32o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής. Διόρθωση της πρεσβυωπίας στον κερατοειδή

Transcript

1 TOMOΣ 12 TEYXOΣ 1 ISSN o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Διόρθωση της πρεσβυωπίας στον κερατοειδή Ενδοφακοί EDF εκτεταμένου βάθους εστίασης Μετεγχειρητικό κυστεοειδές οίδημα ωχράς κηλίδας Παθογένεση, πρόληψη και θεραπεία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΔΟΦΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ 42, Π. ΦΑΛΗΡΟ Η αρχή λειτουργίας του Femtosecond Laser και οι εφαρμογές του στη διαθλαστική χειρουργική

2 editorial Αγαπητοί Συνάδελφοι Ξεκινώντας τη νέα χρονιά θα ήθελα να ευχηθώ σε όλους υγεία, ευτυχία και ευημερία, καθώς επίσης και υπομονή, αντοχή και ψυχική δύναμη μέχρι να υπάρξει μια πραγματική ανάκαμψη στο μεγάλο οικονομικό πρόβλημα της χώρας μας που έχει επηρεάσει ιδιαίτερα το ιατρικό επάγγελμα. Η απαξίωση του γιατρού από το κράτος συνεχίζεται. Η αμοιβή για κάθε ασθενή στις νέες Παντελής Α. Παπαδόπουλος επικοινωνία: συμβάσεις του ΕΟΠΠΥΥ για τον οικογενειακό γιατρό εκτιμήθηκε ότι θα πρέπει να είναι 0,70 λεπτά, τη στιγμή που η αντίστοιχη αμοιβή στη Σλοβακία είναι υπερτριπλάσια! Θα έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πόσοι συνάδελφοι θα υπογράψουν συμβάσεις με αυτές τις αμοιβές. Το 32ο Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ θα διεξαχθεί στις 1-4 Μαρτίου στην Αθήνα. Οπως και τις προηγούμενες χρονιές το Συνέδριό μας θα φιλοξενήσει μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας οφθαλμολογίας περιλαμβάνοντας στο πρόγραμμα πολλές διαλέξεις, συμπόσια, κλινικά φροντιστήρια, πειραματικά χειρουργεία και εργασίες. Το πλήρες πρόγραμμα, όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι στιγμής, θα το βρείτε στις σελ Το ΔΣ της ΕΕΕΦΔΧ αποφάσισε φέτος να υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση ελληνικών και αγγλικών σε όλες τις αίθουσες, έτσι ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν το Συνέδριο όλοι όσοι έχουν κάποια δυσκολία με τη γλώσσα αλλά και οι συνάδελφοι από άλλες χώρες. Οι διαφάνειες θα είναι όπως πάντα μόνο στα αγγλικά. Η λύση για την πρεσβυωπία είναι στον κερατοειδή ή στον κρυσταλλοειδή φακό; Διαβάστε τις λεπτομέρειες στο άρθρο της εξαίρετης συναδέλφου, κ. Βικεντίας Κατσανεβάκη, η οποία είναι και η εκπρόσωπος της Ελλάδας στο διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής (σελ ). Οι ενδοφακοί EDF είναι μια νέα κατηγορία ενδοφακών, οι οποίοι προσφέρουν βελτιωμένη όραση στις μεσαίες και κοντινές αποστάσεις στις περιπτώσεις που δεν ενδείκνυται η χρήση πολυεστιακού. Με τον κατάλληλο συνδυασμό (micro-monovision) σε πολλές περιπτώσεις καταργούν τα γυαλιά (σελ ). Ενας από τους προβληματισμούς πολλών χειρουργών οφθαλμιάτρων είναι αν θα πρέπει να συμπεριλάβουν στη μετεγχειρητική αγωγή μη κορτιζονούχα αντιφλεγμονώδη. Η παθογένεση, η πρόληψη και η θεραπεία του μετεγχειρητικού κυστεοειδούς οιδήματος της ωχράς κηλίδας αναλύεται με τεκμηρίωση από την κ. Ελισάβετ Πατσούρα στις σελ Οι κ.κ. Αλμαλιώτης, Κοζομπόλης, Λαμπίρης, Αλμπανίδου, Σπάγος, και Καραμπατάκης από το Εργαστήριο Πειραματικής Οφθαλμολογίας, Σχολή Επιστημών υγείας, ΑΠΘ και την Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική Αλεξανδρούπολης, ΔΠΘ, μας παρουσιάζουν την αρχή λειτουργίας του Femtosecond Laser και τις εφαρμογές του στη διαθλαστική χειρουργική (σελ ). Τέλος, όπως πάντα, ο επίτιμος πρόεδρος της ΕΕΕΦΔΧ κ Πέτρος Ράσογλου, στη μόνιμη στήλη «Με Αλλο Μάτι» γράφει πολλά ενδιαφέροντα για τους «Λατρευτικούς τίτλους αρχαίων θεοτήτων που σχετίζονται με τον οφθαλμό και την όραση» (σελ ). Καλή Χρονιά! Παντελής Α. Παπαδόπουλος Πρόεδρος Συντακτικής Επιτροπής Αντιπρόεδρος ΕΕΕΦΔΧ Ιδιοκτησία Eλληνική Εταιρεία Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Ποσειδώνος 42, Π. Φάληρο Τηλ.: , Fax: Διοικητικό Συμβούλιο ΕΕΕΦΔΧ Πρόεδρος: Κωνσταντίνα Κουφαλά Αντιπρόεδρος: Παντελής Α. Παπαδόπουλος Γενικός Γραμματέας: Δημήτρης Κυρούδης Ταμίας: Ελισάβετ Πατσούρα Μέλη: Βασίλης Καραμπατάκης, Δημήτριος Μικρόπουλος, Κωνσταντίνος Μόσχου, Μίλτος Μπαλίδης, Πέτρος Σμαχλίου Συντακτική Επιτροπή Πρόεδρος Π. Α. Παπαδόπουλος Μέλη Μ. Ασπιώτης Δ. Παπαδάκος Ι. Ασπρούδης Ι. Πούλας Σπ. Γεωργαράς Π. Ράσογλου Χ. Καλογερόπουλος Α. Ρουμελιώτης Β. Καραμπατάκης Δ. Σιγανός Κ. Κουφαλά Χ. Σιγανός Γ. Κυμιωνής Μ. Στεφανιώτου Δ. Κυρούδης Μ. Τραγάκης Μ. Μπαλίδης Β. Τσίγκος Ι. Παλλήκαρης Μ. Τσιλιμπάρης Ι. Παναγόπουλος Συμβουλευτική Επιτροπή Τρ. Αργυρόπουλος Ζ. Μπισογιάννης Ν. Γεωργιάδης Θ. Μπουφίδης Σ. Γκοτζαρίδης Α. Νικολακόπουλος Δ. Δερεκλής Ι. Ντούντας Σ. Δημητράκος Π. Οικονομίδης Στ. Δημόπουλος Ν. Παπαδόπουλος Κ. Καραμπάτσας Α. Πετούνης Β. Κοζομπόλης Ι. Τσινόπουλος Α. Κώνστας Α. Χαρώνης Σ. Λάκε Εκδότης Παντελής Α. Παπαδόπουλος Σχεδιασμός Eπιμέλεια Παραγωγής ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΚΤΥΝΝΑ ΕΠΕ Ευφρονίου 25, Αθήνα Τηλ.: , Γραμματεία ΕΕΕΦΔΧ Β. Τόλιου, Ρ. Χριστοδουλοπούλου Λεωφ. Ποσειδώνος 42, Π. Φάληρο Τηλ.: , Copyright 2017 Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση καθώς και αντιγραφή του τρόπου παρουσίασης της περιεχόμενης ύλης χωρίς γραπτή άδεια της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής και της Εκδοτικής Εταιρείας. ISSN

3 MULTI-VITAMIN GENERATION ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΟΛΥΒΙΤΑΜΙΝΟΥΧΑ ΦΥΣΙΚΑ ΔΑΚΡΥΑ VISIONLUX PLUS Πολυβιταμινούχα Φυσικά Δάκρυα Επούλωση & ενυδάτωση στο μάξιμουμ Β12 Βιταμίνη: Βέλτιστη αναγέννηση και εννεύρωση του κερατοειδούς και του επιπεφυκότα 1 Β5 Βιταμίνη: Επιτάχυνση της επούλωσης 2 P-Plus : Eνίσχυση της ενυδάτωσης και της παραμονής του διαλύματος πάνω στον οφθαλμό 0.30% Υαλουρονικό Νάτριο: Μέγιστη Ενυδάτωση 1-2 σταγόνες 3-5 φορές την ημέρα για όσο χρειάζεται 3 μήνες 10ml 8.40 FEATURED PUBLICATION LISBON 2017 Β12 Βιταμίνη Β5 Βιταμίνη A Βιταμίνη E Βιταμίνη Υαλουρονικό Νάτριο Χωρίς Συντηρητικά στο μάτι 100% Συμβατό με όλους τους Φακούς επαφής NAVITAE PLUS Πολυβιταμινούχα Φυσικά Δάκρυα Ολική επαναφορά οφθαλμικής υγείας 1-2 σταγόνες 3-5 φορές την ημέρα για όσο χρειάζεται A Βιταμίνη: Αντιξηροφθαλμική Δράση 3,4 E Βιταμίνη: Δέσμευση ελευθέρων ριζών και προστασία 0.15% Υαλουρονικό Νάτριο: Ιδανική Ενυδάτωση 3 μήνες 15ml 7.63 ΝΙΩΣΤΕ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ Reference: 1. Romano Μ.R., et al., Effects of vitamin B12 on the corneal nerve regeneration in rats. Experimental Eye Research 120 (2014) Raczyńska K., et al Clinical evaluation of provitamin B5 drops and gel for postoperative treatment of corneal and conjuctival injuries. Klin Oczna. 2003;105(3-4): Kobayashi TK., et al Effect of retinol palmitate as a treatment for dry eye: a cytological evaluation. Ophthalmologica. 1997;211(6): Kim EC., et al.,2009. A comparison of vitamin A and cyclosporine a 0.05% eye drops for treatment of dry eye syndrome. Am J Ophthalmol.2009 Feb;147(2):

4 η στήλη της Προέδρου περιεχόμενα ΤΟΜΟΣ 12, TEYXOΣ o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Kωνσταντίνα Κουφαλά Πρόεδρος ΕΕΕΦΔΧ 21 Διόρθωση της πρεσβυωπίας στον κερατοειδή Αγαπητοί Συνάδελφοι Καθώς πλησιάζει ο καιρός για τη διεξαγωγή του 32ου Συνεδρίου της ΕΕΕΦΔΧ έχουμε εντείνει τις προσπάθειές μας για την επιτυχή διοργάνωσή του. Δεδομένου ότι θεωρούμε, όπως έχουμε τονίσει από την αρχή της θητείας του ΔΣ, πολύ σημαντική τη συνεργασία με τις άλλες οφθαλμολογικές εταιρείες του τόπου μας, το Συνέδριο ξεκινά με τη διοργάνωση κοινής ημερίδας με τις εταιρείες ειδικού ενδιαφέροντος, με θέμα «Καταρράκτης και...». Θέλω από τη στήλη της προέδρου να ευχαριστήσω τους συναδέλφους για την άμεση και θετική ανταπόκρισή τους στο κάλεσμά μας και εύχομαι αυτή η συνεργασία να συνεχιστεί σε όλα τα επίπεδα, διότι η ανταλλαγή των εμπειριών αλλά και των απόψεων σίγουρα προωθεί τις γνώσεις όλων μας στην oφθαλμολογία. Επίσης, για πρώτη φορά διοργανώνεται στρογγυλή τράπεζα της Οφθαλμολογικής Εταιρείας Αιγύπτου κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου μας. Ελπίζουμε αυτή η διοργάνωση να αποτελέσει την αρχή μιας μακροχρόνιας και εποικοδομητικής συνεργασίας, στο πλαίσιο της γενικότερης διεύρυνσης του Συνεδρίου, με τη συμμετοχή οφθαλμολογικών εταιρειών από χώρες της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου. Φέτος, θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία (ελληνικά και αγγλικά) σε όλες τις αίθουσες, καθόλη τη διάρκεια του Συνεδρίου. Οπως κάθε χρόνο, σημαντικοί Ελληνες και ξένοι ομιλητές θα συμμετέχουν στο επιστημονικό πρόγραμμα, ενώ το βραβείο Fyodorov 2018 θα απονεμηθεί στον Dr Sheraz Daya. Επίσης, το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας αποφάσισε να βραβεύσει, στο πλαίσιο του Συνεδρίου, τον εξαιρετικό συνάδελφο καθ. Μιλτιάδη Ασπιώτη για την πολύτιμη συνεισφορά του στην προώθηση των σκοπών της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής και της εκπαίδευσης των ειδικευομένων οφθαλμιάτρων. Η Υποτροφία της ΕΕΕΦΔΧ «Σπύρος Γεωργαράς» 2018 θα απονεμηθεί σε έναν συνάδελφο για τη μετεκπαίδευσή του σε ίδρυμα του εξωτερικού, ενώ ταυτόχρονα θα απονεμηθεί και Χορηγία από την ΕΕΕΦΔΧ σε δύο νέους οφθαλμιάτρους, ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να εξοικειωθούν με τη Διαθλαστική Χειρουργική σε κάποιο οφθαλμολογικό κέντρο στην Ελλάδα. Σας προσκαλώ να συμμετέχετε και φέτος στις εργασίες του Συνεδρίου, η επιτυχία του οποίου στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη δική σας παρουσία. Σας περιμένω 1-4 Μαρτίου στο Χίλτον! 25 Ενδοφακοί EDF εκτεταμένου βάθους εστίασης 27 Μετεγχειρητικό κυστεοειδές οίδημα ωχράς κηλίδας Παθογένεση, πρόληψη και θεραπεία 30 Η αρχή λειτουργίας του Femtosecond Laser και οι εφαρμογές του στη διαθλαστική χειρουργική 33 Με άλλο μάτι: Λατρευτικοί τίτλοι αρχαίων θεοτήτων που σχετίζονται με τον οφθαλμό και την όραση Με συναδελφικούς χαιρετισμούς Κωνσταντίνα Κουφαλά 4 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

5 OLOPATADINE HYDROCHLORIDE Οφθαλµικές σταγόνες, διάλυµα 1 mg/ml Αλλεργική επιπεφυκίτιδα; Απέχετε...σταγόνες από τη λύση! Οφθαλµικό διάλυµα ολοπαταδίνης για ενήλικες και παιδιά από 3 ετών Υπεύθυνος Κυκλοφορίας: VERISFIELD (UK) Ltd, Βύρωνος 8, Χαλάνδρι Αττικής Τ Ε info@verisfield.gr Ιατρική ενηµέρωση και διανοµή: Cooper Pharmaceuticals Αριστοβούλου 64, Αθήνα Τ Ε info@koper.gr

6 ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ * ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ * Οπως έχει διαμορφωθεί μέχρι την ημερομηνία εκτύπωσης. Για τελευταία ενημέρωση επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της ΕΕΕΦΔΧ, 6 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

7 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟ ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO THΣ EΛΛHNIKHΣ ETAIPEIAΣ ENΔOΦAKΩN KAI ΔIAΘΛAΣTIKHΣ XEIPOYPΓIKHΣ Πρόεδρος: Αντιπρόεδρος: Γενικός Γραμματέας: Ταμίας: Mέλη: Κωνσταντίνα Κουφαλά Παντελής Α. Παπαδόπουλος Δημήτρης Κυρούδης Ελισάβετ Πατσούρα Βασίλης Καραμπατάκης Δημήτρης Μικρόπουλος Κωνσταντίνος Μόσχου Μίλτος Μπαλίδης Πέτρος Σμαχλίου ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ Michael Amon Gerd U. Auffarth Shady Awwad Tanveer Anjum Chaudhry Alaa El Danasoury Sheraz Daya Beatrice Frueh-Epstein Dan Epstein Damien Gatinel Aylin Kιlιç Rudy Nuijts Filomena Ribeiro Vincenzo Sarnicola Marie Jose Tassignon Yi Zhen Αυστρία Γερμανία Λίβανος Πακιστάν Σαουδική Αραβία Ηνωμένο Βασίλειο Ελβετία Ελβετία Γαλλία Τουρκία Ολλανδία Πορτογαλία Ιταλία Βέλγιο Κίνα Γραμματεία Συνεδρίου: MEDLINE Υπεύθυνη: Χριστίνα Τσαρούχα Γράμμου 20, Βριλήσσια, Τηλ.: , , Fax: NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 7

8 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΚΟΣΤΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ειδικευμένοι, Μέλη ΕΕΕΦΔΧ: 180 (Συμπεριλαμβάνεται και η Ετήσια Συνδρομή Μέλους) Ειδικευμένοι: 200 Μη Ειδικευμένοι:* 80 Oπτικοί - Οπτομέτρες:* 80 Νοσηλευτές-Νοσηλεύτριες:* 30 Συνοδά μέλη: 50 Φοιτητές Ιατρικής:* Δωρεάν Οσοι ανήκουν στις ειδικές κατηγορίες με* θα πρέπει να πιστοποιούν την ιδιότητά τους (επιστολή από τον διευθυντή της κλινικής στην οποία κάνουν ειδικότητα ή εργάζονται ως νοσηλευτές, φοιτητική ταυτότητα). Σημείωση: Στην κατηγορία των Φοιτητών Ιατρικής (δωρεάν εγγραφή) ανήκουν μόνο οι προπτυχιακοί φοιτητές. Μεταπτυχιακοί φοιτητές, επί διδακτορικό κ.λπ. ανήκουν στην κατηγορία των μη ειδικευμένων. Το κόστος Συμμετοχής περιλαμβάνει: - Παρακολούθηση Επιστημονικού προγράμματος συμπεριλαμβανομένων και των Κλινικών Φροντιστηρίων - Υλικό Συνεδρίου - Βεβαίωση Παρακολούθησης με τη μοριοδότηση - Συμμετοχή στη δεξίωση προς τιμή των Συνέδρων - Καφέ στα διαλείμματα - Πρόσβαση στην έκθεση ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΑ Το CU (course unit) είναι εικονική μονάδα συναλλαγής η οποία θα χρησιμοποιείται για τη συμμετοχή των Συνέδρων στα Πειραματικά Χειρουργεία. Από τη Γραμματεία θα διατίθενται πακέτα των 5, 10 και 20 cu. Σε κάθε Πειραματικό Χειρουργείο αντιστοιχούν 5 cu. Προσοχή: Το CU είναι εικονική μονάδα, δεν σας δοθεί κάποιο κουπόνι, εισιτήριο ή κάτι ανάλογο, αλλά θα καταχωρείται για λογαριασμό σας στο σύστημα υπολογιστών του συνεδρίου. Θα σας δίνεται μια εκτύπωση με το πρόγραμμα των πειραματικών χειρουργείων που επιλέξατε. Οταν θα εισέρχεστε στην αίθουσα ο υπεύθυνος θα σαρώνει την κονκάρδα σας. Γι αυτό το λόγο η προκράτηση είναι απαραίτητη. Η δήλωση συμμετοχής θα μπορεί να γίνεται και μερικά λεπτά πριν την έναρξη του πειραματικού χειρουργείου μέσω της γραμματείας. Για την αποφυγή συνωστισμού και μεγάλης αναμονής συνιστάται να έχετε κάνει τον προγραμματισμό σας και την κράτηση πολύ νωρίτερα. Επειδή για τα Πειραματικά Χειρουργεία υπάρχει μεγάλη ζήτηση, θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας. Η προκράτηση μέσω διαδικτύου θα ισχύσει μόνο αν έχετε καταβάλει το αντίτιμο (Κατάθεση στο λογαριασμό της ΕΕΕΦΔΧ: ALPHA BANK IBAN: GR Παρακαλούμε να σημειώνετε το όνομά σας και την αιτιολογία κατάθεσης «Πειραματικά Χειρουργεία»). ΚΟΣΤΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΩΝ Πακέτο 5 cu Πακέτο 10 cu Πακέτο 20 cu Οφθαλμίατροι Ειδικευόμενοι Οφθαλμίατροι NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

9 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΧΟΡΗΓΙΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η Ελληνική Εταιρεία Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής (ΕΕΕΦΔΧ) έχει εξουσιοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τη Συνεχή Ιατρική Εκπαίδευση (European Accreditation Council for Continuing Medical Education EACCME), για τη χορήγηση Μονάδων εκπαίδευσης (Credit Points) κατά τα: Κλινικά Φροντιστήρια Πειραματικά Χειρουργεία Στρογγυλές Τράπεζες Διαλέξεις που περιλαμβάνονται στο Επιστημονικό Πρόγραμμα του Ετήσιου Συνεδρίου της. Σημειώνεται ότι οι μονάδες που χορηγούνται με εξουσιοδότηση από το EACCME αναγνωρίζονται και από την Αμερικανική Εταιρεία (American Medical Association), ενώ η έγκριση δίνεται κάθε χρόνο στο Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο (ΠΙΣ). Στο 32ο Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής έχουν χορηγηθεί 24 μόρια Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης (CME-CPD credits). ΠΡΟΕΓΓΡΑΦΗ Για προεγγραφή στο 32o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής, με σκοπό τη συντομότερη εξυπηρέτησή σας, συμπληρώστε το Online Δελτίο Εγγραφής μέσω της ιστοσελίδας της ΕΕΕΦΔΧ ( ή επικοινωνήστε με την Γραμματεία του Συνεδρίου MEDLINE. ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ Hotel Μονόκλινο HILTON ATHENS 5* 150 DIVANI CARAVEL 5* 150 CROWNE PLAZA 5* 149 STRATOS VASSILIKOS 4* 115 GOLDEN AGE 4* 110 ALEXANDROS 4* 105 BEST WESTERN ILISIA 4* 95 Στις ανωτέρω τιμές περιλαμβάνονται όλοι οι φόροι και AMERICAN BUFFET BREAKFAST. Ταξιδιωτικό Γραφείο AMPHITRION PRISMA Υπεύθυνος: Κώστας Κρούπης Κύπρου 46 & Πλούτωνος, Δάφνη Τηλ.: Κινητό: NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 9

10 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ International Business Hotel ATHENS HILTON ***** Βασιλίσσης Σοφίας 42, Αθήνα Το ξενοδοχείο Hilton όπου θα λάβει χώρα το 32ο Συνέδριο της ΕΕΕΦΔΧ βρίσκεται σε κεντρικό σημείο, στο τουριστικό και εμπορικό κέντρο της πόλης και απέχει μόνο 45 λεπτά από το αεροδρόμιο και δύο λεπτά από το σταθμό του μετρό «Μέγαρο Μουσικής». DIVANI CARAVEL HOTEL ***** Βασιλέως Αλεξάνδρου 2, Αθήνα Το Divani Caravel είναι ένα πολυτελές ξενοδοχείο που βρίσκεται σε ιδανικό σημείο, στην καρδιά της Αθήνας και δίπλα στο εκθεσιακό κέντρο του Hilton (60μ.). Crowne Plaza ***** Μιχαλακοπούλου 50, Αθήνα Το Ξενοδοχείο Crowne Plaza Athens, λειτουργεί στο κέντρο της πρωτεύουσας και προσφέρει στους επισκέπτες του υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών. Μετά την πρόσφατη ανακαίνισή του ανταποκρίνεται πλήρως στις αυστηρότατες προδιαγραφές που χαρακτηρίζουν τα ξενοδοχεία της αλυσίδας Crowne Plaza. STRATOS VASSILIKOS HOTEL **** Μιχαλακοπούλου 114 Ενα ξενοδοχείο που ανακαινίστηκε ριζικά, με απώτερο σκοπό να προτείνει μια διαφορετική οπτική στους χώρους φιλοξενίας και ανάπαυσης. Απέχει 10λεπτά με τα πόδια από το εκθεσιακό κέντρο του Hilton. GOLDEN AGE **** Μιχαλακοπούλου 57, Αθήνα Το ξενοδοχείο Golden Age βρίσκεται πολύ κοντά στη στάση μετρό «Μέγαρο Μουσικής» και από το εκθεσιακό κέντρο απέχει μόλις 60μ. ALEXANDROS HOTEL **** Τιμολέοντος Βάσσου 8 Το ξενοδοχείο Αλέξανδρος βρίσκεται στην Πλατεία Μαβίλη πολύ κοντά στη στάση μετρό Μέγαρο Μουσικής. Απέχει περίπου 1km από το εκθεσιακό κέντρο του Hilton. Best Western Ilisia Hotel **** Μιχαλακοπούλου 25, Αθήνα Το ξενοδοχείο Best Western Ilisia βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και απέχει λίγα λεπτά από το εκθεσιακό κέντρο στο Hilton με τα πόδια. 10 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

11 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πέμπτη 1 Μαρτίου Αίθουσα Εσπερίδες 16:00 20:00 Ημερίδα «Καταρράκτης και» Συντονιστές: Δημήτρης Μικρόπουλος, Πέτρος Ράσογλου 16:00 16:45 Καταρράκτης στην παιδική ηλικία. Η αντιμετώπισή του βήμα προς βήμα Διοργάνωση από την Ελληνική Εταιρεία Παιδοφθαλμολογίας & Στραβισμού Συντονιστής: Α. Κουρή Στ. Γκατζώνης: Αίτια και μορφολογία του παιδιατρικού καταρράκτη Α. Κουρή: Προεγχειρητική εκτίμηση του παιδιού με καταρράκτη Βιομετρία Ν. Ζιάκας: Χειρουργικές Τεχνικές αφαίρεσης παιδιατρικού καταρράκτη και επιπλοκές Ν. Κοζέης: Ανάπτυξη της όρασης του παιδιού μετά από εγχείρηση καταρράκτη 16:45 17:30 Καταρράκτης και Κερατοειδής Διοργάνωση από την Ελληνική Εταιρεία Κερατοειδούς Συντονιστής: Α. Νικολάου Κ. Καραμπάτσας: Ανώμαλος κερατοειδικός αστιγματισμός ποικίλης αιτιολογίας και καταρράκτης Ι. Μάλλιας: Δυστροφία Fuchs και καταρράκτης. Αλγόριθμος αντιμετώπισης Α. Νικολάου: Καταρράκτης και Παθήσεις της Οφθαλμικής επιφάνειας 17:30 18:15 Καταρράκτης και παθήσεις ωχράς κηλίδας. Τι να κάνω σε κάθε περίπτωση Διοργάνωση από την Ελληνική Εταιρεία Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς Συντονιστής: Ε. Παροικάκης Ε. Χατζηράλλη: Καταρράκτης και διαβητικό οίδημα Τ. Ρότσος: Καταρράκτης και ηλικιακή εκφύλιση ωχράς Αλ. Χαρώνης: Σύνδρομο Irvine Gass Τ. Ξηρού: Καταρράκτης και επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη Γ. Παππάς: Συνδυασμένες επεμβάσεις καταρράκτη και υαλοειδεκτομής Διάλειμμα 18:30 19:15 Χειρουργική καταρράκτη και γλαύκωμα Διοργάνωση από την Ελληνική Εταιρεία Γλαυκώματος Συντονιστής: Γ. Μαγκουρίτσας Σ. Κανδαράκης: Διαγνωστική προσέγγιση σε καταρράκτη γλαύκωμα Α. Διαγουρτάς: Επιλογή χειρουργικής προσέγγισης σε καταρράκτη γλαύκωμα Ι. Τρυφινοπούλου: Ενισχυμένη φακοθρυψία με MIGS σε καταρράκτη γλαύκωμα E. Καρμίρης: Χειρουργική αντιμετώπιση ψευδοφακικού γλαυκώματος 19:15 20:00 Ενδοφθάλμια φλεγμονή και καταρράκτης Διοργάνωση από την Ελληνική Εταιρεία Οφθαλμικών Φλεγμονών & Λοιμώξεων Συντονιστής: Χρ. Καλογερόπουλος Μ. Μόσχου: Πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδοφθαλμίτιδας στην χειρουργική του καταρράκτη Μ. Κανάρη: Επιδημιολογικά στοιχεία για τον ραγοειδικό καταρράκτη Α. Πραΐδου: Περιεγχειρητική φροντίδα του ασθενούς με ραγοειδικό καταρράκτη NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 11

12 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ Αίθουσα Ερατώ Β/Γ Κλινικά Φροντιστήρια 16:00-16:50 Νεώτερες θεραπευτικές προσεγγίσεις στην οφθαλμολογία. Εφαρμογές βλαστοκυττάρων Συντονιστής: Β. Καραμπατάκης Εισηγητές: Δ. Αλμαλιώτης, Σ. Αλμπανίδου, Β. Καραμπατάκης, K. Κουζή-Κολιάκου, Γ. Σπάγος 17:00-17:50 Μολυσματικές Κερατίτιδες. Θεραπευτικά πρωτόκολλα Συντονιστής: Ι. Αθανασιάδης Εισηγητές: Ι. Αθανασιάδης, Δ. Γούσια, Μ. Τσάτσος 18:00-18:50 Βλεφαρίτιδες: Εγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση Συντονιστής: Ι. Ντούντας Εισηγητές: Ι. Ασπρούδης, Κ. Παππάς 19:00-19:50 Θεραπευτική και Χειρουργική Αντιμετώπιση Μορφωμάτων Οφθαλμικής Επιφάνειας Συντονιστής: Σ. Παλιούρα Εισηγητές: Ευ. Δετοράκης Α. Παπανδρούδης, Χ. Σιγανός Αίθουσα Τερψιχόρη Β Πειραματικά Χειρουργεία 15:30-16:50 Φακοθρυψία (για αρχάριους) CATWL1 Εκπαιδευτές: Χ. Τερζίδου, Α. Βουδούρη, Κ. Κακουλίδης, I. Νάκος 17:00-18:20 Φακοθρυψία (για αρχάριους) CATWL2 Εκπαιδευτές: Μ. Μίχα, Ν. Τσόπελας, Ι. Πανίδου, Α. Πραΐδου 18:30-19:50 Φακοθρυψία (για αρχάριους) CATWL3 Εκπαιδευτές: Ε. Χατζησπάσου, Χ. Πίτσας, Η. Παντελίδης, Α. Γρατσωνίδης Παρασκευή 2 Μαρτίου Αίθουσα Τερψιχόρη 09:00-10:00 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Κερατοειδής Ι Προεδρείο: Ι. Μάλλιας, Δ. Μιλτσακάκης, Γ. Παυλόπουλος Clinical Features, Antibiotic Susceptibility Profile, and Outcomes of Infectious Keratitis Caused by Stenotrophomonas maltophilia Palioura S., Gibbons Al., Miller D., O Brien P. T., Alfonso C.E., Spierer O. Η επίδραση camp αγωνιστή σε πειραματικό μοντέλο οιδήματος κερατοειδούς Κάππος Ν., Λιαράκος Β., Κουτσιλιέρης Μ., Θεοδοσιάδης Π. Αμφοτερόπλευρο οίδημα κερατοειδούς σε ασθενή με νόσο Parkinson και συστηματική χρήση αμανταδίνης Αδαμοπούλου Α., Γκόρου Ο., Μπαλίδης Μ. Σύγκριση της απώλειας ενδοθηλιακών κυττάρων και των επιπλοκών μετά από DMEK με τη χρήση τριών διαφορετικών ενθετών μοσχεύματος Αλεξιάδου Δ., Λαζαρίδης Α., Sekundo W., Δρούτσας Κ. Συγγενείς Θολώσεις κερατοειδούς: μια σειρά περιστατικών Βασιλείου Β., Καρδαράς Δ., Κοτούλα Μ., Μακρής Π., Ανδρούδη Σ., Τσιρώνη Ε., Παπαγεωργίου Ε. GCDII δυστροφία κερατοειδούς σε μόσχευμα μετά από διαμπερή κερατοπλαστική και φωτοκερατεκτομή με Excimer Laser για ανώμαλο αστιγματισμό Γκόρου Ο., Αδαμοπούλου Α., Μπαλίδης Μ. 10:00-11:00 Διαλέξεις Προεδρείο: Σ. Γεωργαράς, Π. Ράσογλου Marie Jose Tassignon: The amazing anterior, vitreo-lenticular, interface Yi Zhen: Myopia epidemic 12 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

13 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ Beatrice Frueh: Scleral-fixated IOLs for subluxated lenses in children with Marfan syndrome Shady Awwad: Keratoconus management: case discussions & lessons learned 11:00-12:00 Τελετή Εναρξης Συντονιστές: Β. Καραμπατάκης, Ε. Πατσούρα Χαιρετισμός Προέδρου EEEΦΔΧ κας Κωνσταντίνας Κουφαλά Απονομή Υποτροφίας Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής «Σπύρος Γεωργαράς» 2018 Απονομή Χορηγίας της ΕΕΕΦΔΧ 2018 Τιμητική βράβευση καθ. Μιλτιάδη Ασπιώτη Τελετή Απονομής Βραβείου Fyodorov Παρουσίαση του Dr. Sheraz Daya από τον κ. Μίλτο Μπαλίδη Απονομή Βραβείου Fyodorov 2018 στον Dr. Sheraz Daya Διάλεξη Fyodorov: Lens surgery history, present and future, S. Daya Πλάτωνας Ριβέλλης: «Το Μάτι και το Κάδρο» 12:00-13:30 Στρογγυλή Τράπεζα Καταρράκτη «Τι μπορεί να ακολουθήσει μία επιτυχημένη επέμβαση καταρράκτη» Συντονιστές: Σπ. Γεωργαράς Π. Σμαχλίου Ομιλητές: S. Awwad, Ε. Γκοτζαρίδης, Β. Κατσανεβάκη, A. Kilic, Μ. Μπαλίδης, Ι. Παλλήκαρης, M. Tassignon 13:30 14:30 Δορυφορικό Συμπόσιο (TBA) 15:00 16:30 Συμπόσιο Αιγυπτιακής Οφθαλμολογικής Εταιρείας (EOS) Ομιλητές: ΤΒΑ 16:45 18:00 Διαλέξεις Προεδρείο: Κ. Κουφαλά, Δ. Μικρόπουλος Marie Jose Tassignon: Lens on the loose Yi Zhen: The development and application of inclusive eye care system Sheraz Daya: Lasik for high hyperopia myth or not? Tanveer Chaudhry: Managing non healing corneal ulcers Vincenzo Sarnicola: One donor 2 transplant 18:00-19:30 Στρογγυλή Τράπεζα Διαθλαστικής Χειρουργικής «Τελευταίες εξελίξεις στη Διαθλαστική Χειρουργική» Συντονιστές: Ι. Παλλήκαρης Κ. Κουφαλά Ομιλητές: S. Daya, A. Eldanasoury, Γ. Κονταδάκης Αίθουσα Εσπερίδες Κλινικά Φροντιστήρια 09:30 11:00 Fun Club κερατοειδούς Συντονιστής: Μ. Μπαλίδης Σχολιαστές: V. Sarnicola Ν. Ζιάκας T.A. Chaudhry Εισηγητές: T.A. Chaudhry, Ν. Ζιάκας, Β. Λιαράκος, Ε. Παυλίδου, Δ. Σακελλάρης, Κ. Σαμαράς, V. Sarnicola 12:00 14:30 Basic Course Κερατοειδούς Συντονιστές: Δ. Μικρόπουλος, Μ. Μπαλίδης Εισηγητές: Π. Γεωργουδής, A. Danasoury, Ν. Ζιάκας, Κ. Καραμπάτσας, Ν. Μαρκομιχελάκης, Δ. Μικρόπουλος, Δ. Μιλτσακάκης, Μ. Μπαλίδης, Σ. Παλιούρα, Ε. Παυλίδου, V. Sarnicola, Χ. Σιγανός 14:30 17:00 Basic Course Διαθλαστικής Χειρουργικής Συντονιστές: Κ. Κουφαλά, Κ. Μόσχου Εισηγητές: Ι. Ασλανίδης, Μ. Ασπιώτης, Σ. Γκορέζης, Π. Ζώττα, Β. Κατσανεβάκη, Γ. Κονταδάκης, Λ. Μαυρουδής, Θ. Ορφανίδης, Γ. Ρουσσόπουλος, Κ. Σαμαράς, Δ. Σιγανός, Χ. Σιγανός, Π. Σμαχλίου, Ι. Χαλκιαδάκης 18:00 18:50 Παιδική ηλικία και Πρόσθιο Ημιμόριο Συντονιστής: Μ. Μπαλίδης Εισηγητές: Σ. Γκατζώνης, B. Frueh, Ν. Κοζέης, Δ. Σακελλάρης NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 13

14 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ 19:00 19:50 Αντιμετώπιση επιπλοκών της επέμβασης καταρράκτη από τον χειρουργό του οπισθίου ημιμορίου Συντονιστής: Ι. Μάλλιας Εισηγητές: T. Choragiewicz, D. Haszcz, K. Nowomiejka, R. Rejdak Αίθουσα Ερατώ Β/Γ 09:00 10:00 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Καταρράκτης Ι Προεδρείο: Α. Αντωνιάδης, Ε. Πατσούρα, Ε. Χατζησπάσου Τορικοί ενδοφακοί στη χειρουργική του καταρράκτη Λιάσκα Α., Παλλαντζάς Θ., Μακρή Ευ., Μήτσιου Δ., Ανδριανοπούλου Κ. Προεγχειρητικοί προγνωστικοί παράγοντες για όψιμη παρεκτόπιση εντός του σάκου ενδοφακού Λιάσκα Α., Παλλαντζάς Θ., Μακρή Ευ., Μήτσιου Δ., Σακελλάρη Γ. Πολυεστιακοί ενδοφακοί στα παιδιά πού βρισκόμαστε Ματαυτσή Α. Δυνατότητα δημιουργίας σχεδόν απόλυτα κυκλικής και επικεντρωμένης καψουλόρηξης με τη χρήση απλού κυκλικού κερατοειδικού δείκτη και λεπτής βελόνης χωρίς τη βοήθεια άλλων αυτοματοποιημένων τεχνικών Μαυρουδής Λ., Μπαντέκα Μ., Τσιλούλης Α., Στύλλος Ι., Νικολακόπουλος Α. Χαμηλού βαθμού αστιγματισμός και καταρράκτης. Αξίζει να χρησιμοποιήσω τορικό ενδοφακό ή όχ; Μπαντέκα Μ., Νικολακόπουλος Α., Μαυρουδής Λ. Αιμορραγική αποφρακτική αγγειίτιδα αμφιβληστροειδούς μετά από χειρουργείο καταρράκτη: Αναφορά τριών περιστατικών Ξάνθου Φ., Καρδαράς Δ., Πραΐδου A., Παπαγεωργίου E., Ανδρούδη Σ. Χρήση Ultrachopper σε Μέλανες Πυρήνες Σκαμνός Κ., Κωνσταντινίδης Α., Γιαννέλος Π., Παπαδοπούλου Δ., Σισμάνης Δ., Γιαζιτζή Σ., Ντουντουλάκης Π., Καλιφατίδου Ε. Αποτελέσματα 2 ετών διασκληρικής στήριξης των ίδιων έκτοπων one-piece ενδοφακών Τζαμίχας Ι., Τέγου Ζ., Καλουδά Π., Κεσκίνη Χ., Πασχάλογλου Θ., Σάκκιας Γ. Κλινικά Φροντιστήρια 12:00 12:50 Διαφορετικά προφίλ σμίλευσης με Excimer lasers: γιατί και πως επιλέγουμε το καταλληλότερο Συντονιστής: Μ. Αρβανίτης Εισηγητές: Δ. Λιούμη, Β. Λιαράκος, Ρ. Τσοπουρίδου 13:00 13:50 Απεικονιστικές τεχνικές προσθίου ημιμορίου Συντονιστής: Α. Μανιατέας Εισηγητές: Μ. Αρβανίτης, Β. Λιαράκος, Σ. Παλιούρα 14:30 15:20 Ενδοφθαλμίτιδα μετά από επέμβαση καταρράκτη και ενδο-υαλοειδικές ενέσεις Συντονιστής: Δ. Παπαδάκος Εισηγητές: Σ. Αστεριάδης, Αθ. Βακάλης, Ι. Γεωργίου, Χρ. Παπαδοπούλου 15:30 16:20 Χειρουργικές επιλογές στην αντιμετώπιση του κερατοκώνου Συντονιστής: Κ. Καραμπάτσας Εισηγητές: Ν. Ζιάκας, Μ. Μπαλίδης, Μ. Τσάτσος 16:30 17:20 Εγχείρηση καταρράκτη σε δύσκολες και ιδιαίτερες περιπτώσεις Συντονιστής: Β. Τσίγκος Εισηγητές: Β. Λιαράκος, Α. Μανιατέας, Ι. Παναγόπουλος, Δ. Παπαδάκος 18:00 18:50 FLACS: Χειρουργική Καταρράκτη με Femto Laser Συντονιστής: Π. Παπαδόπουλος Εισηγητές: Κ. Μόσχου, Κ. Σαμαράς 19:00 19:50 Διεγχειρητικές πρακτικές αντιμετώπισης χαλαρής ίριδας και στενής κόρης Συντονιστής: Π. Οικονομίδης Εισηγητές: Π. Πέτρου, Ι. Πούλας, Χ. Τερζίδου, Ι. Τσινόπουλος 14 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

15 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ Αίθουσα Σαντορίνη 09:00 10:00 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Διαθλαστική Χειρουργική Προεδρείο: Σ. Γκορέζης, Ε. Ζώττα, Αθ. Οικονόμου Αποτελέσματα διαθλαστικής χειρουργικής σε ασθενείς με υπερμετρωπική ανισομετρωπική αμβλυωπία Κοψίνη Δ., Ζόζολου Μ., Κυρούδης Δ., Παλιούρα Σ. Evaluation of the stereopsis after LASIK in pediatric anisometropia Khazbak L., Sobhi R. M. Σύγκριση οπτικής οξύτητας και μορφολογίας του κερατοειδικού κρημνού μετά από femtosecond LASIK με τη χρήση των συσκευών LenSx και IntraLase Κατσάνος Α., Garcia-Gonzalez Μ., Rodriguez-Perez Ι., Gros-Otero J., Villa-Collar C., Teus A. M. Οπτική οξύτητα και οπτική πυκνότητα κερατοειδικού κρημνού μετά από femtosecond LASIK για διόρθωση μυωπίας: Σύγκριση τριών femtosecond laser Κατσάνος Α., Garcia-Gonzalez Μ., Parafina-Fernandez A., Canones-Zafra R., Teus A. M. Οι ανάγκες σε φωτισμό των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε ψευδοφακική διόρθωση της πρεσβυωπίας Ντόντη Π., Σιδερούδη Χ., Παναγιωτοπούλου Ε., Λαμπίρης Γ., Κοζομπόλης Β. Ανάπτυξη ενός μεθοδολογικού πλαισίου δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής για την αξιολόγηση των χειρουργικών διορθώσεων της πρεσβυωπίας Παναγιωτοπούλου Ειρ. Κ., Ντόντη Π., Σιδερούδη Χ., Λαμπίρης Γ., Κοζομπόλης Β. Ενδοκερατοειδική ανάπτυξη επιθηλιακών κυττάρων ύστερα από τοποθέτηση ενθέματος Presbia: παρουσίαση περιστατικού Πλάκα Α., Τσακαλής Ν., Σκαθαρούδη Χρ., Αραντζέλοβιτς Ι., Σιγανός Χ. Συσχέτιση του μεγέθους και του άξονα του τοπογραφικού αστιγματισμού μεταξύ πρόσθιας και οπίσθιας επιφάνειας του κερατοειδούς Χρονοπούλου Κ., Αρβανίτης Μ., Τσοπουρίδου Ρ., Λιούμη Δ. Κλινικά Φροντιστήρια 12:00 12:50 Διάθλαση παιδιών και ενηλίκων Φακοί επαφής Συντονιστής: Ν. Νίτσας Εισηγητές: Α. Κουρή, Β. Κόκοτας, Σ. Πλαΐνης 13:00 13:50 Τοπογραφία κερατοειδούς πριν και μετά από διαθλαστική επέμβαση Συντονιστής: Δ. Μπουζούκης Εισηγητές: Β. Διακονής, Γ. Κονταδάκης, Σ. Παναγοπούλου 14:30 15:20 Περιεγχειρητική φαρμακευτική θεραπεία στη σύγχρονη χειρουργική καταρράκτη Συντονιστής: Ι. Θεοχάρης Εισηγητές: Κ. Καραμπάτσας, Γ. Ντούσης, Π. Παπαπάνος, Μ. Τσάτσος 15:30 16:20 Διαβητικός οφθαλμός Συντονιστής: Τ. Ξηρού Εισηγητές: Β. Παπαστεφάνου, Ε. Παροικάκης, Δ. Πορτάλιου, Ι. Τρυφινοπούλου, Ειρ. Χατζηράλλη 17:30 19:30 Χειρουργική καταρράκτη από ειδικευόμενους σε ειδικευόμενους Συντονιστής: Μ. Ασπιώτης Α. Κατσάνος Εισηγητές: ΤΒΑ Αίθουσα Τερψιχόρη Β Πειραματικά Χειρουργεία 09:30 10:50 Συνδυασμένες επεμβάσεις καταρράκτη γλαυκώματος GLAWL1 Εκπαιδευτές: Β. Καραμπατάκης, Ν. Κυρόπουλος, Η. Φαντέλ, Β. Λακίδης 12:00 13:20 Μικρή κόρη: Δακτύλιοι και άγκιστρα ίριδος CATWL4 Εκπαιδευτές: Δ. Αλεξόπουλος, Δ. Κατσαβαβάκης, Ι. Κότσιρας, Μ. Λυγερός 14:30 15:50 Φακοθρυψία για προχωρημένους CATWL5 Εκπαιδευτές: Α. Αντωνιάδης, Δ. Μικρόπουλος, Δ. Στρατής, Ε. Πανακλερίδου NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 15

16 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ 16:30 17:50 Τραύμα TRAWL1 Εκπαιδευτές: Β. Καραμπατάκης, Θ. Κοντός, Τ. Ξηρού, Δ. Μπαλατσούκας 18:00 19:20 Πρόσθια βιτρεκτομή Αντιμετώπιση επιπλοκών CATWL6 Εκπαιδευτές: Χ. Σιούλης, Θ. Κοντός, Ι. Κατσιμπρής, Β. Λακίδης Σάββατο 3 Μαρτίου Αίθουσα Τερψιχόρη 09:00 09:45 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Καταρράκτης II Προεδρείο: Γ. Κότσιρας, Α. Λιάσκα, Βλ. Παπαδόπουλος Clinical comparison of optical with swept source-assisted biometry for combined phacovitrecto my with ILM-peeling Vounotrypidis Ε., Haralanova V., Athanasiou A., Wolf A., Kreutzer T., Priglinger S., Mayer WJ. Μετεγχειρητικά αποτελέσματα επέμβασης καταρράκτη από ειδικευόμενους οφθαλμολογίας σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο Μπαρτζουλιάνου Ρ. Χ., Βλάτσιος Β., Μόσχου Δ., Μαλούτας Σ., Διάφας Σ., Πειρονίδης Δ., Παπαθωμάς Θ., Γιαννόπουλος Θ., Τοπούζης Φ. Πολλαπλοί λόγοι ή ένας γενεσιουργός παράγοντας της ασβεστοποίησης των υδρόφιλων ενδοφθάλμιων φακών; Γαρταγάνης Π. Σ., Νάτση Π. Δ., Αλημίση Σ. Φ., Γαρταγάνης Σ. Π., Κουτσούκος Π. Γ. Εμφάνιση ενδοφθαλμίτιδος μετά από ένθεση ενδοφακού σκληρικής στήριξης Γεωργουδής Π., Mastropasqua R., Πατσιαμανίδη Μ., Patra S. Αποτελέσματα της φακοθρυψίας σε ασθενείς με καλή οπτική οξύτητα πριν την επέμβαση καταρράκτη Δερβένης Ν., Πραΐδου Α., Μικροπούλου Α.-Μ., Δερβένης Π., Χήρας Δ., Little Β. 09:45 11:15 Στρογγυλή Τράπεζα Κερατοειδούς «Χειρουργικές λύσεις παθήσεων στρώματος κερατοειδούς» Συντονιστές: Δ. Μικρόπουλος Μ. Μπαλίδης Ομιλητές: D. Gatinel, Β. Λιαράκος, Μ. Παπαθανασίου, V. Sarnicola 11:15 11:30 Προβολή Video «Οι αρχαιότητες της Αθήνας» 11:30 13:00 ESCRS Symposium: Astigmatism Συντονιστές: D. Epstein, Β. Κατσανεβάκη Dan Epstein: Assessment and management of irregular astigmatism Vikentia Katsanevaki: Corneal treatment of astigmatism Filomena Ribeiro: Proper calculation of toric IOL Rudy Nuijts: Procedure for perfect alignment Michael Amon: Managing residual postoperative error 13:00 14:00 Δορυφορικό Συμπόσιο «Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής» Πρόεδρος: Κ. Μόσχου Ομιλητές: Χ. Τερζίδου, Λ. Μαυρουδής, Γ. Λαμπίρης, Ν. Καραμαούνας Χορηγός ALCON 14:30 15:30 Δορυφορικό Συμπόσιο «Είναι απαραίτητη η χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών παραγόντων σε κάθε χειρουργείο καταρράκτη; Είναι όλα τα ΜΣΑΦ ίδια;» Πρόεδρος: Πέτρος Σμαχλίου Ομιλητής: Νικόλαος Αρ. Καραμαούνας Χορηγός NOVARTIS 15:45 17:00 Διαλέξεις Προεδρείο: Ι. Παναγόπουλος, Π. Παπαδόπουλος Alaa El Danasoury: Trifocal IOLs; Evaluation of clinical outcomes Gerd U. Auffarth: EDOF-IOLs: Are they all the same? Aylin Kιlιç: Vision deterioration after multifocal intraocular lens implantation Rudy Nuijts: PREvention of Macular EDema after cataract surgery study (PREMED) Damien Gatinel: Eye rubbing is the root cause of keratoconus and ectasia 16 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

17 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ 17:00 19:00 Μαγνητοσκοπημένα χειρουργεία Συντονιστές: Κ. Μόσχου Π. Παπαδόπουλος Χειρουργοί: TBA Αίθουσα Εσπερίδες Κλινικά Φροντιστήρια 09:00 11:30 Basic Course Καταρράκτη Συντονιστές: Β. Καραμπατάκης, Ε. Πατσούρα Εισηγητές: A. Αντωνιάδης, G. Auffarth, Sh. Awwad, A. Βακάλης, N. Ζιάκας, Χ. Καλογερόπουλος, A. Kιlιç, Β. Κοζομπόλης, Δ. Μικρόπουλος, Π. Σμαχλίου, I. Τσινόπουλος 13:00 15:00 Οφθαλμολογία και Παθολογία Συντονιστές: Ε. Πατσούρα, Π. Ράσογλου Εισηγητές: Ε. Γιαμαρέλλου, Χ. Ζούπας, Γ. Καριανάκης, Γ. Κήτας, Α. Περάκης 15:00 15:50 Τι μπορεί να ακολουθήσει μια επιτυχημένη επέμβαση καταρράκτη. (Δευτερογενής θόλωση περιφακίου, έκτοποι ενδοφακοί περιστροφή σταθεροποίηση αλλαγή ενδοφακού, επιπρόσθετοι ενδοφακοί, ιριδοπλαστική) Συντονιστής: Σπ. Γεωργαράς Εισηγητές: A. Βακάλης, Κ. Μόσχου, Δ. Μπουζούκης, Ι. Πούλας, A. Χαρώνης 17:00 17:50 Η Πρόκληση της Μυωπίας. Προέλευση, Έλεγχος και Ορθοκερατολογία Συντονιστής: Αν. Χαρώνης Εισηγητές: Α. Βούζα, Α. Κουρή, Σ. Πλαίνης, Zhen Yi 18:00 18:50 Πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική (DALK) - Best of AAO Συντονιστές: Κ. Σαμαράς, Μ. Τσάτσος Εισηγητές: Sh. Daya, A. Eldanasoury, Μ. Μπαλίδης, V. Sarnicola Αίθουσα Ερατώ Β/Γ 09:00 10:00 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Κερατοειδής ΙΙ Προεδρείο: Κ. Καραμπάτσας, Α. Κατσάνος, Αν. Χαρώνης Scheimpflug densitometry μετά από DMEK και DSAEK Αποτελέσματα διετίας Δρούτσας Κ., Λαζαρίδης Απ., Γιάλλουρος Ελ., Κυμιωνής Γ., Χατζηστεφάνου Κλ., Sekundo W. Corneal opacity: how to approach? Sobhi R. M, Zaki A. Οι θεραπευτικοί φακοί επαφής και τα τοπικά στεροειδή ως παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μικροβιακής κερατίτιδας μετά από διασύνδεση κολλαγόνου κερατοειδούς με αφαίρεση επιθηλίου Τζαμάλης Αρ., Romano V., Cheeseman R, Vinciguerra R., Batterbury M., Willoughby C., Neal T., Kaye St. Νέα τεχνική με τη χρήση του μισχωτού τρυπάνου για την παρασκευή μοσχευμάτων για DMEK: Παρουσίαση και πιλοτικά αποτελέσματα Τζαμάλης Αρ., Vito R., Stephen K. Παράγοντες που επηρεάζουν τη δημιουργία μοσχευμάτων PDEK Τσάτσος Μ., Γούσια Δ., Jacob S. Φροντιστηριακή Στρογγυλή Τράπεζα 10:00 11:30 Οφθαλμοπλαστικές παθήσεις που δεν πρέπει να χάσει ο χειρουργός προσθίου ημιμορίου Οργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Οφθαλμοπλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής Συντονιστές: Ι. Ζαχαρόπουλος, Ι. Μαυρικάκης Εισηγητές: Ε. Γωγάκη, Ε. Δετοράκης, Γ. Καλαντζής, Α. Πατέλης, Αθ. Ρουμελιώτης Κλινικά Φροντιστήρια 11:30 12:20 Τεχνικές Φακοθρυψίας Συντονιστής: Κ. Μόσχου Εισηγητές: Α. Αντωνιάδης, Ι. Πούλας, Π. Σμαχλίου NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 17

18 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ 12:30 13:20 Οταν ο ασθενής με γλαύκωμα χρειάζεται επέμβαση καταρράκτη Συντονιστής: Δ. Μικρόπουλος Εισηγητές: Ν. Μυλόπουλος, Δ. Παπακωνσταντίνου, Π. Παπαπάνος, Α. Πολυχρονάκος 15:30 16:20 Διόρθωση της Πρεσβυωπίας με πολυεστιακούς ενδοφακούς Συντονιστής: Π. Σμαχλίου Εισηγητές: Γ. Κονταδάκης, Η. Παντελίδης, Μ. Παπατζανάκη 16:30 17:20 Διαθλαστική χειρουργική για υψηλές αμετρωπίες Συντονιστής: K. Κουφαλά Ομιλητές: Μ. Αρβανίτης, Π. Ζώττα, Κ. Μόσχου, Θ. Ορφανίδης, 17:30 18:20 Τορικοί ενδοφακοί Αξίζουν τον κόπο; Συντονιστής: Σπ. Γκορέζης Ομιλητές: Ελ. Πατσούρα, Γ. Ρουσσόπουλος, Εμ. Γκόγκος 18:30 19:20 Το υποτροπιάζον πτερύγιο. Σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές Μελλοντικές προσεγγίσεις Συντονιστής: Γ. Παυλόπουλος Ομιλητές: Π. Ζώττα, Δ. Μικρόπουλος, Σ. Παλιούρα Αίθουσα Σαντορίνη 09:30 10:15 Ελεύθερες Ανακοινώσεις Γενικά Προεδρείο: Α. Μανιατέας, Α. Ματαυτσή, Α. Μουράντ Οξεία εμφάνιση μυωπίας Μία σπάνια εκδήλωση του συστηματικού ερυθυματώδη λύκου Καραστατήρας Γ., Παπαπαευθυμίου Ι., Γιαννικάκης Σ., Καβαλαράκης Ε., Ζούζουλας Ε. Πρωτοπαθές ενδοφθάλμιο λειομύωμα, ένας σπάνιος ενδοφθάλμιος όγκος Καραστατήρας Γ., Παπαπαευθυμίου Ι., Γιαννικάκης Σ., Καβαλαράκης Ε., Ζούζουλας Ε. Αντιμετώπιση φακομορφικού γλαυκώματος με σχισμοειδή πρόσθιο θάλαμο Αναστασιλάκης Κ., Παπαγιάννη Γ., Γεωργιάδου Μ., Κεραμιδάς Ι., Μόσχου Κ. Capitation Παντελίδης Η., Λινάρδος Ε., Παναγόπουλος Ι. Η δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων και το παράσιτο Demodex Παππάς Κ., Χαϊτά Αικ., Ντούντας Ι. Κλινικά Φροντιστήρια 12:30 13:20 Ενδοθηλιακή κερατοπλαστική UTDSEK-PDEK-DMEK Συντονιστής: Μ. Τσάτσος Ομιλητές: Κ. Δρούτσας, Ν. Ζιάκας, Β. Λιαράκος, Μ. Μπαλίδης 14:00 14:50 Η χρήση της Μιτομυκίνης C στην Οφθαλμολογία Συντονιστής: Α. Παπανδρούδης Ομιλητές: Ε. Δετοράκης, Ζ. Ζαχαριάδης, Δ. Μικρόπουλος, Χ. Σιγανός 15:00 15:50 Δύσκολες και απαιτητικές περιπτώσεις χειρουργείων καταρράκτη Συντονιστής: Π. Ζαφειράκης Εισηγητές: Μ. Κουρή, Θ. Παλαιολόγος 17:00 17:50 Τραυματικός καταρράκτης μία ολοκληρωμένη προσέγγιση Συντονιστής: Γ. Μπλάτσιος Εισηγητές: Αθ. Μπεζάτης, Β. Τζίμης 18:00 18:50 Μετεγχειρητικό κυστεοειδές οίδημα ωχράς: Νέα δεδομένα Συντονιστής: Ειρ. Χατζηράλλη Εισηγητές: Μ. Κανάρη, Στ. Κανδαράκης, Π. Μαλάμος, Β. Παπασταύρου 18 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

19 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ Αίθουσα Τερψιχόρη Β Πειραματικά Χειρουργεία 09:00 10:20 Φακοθρυψία για προχωρημένους CATWL7 Εκπαιδευτές: Α. Αντωνιάδης, Λ. Ραζής, Γ. Βρυώνης, Ι. Τζαμίχας 11:30 12:50 Φακοθρυψία για προχωρημένους. Ενθεση ενδοφακών ιριδικής στήριξης CATWL8 Εκπαιδευτές: Ε. Πατσούρα, Αν. Χαρώνης, Ι. Νάκος, Δ. Πειρονίδης 13:00 14:20 Σκληρική στήριξη ενδοφακών CATWL9 Εκπαιδευτές: Βλ. Γρηγοροπουλος, Β. Λακίδης, Η. Φαντέλ, Κ. Χαλιούλιας 14:30 15:50 Φακοθρυψία για προχωρημένους Ενδοκαψικοί δακτύλιοι CATWL10 Εκπαιδευτές: Γ. Βρυώνης, Ν. Νίτσας, Δ. Στρατής, Π. Ζώττα 16:00 17:20 Συνδυασμένες επεμβάσεις καταρράκτη γλαυκώματος: Βαλβίδες GLAWL2 Εκπαιδευτές: Κ. Σαμαράς, Ε. Πατσούρα, Π. Μπουρνάς, Β. Καραμπατάκης 18:00 19:20 Ενδοβολβικές ενέσεις VITWL1 Εκπαιδευτές: Α. Μανιατέας, Ι. Τζαμίχας, Χρ. Λιναρδή, Σ. Βούτας Κυριακή 4 Μαρτίου Αίθουσα Τερψιχόρη 09:30-11:00 Παρουσιάσεις Βίντεο Ι Προεδρείο: Ι. Αναστασιλάκης, Α. Κοτούλας, Δ. Σακελλάρης Cypass bypass for glaucoma treatment Μπεσίνης Δ., Bloom Ph. Saluting the Argentinian flag Μπεσίνης Δ., Bloom Ph. Ramon Castroviejo Does It Again! Palioura S., Gibbons All., Crane As., Alfonso E. Υπεξαρθρωμένος καταρράκτης: Χειρουργική διαχείρηση Σταγκογιάννη Ε., Σταγκογιάννη Χρ. Always expect the unexpected in corneal infection Sobhi R. M, Zaki A. Τεχνικές και παραλλαγές σκληρικής συρραφής ενδοφακών με τη μέθοδο «ΔΙΚΗΝ ΡΑΠΤΟΜΗΧΑΝΗΣ» Βακάλης Ν. Επιπλοκές κατά τη φακοθρυψία Βακάλης Ν. Αντιμετώπιση ραγοειδικού καταρράκτη σε ασθενή με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα Μαρινόπουλος Κ., Σταμουλάς Κ., Παναγιώτου Δ., Κιάνα Α., Νανάς Δ., Λακίδης Α., Οικονομίδης Π. Σκληρική στήριξη ενδοφακού για τον χειρουργό προσθίων ημιμορίων. Αφαίρεση απεξαρθρωμένου ενδοφακού από μικρή τομή και τοποθέτηση ενδοφακού σκληρικής στήριξης από οπές 27G χωρίς τη χρήση ραμμάτων κόλλας τομών επιπεφυκώτα ή σκληρικού κρημνού Μαυρουδής Λ., Μπαντέκα Μ., Νικολακόπουλος Α. Αποκατάσταση τραυματικής ιριδοπληγίας και αντιμετώπιση μη αντιρροπούμενου γλαυκώματος μετά από επιπεπλεγμένη επέμβαση φακοθρυψίας. Επανατοποθέτηση ενδοφακού, πρόσθια υαλοειδεκτομή, ιριδοπλαστική με ράμματα McCannel Siepser Slipknot και τοποθέτηση βαλβίδας Ahmed Μπαντέκα Μ., Μαυρουδής Λ. 11:00-12:30 Παρουσιάσεις Βίντεο ΙΙ Προεδρείο: Ιπ. Βασιλειάδης, Δ. Κατσαβαβάκης, Π. Μπούσαλης Μελάνωμα κερατοειδούς: Παρουσίαση ενός σπάνιου περιστατικού Οικονομίδης Π., Παναγιώτου Δ., Σταμούλας Κ., Καπάνταης Δ., Μερσίνογλου Α., Κιανά Α. NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 19

20 ΑΘΗΝΑ ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΕΕΦΔΧ Ανταλλαγή ενδοφακού λόγω εμφάνισης θετικού σφαιρώματος μετά από ίνωση του περιφακίου και οπίσθια μετατόπιση του συμπλέγματος ψευδοφακού/περιφακίου Τερζίδου Χρ., Δαλιάνης Γ., Τριβλή Αλ. Ενδιαφέρουσα περίπτωση φακοθρυψίας μετά από τραμπεκουλεκτομή Τερζίδου Χρ., Τριβλή Αλ. 3% ιξωδοελαστικό: Σύμμαχος ή αντίπαλος; Τσουρής Δ., Μάνδαλος Αχ., Πίτσας Χρ., Μόρτζος Π., Παπαδέδες Γ. Χειρουργείο καταρράκτη με χρήση δακτυλίου Malyugin 6,25mm σε ασθενή με μικρή κόρη και οπίσθιες συνέχειες Φυδανάκη Ουρ., Μικρόπουλος Δ., Giasin O. Αντιμετώπιση καταρράκτη μετά από ακτινοβολία μελανώματος ακτινωτού Π. Οικονομίδης, Κ. Σταμουλάς, Α. Μερσίνογλου, Α. Κιάνα, Δ. Καπάνταης, Ε. Γεωργοπούλου, Δ. Παναγιώτου Παράγοντες που επηρεάζουν τη δημιουργία μοσχευμάτων PDEK Τσάτσος Μ., Γούσια Δ., Soosan J. Επέμβαση καταρράκτη σε ασθενή με φακικό ενδοφακό Δ. Γιαννούλης, Β. Βλάτσιος, Ρ.Χ. Μπαρτζουλιάνου, Ε. Κωστοπούλου, Ν. Ζιάκας Φακοθρυψία μετά από ενδοφθαλμίτιδα Λιάσκα Α., Παλλαντζάς Θ., Μακρή Ευ., Μήτσιου Δ., Ανδριανοπούλου Κ., Σακελλάρη Γ. Χειρουργική αντιμετώπιση τραυματικής ανιριδίας σε άφακο οφθαλμό Ορφανίδης Θ., Κουφαλά Κ. 12:30 13:30 Τελετή Βράβευσης Εργασιών Γενική Συνέλευση ΕΕΕΦΔΧ Αίθουσα Ερατώ Β/Γ Κλινικά Φροντιστήρια 09:30 10:20 Επιλογή ασθενών για συνδυασμένες επεμβάσεις καταρράκτη με ελάχιστα επεμβατικά χειρουργεία γλαυκώματος (MIGS) Συντονιστής: Θ. Φιλιππόπουλος Εισηγητές: Σ. Κανδαράκης, Γ. Κοψίνης, Ε. Συκάκης 10:30 11:20 Βιομετρία Συντονιστής: Ι. Τσινόπουλος Εισηγητές: Αρ. Μάτσου, Μ. Δερμενούδη, Χρ. Συμεωνίδης 11:30 12:20 Βελτιστοποίηση της οφθαλμικής επιφάνειας για χειρουργεία του πρόσθιου ημιμορίου Συντονιστής: Κ. Μπομπορίδης Εισηγητές: Α. Κατσάνος, Γ. Λαμπίρης, Δ. Μικρόπουλος Αίθουσα Τερψιχόρη Β Πειραματικά Χειρουργεία 09:00 10:20 Ενδοκερατοειδικοί δακτύλιοι ενθέματα / I.C.R. / Kamra Inlay CORWL1 Εκπαιδευτές: Κ. Σαμαράς, Κ. Μόσχου, Ε. Γκορέζης 10:30 12:30 DALK Hands on experience CORWL2 Εκπαιδευτές: Κ. Σαμαράς, Μ. Μπαλίδης, S. Daya, V. Sarnicola, Μ. Τσάτσος 13:30 Λήξη Εργασιών του Συνεδρίου 20 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

21 διαθλαστική χειρουργική Διόρθωση της πρεσβυωπίας στον κερατοειδή Βικεντία Κατσανεβάκη Xειρουργός Οφθαλμίατρος επικοινωνία: Η διόρθωση της πρεσβυωπίας, της αδυναμίας δηλ. στην κοντινή όραση που προκαλεί η ηλικία είναι μάλλον το τελευταίο οχυρό που δεν έχει αντιμετωπιστεί από τη σύγχρονη διαθλαστική χειρουργική. Στη διάρκεια του χρόνου έχουν ελεγχθεί πολλές και διαφορετικές επεμβάσεις για τη λύση του προβλήματος της πρεσβυωπίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη χειρουργική αποκατάσταση χωρίς κάποιο βαθμό συμβιβασμού σε ότι αφορά στην επίλυση του προβλήματος που πρακτικά αφορά κάθε ενήλικα μετά τα έτη ηλικίας. Η αιτία προφανώς αφορά το γεγονός πως καμία από τις υπάρχουσες χειρουργικές λύσεις, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα στον πυρήνα του: δεν έχει βρεθεί τεχνική που επιτυχώς να αντιστρέφει την ελαστικότητα του φυσικού κρυσταλλοειδούς φακού. Από τις διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν επιχειρηθεί, δύο μόνο έχουν επιβιώσει στον χρόνο: 1. Η ενδοφθάλμια προσέγγιση με την εξαίρεση του φυσικού κρυσταλλοειδούς φακού με ή χωρίς καταρράκτη και, 2. Η επιφανειακή προσέγγιση σε επίπεδο κερατοειδούς. Μελέτες σχετικά με την τάση στις ΗΠΑ μεταξύ διαθλαστικών χειρουργών έδειξε πως η εξαίρεση καθαρού κρυσταλλοειδούς φακού με στόχο τη διόρθωση της πρεσβυωπίας δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Ακόμα και μετά τις σημαντικές εξελίξεις σε ότι αφορά τη χειρουργική του καταρράκτη όπως επι παραδείγματι η έλευση του femto laser αλλά και σειράς βελτιωμένων τύπων πολυεστιακών, προσαρμοστικών και φακών αρχής αυξημένου βάθους πεδίου, μόνο το 4-8% των συμμετεχόντων χειρουργών στη μελέτη φαίνεται να επέλεγε για τον ασθενή του ένα πρώιμο χειρουργείο καταρράκτη για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας (1). Αντίθετα, η πιο δημοφιλής προσέγγιση σε αυτού του είδους τις μελέτες φαίνεται να είναι η κερατοειδική σε συνδυασμό βεβαίως με άλλοτε άλλου βαθμού μονοόραση (monovision), δηλ. πρόκληση μυωπίας στον υπερμέτρωπα ή υποδιόρθωση του μη κυρίαρχου οφθαλμού στον μύωπα ασθενή. Σε ότι αφορά την κερατοειδική προσέγγιση οι εναλλακτικές χειρουργικές τεχνικές πέραν της κλασικής διόρθωσης με excimer laser είναι τα ειδικά προφίλ πρεσβυωπικής διόρθωσης με excimer laser. και τα ενδοκερατοειδικά ενθέματα. Εικόνα 1. Κλασική Lasik στον διαθλαστικό ασθενή. Στρατηγική μονοόρασης (monovision) H στρατηγική μονοόρασης είναι η πλέον χρησιμοποιημένη μέθοδος διαθλαστικής διόρθωσης για τον αμέτρωπα πρεσβύωπα ασθενή. Αν και με κατάχρηση του όρου, ειδικά οι χαμηλές υπερμετρωπικές διορθώσεις με excimer laser γενικά χαρακτηρίζονται ως «πρεσβυωπικές». Η εν λόγω προσέγγιση, έχει ποσοστά επιτυχίας μέχρι 90% αν και σε δημοσιευμένες σειρές αναφέρονται συνοδά προβλήματα που περιλαμβάνουν μειωμένη οπτική οξύτητα σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού, διαταραχές στερέοψης και μείωση της ευαισθησίας στις αντιθέσεις που βασικά σχετίζονται με τη δύναμη του μυωπικού υπολειπόμενου σφάλματος στον μη κυρίαρχο οφθαλμό. (2,3) Από δική μας σειρά σε 274 οφθαλμούς με μέση προεγχειρητική υπερμετρωπία 2,87 διοπτρίες, ένα χρόνο μετά την επέμβαση, περίπου 86% των ασθενών είχαν απεξαρτηθεί από τα κοντινά γυαλιά για τις καθημερινές κοντινές τους ανάγκες (Εικόνα 1) ενώ περίπου στο ίδιο ποσοστό η διόφθαλμη όραση χωρίς διόρθωση ένα χρόνο μετά την επέμβαση NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 21

22 διαθλαστική χειρουργική έφτανε την καλύτερα διορθωμενη οπτική οξύτητα προεγχειρητικά (Εικόνα 2). Σε αυτή τη σειρά κανένας ασθενής δεν έχασε γραμμές οπτικής οξύτητας και δεν παρουσιάστηκαν προβλήματα ξηροφθαλμίας συνεπεία του χειρουργείου (Εικόνα 3). Ειδικά πρεσβυωπικά προφίλ εκτομής κερατοειδούς με excimer laser Εναλλακτικά με τις συμβατικές διορθώσεις έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί διάφοροι τύποι εκτομών με excimer laser με στόχο τη δημιουργία πολυεστιακής κερατοειδικής επιφάνειας. Οι αλγόριθμοι γενικά ταξινομούνται σαν κεντρικοί ή περιφερικοί με διάφορες παραλλαγές ανάμεσα σε διαφορετικές πλατφόρμες. Κεντρικό πρεσβυωπικό προφίλ Δημιουργείται μια κεντρική περιοχή αυξημένης διοπτρικής ισχύος για την κοντινή όραση, ενώ η περιφερική ζώνη της εκτομής στοχεύει στη διόρθωση για μακρυά (AMO Visx hyperopia-presbyopia multifocal approach, AMO Development LLC, Milpitas, California). Εφόσον η πρεσβυωπική διόρθωση επιχειρείται στο κέντρο του κερατοειδούς, μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο σε μύωπες και υπερμετρωπες όσο και σε εμμέτρωπες πρεσβύωπες με σχετική οικονομία κερατοειδικού ιστού (4,5,6). Σε προοπτική κλινική μελέτη της μεθόδου σε 50 υπερμετρωπικούς οφθαλμούς, το ποσοστό απεξάρτησης απο τα γυαλιά φτάνει το 72%. Ωστόσο αναφέρεται μείωση της ευαισθησίας στις αντιθέσεις και 28% των χειρουργικών οφθαμών με απώλεια γραμμών οπτικής οξύτητας μετά τη διόρθωση (4). Προφανώς το οπτικό αποτέλεσμα είναι στενά Εικόνα 2. συνδεμένο με τις συνθήκες φωτός και το μέγεθος της κόρης. Η ανάγκη ευθυγράμμισης της πρεσβυωπικής διόρθωσης με τον οπτικό άξονα, το ανατομικό κέντρο του κερατοειδούς και το κέντρο της κόρης είναι προφανής προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση σημαντικών οπτικών εκτροπών και απώλεια γραμμών οπτικής οξύτητας. Supracor Το ως άνω προφίλ εκτομής (Technolas Perfect Vision GmbH, Munich, Germany) στοχεύει στη δημιουργία κεντρικής περιοχής 3mm με διοπρική προσθήκη μέχρι 2 διοπτριών 97,8,9,10) Σε δημοσιευμένα αποτελέσματα 6 μηνών μετά την επέμβαση (8) αναφέρεται μειωμένη οπτική οξύτητα λόγω προκαλούμενης μυωπίας. Εντούτοις, τουλάχιστον οι μισοί ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη αναφέρονται εντός 0,5 διοπτρίας απο την εμμετρωπία, 22% των ασθενών δήλωσαν δυσαρεστημένοι και υποβλήθηκαν σε συμπληρωματική επέμβαση. Οι συγγραφείς υπέδειξαν την ανάγκη βελτίωσης του νομογράμματος της μεθόδου. Εικόνα NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

23 διαθλαστική χειρουργική Διασφαιρικό προφίλ (PresbyMAX) Ως παραλλαγή κεντρικής πρεσβυωπικής διόρθωσης,πρόκειται για προφίλ πρεσβυωπικής εκτομής όπως προτείνεται από την πλατφόρμα SCHWIND (eye-tech-solutions GmbH, Kleinostheim, Germany). Η αρχή είναι η δημιουργία διασφαιρικής πολυεστιακής κερατοειδικής επιφάνειας με μια κεντρική υπερδιαθλαστική περιοχή ως των +0,75 προς +2,50 διοπτριών κοντινής διόρθωσης, περιβαλλόμενη, από την περιφερική ζώνη εκτομής όπου επιχειρείται η μακρινή διόρθωση (11-15). Τα κλινικά αποτελέσματα αναφέρονται ικανοποιητικά με έως 83% των ασθενών να αναφέρονται χωρίς την ανάγκη γυαλιών 6 μήνες μετά την επέμβαση (12). Το διασφαιρικό προφίλ έχει συνδυαστεί και με συμβατική διαθλαστική διόρθωση του κυρίαρχου οφθαλμού σε σειρά μυώπων και υπερμετρώπων πρεσβυωπικών ασθενών. Η δημοσιευμένη σειρά αναφέρει 70% των ασθενών με όραση 20/25 και J2 ένα χρόνο μετά την επέμβαση. Το ποσοστό επανεπεμβάσεων αναφέρεται 14%, ενώ 94% των συμμετεχόντων δήλωσαν ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα. 26% των ασθενών είχαν περισσότερο ή λιγότερο οπτικές ενοχλήσεις σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού (15). Περιφερικό πρεσβυωπικό προφίλ Αντίθετα απο το προηγούμενο, το περιφερικό πρεσβυωπικό προφίλ εκτομής επιχειρεί τη μακρινή διόρθωση στα κεντρικά 6mm οπτικής ζώνης εκτομής 6,5 mm ενώ αφαιρεί επιπρόσθετο ιστό από τη ζώνη των 6-6,5mm. Η προκύπτουσα αρνητική ασφαιρικότητα (negative asphericity) του κερατοειδούς, αυξάνει το βάθος πεδίου. Χωρίς να επιβαρύνει σημαντικά την ποιότητα της μακρινής όρασης, διευκολύνει την κοντινή όραση. Η τεχνική περιγράφηκε αρχικά από τον Pinelli σε σειρά υπερμετρωπικών διορθώσεων (16) ενώ στη συνέχεια δημοσιεύτηκαν σειρές ασθενών με χρήση και άλλων τύπων excimer laser τόσο σε υπερμέτρωπες όσο και σε μύωπες. Στη σειρά του Pinelli η μέση οπτική οξύτητα χωρίς διόρθωση για μακριά και κοντά αναφέρεται βελτιωμένη μετά το χειρουργείο, ωστόσο η ποιότητα της όρασης όπως εκφράστηκε απο τα ευρήματα της ευαισθησίας στις αντιθέσεις αναφέρεται μειωμένη μετά την επέμβαση. Το εγγενές πρόβλημα αυτού του είδους των εκτομών είναι πως προφανώς όταν η κόρη βρίσκεται σε μύση, η κοντινή και ενδιάμεση όραση εκπίπτει. Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις μυωπικών διορθώσεων η εκτομή αυτού του είδους απαιτεί μεγάλη αφαίρεση ιστού από την περιφέρεια. Ως εκ τούτου, η τεχνική ιδανικά ενδείκνυται σε συνδυασμό με υπερμετρωπικές διορθώσεις. Laser Blended Vision Προφίλ εκτομής αύξησης βάθους πεδίου με στόχο κερατοειδή σταθερής αρνητικής ασφαιρικότητας (laser blended vision). Πρόκειται για τύπους κερατοειδικής εκτομής σε διαθλαστικούς ασθενείς όσο και σε εμμέτρωπες πρεσβύωπες επιχειρώντας με άλλοτε άλλη αφαίρεση κερατοειδικού ιστού, μετεγχειρητική κερατοειδική αρνητική ασφαιρικότητα -0,5 με -0,7mm. Αρχικά δημοσιεύτηκαν αποτελέσματα με χρήση του excimer της Carl Zeiss Meditec (17-21) αλλά χρησιμοποιήθηκε με ανάλογο τρόπο και με την πλατφόρμα της Alcon (22). Ως μετεξέλιξη των προφίλ περιφερικής πρεσβυωπικής εκτομής, σε αυτές της περιπτώσεις η μετάβαση στην υπερεκτομή της περιφερικής ζώνης γίνεται με βελτιωμένους αλγόριθμους νέας γενιάς excimer laser που και στα κλασικά τους προφίλ εκτομής συνυπολογίζουν την υπερανάκλαση της ενέργειας στην περιφέρεια των εκτομών. Σε όλες τις δημοσιευμένες σειρές αυτού του τύπου οι εκτομές συνδυάστηκαν με άλλοτε άλλη στρατηγική ταυτόχρονης μονοόρασης και πιθανά παρουσίασαν τα καλύτερα αποτελέσματα σε ότι αφορά τόσο στην αποτελεσματικότητα όσο και στην ασφάλεια των εκτομών. Κερατοειδικά ενθέματα Η εμφύτευση κερατοειδικών ενθεμάτων για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας έχει δύο θεωρητικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τη χρήση του excimer laser: οι επέμβάσεις αυτές είναι θεωρητικά αντιστρεπτές και δεν απαιτούν την αφαίρεση κερατοειδικού ιστού. Flexivue microlens Πρόκειται για ένα ένθεμα συνδυασμού υλικών υδρογέλης και μεθακρυλικού υλικού με φίλτρο υπεριώδους ακτινοβολίας (Presbia PLC, Dublin, Ireland). O σχεδιασμός του περιλαμβάνει μια κεντρική περιοχή 1,8μμ μηδενικής διοπτρικής δύναμης που περιβάλλεται από περιφερική ζώνη θετικής διοπτρικής ισχύος. Το ένθεμα τοποθετείται σε βάθος μ του κερατοειδικού ιστού και στοχεύει στην αύξηση της διοπτρικής ισχύος του κεντρικού κερατοειδούς. Από δημοσιευμένη σειρά με αποτελέσματα 1 έτους μετά την ένθεση του εμφυτεύματος στον μη κυρίαρχο οφθαλμό 47 εμμετρώπων πρεσβυωπικών ασθενών το 75% των ασθενών είχε κοντινή όραση χωρίς διόρθωση 20/32 ή καλύτερα (23). Εντούτοις, αναφέρεται σημαντική μείωση της οπτικής οξύτητας χωρίς διόρθωση και απώλεια γραμμών καλύτερα διορθωμένης όρασης στους χειρουργημένους ασθενείς. Η ένθεση του εμφυτεύματος αύξησε τις οπτικές εκτροπές και προκάλεσε μείωση της ευαισθησίας στις αντιθέσεις στους χειρουργημένους οφθαλμούς. Raindrop Inlay Ενθεμα από υδρογέλη σε σχήμα μηνίσκου συνολικής διαμέτρου 2μμ και κεντρικό πάχος 32μμ (Revision Optics, Lake Forest, CA, USA). Το ένθεμα τοποθετείται κάτω από κλασικό κερατοειδικό κρημνό πάχους περίπου 150μμ. Στόχος της ένθεσης είναι η αύξηση της διοπτρικής ισχύος του κέντρου του κερατοειδούς. Η κλινική εμπειρία από αυτού του είδους τα ενθέματα είναι μικρή με μικρές δημοσιευμένες σειρές που δεν αναφέρουν σημαντική απώλεια οπτικής οξύτητας και ευαισθησίας στις αντιθέσεις, ωστόσο υπήρξαν περιπτώσεις αφαίρεσης του ενθέματος σε δυσαρεστημένους ασθενείς (24, 25). KAMRA Inlay Δακτυλιοειδές διάτρητο ένθεμα πάχους 5μμ συνολικής διαμέτρου 3,8mm με κεντρικό άνοιγμα 1,6mm (Acufocus, Inc, Irvine, CA, USA). Τοποθετείται κατόπιν ειδικής παρασκευής κερατοειδικού στρώματος βάθους μm του και βοηθά την κοντινή όραση μέσω αύξησης του βάθους πεδίου ως κεντρικό στενοπικό διάφραγμα. Πρόκειται για το καλύτερα μελετημένο ένθεμα στη διεθνή βιβλιογραφία. Δυστυχώς οι πιο μεγάλες δημοσιευμένες σειρές (26-29) αναφέρονται σε μοντέλο του ενθέματος που δεν βρίσκεται πλέον σε κυκλοφορία (μοντέλο ACI 7000). Οι Tomita και συν. δημοσίευσαν 2 μεγάλες σειρές με παρακολούθηση 6 μηνών. Στην πρώτη που περιέλαβε 180 πρεσβύωπες ασθενείς που χειρουργήθηκαν με LASIK για τη διόρθωση μυωπίας ή υπερμετρωπίας και ταυτόχρονα δέχτηκαν την εμφύτευση του ενθέματος οι συγγραφείς αναφέρουν πως οι μύωπες ασθενείς είχαν τη μεγαλύτερη βελτίωση στη μακρινή όραση αλλά τα αποτελέσματα στην κοντινή όραση ήταν καλύτερα στους υπερμέτρωπες ασθενείς (26). Στη δεύτερη μελέτη περιέλαβαν 223 ασθενείς που ήταν εμμέτρωπες κατόπιν προηγούμενης επέμβασης LASIK και υποβλήθηκαν σε επέμβαση ένθεσης του εμφυτεύματος για τη βελτίωση της κοντινής όρασης σε δεύτερο χρόνο (27). Το ένθεμα τοποθετήθηκε κατόπιν νέας παρασκευής του κερατοειδούς σε βάθος τουλάχιστον 80μμ κάτω από τον αρχικό κερατοειδικό κρημνό. Στα αποτελέσματα αναφέρουν πως 6 μήνες μετά την ένθεση οι ασθενείς κέρδισαν τουλάχιστον 4 γραμμές κοντινής όρασης χωρίς διόρθωση χωρίς να επηρεαστεί η μακρινή οπτική οξύτητα. Τα 3ετή αποτελέσματα σειράς 32 εμμετρώπων ασθενών με ένθεση του εμφυτεύματος (28) αναφέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα κοντινής και ενδιάμεσης όρασης με ένα μικρό (6,3%) ποσοστό ασθενών να εξαρτώνται από γυαλιά για κοντινή εργασία μετά την επέμβαση. Ωστόσο, στην ίδια σειρά, 28% των συμμετεχόντων είχαν απώλεια μίας γραμμής καλύτερα διορθωμένης όρασης στον χειρουργημένο οφθαλμό και 15,6% των ασθενών που συμμετείχαν στη μελέτη ανέφεραν σημαντική δυσκολία σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού συνεπεία του χειρουργείου. NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 23

24 διαθλαστική χειρουργική Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων 5ετίας της ίδιας σειράς (29), έδειξε σταθερότητα των ευρημάτων της τριετίας και ανέδειξε τρία περιστατικά που χρειάστηκε επανεπέμβαση είτε για επανεπικέντρωση του ενθέματος (2 περιστατικά) ή αφαίρεσης του ενθέματος λόγω υπερμετρωπικής εκτροπής του χειρουργικού οφθαλμού. Σε μελέτη σειράς 24 εμμετρώπων πρεσβυωπικών ασθενών που τοποθετήθηκε η νέα γενιά ενθέματος (ACI 7000 PDT) δεν αναφέρονται περιστατικά με σοβαρές επιπλοκές ή ανάγκη αφαίρεσης του ενθέματος 2 χρόνια μετά την επέμβαση. Η απεξάρτηση από τα κοντινά γυαλιά διατηρήθηκε κατά το χρόνο της παρακολούθησης στο 83% των χειρουργημένων ασθενών. Συμπέρασμα Η πληθώρα των εναλλακτικών τεχνικών για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας είναι ενδεικτική της απουσίας μίας αποτελεσματικής τεχνικής που χωρίς συμβιβασμούς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το αναπόφευκτο πρόβλημα της πρεσβυωπίας. Σε αντιδιαστολή με τη διαρκή εξέλιξη των ενδοφθάλμιων φακών, οι τεχνικές που αφορούν στην αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας σε επίπεδο κερατοειδούς εξελίσσονται συνεχώς. Οσο η αποκατάσταση της φυσικής ελαστικότητας του φακού παραμένει εξίσου ουτοπική όσο και το ελιξήριο της νεότητας, οι νέοι αλγόριθμοι φωτοεκτομής του κερατοειδούς όσο και τα ενδοκερατικά ενθέματα που στοχεύουν στην αύξηση του βάθους πεδίου σε συνδυασμό με κάποιο βαθμό μονοόρασης φαίνεται να υπόσχονται αν όχι τόσο αποτελεσματικές, τουλάχιστον ασφαλείς λύσεις για τη μερική αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας. Βιβλιογραφία 1. Duffey RJ, Leaming D. US trends in refractive surgery: 2010 ISRS Survey. Paper presented at: The AAO Annual Meeting; October 2010; Chicago. 2. Jain S, Ou R, Azar DT. Monovision outcomes in presbyopic individuals after refractive surgery. Ophthalmology 2001;108: Levinger E, Trivizki O, Pokroy R, Levartovsky S, Sholohov G,Levinger S. Monovision surgery in myopic presbyopes: Visual function and satisfaction. Optom Vis Sci 2013;90: Aliό JL, Chaubard JJ, Caliz A, Sala E, Patel S. Correction of presbyopia by technovision central multifocal LASIK (presbylasik). J Refract Surg. 2006;22(5): Aliό JL, Amparo F, Ortiz D, Moreno L. Corneal multifocality with excimer laser for presbyopia correction. Curr Opin Ophthalmol. 2009;20: Wang Yin GH, McAlinden C, Pieri E, Giulardi C, Holweck G, Hoffart L. Surgical treatment of presbyopia with central presbyopic keratomileusis : One-year results. J Cataract Refract Surg. 2016;42: Ang RE, Cruz EM, Pisig AU, Solis ML, Reyes RM, Youssefi G. Safety and effectiveness of the SUPRACOR presbyopic LASIK algorithm on hyperopic patients. Eye Vis (Lond). 2016;3: Ryan A, O Keefe M. Corneal approach to hyperopic presbyopia treatment :Six-month outcomes of a new multifocal excimer laser in situ keratomileusis procedure. J Cataract Refract Surg. 2013;39: Schlote T, Heuberger A. Multifocal corneal ablation (Supracor) in hyperopic presbyopia: 1-year results in a cross-sectional study. Eur J Ophthalmol Dec 2:0. doi: /ejo Saib N, Abrieu-Lacaille M, Berguiga M, Rambaud C, Froussart-Maille F, Rigal-Sastourne JC. Central PresbyLASIK for Hyperopia and Presbyopia Using Micro-monovision With the Technolas 217P Platform and SUPRACOR Algorithm. J Refract Surg. 2015;31(8): Luger MH, McAlinden C, Buckhurst PJ, Wolffsohn JS, Verma S, Arba Mosquera S. Presbyopic LASIK Using Hybrid Bi-Aspheric Micro-Monovision Ablation Profile for Presbyopic Corneal Treatments. Am J Ophthalmol. 2015;160(3): Baudu P, Penin F, Arba Mosquera S. Uncorrected Binocular Performance After Biaspheric Ablation Profile for Presbyopic Corneal Treatment Using AMARIS with the PresbyMAX Module.Am J Ophthalmol. 2013;155: Uthoff D, Pölzl M, Hepper D, Holland D. A new method of cornea modulation with excimer laser for simultaneous correction of presbyopia and ametropia. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol. 2012;250(11): Luger MH, Ewering T, Arba-Mosquera S. One-Year Experience in Presbyopia Correction With Biaspheric Multifocal Central Presbyopia Laser In Situ Keratomileusis. Cornea. 2013;32(5): Chan T, Kwok PS, Jhanji V, Woo V, Ng AL. Presbyopic Correction Using Monocular Bi-aspheric Ablation Profile (PresbyMAX) in Hyperopic Eyes: 1-Year Outcomes. J Refract Surg. 2017;33(1): Pinelli R, Ortiz D, Simonetto A, Bacchi C, Sala E, Aliό JL. Correction of Presbyopia in Hyperopia with a Center-distance, Paracentral-near Technique Using the Technolas 217z Platform. J Refract Surg. 2008;24: Reinstein DZ, Carp GI, Archer TJ, Gobbe M. LASIK for Presbyopia Correction in Emmetropic Patients Using Aspheric Ablation Profiles and a Micromonovision Protocol With the Carl Zeiss Meditec MEL 80 and VisuMax. J Refract Surg. 2012;28(8): Gifford P, Kang P, Swarbrick H, Versace P. Changes to Corneal Aberrations and Vision After PresbyLASIK Refractive Surgery Using the MEL 80 Platform.J Refract Surg. 2014;30(9): Reinstein DZ, Archer TJ, Gobbe M. LASIK for Myopic Astigmatism and Presbyopia Using Non-Linear Aspheric Micro-Monovision With the Carl Zeiss Meditec MEL 80 Platform. J Refract Surg. 2011;27(1): Reinstein DZ, Archer TJ, Gobbe M: Aspheric ablation profile for presbyopic corneal treatment using the MEL80 and CRS Master Laser Blended Vision module. J Emmetropia 2011, 2(3); Vastardis I, Pajic-Eggspühler B, Müller J, Cvejic Z, Pajic B. Femtosecond laser-assisted in situ keratomileusis multifocal ablation profile using a minimonovision approach for presbyopic patients with hyperopia. Clin Ophthalmol. 2016;10: Courtin R, Saad A, Grise-Dulac A, Guilbert E, Gatinel D. Changes to Corneal Aberrations and Vision After Monovision in Patients With Hyperopia After Using a Customized Aspheric Ablation Profile to Increase Corneal Asphericity (Q-factor). J Refract Surg. 2016;32(11): Limnopoulou AN, Bouzoukis DI, Kymionis GD, Panagopoulou SI, Plainis S, Pallikaris AI, et al. Visual outcomes and safety of a refractive corneal inlay for presbyopia using femtosecond laser. J Refract Surg 2013;29: Garza EB, Gomez S, Chayet A, Dishler J. One-year safety and efficacy results of a hydrogel inlay to improve near vision in patients with emmetropic presbyopia. J Refract Surg 2013;29: Chayet A, Barragan Garza E. Combined hydrogel inlay and laser in situ keratomileusis to compensate for presbyopia in hyperopic patients: One-year safety and efficacy. J Cataract Refract Surg 2013;39: Tomita M, Kanamori T, Waring GO 4th, Yukawa S, Yamamoto T, Sekiya K, et al. Simultaneous corneal inlay implantation and laser in situ keratomileusis for presbyopia in patients with hyperopia, myopia, or emmetropia: Six-month results. J Cataract Refract Surg 2012;38: Tomita M, Kanamori T, Waring GO, Nakamura T, Yukawa S. Small-aperture corneal inlay implantation to treat presbyopia after laser in situ keratomileusis. J Cataract Refract Surg 2013;39: Seyeddain O, Hohensinn M, Riha W, Nix G, Rückl T, Grabner G, et al. Small-aperture corneal inlay for the correction of presbyopia: 3-year follow-up. J Cataract Refract Surg 2012;38: Dexl AK, Jell G, Strohmaier C, Seyeddain O, Riha W, Rückl T, et al. Long-term outcomes after monocular corneal inlay implantation for the surgical compensation of presbyopia. J Cataract Refract Surg 2015;41: Seyeddain O, Bachernegg A, Riha W, Rückl T, Reitsamer H, Grabner G, et al. Femtosecond laserassisted small-aperture corneal inlay implantation for corneal compensation of presbyopia: Two-year followup. J Cataract Refract Surg 2013;39: NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

25 καταρράκτης Ενδοφακοί EDF εκτεταμένου βάθους εστίασης Παντελής Παπαδόπουλος Χειρουργός Οφθαλμίατρος Αντιπρόεδρος ΕΕΕΦΔΧ επικοινωνία: Μετά από τους μονοεστιακούς και πολυεστιακούς ενδοφακούς, ένας νέας τύπος ενδοφακού έκανε την εμφάνιση του το 2016: ο ενδοφακός εκτεταμένου βάθους εστίασης (EDF - Extended Depth of Focus). Οι ενδοφακοί αυτοί απευθύνονται σε άτομα που θα ήθελαν να βλέπουν χωρίς γυαλιά καλά στη μακρινή και μεσαία απόσταση, άλλα ταυτόχρονα είναι στην κατηγορία των ατόμων που δεν θεωρούνται καλοί υποψήφιοι για πολυεστιακούς ενδοφακούς. Τα κριτήρια που έχει θεσπίσει ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για να συμπεριληφθεί ένας ενδοφακός στην κατηγορία αυτή, είναι τα εξής: 1. Θα πρέπει να έχει αντίστοιχη με ένα μονοεστιακό ενδοφακό μακρινή όραση. 2. Η καμπύλη βάθους εστίασης του να έχει τουλάχιστον 0,5D διαφορά από ένα μονοεστιακό. 3. Εχοντας διορθωμένο για μακριά το μάτι, η όραση στη μέση απόσταση (στα 66εκ.) να έχει στατιστικά σημαντική διαφορά από αυτή ενός μονοεστιακού ενδοφακού. 4. Τουλάχιστον το 50% των οφθαλμών να βλέπει 0,2logMAR (20/32 Snellen) ή καλύτερα στα 66εκ. Πώς δρουν οι EDF ενδοφακοί; Το οπτικό τμήμα του πρώτου ενδοφακού EDF, του Tecnis Symfony της Johnson & Johnson (πρώην ΑΜΟ, Abbott), βασίζεται σε σχεδιασμό τύπου «echelette», ο οποίος μοιάζει με αυτόν που έχουν οι πολυεστιακοί ενδοφακοί. Αποτελείται από ομόκεντρους κύκλους που σχηματίζουν «σκαλοπάτια» διαφορετικού ύψους, πλάτους και προφίλ. Ο συνδυασμός αυτών με αχρωματικές διορθώσεις και αρνητικές σφαιρικές εκτροπές διευρύνει το βάθος εστίασης. Οταν εμφυτεύουμε ενδοφακούς EDF μπορούμε να στοχεύσουμε σε εμμετρωπία άμφω ή να κάνουμε το ένα μάτι ελαφρώς (-0,50D) πιο μυωπικό Tο εστιακό βάθος είναι εκτεταμένο στους ενδοφακούς EDF. NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 25

26 καταρράκτης Το οπτικό τμήμα των EDF ενδοφακών είναι παρόμοιο με αυτό των πολυεστιακών Tecnis Symfony (αριστερά), Tecnis Symfony Toric (δεξιά) Ο ενδοφακός EDF από την Sifi Medtech. στα πλαίσια micro-monovision. Στην πλειοψηφία τους, οι ασθενείς είναι πολύ ικανοποιημένοι από την ποιότητα της όρασης στις μακρινές και μεσαίες αποστάσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις δεν χρειάζονται γυαλιά και για κοντινές αποστάσεις, αν έχουν επαρκή φωτισμό στο περιβάλλον. Οι ενδοφακοί EDF παρουσιάζουν δυσφωτοπικά φαινόμενα, (π.χ. άλω γύρω από εστιακό φωτεινό σημείο), σαφώς όμως λιγότερα από αυτά των πολυεστιακών ενδοφακών. Στη διαθλασιμετρία μπορεί να εμφανίζουν αρνητικές μετρήσεις. Μετά από την εμφάνιση των Symfony και Symfony Toric, και άλλες εταιρείες, όπως π.χ. η Ιταλική Sifi Medtech, ξεκίνησαν την παραγωγή ενδοφακών εκτεταμένης εστίασης. Ο Sifi Μini Well παράγεται και σε τορική μορφή. Οι ενδοφακοί EDF είναι ακόμη ένα όπλο στο οπλοστάσιο του χειρουργού οφθαλμιάτρου για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας, ειδικά γι αυτούς που θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν από τα γυαλιά και τους φακούς επαφής στις καθημερινές τους λειτουργίες, χωρίς να χρειαστεί να θυσιάσουν την ποιότητα της μακρινής όρασης. Οι ενδοφακοί αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς με προηγηθείσα διαθλαστική επέμβαση, σε γλαυκωματικούς και σε άτομα με ήπιες αλλοιώσεις ηλικιακής εκφυλιστικής ωχροπάθειας. 26 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

27 καταρράκτης Μετεγχειρητικό κυστεοειδές οίδημα ωχράς κηλίδας Παθογένεση, πρόληψη και θεραπεία Η επέμβαση του καταρράκτη αποτελεί μία από τις πιο συχνές επεμβάσεις που πραγματοποιούνται παγκοσμίως. Με τις μοντέρνες τεχνικές χειρουργικής καταρράκτη οι επιπλοκές έχουν σαφώς μειωθεί. Το μετεγχειρητικό οίδημα ωχράς αποτελεί τη συχνότερη επιπλοκή που οδηγεί σε διαταραχή της όρασης. Η συχνότητα εμφάνισης του οιδήματος μετά από φακοθρυψία αναφέρεται από 0,2% σε 2,35% ανάλογα με τον τρόπο διάγνωσης (1). Το κυστικό οίδημα ωχράς που αναφέρεται και ως Σύνδρομο Irvine Gass, πρωτοπεριγράφηκε το Αποτελεί αύξηση του πάχους της ωχράς που οφείλεται σε συσσώρευση υγρού λόγω της αυξημένης διαπερατότητας των περιωχρικών τριχοειδών. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε διαταραχή του έσω και έξω αιματο-αμφιβληστροειδικού φραγμού με τη μεσολάβηση ενός αριθμού παραγόντων φλεγμονής όπως προσταγλανδίνες, λευκοτρένια, πρωτεΐνική κινάση C, νιτρικό οξύ, κυτοκίνες και VEGF (vascular endothelial growth factor). Κατά τη διάρκεια της επέμβασης του καταρράκτη οι διεγχειρητικοί χειρισμοί έχουν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση από τα επιθηλιακά κύτταρα του φακού και τον πρόσθιο ραγοειδή παραγόντων φλεγμονής, οι οποίοι διαχέονται στο υαλώδες και στον αμφιβληστροειδή με τελικό αποτέλεσμα τη συλλογή υγρού μέσα στο έσω κυτταρικό και έξω δικτυωτό στρώμα του αμφιβληστροειδούς. Συνήθως, αναπτύσσεται μέσα στους τρεις πρώτους μετεγχειρητικούς μήνες, με μια μέγιστη συχνότητα εμφάνισης γύρω στις 3 με 4 εβδομάδες. Το ΚΟΩ θεωρείται χρόνιο εάν η διάρκεια του υπερβεί τους 4 μήνες. Η συχνότητα του μετεγχειρητικού οιδήματος της ωχράς ποικίλλει ανάλογα με τον τρόπο διάγνωσης. Διακρίνεται σε κλινικό το οποίο διαγιγνώσκεται με βάση βυθοσκοπικά ευρήματα σε συνδυασμό με μείωση της οπτικής οξύτητας, αγγειογραφικό (με χαρακτηριστική διαρροή στην αγγειογραφία) και τέλος με βάση την οπτική τομογραφία συνοχής. Ετσι νεότερες μελέτες αναφέρουν σε μη επιπλεγμένες επεμβάσεις ασθενών χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες συχνότητα αγγειογραφικού οιδήματος από 9% μέχρι 19%, ενώ το κλινικό οίδημα που επηρεάζει την οπτική οξύτητα αναφέρεται σε πολύ μικρότερα ποσοστά 1% με 4%. Ελισάβετ Πατσούρα Xειρουργός Οφθαλμίατρος Ταμίας ΕΕΕΦΔΧ επικοινωνία: epatsoura@hotmail.com Παράγοντες κινδύνου Συνυπάρχουσα παθολογία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης κυστεοειδούς οιδήματος. Σύμφωνα με μία μελέτη του Chu (1), ο σχετικός κίνδυνος αυξανόταν σε οφθαλμούς με διεγχειρητικές επιπλοκές όπως ρήξη οπίσθιου περιφακίου με ή χωρίς απώλεια υαλώδους. Αλλοι παράγοντες που έχουν αναφερθεί είναι η ύπαρξη επιαμφιβληστροειδικής μεμβράνης προεγχειρητικά, ραγοειδίτιδα, απόφραξη φλέβας του αμφιβληστροειδούς και προηγηθέν χειρουργείο αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς (1,2). Στη μελέτη αυτή, η υψηλή μυωπία, η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και η χρήση προσταγλανδινών δεν φάνηκε να επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΚΟΩ. Ο πιο συχνός παράγοντας που συνδέεται με αύξηση του ποσοστού ΚΟΩ όπως έχει επιβεβαιωθεί και από αλλές μελέτες είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, όπου τα ποσοστά αυξάνονται σε 56% σε ασθενείς με ήπιου και μέτριου βαθμού διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια χωρίς οίδημα ωχράς προεγχειρητικά. Πρόληψη ΚΟΩ Η άρτια χειρουργική τεχνική συμβάλλει στην πρόληψη της εμφάνισης του ΚΟΩ. Η χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμακολογικών παραγόντων σίγουρα έχει αποτελέσει αντικείμενο debate (3), για το αν θα πρέπει τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) κολλύρια να δίνονται συστηματικά σε κάθε επέμβαση καταρράκτη ή μόνο σε περιστατικά υψηλού κινδύνου. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ΚΟΩ είναι πολύ ήπιο και υποχωρεί αυτόματα, με αποτέλεσμα τα θεραπευτικά πλεονεκτήματα της προληπτικής χρήσης των ΜΣΑΦ να αμφισβητούνται. Η Wielders (4) σε μια μεταανάλυση μελετών που αφορούν στην πρόληψη του ΚΟΩ σε διαβητικούς και υγιείς ασθενείς καταλήγει ότι τα ΜΣΑΦ μειώνουν την πιθανότητα ανάπτυξης ΚΟΩ σε σύγκριση με τα στεροειδή σε διαβητικούς και μη. Πολύ περισσότερο ο συνδυασμός ΜΣΑΦ και στεροειδών μειώνει ακόμη τον κίνδυνο. Δυστυχώς η διαφορετική μεθοδολογία των διάφορων μελετών όσον αφορά στη διάγνωση του ΚΟΩ, τη δοσολογία των φαρμάκων αλλά και το είδος των φαρμάκων που χορηγούνται καθιστά την αξιολόγησή τους πολύ δύσκολη. Ο Kim (5) σε ένα report της American Academy of Ophthalmology, συμπερι- NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 27

28 καταρράκτης Συστηματικές παθήσεις Οφθαλμικές παθήσεις Διεγχειρητικές επιπλοκές Ηλικία (ηλικιωμένοι, παιδιά) Ραγοειδίτιδες Τραύμα, ιδιαίτερα στην ίριδα Διαβήτης Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια Ρήξη οπίσθιου περιφακίου Αρτηριοσκλήρωση Φάρμακα (προσταγλανδίνες κ.λπ.) Απώλεια υαλώδους Επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη Δυστροφίες αμφιβληστροειδούς (RP) Υψηλή ενέργεια φακοθρυψίας Μεγάλη διάρκεια επέμβασης Προηγηθείσες επεμβάσεις (υαλώδους, αμφιβληστροειδούς, laser, κρυοθεραπεία) Ανωμαλίες οπτικού νεύρου Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο μετεγχειρητικού ΚΟΩ. λαμβάνοντας στην ανάλυσή του 14 σχετικές μελέτες, καταλήγει ότι η χρήση των ΜΣΑΦ μειώνει τη συχνότητα του αγγειογραφικού ή του διεγνωσμένου με οπτική τομογραφία συνοχής ΚΟΩ και επιταχύνει την αποκατάσταση της όρασης μέσα στους τρεις πρώτους μήνες όταν αυτά συγκρίνονται με τοπικά στεροειδή χαμηλής ισχύος ή placebo. Παρ όλα αυτά δεν φαίνεται να υπάρχει ισχυρή ένδειξη ότι μειώνουν μακροπρόθεσμα την απώλεια όρασης από ΚΟΩ μετά από καταρράκτη (4,6,7). Ακόμη πιο δύσκολη είναι η επιβεβαίωση της συνεργικής δράσης των στεροειδών και μη στεροειδών. Οι δύο κατηγορίες ουσιών δρούν με παρόμοιο τρόπο με τα στεροειδή να έχουν αποδεδειγμένα ευρύτερη αντιφλεγμονώδη δράση. Ετσι, τα ανώτερα αποτελέσματα της συνδυασμένης θεραπείας μπορεί να οφείλονται σε αθροιστική και όχι συνεργική δράση των φαρμάκων. Η χορήγηση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων 3 ημέρες πριν την επέμβαση του καταρράκτη ώστε να επιτευχθεί καλό θεραπευτικό επίπεδο που να αναστέλει τη σύνθεση των προσταγλανδινών κατά την επέμβαση, μειώνει τη συχνότητα του ΚΟΩ. Ούτε όμως γι αυτήν την πρακτική υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι μακροπρόθεσμα επηρεάζει θετικά την όραση. Ο Modjtahedi (8) σε μια αναδρομική μελέτη κατέληξε ότι η χρήση ΜΣΑΦ σχετίζεται με μία στατιστικά σημαντική (από 1,7% σε 1,3%) αλλά παρ όλα αυτά μικρή μείωση του κινδύνου εμφάνισης ΚΟΩ, επομένως ο αριθμός των ασθενών που οφελούνται από τη χορήγησή τους είναι μικρός. Η μείωση δεν παρατηρήθηκε σε ασθενείς με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, γεγονός που μπορεί να υποδεικνύει ότι διαφορετικός μηχανισμός εμφάνισης ΚΟΩ μπορεί να εμπλέκεται σε αυτούς τους ασθενείς. Η διάρκεια της χρήσης των ΜΣΑΦ για την πρόληψη του ΚΟΩ, επίσης, δεν είναι ξεκάθαρη μιας και υπάρχει απουσία έγκυρων μελετών που να διαπραγματεύονται το θέμα. Η τάση είναι η σχετικά παρατεταμένη χρήση από 4 μέχρι 6 εβδομάδες μετεγχειρητικά μιας μη επιπλεγμένης επέμβασης. Σε ασθενείς υψηλού κινδύνου μπορεί να παραταθεί μέχρι και 12 εβδομάδες. Θεραπεία ΚΟΩ Οπως ήδη αναφέρθηκε τα περισσότερα περιστατικά ΚΟΩ είναι υποκλινικά και υποχωρούν χωρίς θεραπεία. Οι ασθενείς όμως που εμφανίζουν κλινικά σημαντικό ΚΟΩ θα πρέπει να θεραπεύονται για να αποφευχθεί βλάβη της ωχράς κηλίδας. Πρώτη γραμμή θεραπείας του μετεγχειρητικού ΚΟΩ αποτελεί ο συνδυασμός στεροειδών και ΜΣΑΦ. Σε μια μετα-ανάλυση μελετών που αφορούν στη θεραπεία του ΚΟΩ, η Wielders (9) αναφέρει ότι από τη μέχρι τώρα βιβλιογραφία δεν μπορούν να προκύψουν σαφείς οδηγίες για την ιδανική θεραπεία του ΚΟΩ. Φαίνεται όμως ότι η χρήση ΜΣΑΦ είναι ευεργητική. Το Σταδιακή βελτίωση μετεγχειρητικού ΚΟΩ, σε ασθενή με επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη μετά από 2 μήνες θεραπείας με ΜΣΑΦ και στεροειδή. Δεν παρατηρήθηκε υποτροπή μετά απο διακοπή της θεραπείας. 28 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

29 καταρράκτης Η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν υποστηριζει τη διακοπή των προσταγλανδινών πριν ή κατα τη διάρκεια του χειρουργείου καταρράκτη για να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης. ΚΟΩ. Εναλλακτικά, μπορεί ταυτόχρονα να χρησιμοποιηθεί ένα ΜΣΑΦ, όπως προτείνει και το Royal College of Ophthalmologists, ή οι ασθενείς να παρακολουθούνται στενά για την πιθανή εμφάνιση οιδήματος. Ασθενής με Fuch s corneal dystrophy, που ανέπτυξε έντονη μετεγχειρητική φλεγμονή και ΚΟΩ. Το οίδημα υποχώρησε με αγωγή με ΜΣΑΦ, αλλά υποτροπίασε μετά τη διακοπή της θεραπείας. Συμπέρασμα Η διεθνής βιβλιογραφία μέχρι τώρα δεν παρέχει αποτελέσματα ικανά να χαρακτηριστούν ως οδηγίες guidelines για τη πρόληψη και τη θεραπεία του μετεγχειρητικού ΚΟΩ. Δεν είναι επομένως ξεκάθαρο ποια φαρμακευτική αγωγή είναι πιο αποτελεσματική στο να βελτιώσει μακροπρόθεσμα την οπτική οξύτητα και τη μορφολογία του αμφιβληστροειδούς. Η προληπτική χρήση των ΜΣΑΦ πριν και μετά το χειρουργείο φαίνεται να υποστηρίζεται σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΚΟΩ, όπως σακχαρώδης διαβήτης, προηγηθέν ΚΟΩ, επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη κ.λπ. Τα ΜΣΑΦ έχουν θέση στη θεραπεία του χρόνιου ΚΟΩ, αν και το τελευταίο μπορεί να υποτροπιάσει μετά τη διακοπή της θεραπείας. Η προληπτική διακοπή των προσταγλανδινών την περιεγχειρητική περίοδο δεν συνιστάται σε ασθενείς χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ΚΟΩ. Σε κάθε περίπτωση ο χειρουργός θα πρέπει να εκτιμά την αναγκαιότητα, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της θεραπείας με ΜΣΑΦ ανάλογα με το περιστατικό. ΚΟΩ μπορεί να υποτροπιάσει μετά τη διακοπή της θεραπείας. Ο συνδυασμός με κορτικοειδές μπορεί να είναι ανώτερος από τη χρήση μονοθεραπείας. Σε περιπτώσεις χρόνιου ΚΟΩ μπορούν να εφαρμοστούν και άλλοι φαρμακευτικοί παράγοντες όπως ενδοϋαλοειδικά αντινεοαγγειακοί παράγοντες ή στεροειδή. Σε μία μελέτη του Warren (9) συγκρίνεται η αποτελεσματικότητα των διάφορων διαθέσιμων ΜΣΑΦ (bromfenac 0,09%, nepafenac 0,1%, diclofenac 0,1%, ketorolac 0,4%) σε συνδυασμό με ενδοϋαλοειδική έγχυση 4,0mg triamcinolone και 1,25mg bevacizumab για τη θεραπεία χρόνιου ΚΟΩ σε μη διαβητικούς ασθενείς. Οι συγγραφείς δεν διεπίστωσαν διαφορά αποτελεσμάτικοτητας ανάμεσα στα ΜΣΑΦ. Η χρήση ακεταζολαμίδης pos για τη θεραπεία του μετεγχειρητικού οιδήματος δεν υποστηρίζεται από μελέτες. Η υποτενόντιος ένεση τριαμσινολόνης δεν φάνηκε επίσης να υπερτερεί της τοπικής χορήγησης ΜΣΑΦ. Δυστυχώς όμως οι υπάρχουσες μελέτες δεν διαθέτουν αρκετή στατιστική ισχύ για να αναδείξουν μικρές αλλά κλινικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων θεραπειών. Περιεγχειρητική χρήση Προσταγλανδινών για τη θεραπεία του γλαυκώματος και ΚΟΩ Δεν υπάρχει απόδειξη εναντίον της χρήσης των προσταγλανδινών στην περιεγχειρητική περίοδο της επέμβασης του καταρράκτη (10). Οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν ότι οι προσταγλανδίνες σε ασθενείς χωρίς άλλη παθολογία και μη επιπλεγμένη επέμβαση καταρράκτη, δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΚΟΩ. Η πρακτική των χειρουργών ποικίλλει, πολλοί είναι όμως αυτοί που διακόπτουν τη χορήγησή τους. Ως μία γενική κατεύθυνση, αν χρειάζεται να χορηγηθούν στην άμεση μετεγχειρητική περίοδο, τότε η ταυτόχρονη χρήση ΜΣΑΦ θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ΚΟΩ. Βιβλιογραφία 1. Chu C, Johnston R, Buscombe C et al. Risk factors and incidence of macular edema after cataract surgery. Ophthalmology 2016;123: Grzybowski A. Sikorski B, Huerva V. Pseudophakic cystoid macular edema: update Clinical interventions in aging 2016: Kim S, Patel Sh, Sternberg P. Routine use of non steroidal anti-inflammatory druge with corticosteroids in cataract surgery: beneficial or redundant? Ophthlmology (3): editorial 4. Wielders L, Lambermont V, Schouten J. Prevention of cystoid macular edema after cataract surgery in nondiabetic and diabetic patients: A systematic review and meta-analysis. Am J Ophthalmol 2015;160(5) Kim S, Schoenberger S, Thorne J et al. Topical nonsteroidal anti-inflammatory drugs and cataract surgery. A report by the American Academy of Ophthalmology. Ophthalmology 2015;122: Lim BX, Lim CH, Lim DK et al. prophylactic non-steroidal anti-inflammatory drugs for the prevention of macular oedema after cataract surgery. Cochrane DatabaseSyst Rev Nov1:11 7.Hoffman R, Braga-Mele R, Donaldson Kendall et al. Cataract surgery and nonsteroidal anti-inflammatory drugs. J Cataract Refract Surg 2016;42(9): Modjyahedi B, Pascal J, Batech M et al. Perioperative topical nonsteroidal antiinflammatory drugs for macular edema prophylaxis following cataract surgery. Am J Ophthalmol 2017;176: Wielders L,Schouten J, Aberle M et al. Treatmenet of cystoid macular edema after cataract surgery. J Cataract Refract Surg 2017;43: Hernstadt D, Husain R. Effect of prostaglandin analogue use on the development of cystoid macular edema after phacoemylsification using STROBE statement methodology. J Cataract Refract Surg 2017;43: NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 29

30 διαθλαστική χειρουργική Η αρχή λειτουργίας του Femtosecond Laser και οι εφαρμογές του στη διαθλαστική χειρουργική Αλμαλιώτης Δ. 1, Κοζομπόλης Β. 2, Λαμπίρης Γ. 2, Αλμπανίδου Σ. 1, Σπάγος Γ. 1, Καραμπατάκης Β. 1 1.Εργαστήριο Πειραματικής Οφθαλμολογίας, Σχολή Επιστημών υγείας, ΑΠΘ 2.Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική Αλεξανδρούπολης, ΔΠΘ Η έννοια και ο ορισμός του Laser Το φώς αποτελείται από διαφορετικές ακτινοβολίες, οι οποίες εμφανίζονται με διαφορετική συχνότητα και γίνονται αντιληπτές από τον ανθρώπινο οφθαλμό ως διαφορετικά χρώματα. Η συσκευή Laser παράγει συντονισμένη μονοχρωματική ακτινοβολία ή άλλη δέσμη φωτός υψηλής έντασης και συγκεκριμένου μήκους κύματος. Το Laser αποτελεί μια συσκευή εκπομπής φωτός και πιο συγκεκριμένα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, η οποία επιτυγχάνεται από τη διέγερση εκπομπής φωτονίων. Αποτελεί τη βάση τεχνολογίας σε ότι αφορά στην παραγωγή σύντομων παλμών φωτός, ενώ μόλις σε δύο δεκαετίες από την εφεύρεσή του επιτεύχθηκε μείωση της διάρκειας παλμού μεγέθους έξι τάξεων, από το nanosecond στο femtosecond. O όρος Laser αποτελεί ένα είδος ακρωνυμίου προερχόμενου από τη φράση «Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation». Η φράση αυτή αποδίδεται στα ελληνικά ως «η ενίσχυση του φωτός με εξαναγκασμένη εκπομπή ακτινοβολίας» και χρησιμοποιείται ευρέως για την περιγραφή συσκευών και για την ακτινοβολία που αυτές εκπέμπουν. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή των Laser ερμηνεύεται από τη θεωρία της θερμοδυναμικής και της κβαντικής μηχανικής 1. Βασικές αρχές λειτουργίας του Laser Η βασική αρχή λειτουργίας του Laser καθώς και η κατασκευή του είναι κατανοητή παρά το γεγονός ότι για την πλήρη ανάλυσή της απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις μαθηματικών και φυσικών επιστημών. Ειδικότερα, η αλληλεπίδραση ατόμων και φωτός μπορεί να επιτευχθεί με τους ακόλουθους τρεις τρόπους: απορρόφηση, αυθόρμητη εκπομπή και εξαναγκασμένη εκπομπή. Η παραγωγή ακτίνων Laser στηρίζεται κυρίως στην εξαναγκασμένη εκπομπή ακτινοβολίας, η οποία επιτυγχάνεται με την απορρόφηση φωτονίων Εικόνα 1. Η αρχή λειτουργίας του Laser. Πηγή: ( από τα ενεργά στερεά, αέρια ή υγρά υλικά και συγκεκριμένα από τα μόρια ή τα ιόντα τους που βρίσκονται σε διέγερση μέσω της πρόσληψης ενέργειας 2. Κατ αυτόν τον τρόπο η οπτική ακτινοβολία διαφέρει από αυτήν των συμβατικών πηγών φωτός, η οποία στηρίζεται στην αυθόρμητη εκπομπή. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι με τη πάροδο των ετών έχουν αναπτυχθεί διάφοροι τύποι Laser, οι οποίοι παρουσιάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά ως προς την κατασκευή και τη λειτουργία τους. Παρά τη μοναδικότητα του κάθε τύπου Laser, όλα διέπονται από κάποιες βασικές αρχές λειτουργίας και κατασκευής. Σε κάθε τύπο Laser διακρίνονται τα εξής τμήματα όπως φαίνονται στην Εικόνα 1. Η ταξινόμηση των Laser Τα Laser διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες με βάση το ενεργό υλικό, με κριτήριο τον τρόπο λειτουργίας, την ισχύ της ακτινοβολίας, καθώς επίσης τη βιολογική τους δράση. A. Σύμφωνα με το ενεργό υλικό: 1. Laser στερεής κατάστασης 2. Laser υγρής κατάστασης 3. Laser αέριας κατάσταση 4. Laser ημιαγωγών B. Σύμφωνα με τον τρόπο λειτουργίας 3 : 1. Παλμικό (pulsed) 2. Συνεχές (continue wave) Γ. Σύμφωνα με την ισχύ της ακτινοβολίας 4 : 1. Τάξη I: Ισχύς < 0,4 μw, ακίνδυνο 2. Τάξη II: 0,4< Ισχύς < 1 mw, CW, δεν υπάρχει κίνδυνος για στιγμιαία άμεση έκθεση 0,25s 3. Τάξη IIIa: 1< Ισχύς < 5 mw, CW, ορατή 30 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

31 διαθλαστική χειρουργική Εικόνα 2: Μονάδα εφαρμογής επέμβασης οφθαλμού με παλμούς. Πηγή: (Femtosecond Laser Fabrication of Monolithically Integrated Microfluidic Sensors in Glass femtosecond Laser Sensors 2014, 14(10), ; doi: / s ). ακτινοβολία, δεν υπάρχει κίνδυνος για στιγμιαία άμεση έκθεση 0,25s 4. Τάξη IIIb: 5< Ισχύς < 500 mw, CW, δεν υπάρχει άμεση έκθεση 5. Τάξη IV: CW με Ισχύς > 500 mw, παλμικό, άκρως επικίνδυνο Το Femtosecond Laser στην Οφθαλμολογία Ο όρος femto-, ο οποίος συμβολίζεται με το γράμμα f αποτελεί το πρώτο συνθετικό και είναι μια τάξη μεγέθους στο μετρικό σύστημα. Ειδικότερα, δηλώνει έναν παράγοντα των και έχει προέλθει από τη δανική λέξη femten η οποία σημαίνει δεκαπέντε. Το Femtosecond Laser χαρακτηρίζεται από υπερβραχείς παλμούς φωτός με χρονική κλίμακα της τάξης των femtosecond(1 fs=10-15 s). Στην Οφθαλμολογία για τη χρήση του Femtosecond Laser, απαιτείται σύνδεση του με ένα σύστημα εκτροπής και εστίασης της δέσμης, καθώς επίσης και με ένα μικροσκόπιο υψηλής αντίθεσης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του οφθαλμιάτρου (Εικόνα 2). Αρχικά, η δέσμη διεισδύει στον βραχίονα εφαρμογής και εν συνεχεία μπλοκάρεται από ένα διακόπτη, ο οποίος μπορεί να ανοίξει μόνο κατά τη διάρκεια της επέμβασης, επιτρέποντας την πρόπτωσή της στο κάτοπτρο σάρωσης. Το κάτοπτρο σάρωσης ελέγχεται από μία μονάδα υπολογιστή που παρέχει τη δυνατότητα εστίασης του Laser με ακρίβεια και στις τρεις διαστάσεις. Η δέσμη μετά την προγραμματισμένη σάρωση περνά από τη μονάδα επέκτασης, η οποία εξασφαλίζει τη βέλτιστη εστίαση της σε ένα εξαιρετικά μικρό μέγεθος κηλίδας της τάξεως των μικρομέτρων(μm), ώστε να επιτευχθεί η ακριβής εκτομή. Τα όρια της εκτομής καθορίζονται εκ των προτέρων από την εισαγωγή των τρισδιάστατων δεδομένων των στοιχείων-όγκου στο υπολογιστικό σύστημα, ενώ το χρονοδιάγραμμα της επέμβασης ορίζει την αλληλουχία εκτομής. Ο χρήστης του κάθε υπολογιστή ορίζει αρχικά τις παραμέτρους που θα βελτιστοποιήσουν τα πρότυπα της σάρωσης, όπως είναι η διάμετρος και το πάχος του κρημνού 5. Στο τέλος της διαδρομής της δέσμης τοποθετείται ένα επίπεδο γυαλί σε επαφή με την επιφάνεια του κερατοειδούς προκειμένου να επιτευχθεί η δημιουργία ενός επιπέδου αναφοράς που έχει ως σκοπό την αναπαραγώγιμη ενδοστρωματική φωτοδιάσπαση. Ενας δακτύλιος με αναρρόφηση δημιουργεί ένα ελαφρύ κενό και έτσι εξασφαλίζεται η θέση του οφθαλμού στο γυαλί. Η επέμβαση παρακολουθείται με τη βοήθεια μίας κάμερας CCD και της σχισμοειδούς λυχνίας 6. Η επίδραση του Femtosecond Laser στους ιστούς Ενας ιστός, όταν έρχεται σε αλληλεπίδραση με μία ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δέσμης Laser, μεταβάλλεται σε θερμότητα, ενέργεια χημικών δεσμών, μηχανική ενέργεια, φωτεινή ενέργεια ή σε ενέργεια ηλεκτρικού πεδίου. Τα αποτελέσματα αυτής της αλληλεπίδρασης που διενεργείται μεταξύ του ιστού και της ακτινοβολίας της δέσμης Laser διακρίνονται σε φωτοθερμικά, φωτομηχανικά και φωτοχημικά, ανάλογα με τον μηχανισμό που μεταβάλλεται. Ειδικότερα, το βιολογικό αποτέλεσμα που επιφέρει η δράση των Laser στους ιστούς εξαρτάται από ορισμένες παραμέτρους που είναι οι εξής: βιοφυσικές ιδιότητες του ιστού οι οποίες διακρίνονται σε θερμικές, μηχανικές και οπτικές. φυσικές παράμετροι του Laser, όπως η διάρκεια έκθεσης στην ακτινοβολία, το μήκος κύματος, η ισχύς και η ενέργεια. Αρχικά, στις οπτικές ιδιότητες του ιστού συμπεριλαμβάνονται η διάδοση, ο φθορισμός-κβαντική απόδοση, η ανάκλαση, και η σκέδαση. Στις θερμικές ιδιότητες ανήκουν ο συντελεστής θερμικής διάχυσης, η διάρκεια θερμικής αποκατάστασης και η θερμική αγωγιμότητα. Τέλος, στις μηχανικές ιδιότητες ανήκουν η σύσταση της έμβιας ύλης και ο συντελεστής της ελαστικότητας 7. Οταν μια πηγή Laser εκπέμπει μια ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που αυτή προσπίπτει σε μια βιολογική δομή, τότε υπάρχουν τρεις εκδοχές: είτε θα ανακλαστεί είτε θα απορροφηθεί ή θα προκύψει ένα συνδυαστικό αποτέλεσμα των παραπάνω. Σε περίπτωση που υπάρχει εισχώρηση στον όγκο του ιστού, τότε το βάθος της ακτινοβολίας είναι σχετικά μικρό σε αντίθεση με αυτό των ιονιζουσών ακτινοβολιών, οι οποίες εισχωρούν σε όλο το ανθρώπινο σώμα. Ο φακός και ο κερατοειδής που αποτελούν τα οπτικά διαθλαστικά διαφανή στρώματα του οφθαλμού, επιτρέπουν τη διείσδυση του φωτός διαμέσου των ιστών, διότι δεν απορροφούν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στο κοντινό ή ορατό υπέρυθρο φάσμα σε χαμηλές πυκνότητες ισχύος. Αντίθετα, στο Femtosecond Laser που παράγει υψηλές πυκνότητες ισχύος, αυτές οι δομές απορροφούν την ακτινοβολία και με αυτόν τον τρόπο παράγεται πλάσμα και φωτοδιάσπαση του ιστού 8. NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 31

32 διαθλαστική χειρουργική Το γεγονός ότι σε πολύ λίγο χρόνο και χώρο εφαρμόζονται πολλά φωτόνια της ενέργειας του Laser έχει ως αποτέλεσμα τη γραμμική απορρόφηση της ενέργειας του Femtosecond Laser. Το φαινόμενο της χιονοστιβάδας των ηλεκτρονίων καθώς και της εφαρμογής μεγάλου αριθμού φωτονίων οδηγεί στην απορρόφηση ενέργειας από τον ιστό, η οποία ξεπερνά το σημείο που σηματοδοτεί την οπτική διάσπαση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα πλήθος ελεύθερων ηλεκτρονίων και ιονισμένων μορίων, στο σημείο εστίασης της δέσμης του Laser, τα οποία, όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα 3 δημιουργούν μια προσωρινή μορφή πλάσματος με διάμετρο 0,5 5μm. Αυτό το πλάσμα σε σύγκριση με τον ιστό που το περιβάλλει απορροφά μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, με αποτέλεσμα να εκτονώνεται με υπερηχητική ταχύτητα 9. Η επέκταση του πλάσματος οδηγεί σε διάφορες μεταβολές, όπως για παράδειγμα είναι το κρουστικό κύμα, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται το περιβάλλον μέσο από το κέντρο του και να δημιουργείται μία φυσαλίδα σπηλαίωσης, η οποία έχει διάμετρο από 10 έως 100μm και χρόνο ζωής λίγα μsec. Τη φυσαλίδα σπηλαίωσης μόλις καταρρεύσει διαδέχεται μία άλλη φυσαλίδα αερίου ή οποία περιέχει διάφορα στοιχεία όπως είναι το νερό, το άζωτο, ο άνθρακας, με συνέπεια να επέρχεται ο διαχωρισμός του ιστού 9,10. Ανάμεσα στην ενέργεια που χρειάζεται κάθε παλμός για να οδηγηθεί στη δημιουργία της οπτικής διάσπασης και στη διάρκεια του παλμού Laser εντοπίζεται μία σχέση αντίστροφη. Πιο συγκεκριμένα, είναι χαμηλότερη η ενέργεια που χρειάζεται για φωτοδιάσπαση, όταν είναι μικρότερος ο χρόνος διάρκειας του παλμού και μικρότερος ο όγκος και η διάμετρος της κηλίδας 11. Οταν οι κενές φυσαλίδες αερίου επεκτείνονται καθοδηγούν τη διαδικασία της κοπής, με αποτέλεσμα οι παλμοί πιο υψηλής ενέργειας να δημιουργούν μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στις κηλίδες. Οι χειρουργοί είναι απαραίτητο να συνεκτιμούν την παράμετρο της απόστασης στο πλάνο της θεραπείας αλλά και της ενέργειας, διότι η μεγάλη απόσταση μεταξύ των κηλίδων μπορεί να αφήνει άκοπες περιοχές ή γέφυρες ιστού. Μεγέθη κηλίδας και όγκου που είναι πιο μικρά καθώς και παλμοί με μικρότερη ενέργεια χρήζουν περισσότερων κηλίδων, παρουσιάζουν πιο μεγάλη επικάλυψη ή τοποθετούνται μεταξύ τους σε μικρότερη απόσταση 12. Οι πρώτες συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν απαιτούσαν περισσότερη ενέργεια προκειμένου να επιτευχθεί η φωτοδιάσπαση και η λειτουργία τους χαμηλό ρυθμό επανάληψης. Οι σύγχρονες συσκευές μειώνουν τη διάρκεια της διαδικασίας και λειτουργούν με χαμηλότερη ενέργεια με σκοπό να περιορίσουν τη φλεγμονή, γεγονός που επιτυγχάνεται με την αύξηση του ρυθμού επανάληψης. Επιπρόσθετα, παράγονται πιο ομαλές τομές της επιφάνειας χωρίς να χρειάζεται να αυξηθεί ο χρόνος της διαδικασίας, αφού το μέγεθος της κηλίδας και ο διαχωρισμός μπορεί να μειωθεί σε πιο υψηλούς ρυθμούς επανάληψης 6. Η ιδανική διάταξη προσδιορίζεται από χαμηλή ενέργεια ανά παλμό, από μικρό μέγεθος κηλίδας και από υψηλό ρυθμό επανάληψης. Εφαρμογές του Femtosecond Laser στη διαθλαστική χειρουργική Η Διαθλαστική Χειρουργική με τη χρήση του Femtosecond Laser αποδεικνύει τη δυναμική είσοδο της προηγμένης τεχνολογίας στις χειρουργικές επεμβάσεις 13. Συγκεκριμένα, αποτελεί τη διορθωτική χειρουργική επέμβαση στον οφθαλμό, όπου με τη χρήση της κατάλληλης δέσμης Laser αφαιρείται ιστός από τον κερατοειδή χιτώνα 14 Η ευρεία αποδοχή του Laser αποδεικνύεται από το μεγάλο πο-. σοστό επεμβάσεων που διενεργούνται παγκοσμίως με τη χρήση του και εφαρμογή του την τελευταία δεκαετία 13. Το Femtosecond Laser στη διαθλαστική χειρουργική έχει τις εξής εφαρμογές: 1. Διόρθωση του αστιγματισμού με σφηνοειδείς εκτομές και αστιγματικές κερατομές. 2. Δημιουργία κερατικού κρημνού στη LASIK. 3. Διόρθωση μυωπίας με τη μέθοδο RELEX και SMILE. 4. Βιοψία στον κερατοειδή. 5. Εφαρμογή στη μεταμόσχευση κερατοειδούς. 6. Στην επέμβαση καταρράκτη που περιλαμβάνει ενδοφακική φωτοδιάσπαση, πρόσθια καψουλόρηξη και ρευστοποίηση πυρήνα. 7. Διόρθωση της πρεσβυωπίας, όπου πραγματοποιείται χρήση του Laser ενδοφακικά, ώστε να αυξηθεί η ελαστικότητα του φακού. 8. Εγχυση ριφοβλαβίνης, ένθεση ενδοκερατοειδικών δακτυλίων και ενδοστρωματικών ενθεμάτων, με τη δημιουργία ενδοκερατικών τομών. 9. Αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας με τη μέθοδο RELEX. Συμπέρασμα Η διαρκής εξέλιξη των συστημάτων και των δυνατοτήτων του Femtosecond Laser αναμένεται να Εικόνα 3. Η διαδικασίας της φωτοδιάσπασης στην επιφάνεια του κερατοειδούς. οδηγήσει σε ευρεία χρήση του από πολλούς χειρουργούς. Παρά τα πλεονεκτήματα τα οποία προσφέρει, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη εκπόνησης περισσότερων μελετών για να επιτευχθεί η βέλτιστη αξιοποίησή του. Βιβλιογραφία 1. Rullière, C. (2004). Femtosecond Laser Pulses: Principles and Experiments, Springer, p Πατσίδου Π. (2006). Εφαρμογές των Laser στην Ιατρική. Διπλωματική εργασία. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σχολή Θετικών Επιστημών. Τμήμα Πληροφορικής. 104 σελ. 3. Μπουτσιούκης Χ., Παντελίδου Ο., Μπουτσιούκης Α. (2004). Laser: Αρχές λειτουργίας, αλληλεπίδραση με τους ιστούς, κίνδυνοι και ασφάλεια κατά τη χρήση τους. Στόμα, 32 : Μπενής Μ. (2011). Κατηγορίες Laser κίνδυνοι και προστασία. Σημειώσεις μαθήματος Φυσική των Laser, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα Φυσικής, Κεφάλαιο 2, σελ Retrieved on 26 January, Bille J. (2008). Femtosecond Lasers in Ophthalmology: Surgery and Imaging. In: Braun M., Gilch P., Zinth W. (Eds.) Ultrashort Laser Pulses in Biology and Medicine. Springer, σελ Juhasz T., Djotyan G., Loesel FH. et al. (2000). Applications of Femtosecond Lasers in Corneal Surgery.Laser Physics 10(2): from uoi.gr/atomol/index_files/laser-all. pdf 7. Μακροπούλου Μ. (2007). Εφαρμογές των Laser στη Βιοϊατρική Βιοφυσικοί μηχανισμοί αλληλεπίδρασης. Σημειώσεις για το ΠΜΣ «Ιατρική Φυσική Ακτινοφυσική» Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 23 σελ. 8. Soong HK., Malta JB. (2009). Femtosecond Lasers in ophthalmology.am J Ophthalmol, 147(2): Juhasz T., Djotyan G., Loesel FH. et al. (2000). Applications of Femtosecond Lasers in Corneal Surgery.Laser Physics 10(2): Pepose J., Lubatschowski H. (2008). Comparing femtosecond Λέιζερs.Cataract & Refractive Surgery Today, 10: Buratto L, Ferrari M, Rama P. (1992). Excimer Λέιζερ intrastromal keratomileusis.am J Ophthalmol.113: ΓκορέζηςΣ. (2012). Femtoήμηχανικόςκρημνός; Είναι αυτονόητη η απάντηση; Νέες Οφθαλμοχειρουργικές Σημειώσεις. 6(3): Δημητρίου Α., (2011). Πολυώνυμα Zernike και τεχνητά νευρωνικά δίκτυα στη μελέτη του σφάλματος στη διαθλαστική χειρουργική. Εθνικό Μετσόβιο 110 Πολυτεχνείο, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, Τομέας Φυσικής, Διπλωματική Εργασία. 185 σελ. 32 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

33 Με άλλο õûíáμάτι Λατρευτικοί τίτλοι αρχαίων θεοτήτων που σχετίζονται με τον οφθαλμό και την όραση (Eρμηνεία - Eτυμολογία Τεκμηρίωση) Διάβασα το αξιόλογο αυτό άρθρο του συναδέλφου κ. Δημητρίου Μήτση* και μου άρεσε ιδιαίτερα. Ζήτησα την άδειά του να το μοιραστώ μαζί σας στις «Οφθαλμοχειρουργικές Σημειώσεις». Ανταποκρίθηκε άμεσα θετικά. Εισαγωγή Ο ανθρωπομορφισμός των αρχαϊκών θεοτήτων δημιούργησε πληθώρα λατρευτικών τίτλων, oι οποίοι μαρτυρούν τη γόνιμη φαντασία, τη σοφία και τη λογική των προγόνων μας. Η μελέτη των λατρευτικων τίτλων παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη γλώσσα, τον τρόπο ζωής και τα ήθη και έθιμα των αρχαίων. Από τις λατρευτικές επικλήσεις των αρχαϊκών θεοτήτων έπαιρναν τις ονομασίες τους οι ναοί και οι τοποθεσίες, όπου υπήρχαν ιερά και βωμοί. Γι αυτό το λόγο η σπουδή των λατρευτικών τίτλων έρχεται αρωγός στην ιστορική, αρχαιολογική και τοπωνυμική έρευνα. Η παρούσα εργασία διαπραγματεύεται λατρευτικούς τίτλους (επικλήσεις) αρχαίων θεοτήτων, που σχετίζονται με τον οφθαλμό και την όραση. Η σοφία των αρχαίων προγόνων μας ταύτισε το φως με την επίγεια ζωή και το σκοτάδι με το θάνατο και τον Κάτω Κόσμο. Ο ήλιος, η αστείρευτη τούτη πηγή του φωτός, λατρεύτηκε ως θεός και χαρακτηρίστηκε ως «Οὐράνιος Ὀφθαλμός», επειδή από τον ουρανό ψηλά βλέπει και κατασκοπεύει τους πάντες και τα πάντα. Αντίθετα, ο Ἅδης ή Ἄιδης ή Ἁϊδωνεύς (1), ο αιώνιος και ακατάλυτος βασιλιάς του Κάτω Κόσμου, ταυτίστηκε με το σκοτάδι και την τυφλότητα. Ο οφθαλμός, το πολυτιμότατο αυτό όργανο του ανθρωπίνου σώματος, έφερε εκ παραλλήλου και τις ονομασίες ὀπτιλος ή ὢψ (γενική: ὠπός, πληθυντικός: ὦπα), ὂμμα (υποκοριστικό ὀμμάτιον, ἐξ ου η σημερινή λέξη μάτι) και γλήνη (ἡ) = η κόρη του ματιού / οφθαλμός ή μάτι, όψη. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι θεωρούσαν το μάτι ως καθρέφτη της ψυχής (2). Προσέτι διάφοροι λατρευτικοί τίτλοι, όπως Γοργῶπις, Λιθοδερκής Λιθῶπις, Λιθόγληνος, Μαρμαρῶπες, κ.α. μαρτυρούν ότι οι αρχαίοι μας πρόγονοι πίστευαν και παραδέχονταν τον βάσκανο οφθαλμό (βασκανία). Τέλος, το έθιμο και το καθήκον των συγγενών να κλείνουν τα μάτια του νεκρού ανάγεται στην αρχαιότητα και αναφέρεται από τον Ομηρο στην Ιλιάδα (ραψωδία Λ). Η σκέψη ότι το διαπραγματευόμενο θέμα είναι πρωτότυπο και καλύπτει ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογραφία της Ιστορίας της Ιατρικής επιστήμης μας γεμίζει χαρά και ικανοποίηση και ανταμείβει το μόχθο της πολύχρονης έρευνας. Πέτρος Ράσογλου Λατρευτικοί Τίτλοι Χειρουργός Οφθαλμίατρος 1) Ἀγριωπός Ἅδης: αυτός που έχει άγρια Επίτιμος Πρόεδρος ΕΕΕΦΔΧ όψη, άγριος, τραχύς. [ἂγριος + ὤψ = ὂμμα, ὀφθαλμός, ὂψη, επικοινωνία: raspe@otenet.gr πρόσωπο] (1) 2) Βοῶπις ή Βούφθαλμος Ἣρα: αυτή που έχει μεγάλα και στρογγυλά μάτια, μεγαλόφθαλμη / μεγαλόφωνη κα βροντόφωνη. [βοῦς + ὤψ] (2) 3) Γλαυκῶπις Ἀθηνά: γαλανομάτα, αυτή που έχει αστραφτερά και λαμπερά μάτια [γλαυκός + ὤψ] (3) 4) Γοργῶπις ή Γοργωπός ή Γοργώψ Ἀθηνᾶ: Η έχουσα άγριο και βλοσυρό βλέμμα (ως θεά του πολέμου) / φρικτή, φοβερή, τρομερή / η φέρουσα το «γοργώνειον», ήτοι ασπίδα με το μάτι της Γοργόνας. Γοργῶπες Ἐρινύες: φρικτές, φοβερές, τρομερές. [Γοργός ἤ Γοργών (Γοργώνα) + ὤψ (ὠπός)=οφθαλμός] (4) 5) Δεινώψ Ἐρινύς ἤ Δεινῶπες Ἐρινύες: αυτές που έχουν άγρια και φοβερά μάτια, αυτές που έχουν φρικτή και τρομοκρατική όψη. [δεινός (=τρομοκρατικός, φοβερός) + ὤψ (πλθ.) ὦπες=οφθαλμοί, μάτια] (5) 6) Διόπτης Ζεύς: ο διαβλέπων τα πάντα, γενικός επόπτης, έφορος και σκοπός / κατοπτεύων, κατάσκοπος. [δίος (=ένδοξος, μέγας, θαυμαστός) + ὂπτω =ορώ, βλέπω] (6) 7) Ἑλικοβλέφαρος ή Ἑλικῶπις Ἀφροδίτη, Θέμις: αυτή που ανοιγοκλείνει με γρηγοράδα τα βλέφαρα, αυτή που ρίχνει γρήγορες ή κλεφτές ματιές, («μπιρμπιλομάτα»). ἑλικοβλέφαρος = ἕλιξ + βλέφαρον και ἑλικῶπις = ἕλιξ + ὤψ (ὠπός) (7) 8) Ἐπόπτης ή Ἐποπτήρ Ἥλιος, Ποσειδῶν και Ἐπόπτης ή Ἐπόπτειρα NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 33

34 Με άλλο μάτι Ἂρτεμις, Ἑκάτη: ο επιβλέπων (η επιβλέπουσα), φύλακας, φρουρός / θεατής, παρατηρητής, επιτηρητής. [ἐπί + ὂπτω] (8) 9) Ἐπόψιος ἤ Ἐπωπεύς ἤ Ἐπώπης Ζεύς: ορατός, φανερός, οφθαλμοφανής και ἐπῶπις ή Ἐπωπίς Δήμητρα (Δημήτηρ): επιβλέπουσα, φυλάττουσα / σύντροφος, ακόλουθος (9) ἐπωπεύς ή ἐπώπης ὁ και ἐπῶπις ή ἑπωπίς ή = ἐπί + ὤψ (ὠπες) ἐπόψιος = από το ρήμα ἐπωπῶ (-άω)=επιβλέπω, εποπτεύω, επιτηρώ, φυλάττω] ή από το ἐπί + ὂψω (μέλλοντας του ὂπτω=ορώ, βλέπω. 10) Ἐρίγληνος Ἣρα: αυτή που έχει μεγάλα μάτια, μεγαλόφθαμη. [ἔρι (=μέγα, λίαν, άγαν)+γλήνη, ἡ = η κόρη του οφθλαμού / οφθαλμός] (10) 11) Ἐριῶπις Σελήνη: αυτή που έχει μεγάλα και ωραία μάτια, μεγαλόφθαλμη [ἔρι + ὤψ (ὠπός)] (11) 12) εὐβλέφαρος Δίκη: αυτή που έχει όμορφες βλεφαρίδες, όμορφα μάτια [εὖ + βλέφαρον ἤ εὖ + βλεφαρίς] (12) 13) Εὐρυόπης ἤ Εὐρύοψ Ζεύς: αυτός που βλέπει πολύ μακριά. [εὐρύς + ὂπτω (ὂψω)] (13) 14) Εὐῶπις Σελάνα ἤ Σελήνη: αυτή που έχει όμορφη ματιά, λαμπερή, φωτεινή [εὐωπός, ον ἤ εὐῶπις, ἡ = εὖ + ὤψ (ὠπός) (14) 15) Ἠλιωπός Ζεύς: αυτός που έχει για μάτια του τον ήλιο, ηλιόμορφος [ἥλιος + ὤψ (ὠπός)] (15) 16) Ἰοβλέφαρος Ἀφροδίτη: αυτή που έχει σκοτεινογάλαζα μάτια. [ἴον+βλέφαρον] (16) 17) Κατόπτης Ζεύς:αυτός που βλέπει τα πάντα από τα ουράνια, παρατηρητής, παντεπόπτης [κατοπτύω =κατασκοπεύω, παρατηρώ, εξετάζω] (17) 18) Κερατῶπις ἤ Κερκώψ Σελήνη: κερατοειδής, αυτή που έχει σχήμα κέρατος. [κέρας + ὤψ (ὠπός)] (18) 19) Κυανῶπις Ἀμφιτρίτη, Μούσα: μαυρομάτα, αυτή που έχει βαθυγάλαζα μάτια Κυανώπιδες Νύμφαι: μαυροματούσες, αυτές που έχουν σκοτεινογάλαζα μάτια. [κύανος, ὁ + ὤψ (ὠπός)] (19) 20) Κύκλωψ Σελήνη ἤ Κύκλωπος Κούρη (λατινιστί: Cocles ἤ Cocules): αυτή που έχει στρογγυλά μάτια / το στρογγυλό μάτι που φέγγει στον ουράνιο θόλο. [κύκλος, ὁ (=ουράνιος θόλος, στερέωμα / ο δίσκος του Ηλιου και της Σελήνης) + ὤψ] (20) 21) Κυνῶπις Ἀφροδίτη: αυτή που έχει βλέμμα κυνός / αναιδής, αναίσχυντη, ξεδιάντροπη, αυθάδης. [κύων (κυνός) + ὤψ (ὠπός)] (21) 22) Λιθόγληνος Μέδουσα: αυτή που απολιθώνει με το βλέμμα. [λίθος + γλήνη, ἡ = η κόρη του ματιού, ο βολβός του ματιού] 23) Λιθοδερκής ή Λιθοεργής Γοργώ: αυτή την πετρώνει ή απολιθώνει με το βλέμμα της. [λίθος + δέρκομαι = βλέπω, κοιτάζω, παρατηρώ / λάμπω, απαστράπτω] 24) Λιθωπις Γοργώ ή Μέδουσα: αυτή που απολιθώνει όποιον αντικρύζει. [λίθος + ὤψ (ὠπός)] 25) Μαρμαρῶπις Αθηνά: αυτή που έχει την ικανότητα να μεταβάλλει σε «μάρμαρο» (πέτρα) τον αντίπαλό της μονάχα μ ένα βλέμμα/ αυτή που έχει λαμπερά και αστραφτερά μάτια. [μάρμαρον,τό+ὤψ(ὠπός)]και μαρμαίρω=λάμπω,ἀκτινοβολώ](22) 26) Οἶνοψ ή Οἰνώψ Βάκχος: αυτός που έχει το χρώμα του κρασιού, ροδομάγουλος, ερυθρωπός, κοκκινωπός. [οἶνος + ὤψ] (23) 27) Ὀξυδερκής ἤ Ὀξυδερκώ Αθηνά:η προικισμένη με οξεία και ταχεία όραση, οξυδερκής, αυτή που αντιλαμβάνεται γρήγορα. [ὀξύς +δέρκομαι + βλέπω, κοιτάζω, παρατηρώ / (επί φωτός) λάμπω, ακτινοβολώ, απαστράπτω, ως οφθαλμός] (24) 28) Ὀπτιλέτις ἤ ὀπτιλῖτις ἤ Ὀφθαλμῖτις Αθηνά:οξυδερκής, αυτή που έχει δυνατή όραση και γρήγορη αντίληψη. [ὂπτω= ὁρῶ, βλέπω ὀπτίλος, ὁ = όμμα, οφθαλμός και ὀφθαλμός ἤ ὀπταλμός (ὂπτω)] (25) 29) Οὐράνιος ὀφθλαμός: ο Ηλιος, επειδή από το ύψος του ουρανού βλέπει, παρατηρεί και κατασκοπεύει τους πάντες και τα πάντα. (Σεκούνδος 5) 30)Πανδερκέτης ἤ Πανδερκής Ζεύς: αυτός που βλέπει τα πάντα και βλέπεται από παντού (όταν παίρνει μορφή αστραπής). [πᾶς + δέρκομαι = βλέπω, παρατηρώ / (επί φωτός) απαστράπτω, λάμπω] (26) 31) Πανόπτης ἤ Πανόπτας Ζεύς, Ηλιος, Αργος: αυτός που βλέπει και εποπτεύει τα πάντα / αυτός που τον βλέπουν οι πάντες [πᾶς + ὄπτω πανωπήεις (πᾶς + ὤψ) = ὁ τοῖς πᾶσιν ὁρατός] (27) 32) Πάνοψ ἤ Πανόψιος ἤ Πάνωψ Ερμής, Αργος: αυτός που βλέπει και παρατηρεί τα πάντα, ο τα πάντα ορών. [πᾶς + ὤψ] 33) Παντεπόπτης ἤ Παντόπτης ἤ Παντόπτας Ζεύς, Ηλιος: αυτός που βλέπει, παρατηρεί και εποπτεύει τα πάντα [πᾶς + ἐπί + ὂπτω] (28) 34) Πολυδερκής Ἡώς: αυτή που έχει οξύτατη όραση, βλέπει πολλά και τη βλέπουν πολλοί [πολύς + δέρκομαι = δρῶ / (επί φωτός) λάμπω] (29) 35) Πολυόμματος Αργος: αυτός που έχει ή βλέπει με πολλά μάτια [πολύς + ὄμμα (ποκορ. ὀμμάτιον)] (30) 36) Προόψιος Ἀπόλλων: αυτός που προβλέπει και μαντεύει, μάντης, προφήτης, χρησμοδότης [πρό + ὄπτω (μέλλοντας: ὄψομαι) προβλέπω, μαντεύω, προφητεύω και πρόοψις, ἡ = πρόβλεψη, μαντεία, προφητεία] (31) 37) Ταυρωπός ἤ Ταυρώψ Διόνυσος: ο έχων όψιν ταύρου, ταυρόμορφος [ταῦρος + ὤψ (ὠπός)] (32) 38) Τρίγληνος ἤ Τρίκορος Ἑκάτη: αυτή που φέρει τρεις «γλήνας», δηλ. τρία αστραφτερά μάτια, τριόφθαλμη [τρί(=τριπλοῦς) + γλήνη (ἡ) ἢ γλῆνος (ὁ) = ἡ κόρη τοῦ ὀφθαλμοῦ / ο οφθαλμός] (33) 39) Χρυσόφρυς Ἀφροδίτη: αυτή που έχει φρύδια και μάτια χρυσαφένια [χρυσοῦς + ὀφρύς] (34) 40) Χρυσώπης ἤ Χρυσώψ Βάκχος (Διόνυσος) Χρυσῶπις Λητώ: αυτός (αυτή) που έχει χρυσαφένια μάτια και το πρόσωπό του (της) λάμπει σαν το χρυσάφι, χρυσωπός, χρυσαφένιος (χρυσός + ὤψ) (35) Βιβλιογραφία Τεκμηρίωση Σχόλια (1) «Ἂιδης: χωρίον αφεγγές σκότους αιωνίου καί ζόφον πεπληρωμένον. Παρά τό εἴδω, τό βλέπω, εἴδης καί μετά τοῦ στερητικού Α, ἀείδης, ἐν ᾧ οὐδέν βλέπομεν, Ἂιδης γάρ ἔστιν ἡ σκοτεινή οἰκία. Καί κράσει τοῦ α και ε εἰς ἄλφα μακρόν, ᾅδης και μένει το ι προσγεγραμμένον η» (Thomas Gaisford S.T.P.: ETYMOLOGIKON MAGNUM LEXICON, ΑΔ 17, 15-20) «Ἃδης ἤ Ἁϊδωνεύς (ποιητικός τίτλος Ἀϊδνός) = αόρατος, άφαντος, κρυμμένος, αμαυρός / ὁ μή ὁρῶν, τυφλός (α στερητικόν + ἰδεῖν) ή εκ του ρήματος ἀϊδιάζω = εἷμαι ἀΐδιος, αἰώνιος...» 34 NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

35 Με άλλο õûíáμάτι (Ι, Σταμτάκου: Επίτομο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, σελ. 37) «Ἀγριωπός Ἃδης» (Ευριπίδου: Ηρακλής Μαινόμενος, 990) (2) «βοῶπις. βοῦς + ὦπες, οἱ. οἱ ὀφθαλμοί, οἱονεί ὀπαί οὖσαι τῆς ψυχής» (Magnum, 2Π, 823, 4. Βλέπε καί ὑποσημείωση 4) «τόν δι ἠμείβετ ἔπειτα βοῶπις Πότνια Ἥρη...» (Ιλιάδα, Α, 551) (3) «γλαυκῶπις. ἡ γλαυκούς καί καταπληκτικούς τούς ὦπας ἔχουσα (Magnum, ΓΛ, 233, 32) «τόν δι ἠμείβετ ἔπειτα θεά γλαυκῶπις Ἀθήνη» (Οδύσσεια, Ν, 420) «ζῶσε δέ καί κόσμησε θεά γλαυκῶπις Ἀθήνη, ἀργυρέη ἐσθῆτι...» (Ἡσιόδου Θεογονία, ) (4) «Ἡ Διός γοργῶπις ἀδάματος θεά... η (Σοφοκλέους Αίαντας, 450) «αἱ κυνώπιδες γοργῶπες ἐνέρων ἱερίαι» (Κρατίνος, 24) (5) «ὦ πότνιαι δεινῶπες...» (Σοφοκλέους Οιδίπους επί Κολωνῷ, 84) (6) «διοπετῶ. κατασκοπῶ...» καί διοπετών. ἐποπτεύων, ἐφορῶν, ἐπισκοπῶν» (Magnum Δ1, 277, 10) «ὦ Ζεῦ διόπτα...» (Αριστοφάνους Αχαρνής, 435) (7) «καί θέμιν αἰδοίην ἑλικοβλέφαρον τ Ἀφροδίτην...» (Ησιόδου Θεογονία, 16) (8) «Πυθῶνος» ὁμοκλάροις ἐπόπταις... «(Πινδάρου, Νεμεονίκαι, 9,5) «πλησίον δέ... τῆς πόλεως Ποσειδῶνος ἐστιν Ἐπόπτου, ναός...» (Παυσανίου: Ελλάδος Περιήγησις, Αρκαδικά 30,1) «Ἑκάτη... τῶν τριόδων ἐπόπτις» (Κορνούτου: Περί της φύσεως των Θεών, 34) (9) «Επόψιος Ζεύς καί Ἀπόλλων» (Ησύχιος) «ἀντόμεθα πρός Ζηνός Ἐποψίου...»(Απολλώνιος ο Ρόδιος, 1123) «ἐπωπίς Δημήτηρ παρά Σικυωνίοις» (Ησύχιος) «ἐπῶπις ἤ ἐπωπίς καί ἐπωπίδα ἤ ἑπωπίδα. εἰ μέν δασύνεται, σημαίνει τήν ἀκόλουθον. εἰ δέ ψιλοῦται, τήν ἐπίσκοπον, διά τούς ὦπας...» (Magnum ΕΠ 368, 32-35) (10) «ἐρί, πολύ, μέγα, ἰσχυρόν» (Ησύχιος) «γλήνη, ἡ. κόριν, ὄψιν, ὀφθαλμόν...» (Magnum ΓΛ 234, 10-12) (11) «ἐριώπεα Σελήνην» (Μάξιμος, 103) (12) «εὐβλεφάροιο Δίκης» (Μητρόδωρος ΑΠ 14, 122) (13) «εὐρύοπα Ζεύς ἐφράσατο...»(οδύσσεια, Ξ, 239) «Ζῆνα θεῶν τόν ἄριστον ἀείσομαι ἠδέ μέγιστον εὐρύοπα κρείοντα τελεσφόρον...» (Ομηρικός Υμνος πρός τόν Δία 23, 2) «Ὑβριστήν δέ Μενοίτιον εὐρύοπα Ζεύς εἰς ἔρεβον κατέπεμψε...» (Ησιόδου Θεογονία, ) «Γαίης φραδμοσύνησιν ὀλύμπιον εὐρύοπα Ζήνι...»(Θεογονία, 884) (14) ἑὐῶπις Σελάνα» (Πίνδαρος, Ωδή πρός ολυμπιονίκες, ο, 11) (15) «Ἡλιωπός Ζεύς», (Σοφοκλέους Αποσπάσματα, 26) (16) «ἰοβλέφαρον τήν Ἀφροδίτην...» (Πινδάρου Αποσπάσματα, 307 καί Λουκιανού εικόνες, 26) (17) «Ὦ Ζεῦ, διόπτα καί κατόπτα πανταχῇ...» (Αριστοφάνους Αχαρνής, 435) (18) «ἕλιξ μήνης κερατώπιδος...» (Μανέθων 4, 9) (19) «κύανος» (ὁ): βαφική χρωστική οὐσία με σκοτεινό γαλάζιο χρώμα. Κατά τους ηρωικούς χρόνους οι αρχαίοι μας πρόγονοι την μεταχειρίζονταν για καλλωπισμό έργων εκ μετάλλου και κυρίως για να βαφουν πανοπλίες και δερμάτινες ασπίδες. (20) «Κύκλωπες δ οὔνομ ἐσαν ἐπώνυμοι, οὕνεκ ἀρ αὐτῆς κυκλοτερής ὀφθαλμός ἔεις ἐνέκειτο μετώπω... Κυκλύωπες καί κατά συγκοκπήν, κύκλωπες...» (Magnum KY 544, 7-10) (21) «κυνώπης. ὁ ἀναιδές πρόσωπον ἔχων και κυνός. Από του κύων κυνός, καί του ὤψ ὠπός, γίνεται κυνώπης... καί τό θηλυκό κυνῶπις...» (Magnum KY 545, 53-58) «Τιμήν ἀρνύμενοι Μενελάῳ σοί τε, κυνῶπα» (Ιλιάδα, Α, 159) «δαήρ, αὖτ ἐμός ἔσκε κυνώπιδος» (Ιλιάδα, Γ, 180) «κυνώπιδος εἴνεκα κούρης...»(οδύσσεια, Θ, 319) «ἀποκτενοῦσι μ αἱ κυνώπιδες γοργῶπες ἐνέριον ἱερίη» (Ευριπίδου Ορέστης, 260) (22) «μάρμαρος» (ὁ) καί «μάρμαρον» (τε) < μαρμαίρω = λάμπω, ακτινοβολώ «... μάρμαρον διά τήν μαρμαρυγήν, ἤγουν τήν λάμψιν...» ή διά τό μαρμαραίνειν ή μαρμαίρειν, ἤγουν στίλβειν...» (Magnum, MA, σελ. 574, υποσημειώσεις) (23) «ὧν ἡμεῖς σπείσαντες ὅσον θέμις οἴνοπι Βάκχω...» (Ανθολογία Παλαντίνη 6, 74) (24) «ἔχεται μέν ἱερόν Ἀθηνᾶς ὀξυδερκοῦς...» (Παυσανίας, Κορινθιακά, 24, 2) (25) «Ὀπτιλέτιν προσηγόρευσε. τούς γάρ ὀφθαλμούς ὀπτίλους οἱ τῆδε Δωριεῖν καλοῦσιν...» (Πλουτάρχου: Λυκούργος...) «ὀφθαλμοί: ὄνομα προσηγορικόν, γίνεται παρά τῷ ὄπτω καί τό ἂλλομαι (=πηδῶ) ὀπταλμός καί, ὀφθαλμός, δι οὗ ἂλλεται τό ὁρατικόν. Ἤ ἀπό τοῦ παρέχειν ἅπαντα ὀφθῆναι. ἢ ὀφθαλλοί τίνες, κατά τροπήν τοῦ ἑνός Λ εῖς Μ, ἐξ ὧν ἀνάλλεται ἡ ὄψις. Ἤ ὀπῶν θάλαμοι, ὄντες, κατά συγκοπήν καί τροπῇ τοῦ Π εἰς Φ...» (Magnum ΟΦ 644, 15-21) ὀφθαλμός, ὁ: (ὀφθῆναι, ὄπωπα) = ὄμμα, μάτι (Ι. Σταματάκου:Επίτομο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, σελ. 722) ἰόντι δέ ὡς ἐπί τό Ἀλπίον καλούμενον ναός ἐστίν Ἀθηνᾶς Ὀφθαλμίτιδος...» (Παυσανίου: Ἑλλάδος Περιήγησις, Λακωνικά, 18, 2) (26) «Ζεῦ Πανδερκέτα βροτῶν» (Ευριπίδου Ηλέκτρα, 1177) (27) «καί τόν πανόπτη κύκλον ἡλίου καλῶ...» (Αισχύλου Προμηθεύς, 91) «Ζεύς ὁ πανόπτας (Ορφικά Αποσπάσματα, 170) «ποῖον πανόπτην οἱοβουκόλον λέγεις;...» (Ευριπίδου Ικέτιδες, 304) (28) «καί ὁ Ζεύς δέ παντεπόπτης λέγεται»(πρύκλου: Εἰς Παρμενίδην 820, 5) (29) «οἵ μετ ἐκείνην ὀφθλαμοῖσιν ἴδοντο φάος πολυδερκέος. Ἡοῦς» (30) Ο πολυόμματος Αργος, ένα τρομερό τέρας με εκατό μάτια αναφέρεται στη μυθολογία ως φύλακας της Ιούς σ ένα λιβάδι του Αργους. Από τα μάτια του τερατόμορφου φύλακα κοιμόταν τα μισά και τ άλλα μισά αγρυπνούσαν. Ο Δίας, ήθελε ν απελευθερώσει την εκλεκτή του Ιώ, που είχε μεταμορφώσει σε αγελάδα και ν αποφύγει τη ζήλεια και την οργή της Ηρας, έβαλε τον πανούργο Ερμή να σκοτώσει τον Αργο. Η Ηρα για να κάνει αθάνατο τον έμπιστο φύλακα έβαλε τα πολυάριθμα μάτια του στα φτερά του παγωνιού. (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ: Ελληνική Μυθολογία, τόμος Β, 85, 88, 95, 172 και Ζαν Ρισπέν: Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, Τόμος Α, σελ. 47) «βουκόλον τινά πολυόμματον Ἂργον τοὔνομα ἐπέστησεν» (Λουκιανού: Θεών Διάλογοι, Δ, 3, 1) (31) «ἐν Ὑμηττῷ δέ ἂγαλμα ἐστιν Ὑμηττίου Διός, βωμός δέ και Ὀμβρίου Διός καί Ἀπόλλωνος εἰσί Προοψίου... «(Παυσανίας, Αττικά, 32, 2) (32) «Ταυρωπός ἤ ταυρώψ Διόνυσος» (Ορφικοί Υμνοι, 29, 4) (33) «Τιοδῖτις γάρ καί τρίγληνος» (Αθήναιος, 7, 325) «τρίγληνα, οἷον τρίκορα. γλήνη ἡ τῶν ὀφθαλμῶν κόρη». Ἤ τρίκορα ὡς τριῶν ζωδίων ἐφ ἑκάτερον δεδημιουργημένων.» (Magnum TP 765, 9-12) (34) «... ἱερεύς Ἀφροδίτης χρυσόφρυς Κυθηρίας» (Αριστοτέλης, Ζ, 8, 13, 73) (35) «Διόνυσε... χρυσῶπα, τινάσσων, ἂνα θύρσον κατ Ὄλυμπον» (Ευριπίδου Βάκχαι, 553) «Λατοῦς Χρυσώπιδος ἔρνος» (Αριστοφάνους Θεσμοφοριάζουσαι, 32) *Δημήτριος Β. Μήτσης, Οφθαλμίατρος-Φλώρινα NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 35

36 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΑΣ Τα πρώτα Πολυβιταμινούχα Φυσικά Δάκρυα, Visionlux Plus & Navitae Plus αλλάζουν τα δεδομένα και μεταμορφώνουν τις ζωές εκατομμυρίων ασθενών σε ολόκληρο τον κόσμο. Η καθημερινή χρήση συνδυασμένου υαλουρονικού και βιταμινών Β12, Β5, Α, Ε κάνει αισθητή παρουσία στις ζωές των ασθενών που μιλούν με τα καλύτερα λόγια για τον γιατρό ή φαρμακοποιό που τους τα συνέστησε. KITE HELLAS & NOVAX MONACO ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑΣ Η παραγωγή των νέας γενιάς Πολυβιταμινούχων Φυσικών Δακρύων πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον ανερχόμενο ηγέτη της οφθαλμολογίας, NOVAX pharma Monaco που σε συνδυασμό με την πολύχρονη τεχνογνωσία της KITE HELLAS, έχει επιτευχθεί η υψηλότερη δυνατή ποιότητα μέχρι σήμερα με τιμή παλαιάς γενιάς φυσικών δακρύων. Η επαναστατική συνεργασία KITE HELLAS & NOVAX MONACO έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, κάτι που καθρεφτίζεται τόσο στην καινοτομία όσο και στο χαμηλό κόστος θεραπείας που τα καθιστά προσιτά στο μεγαλύτερο μέρος των ασθενών. ΟΙ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ Η συνεργασία του υαλουρονικού νατρίου με θεραπευτικές βιταμίνες καθιστούν την νέα γενιά πολυβιταμινούχων φυσικών δακρύων πιο συμπαθή από οποιαδήποτε φυσικά δάκρυα έχουν εμφανιστεί μέχρι σήμερα στην διεθνή αγορά της οφθαλμικής υγείας, γεγονός που γίνεται αντιληπτό από τον ενθουσιασμό που εκδηλώνουν 8 στους 10 ασθενείς από την πρώτη κιόλας ενστάλαξη. Ξένη δημοσίευση ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΥΒΙΤΑΜΙΝΟΥΧΑ ΦΥΣΙΚΑ ΔΑΚΡΥΑ Η 4 η ΓΕΝΙΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΑΚΡΥΩΝ ΦΕΡΝΕΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Η επαναστατική γενιά φυσικών δακρύων που παρουσιάστηκε στο ESCRS της Λισσαβώνας το 2017 καθώς και στην επιστημονική διημερίδα του ΟΜΜΑ οφθαλμολογικού ινστιντούτου Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής στις 16 Δεκεμβρίου του 2017 με απόλυτη επιτυχία, κέρδισε φανατικούς υποστηρικτές από την πρώτη στιγμή. Η νέα γενιά Πολυβιταμινούχων Φυσικών Δακρύων καλωσορίστηκε από τους διακεκριμένους οφθαλμιάτρους διεθνούς εμβέλειας κ. Ιωάννη Παλλήκαρη και κ. Τάσο Κανελλόπουλου δίνοντας νέα ελπίδα στην αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας και των παθήσεων της οφθαλμικής επιφάνειας. Ο κ. Ιωάννης Παλλήκαρης, ο μύθος της διεθνούς οφθαλμολογίας, μετά την επανάσταση που έφερε σε ολόκληρο τον κόσμο με την ανακάλυψη της θρυλικής διαθλαστικής μεθόδου LASIK που έδωσε την δυνατότητα σε εκατομμύρια ασθενείς σε ολόκληρο το κόσμο να απελευθερωθούν από τον ζυγό των γυαλιών, επιστρέφει με τον κ. Κανελλόπουλο, το νέο αστέρι της οφθαλμολογίας σε Ελλάδα και Αμερική με το καλωσόρισμα της αναβαθμισμένης γενιάς φυσικών δακρύων υαλουρονικού νατρίου με την προσθήκη ευεργετικών βιταμινών για την υγεία των ματιών. Η KITE HELLAS, κολοσσός εμπειρίας & γνώσης πάνω στην επιστήμη της οφθαλμικής υγείας, μετά την 25ετή συνεργασία με την Bausch & Lomb, οδηγήθηκε στην έρευνα και ανάπτυξη της νέας γενιάς φυσικών δακρύων, τα Πολυβιταμινούχα Φυσικά Δάκρυα. VISIONLUX PLUS Η ΤΕΛΕΙΑ ΕΠΟΥΛΩΣΗ & ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ 0.30% ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ Β12 & Β5 Η τέλεια επούλωση και ενυδάτωση είναι σήμερα εφικτή. Το Visionlux Plus συμβάλλει στην επιτάχυνση επιθηλιοποίησης χάρη στις βιταμίνες Β12&Β5 και στην υψηλών προδιαγραφών ενυδάτωση του κερατοειδούς λόγω της ιδανικής συγκέντρωσης 0.30% υαλουρονικού βάση κλινικών μελετών. Το πολυβιταμινούχο φυσικό δάκρυ Visionlux Plus αποτελεί την ιδανική λύση σε όλους τους ασθενείς με οφθαλμικούς τραυματισμούς, εγκαύματα στον κερατοειδή, ενδουαλοειδικές ενέσεις, μετεγχειρητική επούλωση & αποκατάσταση, χρόνια ξηροφθαλμία. Η βιταμίνη Β12 επιταχύνει την επούλωση και εννεύρωση του κερατοειδή. Η βιταμίνη Β5 ή δεξπανθενόλη που είναι ιδιαίτερα γνωστή για τις επουλωτικές της ιδιότητες, αυξάνει την ταχύτητα επιθηλιοποίησης και συμβάλλει στην τέλεια επούλωση του κερατοειδή. Το 0.30% υαλουρονικό αποτελεί την ιδανική συγκέντρωση βάση τελευταίων κλινικών μελετών για την τέλεια ενυδατική θεραπεία των ματιών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονος ότι 8 στους 10 ασθενείς οι οποίοι δοκιμάζουν το Visionlux Plus το προτιμούν από οποιοδήποτε άλλο τεχνητό δάκρυ. Προτεινόμενη δοσολογία: 1-2 σταγόνες Visionlux Plus 4 φορές την ημέρα μέχρι την ολοκλήρωση της τέλειας επούλωσης Συστήνεται η συστηματική χρήση του Visionlux Plus σε ασθενείς που πάσχουν από χρόνια ξηροφθαλμία και σε χρήστες φακών επαφής. Το Visionlux Plus κυκλοφορεί στα 10ml, έχει 3 μήνες διάρ-

37 Ξένη δημοσίευση ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΥΒΙΤΑΜΙΝΟΥΧΑ ΦΥΣΙΚΑ ΔΑΚΡΥΑ Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑΣ 1. Nέα ελπίδα στην συνέργεια του υαλουρονικού & των ευεργετικών βιταμινών αδιαμφισβήτητης αξίας για τα μάτια. 2. Υαλουρονικό 0.3% + Σύμπλεγμα Βιταμινών Β12 & Β5, σημαίνει τέλεια επούλωση και ενυδάτωση στο μάξιμουμ Υαλουρονικό + Υγρή Βιταμίνη Α+Ε, σημαίνει ολική επαναφορά υγείας της οφθαλμικής επιφάνειας. 4. Οι κύριοι Ι. Παλλήκαρης και Α. Κανελλόπουλος καλωσόρισαν την νέα γενιά φυσικών δακρύων στην διημερίδα του ΟΜΜΑ το κεια μετά το άνοιγμα, δεν περιέχει συντηρητικό στα μάτια, είναι απόλυτα συμβατό με όλους τους τύπους φακών επαφής και η τιμή των 8.40 συμβάλλει στην ιδανική συμμόρφωση των ασθενών στην αγωγή. NAVITAE PLUS ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΦΘΑΛΜΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 0.15% ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟ & ΥΓΡΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α+Ε Η σταθεροποίηση της λιπιδικής στοιβάδας με την ευεργετική δράση της υγρής βιταμίνης Α σε συνδυασμό με υαλουρονικό 0.15% καθιστά το Navitae Plus ξεχωριστό και ταυτόχρονα ιδιαίτερα αγαπητό σε γιατρούς και ασθενείς. Η θεραπευτική αξία της βιταμίνης Α και του 0.15% υαλουρονικού νατρίου στην ενυδάτωση των ματιών, την σταθεροποίηση του δακρυικού φίλμ και την επαναφορά της υγείας της οφθαλμικής επιφάνειας αποτελεί θεαματικό γεγονός. Το Navitae Plus παρουσιάστηκε μέσα στο 2017 στο ESCRS στην Λισσαβώνα και στο Πανελλήνιο συνέδριο Δερματολογίας κερδίζοντας τις εντυπώσεις για την θεραπευτική δράση του σε καταστάσεις χρόνιας βλεφαρίτιδας, & ξηροφθαλμίας, κερατίτιδας, επιπεφυκίτιδας όπου ο συνδυασμός υγρής βιταμίνης Α+Ε και υαλουρονικού κάνει τη διαφορά στις ζωές των ασθενών αποκαθιστώντας την οφθαλμική υγεία. Προτεινόμενη δοσολογία: 2-3 σταγόνες Navitae Plus 5 φορές την ημέρα Το Navitae Plus κυκλοφορεί στα 15ml, έχει 3 μήνες διάρκεια μετά το άνοιγμα, δεν περιέχει συντηρητικό στα μάτια, είναι απόλυτα συμβατό με όλους τους τύπους φακών επαφής και η τιμή των 7.63 συμβάλλει στην ιδανική συμμόρφωση των ασθενών στην χρόνια αγωγή. 8 ΣΤΟΥΣ 10 ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΤΑ ΠΟΛΥΒΙΤΑΜΙΝΟΥΧΑ ΦΥΣΙΚΑ ΔΑΚΡΥΑ Η COMBINATION ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΙΑΣ Ο τρόπος χρήσης της 4ης γενιάς πολυβιταμινούχων φυσικών δακρύων φέρνει την επανάσταση καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία είναι εφικτή η συνδυασμένη χρήση δύο διαφορετικών φυσικών δακρύων με ιδιότητες συμπληρωματικές, ακολουθώντας την φιλοσοφία χρήσης ανάλογης δύο διαφορετικών αντι-γλαυκωματικών κολλυρίων για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος. VISIONLUX PLUS & NAVITAE PLUS έχουν σχεδιαστεί να συνεργάζονται και να δουλεύουν ακόμα καλύτερα μαζί όταν οι οφθαλμικές ανάγκες είναι αυξημένες όπως σε μετεγχειρητικές καταστάσεις ή βαριές μορφές ξηροφθαλμίας. Η συνεργασία του VISIONLUX PLUS και του NAVITAE PLUS κάνει τη διαφορά στα μάτια των ασθενών, προσφέροντας υψηλότατων προδιαγραφών ενυδάτωση διαρκείας, ενδυνάμωση και επαναφορά της υγείας του δακρυικού φίλμ. Προτεινόμενη combination δοσολογία: Διαθλαστικές επεμβάσεις VISIONLUX PLUS: 1-2 σταγόνες 3 φορές την ημέρα για ένα μήνα + NAVITAE PLUS: 2-3 σταγόνες 5 φορές την ημέρα για έξι μήνες. * Γίνεται πρώτα η ενστάλαξη του VISIONLUX PLUS το οποίο συμβάλλει στην επιτάχυνση των επουλωτικών διαδικασιών του ματιού και μετά το πέρας 3 λεπτών ακολουθεί η ενστάλαξη του NAVITAE PLUS για την επαναφορά της υγείας του δακρυικού φίλμ. Η ισχύς εν τη ενώσει των δύο πολυβιταμινούχων φυσικών δακρύων, παρέχει τα κατάλληλα εφόδια υγείας στους οφθαλμούς (υαλουρονικού νατρίου και των ευεργετικών βιταμινών Β12, Β5, Α, Ε).

38 Ξένη δημοσίευση Στρατηγική Συνεργασία στην Οφθαλμολογία Μια νέα στρατηγική συμφωνία συνεργασίας αποτελεί γεγονός στον απόλυτα εξειδικευμένο τομέα των Οφθαλμολογικών σκευασμάτων, μεταξύ των φαρμακευτικών εταιρειών Verisfield (UK) Ltd και ΚΟΠΕΡ (Cooper S.A.). Η εν λόγω συνεργασία εντάσσεται στο πλαίσιο της επιμέρους εξωστρέφειας και ανάπτυξης των δύο εταιρειών, της βελτιστοποίησης της θεραπευτικής ωφέλειας για τους ασθενείς με εξειδικευμένες και αξιόπιστες θεραπευτικές προτάσεις, καθώς και της ισχυροποίησης των δεσμών με την κοινότητα των Επαγγελματιών Υγείας, στον άκρως ανταγωνιστικό τομέα του φαρμάκου. Η ΚΟΠΕΡ, αποτελεί έναν από τους παλαιότερους παραγωγούς φαρμακευτικών σκευασμάτων στη χώρα μας (με αδιάλειπτη παρουσία από το 1936), μια Ελληνική Φαρμακευτική εταιρεία καταξιωμένη, μεταξύ άλλων, στον τομέα της Οφθαλμολογίας. Η παραγωγική μονάδα της ΚΟΠΕΡ αποτελείται από αναβαθμισμένες, σύγχρονες εγκαταστάσεις, διέπεται από διαδικασίες διαμορφωμένες με βάση τα διεθνή πρότυπα και τους κανόνες καλής παραγωγής (GMP), καθώς και το πρότυπο ISO 9001:2000, καλύπτοντας έτσι όλες τις σύγχρονες Εθνικές και Ευρωπαϊκές νομοθετικές απαιτήσεις. Η Verisfield είναι μια Φαρμακευτική εταιρεία Έρευνας και Ανάπτυξης η οποία διαθέτει ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο Οφθαλμολογικών σκευασμάτων: περισσότερα από 15 σύγχρονα οφθαλμικά διαλύματα, εγκεκριμένα από τις εγχώριες αρχές για την αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων του οφθαλμού. Παράλληλα, στη Verisfield βρίσκεται υπό ανάπτυξη μια πλειάδα νεωτεριστικών οφθαλμικών σκευασμάτων, των οποίων αναμένεται έγκριση εντός της επόμενης τριετίας: μια ομάδα κολλυρίων (10 και πλέον οφθαλμικά σκευάσματα) που θα δημιουργήσουν ένα ευρύ δίκτυο προστασίας έναντι επιμέρους παθολογικών καταστάσεων του οφθαλμού, καλύπτοντας πρώτιστα τις ανάγκες των ασθενών, προσφέροντας ταυτόχρονα όλα τα κατάλληλα εργαλεία στη φαρέτρα των σύγχρονων Επαγγελματιών Υγείας. Η νέα στρατηγική συνεργασία αφορά την προώθηση και διανομή των οφθαλμικών διαλυμάτων του χαρτοφυλακίου της Verisfield στην ελληνική αγορά από τη φαρμακευτική εταιρεία ΚΟΠΕΡ. Η συνεργασία των δύο εταιρειών διευρύνεται και πέρα από τα Ελληνικά σύνορα, με εξαγωγές οφθαλμολογικών σκευασμάτων σε πάνω από 40 χώρες στον κόσμο, με εξωστρεφείς, στρατηγικές συνεργασίες σε μια εξειδικευμένη αγορά, η οποία αναζητά συνεχώς αξιόπιστους εταίρους με ποιοτικά, καινοτόμα προϊόντα. Οι στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ φαρμακευτικών εταιρειών οδηγούν στην από κοινού ισχυροποίηση στην αγορά και τη διασφάλιση της συνεχούς παρουσίας ποιοτικών θεραπευτικών επιλογών για τους Έλληνες ασθενείς. Η στρατηγική συμφωνία μεταξύ ΚΟΠΕΡ και Verisfield αναδεικνύει μια δυνατή επιχειρηματική συνεργασία, η οποία βασίζεται στις σχέσεις αμοιβαίας εκτίμησης και εμπιστοσύνης, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την επαγγελματική εμπειρία και την υψηλή τεχνογνωσία στην ανάπτυξη και διανομή καινοτόμων προϊόντων. VERISFIELD (UK) Ltd, Βύρωνος 8, Χαλάνδρι Τ Ε

39 Συνέδρια õûíá2018 Φεβρουάριος 8-10, Ξενοδοχείο Athens Hilton, Αθήνα 13o Πανελλήνιο Συνέδριό Ελληνικής Εταιρείας Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς Τηλ: Website: , Sava Centar, Belgrade, Serbia 22nd ESCRS Winter Meeting Tel: Fax: escrs@escrs.org Website: , Budapest, Hungary 8th EURETINA Winter Meeting Tel: Fax: euretina@euretina.org Website: Μάρτιος 1-4, Athens Hilton Hotel, Αθήνα 32o Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής Τηλ: info@hsioirs.org Website: , Cairo, Egypt Egyptian Ophthalmological Society (EOS) Annual Meeting Tel: (202) , (202) Fax: (202) eos@eos1902.com Website: , Washington Hilton Hotel, Washington, D.C. AAPOS Annual Meeting aapos@aao.org Website: , Hilton Athens Hotel, Αθήνα COPHy th Annual Congress on Controversies in Ophthalmology info@comtecmed.com Website: Απρίλιος 13-17, Washington, D.C. American Society of Cataract and Refractive Surgery Meeting ascrs@ascrs.org Website: Μαΐου, Hawaii Convention Center, Honolulu, Hawaii ARVO Annual Meeting arvo@arvo.org Website: Μάιος 10-12, Ξενοδοχείο Grande Bretagne, Αθήνα 24ο Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Γλαυκώματος Τηλ: greekglaucomasociety@gmail.com Website: , Fortezza da Basso, Florence, Italy European Glaucoma Society Congress 2018 Tel: egs2018@oic.it Website: Ιουνίου, Ξενοδοχείο Makedonia Palace, Θεσσαλονίκη 51ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο Τηλ: info@era.gr Website: Ιούνιος 16-19, Fira Gran Via Conference Center, Barcelona, Spain 36th World Ophthalmology Congress (WOC 2018) Tel: Fax: woc2018reghot@mci-group.com Website: Ιουλίου, Myconian Imperial Resort & Royal Myconian, Μύκονος Aegean Cornea Conference XIV Τηλ: aegean@med.uoc.gr Website: Ιούλιος 19-21, Shangri-La Hotel, Chiang Mai, Thailand Asia-Pacific Society of Cataract and Refractive Surgeons Annual Meeting Website: , Vancouver Convention Centre, Vancouver, BC, Canada ASRS 36th Annual Meeting info@asrs.org Website: Σεπτέμβριος 20-23, Vienna, Austria Euretina Congress 2018 Tel: Fax: euretina@euretina.org Website: , Reed Messe, Vienna, Austria XXXVI Congress of the ESCRS Tel: Fax: escrs@escrs.org Website: NEEΣ OΦΘAΛMOXEIPOYPΓIKEΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 39

40 FEATURED PUBLICATION 13 th Panhellenic Dermatology Congress LISBON 2017 FEATURED PUBLICATION EUROPEAN SOCIETY OF CATARACT & REFRACTIVE SURGEONS Η ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΦΗΜΗΣ ANTIDEMODEX ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΒΛΕΦΑΡΙΤΙΔΑΣ ΜΕ TEA TREE OIL ROUND 1: ΣΠΑΣΙΜΟ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ DEMODEX 2 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ROUND 2: DEMODEX FREE ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΥΓΙΕΙΝΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Μια βλεφαρίδα που δείχνει 8 ενήλικα Demodex, τα οποία εξουδετερώθηκαν σε χρονικό διάστημα λεπτών με τη χρήση NAVIBLΕF 150 χρήσεις 6 μήνες χρήσεις 6 μήνες Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ 47% των ασθενών που επισκέπτονται τον οφθαλμίατρο πάσχουν από Βλεφαρίτιδα και Demodex 1 84% του πληθυσμού άνω των 60 ετών πάσχει από το Demodex, το οποίο προκαλεί διάφορες παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας όπως Βλεφαρίτιδα και MGD 2 100% των ασθενών άνω των 70 ετών που θα υποβληθούν σε οφθαλμική επέμβαση, έχουν ανάγκη αντιμετώπισης της βλεφαρίτιδας πριν το χειρουργείο 2 Reference: 1. Nichols K., et al Blepharitis in the United States 2009: a survey-based perspective on prevalence and treatment. Ocul Surf Apr;7(2 Suppl):S1-S Tseng S., et al Pathogenic role of Demodex mites in Blepharitis. Curr Opin Allergy Clin Immunol Oct; 10(5):