Παρουσίαση του Νοµοσχεδίου για την αντιµετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. (Ζάππειο, )

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Παρουσίαση του Νοµοσχεδίου για την αντιµετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας από τον Υπουργό ικαιοσύνης ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑ (Ζάππειο, ) Επιλέξαµε συµβολικά τη σηµερινή µέρα, που συµπίπτει να είναι η Παγκόσµια Ηµέρα για την εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, για να δώσουµε στη δηµοσιότητα και στο δηµόσιο διάλογο ένα πραγµατικά νέο νοµοθέτηµα. Ένα σχέδιο νόµου το οποίο θέτει τον δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων ενός προβλήµατος που για την κοινωνία µας συνιστά σε µεγάλο βαθµό θέµα-ταµπού: Τα φαινόµενα βάναυσης συµπεριφοράς κατ εξακολούθηση µέσα στην οικογένεια δεν αποτελούν, προφανώς, τον κανόνα. Οι εξαιρέσεις, ωστόσο, δεν είναι και τόσο σπάνιες εν είναι και τόσο σπάνιες οι περιπτώσεις όπου η οικογενειακή εστία µεταβάλλεται σε πεδίο καταπάτησης των ατοµικών δικαιωµάτων, βιασµού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το πρόβληµα είναι υπαρκτό. Το γνωρίζουµε. Οφείλουµε, ως σύγχρονη Πολιτεία και κοινωνία, να το συζητήσουµε. Οφείλουµε πάνω απ όλα να το αντιµετωπίσουµε. Οι ρυθµίσεις του νοµοσχεδίου αυτού αντανακλούν µια συγκεκριµένη φιλοσοφία και συγκλίνουν σ ένα θεµελιώδη στόχο: την καταπολέµηση των ακραίων φαινοµένων αυθαιρεσίας και αυταρχισµού µέσα στην οικογένεια και την ελληνική οικογένεια. Φαινοµένων που, µοιραία, αναπαράγονται στην κοινωνία και την ελληνική κοινωνία Ο πραγµατικός πολιτισµός σε µια σύγχρονη χώρα προϋποθέτει σχέσεις αµοιβαίου σεβασµού µεταξύ των µελών του κοινωνικού συνόλου, σχέσεις βασισµένες στην ατοµική αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίµηση. Αλλά ένας τέτοιος, επί της ουσίας δηµοκρατικός πολιτισµός δεν µπορεί να χτισθεί στην κοινωνία αν δεν θεµελιωθεί πρώτα στην οικογένεια. Γι αυτό και είναι εξαιρετικά ευαίσθητο το πεδίο στο οποίο κινείται το νοµοθέτηµα αυτό. Κάποιοι θα κρίνουν ίσως ότι δεν προχωρήσαµε αρκετά µακριά. Άλλοι θα µας προσάψουν, αντίθετα, ότι το παρακάναµε! Σε κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή, διασταυρώνονται διάφορες αντιλήψεις και νοοτροπίες, εµµονές και προκαταλήψεις, ευαισθησίες και αντανακλαστικά Αναζητώντας τη χρυσή τοµή, επιδιώξαµε ταυτοχρόνως: και το ευρωπαϊκό κεκτηµένο να ενσωµατώσουµε, και τις σταθερές της ελληνικής κοινωνίας να σεβασθούµε, και απέναντι στη σύγχρονη πραγµατικότητα να µη στρουθοκαµηλίσουµε. Στο πλαίσιο αυτό, το νοµοσχέδιο αποβλέπει:

2 2 στην περιφρούρηση της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας και της αυτοδιάθεσης του ατόµου εντός των οικογενειακών τειχών στην προστασία της σωµατικής αλλά και ψυχικής υγείας του παιδιού στην οριοθέτηση ενός υγιούς οικογενειακού περιβάλλοντος. Το νοµοθέτηµά µας, παρότι περιορισµένο θεµατικά, εισάγει 4 κρίσιµες µεταρρυθµιστικές τοµές, στις οποίες θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα: 1. Για πρώτη φορά, καθιερώνεται ο πρωτοπόρος θεσµός της δικαστικής διαµεσολάβησης, που υλοποιεί την απόφαση-πλαίσιο του Συµβουλίου της Ε.Ε. του Μαρτίου 2001, προκειµένου για εγκλήµατα ενδοοικογενειακής βίας πληµµεληµατικού χαρακτήρα όχι για βαριά εγκλήµατα, δηλαδή για κακουργήµατα. Ο νέος αυτός θεσµός αποτελεί έκφραση της συνταγµατικής υποχρέωσης της Πολιτείας για προστασία της οικογένειας. ράστης και θύµα καλούνται ενώπιον του αρµόδιου εισαγγελέα ή του δικαστηρίου προκειµένου να καταβληθούν όλες οι δυνατές προσπάθειες για την αποκατάσταση της αρµονικής συµβίωσης και της οικογενειακής ειρήνης. 2. Για πρώτη φορά, αντιµετωπίζεται πλέον ως έγκληµα ενδοοικογενειακής βίας ο εξαναγκασµός σε συνουσία χωρίς την ελεύθερη βούληση και των δύο συζύγων, σύµφωνα µε τα ισχύοντα στα κράτη-µέλη της Ε.Ε. 3. Για πρώτη φορά, απαγορεύεται ρητά η σωµατική βία σε βάρος ανηλίκων ως µέσο σωφρονισµού στο πλαίσιο της ανατροφής τους. Η χώρα µας εναρµονίζεται έτσι µε τις συστάσεις του Συµβουλίου της Ευρώπης και της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα ικαιώµατα του Παιδιού, καθώς και µε τη δηµόσια θέση του Συνηγόρου του Πολίτη. 4. Για πρώτη φορά, όλο το πλέγµα των µέτρων εφαρµόζεται και στις περιπτώσεις σταθερής συµβίωσης µεταξύ ανδρός και γυναικός χωρίς γάµο. Εξάλλου, µε το νοµοσχέδιο θεσπίζονται 6 νέες εγκληµατικές συµπεριφορές που µέχρι σήµερα δεν θεωρούνταν καν αξιόποινες πράξεις σε ενδοοικογενειακό επίπεδο. Συγκεκριµένα: 5. Τιµωρούνται µε ιδιαίτερη αυστηρότητα πράξεις ενδοοικογενειακής βίας που τελούνται ενώπιον ανηλίκου σε βάρος άλλου µέλους της οικογένειάς του, καθώς είναι επιστηµονικά αποδεδειγµένο ότι παρόµοιες πράξεις σφραγίζουν ανεξίτηλα τα παιδιά, που εν συνεχεία ως ενήλικες αναπαράγουν στη µεγάλη πλειονότητά τους τα ίδια βίαια πρότυπα στις δικές τους οικογένειες. 6. Με ιδιαίτερη αυστηρότητα επίσης τιµωρούνται οι πράξεις ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος εγκύου. 7. Αντίστοιχη αυστηρότητα προβλέπεται σε περιπτώσεις πράξεων ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος µέλους της οικογένειας που δεν µπορεί να υπερασπισθεί τον εαυτό του (υπερήλικες, ανάπηροι, ασθενείς κ.λ.π.).

3 3 8. Επιβάλλεται βαρειά ποινή αν το θύµα είναι ανήλικος στην περίπτωση µεθοδευµένης πρόκλησης έντονου σωµατικού πόνου ή σωµατικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία. 9. Αντίστοιχη ποινή προβλέπεται σε περίπτωση πρόκλησης ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως µε την παρατεταµένη αποµόνωση του θύµατος. 10. Επισύρει, ακόµη, ποινικές κυρώσεις κάθε προσπάθεια εκφοβισµού ή δωροδοκίας µαρτύρων, οι οποίοι εξετάζονται στο πλαίσιο αστικής ή ποινικής δίκης για υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας, ώστε να παρέχεται ουσιαστική δικαστική προστασία στο θύµα. Για πρώτη φορά, εξάλλου: 11. Η άσκηση ενδοοικογενειακής βίας συνιστά πλέον µαχητό τεκµήριο κλονισµού του γάµου, όπως η περίπτωση της µοιχείας, διγαµίας και επιβουλής της ζωής. Βασικός στόχος είναι, όµως, και η ενεργή κοινωνική προστασία, στήριξη και συµπαράσταση στα θύµατα ενδοοικογενειακής βίας. Προς τούτο: 12. Προβλέπεται η υποχρέωση της αστυνοµίας να ενηµερώνει το θύµα για τις δυνατότητες παροχής πλήρους ηθικής και της αναγκαίας υλικής συµπαράστασης από τους υφιστάµενους Προνοιακούς και Κοινωνικούς φορείς της Πολιτείας, που αναλαµβάνουν την κοινωνική στήριξη των κακοποιηθέντων µέσα στην οικογένεια µε τηλεφωνική γραµµή άµεσης κοινωνικής βοήθειας αριθµός τηλεφ. 197, κέντρα κοινωνικής στήριξης, συµβουλευτικούς σταθµούς, ξενώνες φιλοξενίας, υπηρεσία διαχείρισης κρίσεων (όπως ενδεικτικά: Εθνικό Κέντρο Άµεσης Κοινωνικής Βοήθειας ΕΚΑΚΒ, 2 Συµβουλευτικοί Σταθµοί Κακοποιηµένων Γυναικών της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας, Γραφείο Ισότητας του ήµου Αθηναίων, Κέντρο Στήριξης Οικογένειας Αρχιεπισκοπής, Ξενώνας ήµου Αθηναίων, Ξενώνας Αρχιεπισκοπής, Ιατροπαιδαγωγικοί Σταθµοί, Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων, Εισαγγελία Ανηλίκων, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, διάφορα Σωµατεία και Εστίες κ.ά.). 13. Υποχρεούνται οι δάσκαλοι και καθηγητές των δηµόσιων και ιδιωτικών σχολείων, καθώς και οι υπεύθυνοι των Μονάδων Προσχολικής Αγωγής, να ενηµερώνουν αµέσως τις εισαγγελικές και αστυνοµικές αρχές, όταν διαπιστώνουν σωµατική κακοποίηση µαθητή τους από µέλος της οικογένειάς του. 14. Προβλέπεται η αυτεπάγγελτη ποινική δίωξη του δράστη και η υποχρεωτική εφαρµογή της αυτόφωρης διαδικασίας. 15. Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα επιβολής από το δικαστήριο συγκεκριµένων περιοριστικών όρων µε σκοπό την προστασία του θύµατος και των άλλων µελών της οικογένειας.

4 4 16. Απαγορεύεται η δηµοσιοποίηση των στοιχείων του δράστη και του θύµατος κατά το στάδιο της προδικασίας, ώστε να αποτραπεί ο στιγµατισµός της οικογένειας και ιδιαίτερα των παιδιών στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. 17. Προβλέπεται επιµήκυνση του χρόνου παραγραφής των εγκληµάτων ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος ανηλίκου, έτσι ώστε να αποτρέπεται το ενδεχόµενο ατιµωρησίας του δράστη. 18. Παρέχεται απαλλαγή από τα δικαστικά έξοδα για τις άµεσα απαιτούµενες νοµικές διαδικασίες στο θύµα ενδοοικογενειακής βίας, εφόσον βρίσκεται σε προσωρινή αδυναµία να κινήσει τις προβλεπόµενες νοµικές διαδικασίες για την προστασία του. Επιπλέον, αυστηροποιούνται οι ποινές για ορισµένες ήδη ποινικά κολάσιµες συµπεριφορές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Συγκεκριµένα, τιµωρούνται βαρύτερα: 19. Η πρόκληση βαριάς σωµατικής βλάβης και η πρόκληση βαριάς σωµατικής ή διανοητικής πάθησης από βάναυση συµπεριφορά. 20. Η πρόκληση σωµατικής κάκωσης ή βλάβης της υγείας ενός µέλους της οικογένειας από άλλο µέλος. 21. Η ενδοοικογενειακή παράνοµη βία ή απειλή µε στόχο τον εξαναγκασµό του θύµατος σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή Παραδίδω σήµερα το πλήρες κείµενο του νοµοσχεδίου για την αντιµετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, για κοινωνική διαβούλευση: στις γυναίκες συναδέλφους µου της Ν.. κατ αρχήν οι οποίες πρώτες επεσήµαναν µε ιδιαίτερη ευαισθησία την ανάγκη αυτής της νοµοθετικής πρωτοβουλίας και κατέθεσαν τις σχετικές προτάσεις τους. Αλλά αποδίδουµε ιδιαίτερη σηµασία στη δηµόσια διαβούλευση για ένα τόσο ευαίσθητο θέµα. Θέλουµε και οφείλουµε να ακούσουµε τι λέει η κοινωνία! Το πλήρες κείµενο του νοµοσχεδίου αποστέλλεται σήµερα όχι µόνο σε όλα τα κόµµατα αλλά και στους ενδιαφερόµενους φορείς, µη κυβερνητικές οργανώσεις κ.λ.π., προκειµένου να έχουν το χρόνο να το µελετήσουν και να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους εντός µηνός πριν κατατεθεί στη Βουλή. Προσβλέπω σε µια ευρεία, νηφάλια και ουσιαστική συζήτηση, που δεν θα δώσει λαβή σε καµιά από τις αιτίες που τροφοδοτούν τη βία στις κοινωνίες µας: την άγνοια, το φανατισµό, την τυφλή προκατάληψη Πρέπει ακόµη να ευχαριστήσω τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας του Υπουργείου Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης και ειδικά τη Γενική Γραµµατέα κ. Ευγενία Τσουµάνη για τις πολύτιµες προτάσεις που επεξεργάσθηκε, µεγάλο µέρος των οποίων περιλαµβάνεται στο νοµοσχέδιο αυτό. Και

5 5 ακόµα, το Συνήγορο του Πολίτη κ. Καµίνη για τις δικές του ιδιαίτερα χρήσιµες προτάσεις που επίσης συµπεριλήφθηκαν. Ιδιαίτερα θερµά επιθυµώ τέλος να ευχαριστήσω τα µέλη της ειδικής Νοµοπαρασκευαστικής Επιτροπής που επεξεργάστηκε αυτό το νοµοσχέδιο: τον Πρόεδρό της, Αντεισαγγελέα Εφετών Ισίδωρο Ντογιάκο σήµερα βρίσκεται δυστυχώς στην έδρα, την Επίκουρη Καθηγήτρια ήµητρα Παπαδοπούλου- Κλαµαρή, τον Βοηθό Συνήγορο του Πολίτη Γεώργιο Μόσχο, τον Λέκτορα της Νοµικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Νικόλαο Λίβο, την Εγκληµατολόγο Ειρήνη Φερέτη, τη ικηγόρο Παρασκευή Ζάρκου, και τον συνεργάτη της Υπουργού Παιδείας, Πολιτικό Επιστήµονα Εµµανουήλ Παπάζογλου. ούλεψαν εντατικά και ουσιαστικά. Έτσι ολοκληρώσαµε ένα Σχέδιο Νόµου το οποίο συνιστά, πιστεύω, µια πνοή αλλαγής στο ευρύτερο πεδίο των οικογενειακών σχέσεων