήσεων, κι όχι λόγω κάποιου αξιόλογου σχεδιασμού. Αυτή η χρήση, όμως, πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με το εμπόριο που αναπτύσσεται κατά μεγαλύτερο ποσοστό. Στον κοινόχρηστο, δημόσιο χώρο αναπτύσσεται χρήση τραπεζοκαθισμάτων, επιφέροντας πολλές φορές τόσο αρνητικά αποτελέσματα για την εικόνα της πόλης. όσο και για επιχειρήσεις που κρύβονται πίσω από αυτήν την παράνομη χρήση. Έτσι, τα τελευταία χρόνια της κρίσης, στο εμπορικό κέντρο, οι μικρές επιχειρήσεις κλείνουν μη μπορώντας να αντέξουν τον ανταγωνισμό της αγοράς και με αποτέλεσμα τα καταστήματα να μένουν άδεια και ερειπωμένα, μάρτυρες μιας ευημερίας που χάθηκε για την πόλη και τους κατοίκους της. [πηγή Ανοιχτή πόλη, άρθρο για το εμπορικό τρίγωνο] Ταυτόχρονα όμως νέα εμπορικά κέντρα αναπτύσσονται περιφερειακά της πόλης και δημιουργούν ένα αραιό δίκτυο εμπορίου προς όλες τις κατευθύνσεις, έχοντας ως αποτέλεσμα την υποτίμηση του εμπορικού κέντρου στο ιστορικό τρίγωνο. Παράλληλα, προκύπτουν κάποιες νέες τάσεις ανάπτυξης, καθώς τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος προσφέρουν ομολογουμένως κάποιες ευκαιρίες μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας μέσα στην κρίση. Όμως αυτές οι νέες χρήσεις αναψυχής και ψυχαγωγικού χαρακτήρα φαίνεται να λειτουργούν ως παράγοντας απομάκρυνσης του χώρου κατοικίας. η κυριαρχία αναψυχής και εστίασης δημιουργεί ένα αίσθημα κινητικότητας, δυναμικής και δημιουργικής εξέλιξης. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε το παράδειγμα της οδού Αθηνάς, ως εμπορικός δρόμος, που δεν έχει χάσει το ρόλο της, ως τόπος με εξειδικευμένο εμπόριο με θεμιτό ανταγωνισμό και αγορά τροφίμων, καθιστά την επισκεψιμότητά της σταθερή και το χαρακτήρα της διαχρονικό. Είναι γεγονός όμως ότι η κατοικία απουσιάζει. Πολύ θετική η ύπαρξη πεζοδρόμων, όπως πχ η Ερμού και η Αιόλου είναι οι πιο σημαντικοί για μας- άξονες τόσο λόγω κοινωνικής συνάθροισης, κίνησης, ζωής, και ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας χάρη στο λιανικό εμπόριο. Η ζωντανή απόδειξη ότι ένας δρόμος ή μια γειτονιά μπορεί να αλλάξει ριζικά (τις περισσότερες φορές θετικά) με μια πεζοδρόμηση, θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο μέλλον κι άλλες φορές για την προσπάθεια απομάκρυνσης του αυτοκινήτου από το κέντρο της Αθήνας, της ανάδειξης του ιστορικού πλούτου και της ανθρωποκεντρικής πολιτικής. Είναι γεγονός ότι με τις πεζοδρομήσεις λύνονται πολλά από τα προβλήματα που ειπώθηκαν. Οι πεζοδρομήσεις εντείνουν τα στοιχεία εκείνα που υποδηλώνουν την δυναμική της περιοχής και την ανάγκη για ανάδειξή της, ανάδειξη του αρχιτεκτονικού και αρχαιολογικού της πλούτου. Η απομάκρυνση του αυτοκινήτου ενισχύει έναν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα πόλης και μια αισθητική που δημιουργεί ένα αίσθημα κινητικότητας, δυναμικής και δημιουργικής εξέλιξης, επιχειρηματικότητας και ζωντάνιας. Αυτό οφείλεται στο ότι, ο πεζός σε σχέση με τον οδηγό συνδέεται άμεσα με τον δρόμο και τα ερεθίσματα που δέχεται από αυτόν. Συνάμα ο χρόνος παραμονής του παρατείνεται λόγω χαμηλής ταχύτητας. Ωστόσο η παρατήρηση γίνετε πρωταρχική ενστικτώδες ανάγκη, η επεξεργασία και η κριτική σκέψη ζωτική ανάγκη. Έτσι ο δρόμος, ο πεζόδρομος γίνετε βίωμα. Και κατ επέκταση η περιοχή, η χώρα κατ υπερβολή γίνεται ο δρόμος μας, το σπίτι μας. Πολύ χαρακτηριστική απουσία είναι, επίσης, του πρασίνου σε μεγάλο βαθμό από το δημόσιο χώρο του Εμπορικού Τριγώνου, ενώ κυριαρχεί σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα του αισθητικού κατακερματισμού των δημόσιων υποδομών. Κτίρια, πεζοδρόμια και δάπεδα πεζοδρόμων είναι σε κακή κατάσταση, δημόσιοι χώροι είναι βανδαλισμένοι, κακή τέχνη του δρόμου (γκράφιτι) κυριαρχεί στις όψεις τους. Πάντως, παρατηρείται ότι κτίρια με συνεχόμενη λειτουργία στο χρόνο φαίνονται να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ενώ στις περιοχές που παρατηρούμε κακής κατάστασης κτίρια είναι λόγω της εγκατάλειψης με το κλείσιμο των καταστημάτων. Το συμπέρασμα αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους χάρτες χρήσεων και κατάστασης κτιρίων. 41

42 Βιβλιογραφία Κ. Μπίρης, Αι Αθήναι από τον 19ον εις τον 20όν αιώνα, Αθήνα 1966 Δημήτρης Καρύδης, Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας, Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Β Έκδοση 2008 Μ. Μαντούβαλου Ο πολεοδομικός σχεδιασμός της Αθήνας ( ) Η Αθήνα στον 20ο αιώνα: Μεταρρυθμιστικά όνειρα και πολεοδομικές ρυθμίσεις, Ι. Πολύζος Χρήσεις γης στο Εμπορικό Τρίγωνο της Αθήνας, Α. Γκούντρα ''Ανοιχτή Πόλη'', anoihtipoli.gr, Εμπορικό Τρίγωνο Artic.gr Το Εμπορικό Τρίγωνο Αραβαντινός Α. (1997/1998), Πολεοδομικός Σχεδιασμός. Για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα Εντός στοάς, Εκδότης: Χαρτοβασίλειον, Συντελεστές: Νατάσσα Παππά Οι χάρτες με τη συνολική καταγραφή του Εμπορικού Τριγώνου προέκυψαν από τη συνεργασία των φοιτητικών ομάδων του ακ. έτους πηγές φωτογραφιών google images, wikipedia και προσωπικό αρχείο 42