Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γράφει για το έργο

HTML
DOWNLOAD

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γράφει για το έργο"

Σουσάννα Ιωάννου
9 χρόνια πριν
Προβολές:

2 Γενικές Πληροφορίες Το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» ανέβηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 73 στα χρόνια της δικτατορίας. Πρόκειται για ένα έργο με πολλές σπονδυλωτές σκηνές που διηγείται τις ταλαιπωρίες της Ελλάδας κυρίως από τον ερχομό του Όθωνα μέχρι και τη Γερμανική Κατοχή. Τα πολιτικά παιχνίδια, τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, ο μιμητισμός των ξένων, η φτώχια, η ανικανότητα της εξουσίας, αλλά και το αγωνιστικό πνεύμα των Ελλήνων, η παράδοση και η σθεναρή αντίσταση σε όλα τα βάσανα που αντιμετώπισε η Ελλάδα είναι στοιχεία που προβάλλονται μέσα από το κείμενο του Καμπανέλλη. Οι παραστάσεις του ήταν στην ουσία οι μαζικότερες, μέχρι το Πολυτεχνείο, πολιτικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Όταν οι λογοκριτές της χούντας κατάλαβαν ότι το έργο δεν ήταν μια απλή κωμωδία, αλλά περνούσε στον κόσμο αντιδικτατορικά μηνύματα, σταμάτησαν τις παραστάσεις. Οι πρωταγωνιστές του έργου, Τζένη Καρέζη και Κώστας Καζάκος, συνελήφθησαν και κλείστηκαν στη φυλακή. Μετά την αποφυλάκισή τους οι παραστάσεις συνεχίστηκαν με ακόμα περισσότερο πάθος και μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό που πλέον δεν παρακολουθούσε απλά μια θεατρική παράσταση, αλλά λάμβανε μέρος σε μια πολιτική πράξη αντίστασης. Την παράσταση σκηνοθέτησε ο Κώστας Καζάκος. Πρωταγωνιστούσαν ο ίδιος, η Τζένη Καρέζη, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος και πολλοί άλλοι ηθοποιοί. Τη μουσική των τραγουδιών έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος και τραγουδούσε ζωντανά ο Νίκος Ξυλούρης ως ο κορυφαίος του λαού. Ο θεατρικός διάκοσμος ήταν του ξακουστού καραγκιοζοπαίχτη Ευγένιου Σπαθάρη.

Τα πολιτικά παιχνίδια, τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, ο μιμητισμός των ξένων, η φτώχια, η ανικανότητα της εξουσίας, αλλά και το αγωνιστικό πνεύμα των Ελλήνων, η παράδοση και η

3 Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γράφει για το έργο Πριν γράψω «Το μεγάλο μας τσίρκο», είχα πει πολλές φορές, σε πολλές περιστάσεις, πως ο τόπος μας μοιάζει με τον Κρόνο, το θεό που έτρωγε τα παιδιά του. Γι αυτό και το κείμενο αναφέρεται τόσο συχνά στον Κρόνο, γι αυτό του αφιέρωσα την πρώτη σκηνή του έργου, γι αυτό τοποθετήσαμε στην παράσταση και σε κυρίαρχη θέση δυο μεγάλα φίδια. Με πλαίσιο αυτό το τόσο παραστατικό σύμβολο, ο θεατής είχε μια πρώτη ειδοποίηση για το τι θα λέγαμε. Το έργο γράφτηκε για να δώσει στο κοινό που συγκεντρώνεται στο θέατρο την ευκαιρία να εκδηλωθεί με σαφή στόχο. Πρόσφερε στο θεατή τη δυνατότητα να κάνει άμεσες συναρτήσεις με την πολιτική κατάσταση. Είχαμε δικτατορία. Ήταν ανάγκη να μαζεύουμε και να στρέφουμε εναντίον της όλες τις αρνήσεις. Ακόμα κι αυτές που μπορούσε να κινητοποιήσει κανείς με τα γέλια και τα χειροκροτήματα σε μια θεατρική παράσταση. Και το πετύχαμε. Κάθε νύχτα εκατοντάδες άνθρωποι νιώθοντας τη σιγουριά του πλήθους, μπορούσαν να φωνάζουν, να κρίνουν, να διαμαρτυρηθούν ελεύθερα. Τολμώ να πω ότι οι παραστάσεις του «Τσίρκου» συγκαταλέγονται ανάμεσα στις λίγες και πρώτες δημόσιες πολιτικές συγκεντρώσεις που έγιναν στη διάρκεια της εφταετίας. Ιδιαίτερα μετά από τη σύλληψη της Καρέζη και του Καζάκου το Νοέμβρη του 73, όταν αποφυλακίστηκαν, οι παραστάσεις του έργου είχαν πια τέλεια μετουσιωθεί από θεατρικό σε πολιτικό γεγονός. Από μιας αρχής το έργο είχε να περάσει τις συμπληγάδες πέτρες της λογοκρισίας. Υποβλήθηκε με το πλαστό διαβατήριο του ιστορικού έργου, τμηματικά και χωρίς σειρά για να μη γίνεται αντιληπτό τι νόημα χτίζει. Μαζί υποβλήθηκαν επεισόδια που δεν επρόκειτο να παιχτούν, που ήταν γραμμένα επίτηδες για να κοπούν από τη λογοκρισία, να χρησιμέψουν δηλαδή σαν αλεξικέραυνα, για να σωθούν τα άλλα. Με την τακτική αυτή οι ζημιές απ τις περικοπές δε μας χάλασαν το έργο. Μετά το Νοέμβρη, όμως, οι διαταγές για περικοπές έρχονταν απανωτές, χωρίς διακοπή, κι όχι από μια αλλά από διάφορες υπηρεσίες, πολιτικές, αστυνομικές, στρατιωτικές. Το έργο έχανε συνέχεια κείμενο μα τι περίεργο η δύναμή του στην παράσταση εξακολουθούσε να φτάνει και να περισσεύει. Τώρα φυσικά το έργο τυπώθηκε χωρίς καμιά περικοπή. Κι ας είναι αυτό μια ευχή ότι δε θα ξαναχάσουμε το αναφαίρετο (κι όμως αφαιρετέο) δικαίωμα να σκεφτόμαστε, να γράφουμε και να παρασταίνουμε τα έργα μας ελεύθερα μπροστά σε ελεύθερους θεατές. [από την έκδοση του θεατρικού έργου] η παράσταση μόλις έχει τελειώσει. Νιώθω ένα χέρι να με τραβά. Βρίσκομαι μπροστά σ ένα αντρόγυνο. Με κοιτάζουν κι οι δυο μ ένα πολύ γεμάτο βλέμμα. Και σε λίγο ο άντρας λέει «εσείς δε μας γνωρίζετε, αλλά εμείς όποτε θέλουμε να νιώσουμε άλλοι άνθρωποι ερχόμαστε εδώ» Αυτό μαρτυρούσε πως είχαν έρθει στο μεγάλο μας τσίρκο τουλάχιστο για δεύτερη φορά. Και δεν ήταν οι μόνοι. Χτυπά το τηλέφωνο, το σηκώνω και μια άγνωστη φωνή με πληροφορεί πως είναι ο γείτονας εκείνος του θεάτρου που ενοχλημένος από τις βραδινές παραστάσεις έκανε τόσες απειλές Τώρα θέλει να μου πει πως είδε το μεγάλο μας τσίρκο και λυπάται πολύ για τα πριν «δεν ήξερα, συνεχίζει, δεν ήξερα τι σημαίνει αυτή η παράσταση, τι σημαίνει για μένα, για όλους». Μια ομάδα ξαναμμένοι νέοι με σταματάνε στην είσοδο του θεάτρου. Δείχνουν να ναι φοιτητές και φοιτήτριες. Με κυκλώνουν, μου σφίγγουν το χέρι και λένε «ευχαριστούμε ευχαριστούμε». Τίποτα άλλο. Ένας κύριος ζυγώνει στο ταμείο του θεάτρου και λέει στην Ταμία: «Εδώ ψηφίζουνε;». Η Ταμίας δεν απορεί, έχει συνηθίσει πια στις τέτοιες σχέσεις με το κοινό μας κι απλώς χαμογελά. «Δώστε μου τότε τρεις καλές ψήφους», συμπληρώνει ο κύριος. Τέτοιο χαρακτήρα είχε η συμμετοχή του κοινού σ αυτή τη θεατρική δουλειά. Κι ήταν κάτι τέλεια ξεχωριστό και καινούριο. Δεν ήταν η συνηθισμένη καλή ή κακή αντίδραση του θεατή για ένα έργο τέχνης. Ο θεατής στην παράστασή μας λειτουργούσε σαν «πολίτης» που νοιαζόταν για τα «κοινά». Αυτό το ίδιο είναι η πιο μεγάλη φιλοδοξία που μπορεί να χει ένας άνθρωπος του θεάτρου. Να δει τη δουλειά του να ξεπερνά τα «στενά» θεατρικά όρια και να μετουσιώνεται σε άλλη ενέργεια. Αυτό που νιώσαμε όλοι μας στις παραστάσεις του «Μεγάλου μας Τσίρκου». Λειτουργούσαμε κι εμείς σαν «πολίτες» που επικοινωνούσαν μ όλους τους άλλους με «κοινές» έννοιες. [από το δίσκο με τα τραγούδια της παράστασης]

Με πλαίσιο αυτό το τόσο παραστατικό σύμβολο, ο θεατής είχε μια πρώτη ειδοποίηση για το τι θα λέγαμε.

4 Διαν μή Ρ λων «Καταπιαστήκαμε με κάτι δύσκολο, καλέσαμε την τρέλα για βοηθό, αλλιώς δε θα τα βγάζαμε πέρα. Όμως εκείνο που θέλαμε ήταν να ρθείτε στην παράστασή μας και να μη φύγετε αδιάφοροι. Να διαφωνήσετε, να βρείτε λάθη, να θυμώσετε. Μα να μη φύγετε αδιάφοροι.» [Ρωμιός] Έκτορας Κουσιάππας Ρωμιός Κατερίνα Πατσαλίδου 6η τάξη Ρωμιάκι Στάλω Πηλακούτα Γαλλία Μαρία Φοινικαρίδου Ράφτης Κωνσταντίνος Ηρακλείδης Φυλακισμένος Αγγέλω Οδυσσέως Ερατώ Νικολίνα Παπαναστασίου Ρωσία & Πλανόδιος Κυριάκος Στρούθος Ανδρίκος Ειρήνη Ευθυμίου Ζητιάνος Χρίστος Θεοδότου Νίκος Ξυλούρης (κορυφαίος του λαού) Χλόη Αμερικάνου Φρόσω Βίκη Κυριάκου Ιέρεια

» [Ρωμιός] Έκτορας Κουσιάππας Ρωμιός Κατερίνα Πατσαλίδου 6η τάξη Ρωμιάκι Στάλω Πηλακούτα Γαλλία Μαρία Φοινικαρίδου Ράφτης Κωνσταντίνος Ηρακλείδης

5 «Οι ρίζες μας είναι βαθιές, το χώμα δικό μας. Κόβω, κόβεις, κόβει, κόβουμε, κόβετε, κόβουν τα κλαδιά μας τον κορμό μας. Μα το χώμα ξαναφουσκώνει, μια πράσινη φωνή ξαναβγαίνει και φωνάζει, εδώ είμαι.» [Ρωμιάκι] Μαρίνα Ιερείδη Ραβδούχος & Χατζηαβάτης Μαριλένα Παπαέτη Αριάδνη Μάριος Λύρας Μάρια Κυριάκου Ιέρεια Άλκης Τσιάκκας Λέων Μυρτώ Οικονομίδου Αγγλία Στυλιανός Κίλλας Γιώργος Αφαντίτης Ορέστης Κόλλινς Αντρέας Ξενοφώντος Βασιλιάς αρχαίων χρόνων & Βασιλιάς Όθωνας Παναγιώτης Διογένους 2α τάξη Ασημάκης Αλεξάνδρα Κουσαρίδου Αυστρία Χριστόφορος Τριανταφύλλου 2α τάξη Κλέφτης & Θεόδωρος Κολοκοτρώνης Λαός, Βενιζελικοί, Ξεριζωμένοι Όλος ο θίασος

» [Ρωμιάκι] Μαρίνα Ιερείδη Ραβδούχος & Χατζηαβάτης Μαριλένα Παπαέτη Αριάδνη Μάριος Λύρας Μάρια Κυριάκου Ιέρεια Άλκης Τσιάκκας Λέων Μυρτώ Οικονομίδου Αγγλία

6 Όταν αναζητούσαμε θεατρικό έργο για τη φετινή σχολική χρονιά, δύσκολα βρίσκαμε ένα κείμενο που να ικανοποιούσε τις απαιτήσεις μας. Απαιτήσεις που δημιουργήθηκαν το δύσκολο αυτό καλοκαίρι του 2011, ένα καλοκαίρι που στιγματίστηκε από δύο κυρίως γεγονότα. Από τη μια η φονική έκρηξη στην Κύπρο, και από την άλλη η φθίνουσα πορεία της οικονομίας της Ελλάδας με τη συνακόλουθη εθνική ταπείνωση και ποδηγέτηση από τα ξένα συμφέροντα. Η επιλογή ενός θεατρικού έργου έξω από την περιρρέουσα αυτή ατμόσφαιρα έμοιαζε άτοπη και ανούσια. «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Καμπανέλλη φαινόταν περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Τα ερωτήματα, για το κατά πόσο μπορεί μια σχολική παράσταση να καταπιαστεί με ένα τόσο απαιτητικό κείμενο, πολλά και αναπάντητα. Κλείσαμε τα μάτια κι αρχίσαμε το μεγάλο ταξίδι. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου είναι για μας κάτι περισσότερο από το ανέβασμα μιας θεατρικής παράστασης στα πλαίσια του σχολείου. Είναι η αναβίωση της ζωής κάθε Έλληνα του τότε, αλλά και του τώρα. Είναι η προσπάθεια να ακουστεί ξανά η φωνή της Ρωμιοσύνης, που στο πέρασμα των αιώνων φωνάζει: «λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι». Είναι φόρος τιμής σ αυτούς τους ωραίους Έλληνες που κάθε φορά στην πιο κρίσιμη καμπή της Ιστορίας έβρισκαν τον τρόπο να γλιτώσουν από τα δόντια του δράκου (εγχώριου και ξένου) και να υψώσουν το ανάστημά τους μπρος την καυτή του ανάσα. Είναι πράξη συμπαράστασης ªôÛììá & Ûóðö Ομάδα Παραγωγής Σκηνοθεσία Στέλλα Κουτσογιάννη Παντελή, Δέσπω Λιάση Κοστούμια Ζωή Μακρίδου () Υποβολέας Έλενα Φιλίππου () Ηχολήπτες Γιάγκος Γιάγκου (7η τάξη), Αντρέας Παπαδόπουλος () Υπεύθυνοι παρασκηνίων Αντριανή Θεμιστοκλέους (7η τάξη), Κυριάκος Ιωάννου () Θεατρικός διάκοσμος Ευανθία Πούρκου (5η τάξη) και ομάδα μαθητών (Αγάπη Μακρή, Οδυσσέας Μακρής, Μαρίνα Ιερείδη, Χλόη Αμερικάνου, Αλεξάνδρα Παπαναστασίου, Κατερίνα Αθηαινίτη, Αθηνά Ζίττη, Ελευθερία Γιαννακού) Σκηνικά Θεόδοτος Θεοδότου, Κυριάκος Ιακώβου, Παναγιώτης Κωνσταντίνου Αφίσα, πρόγραμμα, εισιτήρια, προσκλήσεις Αντρέας Ζίττης, Μαρία Δημητρίου Υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων Αντρέας Ζίττης Ευχαριστίες: Στο Λύκειο Εθνομάρτυρα Κυπριανού, Απεήτειο Γυμνάσιο Αγρού και Σατιρικό Θέατρο για τη θετική ανταπόκρισή τους να μας δανείσουν ρούχα και παραδοσιακές στολές από το βεστιάριό τους. Στην κ. Μαρίνα Ιερείδη για τη βοήθειά της στην επιδιόρθωση των θεατρικών κοστουμιών.

Από τη μια η φονική έκρηξη στην Κύπρο, και από την άλλη η φθίνουσα πορεία της οικονομίας της Ελλάδας με τη συνακόλουθη εθνική ταπείνωση και ποδηγέτηση από τα ξένα συμφέροντα.

7 The G C School of Careers 96 Stadiou St, 2057 Nicosia P.O. Box 25276, 1308 Nicosia Tel: Fax: info@gcsc.ac.cy Website:

Σχετικά έγγραφα

ΟΙ ΠΡΟΒΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΗ Κ,Α

ΟΙ ΠΡΟΒΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΗ Κ,Α Μιας και ήρθε η γιορτή του πολυτεχνείου το Δ1 και το Δ2 θα συνεργαστούν για να κάνουμε μαζί μια γιορτή που θα τραγουδήσουμε απαγορευμένα.όλοι οι δάσκαλοι που μας βοηθούν να