Μετάφραση της Βίβλου και εθνική ταυτότητα: Από τον Ροστισλάβο στον Κοραή

Transcript

1 + Μετάφραση της Βίβλου και εθνική ταυτότητα: Από τον Ροστισλάβο στον Κοραή

2 + Μετάφραση της Βίβλου στην Ανατολική Παράδοση Το πρόβλημα της μετάφρασης της Αγίας Γραφής, εκτόςαπότιςθεολογικέςπαραμέτρους του ζητήματος, είναι συνυφασμένο με τις ιστορικές και πολιτιστικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε στην πορεία των αιώνων η αυτοσυνειδησία της Ορθοδοξίας. Οι περιπτώσεις των σλαβικών και νεοελληνικών μεταφράσεων είναι στην προκειμένη περίπτωση χαρακτηριστικές.

3 + Μετάφραση της Βίβλου στην Ανατολική Παράδοση Οι Μοραβοί τον θ μ.χ. αι. είχαν μοναρχικό καθεστώς αγροτικής μορφής. Εγκατεστημένοι στην περιοχή στην οποία άλλοτε κατοικούσαν οι Λογγοβάρδοι, ήταν υποτελείς στους Γερμανούς, αλλά βρίσκονταν σε συνεχή σχεδόν επαναστατική κίνηση και κατά περιόδους απολάμβαναν πλήρη ανεξαρτησία.

4 + Μετάφραση της Βίβλου στην Ανατολική Παράδοση Ο Χριστιανισμός άρχισε να διαδίδεται στους Μοραβούς από Έλληνες, Ιταλούς και Γερμανούς ιεραποστόλους. Ο ηγεμόνας και αρκετοί ευγενείς είχαν βαφτιστεί, αλλά ο λαός έμενε ακόμη στην ειδωλολατρία. Ο πολιτικός στόχος του ηγεμόνα Ροστισλάβου ήταν διπλός: α) Πολιτιστική ανάπτυξη του βασιλείου του β) Απαλλαγή από τις γερμανική εξάρτηση Για την επίτευξη των στόχων αυτών στράφηκε στην Κωνσταντινούπολη: α) γνώριζε ότι εκεί γινόταν προεργασία μετάφρασης εκκλησιαστικών βιβλίων στη σλαβική γλώσσα β) δεν φοβόταν πολιτικές επεμβάσεις από τον συγκεκριμένο χώρο.

5 + Μετάφραση της Βίβλου στην Ανατολική Παράδοση Η πολιτική διάσταση του ιεραποστολικού έργου των Κυρίλλου και Μεθοδίου διαφένεται σε ένα σύντομο ποίημα που ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος) προέταξε ως πρόλογο της μετάφρασης των Ευαγγελίων στα σλαβικά: Στόμα μὴ γενόμενον γλυκύτητος μεταβάλλει τὸν ἄνθρωπον εἰς λῖθον πολὺ περισσότερον ψυχὴ ἐστερημένη γραμμάτων ἀποναρκοῦται μέσα εἰς τὴν ἀνθρωπίνην ὕπαρξιν. Λαβόντες οὖν αὐτὰ ὑπ ὄψιν, ἀδελφοί, σᾶς φέρομεν κατάλληλον συμβουλήν, ἡ ὁποία ἐλευθερώνει ὅλην τὴν οἰκουμένην ἀπὸ τὴν κτηνώδη ζωὴν καὶ τὰ πάθη.

6 + Οι απαρχές των σχέσεων Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας και Ορθοδοξίας ιη αι: Γερμανία: Διάδοση της Βίβλου 1804: Ίδρυση της Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας Διαφωτισμός Ανατολή: Αφύπνιση εθνικής συνείδησης απαλλαγή από την τυρανία παιδεία αναμόρφωση Εκκλησίας

7 + Οι απαρχές των σχέσεων Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας και Ορθοδοξίας Αδαμάντιος Κοραής 1810: Μετάφραση Καινής Διαθήκης του Μάξιμου Καλλιουπολίτη (1636) 1817: Κέρκυρα: παράρτημα της Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας Ίδρυση του νέου Ελληνικού Βασιλείου Νεόφυτος Βάμβας

8 + Οι απαρχές των σχέσεων Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας και Ορθοδοξίας 1810: Άφιξη πρώτων μισιοναρίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ΙΙ Η ορθόδοξη Εκκλησία = νεκρή Κύριλλ ος Στ 1814 Γρηγόριος Ε 1819 Μετριοπαθής αντιμετώπιση

9 + Οι απαρχές των σχέσεων Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας και Ορθοδοξίας πολιτισμός civilisation. Ιστορία = συνεχής πορεία προς την πρόοδο ΙΙ όλοι οι αρχαιότεροι πολιτισμοί συνιστούν προηγούμενα κατώτερα στάδια Οελληνικός λαός πέρασε μια περίοδο παλιμβαρβάρωσης με την παρεμβολή του βυζαντινισμού και του τουρκισμού, ενώ ο πολιτισμός του βρήκε καταφύγιο στη Δύση, όπου συνέχισε την εξέλιξή του και γέννησε τις επιστήμες. Προϋπόθεση, επομένως, της πνευματικής αφύπνισης του ελληνισμού είναι η μετακένωσις των επιστημών «ἀπὸ τὰ κοφίνια τῶν ἀλλογενῶν εἰς τὰ κοφίνια τῶν Ἑλλήνων».

10 + Οι απαρχές των σχέσεων Βρετανικής Βιβλικής Εταιρίας και Ορθοδοξίας Βρετανική Βιβλική Εταιρία = εκπολιτιστής Ορθόδοξη Εκκλησία = εκπολιτιζόμενη συνεργασία αδύνατη

11 Η μετάφραση της Βίβλου στο νέο ελληνικό κράτος Εκκλησία νομιμοποιητικός παράγοντας της εξουσίας Έλληνας = Ορθόδοξος

12 Η μετάφραση της Βίβλου στο νέο ελληνικό κράτος Otto v. Wittelsbach της Βαυαρίας «ελεω Θεου» βασιλιάς της Ελλάδας Εκκλησία της Ελλάδας Ιερά Σύνοδος = Ανώτατη Εκκλησιαστική Αρχή του Κράτους Θεοκρατική ερμηνεία ης Ιστορίας

13 Η μετάφραση της Βίβλου στο νέο ελληνικό κράτος Γεώργιος Α : Βασιλευομένη Δημοκρατία Πηγή της εξουσίας το έθνος Έθνος = ο «εκλεκτός λαός του Θεού» Έλληνες = Λαός του Θεού που μίλησε η γλώσσα τους και τους επέβαλε το καθήκον διάδοσης της Ορθοδοξίας ανόθευτης. Γεώργιος: Βασιλιάς των Ελλήνων Ταύτιση Εκκλησίας Έθνους

14 Η μετάφραση της Βίβλου στο νέο ελληνικό κράτος Διάδωση της Μετάφρασης Βάμβα Αντίδραση Εκκλησίας Η Μετάφραση Βάμβα = Δούρειος ίππος των Προτεσταντών Ο = Θεόπνευστο κείμενο Εκκλησία = Προστάτης των εθνικών παραδόσεων Σύνταγμα 1911: Απαγόρευση μετάφρασης της Βίβλου - Προσηλυτισμού

15 Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής Πενθέκτη εν Τρούλλω Οικουμενική Σύνοδος (Κωνσταντινούπολη 691 μ.χ.) β Κανόνας επικυρώνει: Αποστολικούς Κανόνες κανόνες των συνόδων Λαοδικείας και Καρθαγένης κανόνες Μ. Αθανασίου, Γρηγορίου Θεολόγου & Αμφιλοχίου Ικονίου Νομιμοποίηση όλων των υφιστάμενων σχετικών τοπικών παραδόσεων, χωρίς προσπάθεια ενοποίησης. Οριστικό τέλος συζητήσεων.

16 Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής Μεταρρύθμιση (ις μ.χ. αιώνας) Αναγνώριση από τις προτεσταντικές Εκκλησίες του εβραϊκού κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης ως του μόνου αυθεντικού και, επομένως, υιοθέτηση του στενού ιουδαϊκού κανόνα. Τα εκτός του κανόνα αυτού βιβλία που αναγνώριζε η Εκκλησία της Δύσης ονομάστηκαν «απόκρυφα» και τα υπόλοιπα «ψευδεπίγραφα».

17 Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής Η Σύνοδος του Τριδέντου ( μ.χ.) Θέσπισμα Sacrosancta του 1546 επικύρωση της αρχαίας ρωμαϊκής παράδοσης Τα περιεχόμενα στον ιουδαϊκό κανόνα βιβλία χαρακτηρίζονται ως «πρωτοκανονικά» και τα υπόλοιπα ως «δευτεροκανονικά», ίσης δηλαδή αξίας με τα πρώτα. Α Σύνοδος του Βατικανού ( ) επικύρωσε την απόφαση αυτή κλείνοντας οριστικά το θέμα για τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

18 Ο Κανόνας της Αγίας Γραφής Στο χώρο της Ορθοδοξίας το θέμα του κανόνα της Π.Δ. επανατέθηκε εξ αντανακλάσεως των σχετικών συζητήσεων στη Δύση. Από τα τέλη του ις αιώνα πολλοί ορθόδοξοι πηγαίνουν στη Δύση για να σπουδάσουν Θεολογία και επηρεάζονται από το κλίμα αντιπαράθεσης προτεσταντών καθολικών. Συνέπεια: Ορθόδοξοι θεολόγοι στρέφονται κατά του καθολικισμού με προτεσταντικής απόχρωσης επιχειρήματα ή, αντίθετα, στρέφονται κατά του προτεσταντισμού με θέσεις ρωμαιοκαθολικές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι πατριάρχες: Αλεξανδρείας Μητροφάνης Κριτόπουλος, Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος Λούκαρης και Ιεροσολύμων Δοσίθεος.

19 Ευαγγελιακά Πολιτικός χαρακτήρας της αντιπαράθεσης Βασίλισσα Όλγα 1898 Ιουλία Σουμάκη: Μετάφραση Κ.Δ. Εφημερίδες: Σατανικό σχέδιο του Πανσλαβισμού Μάρτιος 1899: Απόρριψη Μετάφρασης από Ι. Σύνοδο Ε.τ.Ε.& Οικ. Πατριαρχείου

20 Ευαγγελιακά Εφημερίδα Ακρόπολις: Μετάφραση Αλέξανδρου Πάλλη Αντιδράσεις: Εφημερίδες Φοιτητές Καθηγητές Θεολογίας Δημοτικιστές = άθεοι προδότες όργαν των Σλάβων

21 Ευαγγελιακά 5 8 Νοεμβρίου 1901: Διαδηλώσεις Αιτήματα: Παραίτηση Κυβέρνησης Θεοτόκη Παραίτηση βασίλισσας Ανακήρυξη του διαδόχου Κωνσταντίνου σε βασιλιά Αποτέλεσμα: 11 νεκροί 80 τραυματίες

22 Μετάφραση της Βίβλου σήμερα Σύμφωνα με την παράδοση, τα τελευταία λόγια του Αγίου Κυρίλλου ήταν μια προσευχή προς τον Θεό για το ποίμνιό του που κατέληγε ως εξής: «Σώσον αυτό από την ασεβή και ειδωλολατρικήν κακότητα των βλασφημούντων σε. Κατέστρεψον την αίρεσιν των τριών γλωσσών». Δυστυχώς στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι βασικός ρόλος της Εκκλησίας είναι η διάσωση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Και η άποψη αυτή είναι κυρίαρχη στην Ιερά Σύνοδο της Ε.τ.Ε.

23 + Μετάφραση της Βίβλου σήμερα Συμπέρασμα: Η Ορθοδοξία βρίσκεται σήμερα σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή, αντιμετωπίζοντας ένα δίλημμα σχεδόν τόσο τραγικό όσο εκείνο που αντιμετώπισε ο Ιουδαϊσμός κατά τον α μ.χ. αιώνα να ανοιχτεί στην οικουμένη εκμεταλλευόμενη τις δυνατότητες που της προσφέρουν η πίστη της, η παράδοσή της και οι Γραφές της ή να κλειστεί στον εαυτό της σε μια εναγώνια προσπάθεια αυτοπροστασίας της. Η αποφασιστική επιλογή του ιουδαϊσμού τότε προς τη δεύτερη δυνατότητα τον οδήγησε στον μαρασμό, αφήνοντας ταυτόχρονα τον δρόμο ανοιχτό για τον χριστιανισμό να κατακτήσει την οικουμένη. Ασφαλώς ουδείς μπορεί να προβλέψει το μέλλον της Ορθοδοξίας στις καινούργιες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί παγκοσμίως, αν αυτή αποφασίσει να ακολουθήσει μιαν ανάλογη πρακτική. Το αρνητικό παράδειγμα όμως του ιουδαϊσμού είναι αρκούντως αποκαλυπτικό.