δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια.

Transcript

1 ΕΝΟΤΗΤΑ 12 - «του χωρισµού» Τραγούδι 1 Από τα πολλά που µου 'χεις καµωµένα, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Τα σωθικά µου τα 'χεις µαυρισµένα, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε σε θέλω πια Στίχοι: Παραδοσιακό Μουσική: Παραδοσιακό ε µ' αρέσουν πλέον τα γινάτια, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Αλλού να βρεις τα νάζια σου να κάνεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Το ίδιο το 'χω αν ζήσεις κι αν πεθάνεις, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα γινάτια, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Μην µου µηνάς 1 πως δεν µπορείς να ζήσεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Ούτε µε νοιάζει αν ζήσεις κι αν δεν ζήσεις, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα γινάτια, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Γιατί µεθάς και όλο λες µε θέλεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Τι µου µηνάς και γράµµατα µου στέλνεις, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα γινάτια, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. 1 ειδοποιείς, ενηµερώνεις 197

2 Λεξιλόγιο Καµωµένα: έχουν γίνει, γινωµένα, φτιαγµένα. Π.χ.: Είναι τόσο γλυκό παιδί, λες κι είναι καµωµένο από ζάχαρη! Μετοχή, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής, χρόνου παρακειµένου, φωνής παθητικής, συζυγίας α (καµώνοµαι) Κλίση: καµωµένος καµωµένη καµωµένο καµωµένου καµωµένης καµωµένου καµωµένο καµωµένη καµωµένο καµωµένε καµωµένη καµωµένο καµωµένοι καµωµένες καµωµένα καµωµένων καµωµένων καµωµένων καµωµένους καµωµένες καµωµένα καµωµένοι καµωµένες καµωµένα Αρχικοί χρόνοι: καµώνοµαι, καµωνόµουν, θα καµώνοµαι, θα καµωθώ, καµώθηκα, έχω καµωθεί, είχα καµωθεί, θα έχω καµωθεί Σωθικά: τα σπλάχνα, τα όργανα µέσα στο σώµα του ανθρώπου και των ζωών. Π.χ.: Αυτό που µου καίει τα σωθικά δεν είναι τα λόγια της, είναι το βλέµµα της όταν µου µιλάει. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (τα σωθικά,-ών ) Κλίση*: τα σωθικά * δεν έχει ενικό αριθµό των σωθικών τα σωθικά τα σωθικά Μαυρισµένα: µαύρα, βαµµένα µε µαύρο χρώµα. Π.χ.: Μπορείτε άφοβα να έχετε µαυρισµένη επιδερµίδα, όχι µόνο το καλοκαίρι, αλλά όλο το χρόνο χάρη στα νέα προϊόντα της εταιρείας µας! Μετοχή, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής, χρόνου παρακειµένου, φωνής παθητικής, συζυγίας α (µαυρισµένος-η-ο) Κλίση: µαυρισµένος µαυρισµένη µαυρισµένο µαυρισµένου µαυρισµένης µαυρισµένου µαυρισµένο µαυρισµένη µαυρισµένο µαυρισµένε µαυρισµένη µαυρισµένο µαυρισµένοι µαυρισµένες µαυρισµένα µαυρισµένων µαυρισµένων µαυρισµένων µαυρισµένους µαυρισµένες µαυρισµένα 198

3 µαυρισµένοι µαυρισµένες µαυρισµένα Γινάτια: πείσµα, πείσµωµα. Π.χ.: «Το γινάτι βγάζει µάτι» λέει ο σοφός λαός µας. Έτσι από γινάτι έχασε κι όλους τους φίλους του. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης ονοµαστικής (το γινάτι,-ιού) Κλίση: το γινάτι τα γινάτια του γινατιού των γινατιών το γινάτι τα γινάτια - γινάτι - γινάτια Νάζια: τρόπος συµπεριφοράς, κυρίως γυναίκας, που θέλει να φαίνεται χαριτωµένη και να προκαλεί το ενδιαφέρον των άλλων, καµώµατα. Π.χ.: Νάζια δεν κάνουν µονάχα τα παιδιά, νάζια κάνουν µέχρι και οι πενηντάρες! Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (τo νάζι) Κλίση: το νάζι τα νάζια το νάζι τα νάζια - νάζι - νάζια Ζήσεις: υπάρχεις, βρίσκεσαι στην ζωή. Π.χ.: Έλεγε ότι αν κυνηγάς τα χρήµατα, δεν ζεις µια αξιόλογη ζωή. Νοµίζω πως είχε δίκιο Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου β, αριθµού ενικού, συζυγίας β (ζω) Αρχικοί χρόνοι: ζω, ζούσα, θα ζω, θα ζήσω, έζησα, έχω ζήσει, είχα ζήσει, θα έχω ζήσει Πεθάνεις: παύεις να ζεις, να υπάρχεις, τελειώνει η ζωή σου. Π.χ.: «Γεννήθηκα Ελληνίδα. Θα πεθάνω Ελληνίδα!» από τις χαρακτηριστικές φράσεις της Μελίνας Μερκούρη. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου β, αριθµού ενικού, συζυγίας α (πεθαίνω) Αρχικοί χρόνοι: πεθαίνω, πέθαινα, θα πεθαίνω, θα πεθάνω, πέθανα, έχω πεθάνει, είχα πεθάνει, θα έχω πεθάνει 199

4 Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά: α. πεθαίνω υπάρχω β. νάζια παύω να ζω γ. ζω καµώµατα δ. γινάτι πείσµα 2. Βρείτε λέξεις από το τραγούδι, που σηµαίνουν το αντίθετο των: α. πεθάνεις. β. διαφορετικό. γ. ασπρισµένα. δ. πικρά. ε. κλαίω. Γραµµατική α. Θεωρία Συντελεσµένοι χρόνοι ενεργητικής φωνής Ο παρακείµενος µαζί µε τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσµένο µέλλοντα ονοµάζονται συντελεσµένοι χρόνοι, γιατί παρουσιάζουν µία πράξη που έχει ήδη τελειώσει, έχει ολοκληρωθεί. Παρακείµενος Ο παρακείµενος δείχνει ότι µια πράξη έγινε και τώρα έχει τελειώσει. Αναφέρεται, δηλαδή, στο παρόν και δείχνει περισσότερο το αποτέλεσµα της πράξης. Παραδείγµατα: Έχω διαβάσει ένα καταπληκτικό άρθρο για την εκπαίδευση. εν µπορώ να διαβάσω, γιατί έχω ξεχάσει το βιβλίο µου στο σχολείο. Σχηµατίζεται µε το ρήµα έχω και το απαρέµφατο του ρήµατος, το οποίο έχει το θέµα του αορίστου και την κατάληξη ει. α συζυγία β συζυγία α τάξη β τάξη έχω έχεις έχω έχεις έχω έχεις 200

5 έχει έχουµε έχετε έχουν διαβάσ-ει έχει έχουµε έχετε έχουν αγαπήσ-ει έχει έχουµε έχετε έχουν οδηγήσ-ει β. Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τα κενά µε το κατάλληλο ρήµα στον σωστό τύπο: δείχνω, πετάω, µαθαίνω, βάφω, τρώω, βάζω 1. Το διαµέρισµά µου το λευκό µε πράσινο και λευκές κουρτίνες για περισσότερο φως. 2. Καλό φαγητό µαζί µε τον άντρα µου σε πολλές χώρες, αλλά επιµένουµε ότι το ελληνικό είναι καλύτερο. 3. εν να σκέφτεστε και να ενεργείτε σύµφωνα µε το «παν µέτρον άριστον»! 4. Οι επιχειρήσεις και οι οργανισµοί σήµερα περισσότερο ενδιαφέρον στην ιοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων. 5. εν υπάρχει ούτε ένας που να µην έστω και ένα χαρτάκι στην τάξη! Ούτε ένας! Ντροπή! 2. Συµπληρώστε τα κενά µε το ρήµα της παρένθεσης στον σωστό τύπο: 1. Όπως σας στην προηγούµενη επιστολή µου, το Παγκόσµιο Συνέδριο Γλωσσολογίας θα γίνει τον Αύγουστο του (ενηµερώνω) 2. µια αίτηση για συµµετοχή στον διαγωνισµό σας, αλλά ακόµη δεν µου απάντηση. Τι πρέπει να κάνω; (στέλνω) 3. Θέλουµε να σας πούµε, κύριε, ότι δεν λύση στο πρόβληµά σας, αλλά συνεχίζουµε να είµαστε αισιόδοξοι. (βρίσκω) 4. µε τον σύζυγό σας για όλα αυτά τα οποία σας κάνουν να νιώθετε έτσι;(µιλάω) 5. Όλοι στο σχολείο από τα σύννεφα µε την συµπεριφορά σου! Πού θα πάει αυτή η κατάσταση; (πέφτω) Τραγούδι 2 Το Άγαλµα Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Μίµης Πλέσσας Χθες µεσάνυχτα και κάτι κατηφόρισα στην µικρή την πλατεείτσα, που σε γνώρισα. Κάποιο άγαλµα που µ' είδε, µε θυµήθηκε και τον πόνο µου να ακούσει, δεν αρνήθηκε. 201

6 Και του µίλησα για σένα και για µένανε και τα µάτια του βουρκώναν και όλο κλαίγανε. Του 'πα για το φέρσιµο σου και για τα άλλα σου τα ασυγχώρητα τα λάθη, τα µεγάλα σου. Κι ύστερα µε πιάσαν, Θεέ µου, κάτι κλάµατα, που µε βρήκανε κουρέλι τα χαράµατα. Με το άγαλµα ως το δρόµο προχωρήσαµε, µου εσκούπισε τα µάτια και χωρίσαµε. Λεξιλόγιο Κατηφόρισα: ακολούθησα κατηφορικό δρόµο, κατέβηκα έναν δρόµο. Π.χ.: Το πρωί ξύπνησα νωρίς και κατηφόρισα προς το σπίτι του Νίκου για ένα καφεδάκι. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού, συζυγίας α (κατηφορίζω) Αρχικοί χρόνοι: κατηφορίζω, κατηφόριζα, θα κατηφορίζω, θα κατηφορίσω, κατηφόρισα, έχω κατηφορίσει, είχα κατηφορίσει, θα έχω κατηφορίσει Θυµήθηκε: διατηρώ κάτι στην µνήµη µου, επαναφέρω εικόνες από πρόσωπα ή παραστάσεις του παρελθόντος. Π.χ.: εν θυµήθηκες να µου στείλεις ένα γράµµα, µια κάρτα, µια ευχή! Τι άνθρωπός είσαι; Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας β (θυµάµαι) Αρχικοί χρόνοι: θυµάµαι, θυµόµουν, θα θυµάµαι, θα θυµηθώ, θυµήθηκα, έχω θυµηθεί, είχα θυµηθεί, θα έχω θυµηθεί Αρνήθηκε: δεν δέχτηκε κάτι, απέρριψε. Π.χ.: Αρνήθηκα ευγενικά την πρόσκληση γάµου αναφέροντας πως πρέπει πρώτα να τελειώσω τις σπουδές µου. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας β ( αρνούµαι, αρνιέµαι) Αρχικοί χρόνοι: αρνούµαι (αρνιέµαι), αρνούµουν (αρνιόµουν), θα αρνούµαι (αρνιέµαι), θα αρνηθώ, αρνήθηκα, έχω αρνηθεί, είχα αρνηθεί, θα έχω αρνηθεί Βουρκώναν: δακρύζω, ξεκινάω να κλαίω. Π.χ.: Βουρκώνω κάθε φορά που βλέπω την διαφήµιση µε το κοριτσάκι που προσφέρει τα µαλλιά της στον άρρωστο αδελφό της Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου παρατατικού, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ, αριθµού πληθυντικού, συζυγίας α (βουρκώνω) 202

7 Αρχικοί χρόνοι: βουρκώνω, βούρκωνα, θα βουρκώνω, θα βουρκώσω, βούρκωσα, έχω βουρκώσει, είχα βουρκώσει, θα έχω βουρκώσει Φέρσιµο: ο τρόπος µε τον οποίο φέρεται κάποιος, η συµπεριφορά. Π.χ.: Φίλε µου, Πέτρο, πάλι σου ζητώ συγγνώµη για το φέρσιµό µου. εν ξέρω γιατί το έκανα, αλήθεια σου λέω! Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το φέρσιµο, - µατος) Κλίση: το φέρσιµο τα φερσίµατα του φερσίµατος των φερσιµάτων το φέρσιµο τα φερσίµατα - φέρσιµο - φερσίµατα Ασυγχώρητα: αυτός ή αυτό που δεν αξίζει να τον συγχωρέσει κανείς. Π.χ.: Τα λάθη επιτρέπονται (όλοι λάθη κάνουµε), αλλά κάποια είναι πραγµατικά ασυγχώρητα. Επίθετο, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (ασυγχώρητος-η-ο) Κλίση: ασυγχώρητος ασυγχώρητη ασυγχώρητο ασυγχώρητου ασυγχώρητης ασυγχώρητου ασυγχώρητο ασυγχώρητη ασυγχώρητο ασυγχώρητε ασυγχώρητη ασυγχώρητο ασυγχώρητοι ασυγχώρητες ασυγχώρητα ασυγχώρητων ασυγχώρητων ασυγχώρητων ασυγχώρητους ασυγχώρητες ασυγχώρητα ασυγχώρητοι ασυγχώρητες ασυγχώρητα Κουρέλι: 1.κοµµάτι από παλιό ύφασµα, ξεσκισµένο ρούχο 2. κάνω κάποιον κουρέλι - εξευτελίζω 3. γίνοµαι κουρέλι - κουράζοµαι πολύ, ντροπιάζοµαι πολύ. Π.χ.: Έχει τόσα χρήµατα και εξακολουθεί να ντύνεται µε κουρέλια! εν µπορώ να την βλέπω! Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το κουρέλι, - ιού) Κλίση: το κουρέλι τα κουρέλια του κουρελιού των κουρελιών το κουρέλι τα κουρέλια - κουρέλι - κουρέλια Χαράµατα: η αυγή, το ξηµέρωµα. 203

8 Π.χ.: Άκουσε ένα τραγούδι του Μάρκου Βαµβακάρη: «Χαράµατα η ώρα τρεις θα ρθω να σε ξυπνήσω κρυφά από τη µάνα σου να σε χαρώ να βγεις, να βγεις να σου µιλήσω». Σου αρέσει; Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (το χάραµα, -µατα) Κλίση: το χάραµα τα χαράµατα το χάραµα τα χαράµατα - χάραµα - χαράµατα Εσκούπισε: καθάρισε, µάζεψε την σκόνη µε την σκούπα. Π.χ.: Το µόνο πράγµα που έκανα σε αυτό το µαγαζί για ένα ολόκληρο καλοκαίρι ήταν να σκουπίζω και να καθαρίζω! Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας α (σκουπίζω) Αρχικοί χρόνοι: σκουπίζω, σκούπιζα, θα σκουπίζω, θα σκουπίσω, σκούπισα, έχω σκουπίσει, είχα σκουπίσει, θα έχω σκουπίσει Χωρίσαµε: 1. αποµακρύνω κάποιον, τοποθετώ ξεχωριστά, µοιράζω 2. παίρνω διαζύγιο, διακόπτω. Π.χ.: Είχα µια σχέση πέντε χρόνια, χώρισα και µέσα σε ένα µήνα γνώρισα κάποιον και τρελάθηκα! Νιώθω πως ξαναζώ!! Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α, αριθµού πληθυντικού, συζυγίας α (χωρίζω) Αρχικοί χρόνοι: χωρίζω, χώριζα, θα χωρίζω, θα χωρίσω, χώρισα, έχω χωρίσει, είχα χωρίσει, θα έχω χωρίσει Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά: α. βουρκώνω ξεσκισµένο ρούχο β. αρνούµαι δακρύζω γ. φέρσιµο αυγή δ. κουρέλι συµπεριφορά ε. χαράµατα δεν δέχοµαι κάτι 2. Βρείτε λέξεις από το τραγούδι, που σηµαίνουν το αντίθετο των: α. συγχωρητέα β. ενώσαµε γ. δέχτηκε 204

9 δ. ξέχασε ε. κατέβηκα Γραµµατική α. Θεωρία Υπερσυντέλικος Ο υπερσυντέλικος δείχνει ότι µια πράξη τελείωσε στο παρελθόν πριν από µια άλλη ή πριν από κάποιο χρόνο. Αναφέρεται δηλαδή µόνο στο παρελθόν. Παραδείγµατα: Είχε ήδη φύγει, όταν τηλεφώνησες. Είχε σπουδάσει ηθοποιός, πριν ασχοληθεί µε την συγγραφή έργων. Σχηµατίζεται µε το ρήµα έχω, στον αόριστο, και το απαρέµφατο του ρήµατος, το οποίο έχει το θέµα του αορίστου και την κατάληξη ει. α συζυγία β συζυγία α τάξη β τάξη είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν διαβάσ-ει είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν αγαπήσ-ει είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν οδηγήσ-ει Συντελεσµένος µέλλοντας Ο συντελεσµένος µέλλοντας δείχνει ότι µια πράξη θα τελειώσει στο µέλλον, πριν από µια άλλη ή από κάποιο χρόνο. Αναφέρεται, δηλαδή, στο µέλλον. Συνοδεύεται από λέξεις (µέχρι, έως - ως) και προτάσεις µε το ώσπου, που δείχνουν χρονικό όριο. Παραδείγµατα: Θα έχω γράψει την εργασία µου µέχρι να επιστρέψεις. Θα έχει φύγει ως αύριο το µεσηµέρι. Σχηµατίζεται µε το ρήµα έχω, στον µέλλοντα, και το απαρέµφατο του ρήµατος, το οποίο έχει το θέµα του αορίστου και την κατάληξη ει. α συζυγία β συζυγία θα έχω θα έχεις α τάξη θα έχω θα έχεις β τάξη θα έχω θα έχεις 205

10 θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν διαβάσ-ει θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν αγαπήσ-ει θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν οδηγήσ-ει β. Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τα κενά µε το ρήµα της παρένθεσης στον σωστό τύπο του υπερσυντέλικου: 1. εδώ και καιρό ότι ήθελες να χωρίσουµε και γι αυτό έκανα το πρώτο βήµα (καταλαβαίνω) 2. µέρες πριν να πάµε στον γιατρό, αλλά το αναβάλαµε. (λέω) 3. Τι κρίµα! Έκλεψαν την µηχανή του! Του τέσσερις µισθούς! (κοστίζω) 4. σε όλον τον κόσµο πριν εγκατασταθεί στην Ελλάδα. τόσες εµπειρίες, που βαρέθηκε και θέλησε να µείνει για πάντα εδώ! (ταξιδεύω, µαζεύω) 5. αρχικά ως πωλητής αυτοκινήτων πριν γίνει τραπεζικός. όµως περισσότερο την πρώτη του δουλειά. (δουλεύω, αγαπάω) 2. Συµπληρώστε τα κενά µε τα ρήµατα του πλαισίου στον σωστό τύπο του συντελεσµένου µέλλοντα: σιδερώνω, µαθαίνω, ολοκληρώνω, συγυρίζω, κουβεντιάζω, δίνω, µαγειρεύω 1. Η κυβέρνηση τα χρήµατα στους εργαζόµενους µέχρι το τέλος του µήνα. 2. Θα είµαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις µας. Μέσα στο διάστηµα που συµφωνήσαµε την δουλειά που αναλάβαµε. 3. Να µας έχετε εµπιστοσύνη! και το σπίτι µέχρι το βράδυ. Όταν γυρίσετε θα είναι όλα έτοιµα! 4. Μέχρι την ευτέρα µε τον συντονιστή του προγράµµατος; για το ταξίδι; 5. το παντελόνι µου ως το βράδυ, µαµά; Θα πάω έξω. 206

11 Κείµενο Λευτέρης Παπαδόπουλος «Άπονη ζωή». Αυτές είναι οι δυο πρώτες λέξεις του Λευτέρη Παπαδόπουλου στο ελληνικό τραγούδι (1963). «Άδικη µέρα-άδικη νύχτα». Αυτές είναι δύο από τις τελευταίες του (µέχρι σήµερα) -δίσκος Ερηµιά, 2005, σε µουσική Μίκη Θεοδωράκη. Αυτά τα 42 χρόνια που χωρίζουν τις λέξεις, κλείνουν µια πολύ δηµιουργική διαδροµή ενός λαϊκού ποιητή, που σηµάδεψε το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Το «άπονη» εµπεριέχει πολύ και φρέσκο, νεανικό συναίσθηµα. Το «άδικη» είναι συµπέρασµα ζωής. Η φτώχεια είναι ένα θέµα που δεν σταµατάει ποτέ να «µπαινοβγαίνει» στα τραγούδια του. εν χρησιµοποιείται γενικά και αόριστα, αλλά «υλοποιείται» µε λέξεις όπως το «ψωµί» ή µε φράσεις όπως το «βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι, κάποιος πονεµένος θα βρεθεί». Η ζωή του µπαίνει µε λόγια στο χαρτί, καθαρές φωτογραφίες. Ένας νέος άντρας στην δεκαετία του 1960 έτοιµος να ερωτευθεί και να τον ερωτευθούν, µε ξεκάθαρη συνείδηση κοινωνικής και το κυριότερο οικονοµικής καταγωγής, µεγαλώνει σε µια γειτονιά που ήταν αρχηγός η Αργυρώ. Του αρέσει να προσωποποιεί αντικείµενα, χώρους, καταστάσεις, όπως το άγαλµα, το χελιδόνι, οι δρόµοι µε τα ονόµατά τους, οι γειτονιές κ.ά. Χαρακτηριστικός είναι ο «διάλογος» του πικραµένου αγοριού µε το «Άγαλµα» στον δρόµο. Μαζί µε τον Γιάννη Σπανό γράφουν δεκάδες τραγούδια που µόνο ως λαϊκά «εικονογραφηµένα» µπορώ να τα χαρακτηρίσω. ηλαδή τραγούδια που τα ακούς και πίσω από τα µάτια σου περνάει η «ταινία». Από την δηµοφιλέστατη «Οδό Αριστοτέλους» µέχρι «Τις Κυριακές στην Κατερίνη». Τον έχουν µελοποιήσει σχεδόν οι πάντες: Απόστολος Καλδάρας, Σταύρος Κουγιουµτζής, Ελένη Καραΐνδρου, Μίκης Θεοδωράκης, Γιώργος Σταυριανός, Χρήστος Νικολόπουλος κ.ά. Οδός Αριστοτέλους Μουσική: Γιάννης Σπανός Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Σάββατο κι απόβραδο και ασετυλίνη στην Αριστοτέλους που γερνάς. Έβγαζα απ τις τσέπες µου φλούδες µανταρίνι, σου ριχνα στα µάτια να πονάς. Παίζαν οι µικρότεροι κλέφτες κι αστυνόµους κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ. Και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόµους τ Αι Γιάννη θα τανε, θαρρώ. Βγάζανε τα δίκοχα οι παλιοί φαντάροι, γέµιζε η πλατεία από παιδιά. Κι ήταν ένα πράσινο, πράσινο φεγγάρι να σου µαχαιρώνει την καρδιά. Παίζαν οι µικρότεροι... ( Στέλλα Βλαχογιάννη, «Τ' ακριβό το πασαπόρτι 2. Μια πρώτη προσέγγιση στο έργο του στιχουργού», µε αλλαγές) 2 διαβατήριο 207

12 Λεξιλόγιο Άπονη: που δεν προκαλεί πόνο, που δεν έχει αισθήµατα. Π.χ.: Ένας άπονος σύζυγος εγκατάλειψε την γυναίκα και τα δυο παιδιά του για να ζήσει µε την όµορφη ερωµένη του ιαδροµή: η πορεία από ένα µέρος σε άλλο, τοπικό ή χρονικό διάστηµα. Π.χ.: Η γραµµή 14 του τρόλεϊ, που εκτελούσε την διαδροµή Πατήσια- Αµπελόκηποι, δεν λειτουργεί τώρα. Σηµάδεψε:1. βάζω κάπου ένα σηµάδι για αναγνώριση ή υπενθύµιση 2. σκοπεύω κάποιον ή κάτι µε όπλο. Π.χ.: Η αστυνοµία τον έπιασε, αφού πρώτα είχε σηµαδέψει τα χαρτονοµίσµατα της συναλλαγής τους! Εµπεριέχει: έχει, περιλαµβάνει, διατηρεί µέσα του, ενέχει. Π.χ.: Η τιµή προσφοράς είναι 830 ευρώ (εµπεριέχεται Φ.Π.Α.19%)! Νεανικό: σχετικό µε το νέο, που ανήκει σε νέο, δραστήριο, ζωντανό. Π.χ.: εν φαίνεται καθόλου η προχωρηµένη ηλικία της, καθώς το ντύσιµό της είναι ιδιαίτερα νεανικό. Υλοποιείται: περνά από την θεωρία στην πράξη, γίνεται πραγµατικότητα µια σκέψη, µια απόφαση, ένα σχέδιο, πραγµατοποιείται. Π.χ.: Είχε και τα χρήµατα και τις γνώσεις, αλλά δεν κατάφερε να υλοποιήσει τα σχέδιά του, να ανοίξει δική του επιχείρηση! Πονεµένος: αυτός που αισθάνεται πόνο σωµατικό ή ψυχικό, λυπηµένος. Π.χ.: Η ιστορία της µε τον θάνατο των δικών της ήταν τόσο πονεµένη, που όλοι δακρύσαµε Ξεκάθαρη: που είναι τελείως καθαρή, σαφής. Π.χ.: Η εξήγηση που µας έδωσε για την άσχηµη συµπεριφορά του ήταν ξεκάθαρη. Έφταιγαν και οι άλλοι και έπρεπε να ζητήσουν συγγνώµη! Συνείδηση: η αντίληψη του έξω κόσµου σε σχέση µε την ύπαρξή µας, η επίγνωση, η συναίσθηση. Π.χ.: Είχε καθαρή και ήσυχη την συνείδησή του. Η σχέση αυτή είχε από καιρό τελειώσει και εκείνος είχε πάρει την σωστή απόφαση. Αρχηγός: αυτός που κυβερνά, διευθύνει, διατάζει µια οµάδα. Π.χ.: Ο αρχηγός της Αξιωµατικής Αντιπολίτευσης µίλησε κατά της κυβέρνησης για το σκάνδαλο που είχε αποκαλυφθεί. Να προσωποποιεί: να αποδώσει σε κάποιο ζώο ή πράγµα ανθρώπινες ιδιότητες, µορφή, συναισθήµατα. Π.χ.: Στα περισσότερα παραµύθια συχνά προσωποποιούνται τα ζώα, αποκτούν συναισθήµατα, φωνή, µυαλό Πικραµένου: στενοχωρηµένου, λυπηµένου, δυσαρεστηµένου. 208

13 Π.χ.: Πικραµένος από τα πολλά προβλήµατα, έφυγε χωρίς να πει σε κανέναν που πάει. Εικονογραφηµένα: εµπλουτισµένο, διακοσµηµένο µε εικόνες ένα έντυπο υλικό (βιβλίο, περιοδικό). Π.χ.: Γνωστοί και αγαπηµένοι µύθοι περιλαµβάνονται στην νέα έκδοση των εικονογραφηµένων τόµων του βιβλιοπωλείου µας, τώρα σε πολύ καλή τιµή! ηµοφιλέστατη: που είναι πολύ αγαπητή στον λαό, µε µεγάλη δηµοτικότητα, συµπαθής και αρεστή σε πολλούς ανθρώπους. Π.χ.: Στην παρουσίαση του νέου βιβλίου θα συµµετέχουν δηµοφιλείς ηθοποιοί και καλλιτέχνες. Έχουν µελοποιήσει: έχουν συνθέσει την µουσική ενός πεζού ή ποιητικού έργου. Π.χ.: Πολλούς από τους στίχους του Νίκου Γκάτσου έχουν µελοποιηθεί από τον Μάνο Χατζιδάκι. Πάντες: όλος ο κόσµος, όλοι οι άνθρωποι. Π.χ.: Τον γνώριζαν οι πάντες! Όπου κι αν πηγαίναµε έπρεπε να χαιρετάει µε τις ώρες! Απόβραδο: το χρονικό διάστηµα ανάµεσα στην δύση του ήλιου και στο πέσιµο της νύχτας. Π.χ.: Το απόβραδο ήταν µαγευτικό στην παραλία. Ήσουν περιτριγυρισµένος από χρώµατα: κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί, γαλάζιο Τσέπες: µικρή θήκη ραµµένη επάνω στα ρούχα, όπου µπορεί κανείς να βάζει µικροαντικείµενα. Π.χ.: Έβαλε τα κλειδιά στην τσέπη του και περπάτησε προς άγνωστη κατεύθυνση. Φλούδες: εξωτερικό περίβληµα των περισσότερων καρπών, ο φλοιός. Π.χ.: Σε µπουκάλι µε ελαιόλαδο βάζουµε φλούδες από λεµόνι ή κιτρολέµονο και η γεύση του γίνεται απίθανα αρωµατισµένη! Να µαχαιρώνει: να χτυπήσει, να τραυµατίσει ή να σκοτώσει κάποιον µε µαχαίρι. Π.χ.: Ο τσακωµός τους κατέληξε σε τραγωδία! Ο ένας µαχαίρωσε και σκότωσε τον άλλο και οδηγήθηκε ισόβια στην φυλακή Επιλέξτε την σωστή απάντηση: Άσκηση Κατανόησης 1. Το θέµα που δεν σταµατάει να υπάρχει στα τραγούδια του Λευτέρη Παπαδόπουλου είναι. α. η ζωή β. η φτώχια γ. η αγάπη 2. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος περιγράφει την ζωή µε τρόπο. α. ζωντανό β. φωτογραφικό γ. παράξενο 209

14 3. Του αρέσει κυρίως να αντικείµενα, χώρους και καταστάσεις, όπως το χελιδόνι, το άγαλµα, τις γειτονιές. α. µελοποιεί β. εµπεριέχει γ. προσωποποιεί 4. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος ξεκινάει την καριέρα του την δεκαετία του. α β γ Με τον Γιάννη Σπανό γράφουν πολλά τραγούδια, δηλαδή τραγούδια που όταν ακούγονται περνάει µπροστά σου µια ταινία. α. λαϊκά β. εικονογραφηµένα γ. σύγχρονα Παιχνιδόλεξα Ελάτε να θυµηθούµε λίγα από αυτά που µάθαµε, παίζοντας 1. Σταυρόλεξο Βρείτε τις λέξεις, που ζητάµε, και λύστε το σταυρόλεξο: Οριζόντια 1. Η αυγή. 2. Ο φλοιός των φρούτων. 3. Αυτός που δεν έχει αισθήµατα. Κάθετα 1. Ο χρόνος ανάµεσα στην δύση του ήλιου και στο πέσιµο της νύχτας. 2. Μικρή θήκη ραµµένη στα ρούχα (πληθ.). 210

15 2. Κρεµάλα Βρείτε την λέξη που κρύβεται: 1. Είναι τα λάθη στο δεύτερο τραγούδι. 2. Συνθέτω την µουσική ενός πεζού ή ποιητικού έργου. 3. Απορρίπτω, δεν δέχοµαι κάτι. Α _ Μ _ Α _ 3. Ακροστιχίδα Βρείτε τις λέξεις και ανακαλύψτε ποια κρύβεται ( φτιαγµένος, γινωµένος ): 1. Αυτός που είναι τελείως καθαρός, σαφής. 2. Αυτός που κυβερνά, διευθύνει. 3. Στενοχωρηµένος, λυπηµένος. 4. Τα σπλάχνα, τα όργανα µέσα στο σώµα. 5. Η συµπεριφορά. 6. Έχω, περιλαµβάνω, διατηρώ µέσα µου. 7. Πείσµα. 8. ακρύζω, ξεκινάω να κλαίω. 9. Όλος ο κόσµος, όλοι οι άνθρωποι

16 4. Τραγούδια Ακούστε τα τραγούδια και συµπληρώστε τις λέξεις που λείπουν: ε σε θέλω πια Από τα πολλά που µου 'χεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Τα µου τα 'χεις, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Αλλού να βρεις τα σου να κάνεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Το ίδιο το 'χω αν κι αν, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Μην µου µηνάς πως δεν µπορείς να ζήσεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Ούτε µε νοιάζει αν κι αν δεν, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Πίνω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Γιατί µεθάς και όλο λες µε θέλεις, δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια. Τι µου µηνάς και γράµµατα µου στέλνεις, δε σε θέλω πια, σε βαρέθηκα. ε µ' αρέσουν πλέον τα, δεν πονώ για τα γλυκά σου µάτια. Παίζω και γελώ κι άλλην αγαπώ, µάθε κι άλλη µια, πως δε σε θέλω πια. Στίχοι: Παραδοσιακό Μουσική: Παραδοσιακό 212

17 Το Άγαλµα Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Μίµης Πλέσσας Χθες µεσάνυχτα και κάτι στην µικρή την πλατεείτσα, που σε γνώρισα. Κάποιο άγαλµα που µ' είδε, µε και τον πόνο µου να ακούσει, δεν. Και του µίλησα για σένα και για µένανε και τα µάτια του και όλο κλαίγανε. Του 'πα για το σου και για τα άλλα σου τα τα λάθη, τα µεγάλα σου. Κι ύστερα µε πιάσαν, Θεέ µου, κάτι κλάµατα, που µε βρήκανε τα. Με το άγαλµα ως το δρόµο προχωρήσαµε, µου τα µάτια και. Λεξιλόγιο ενότητας Απόβραδο, το Άπονος-η-ο Αρνούµαι Αρχηγός, ο Ασυγχώρητος-η-ο Βουρκώνω Γινάτι, το ηµοφιλής-ής-ές ιαδροµή, η Εικονογραφηµένος-η-ο Εµπεριέχω Ζω Θυµάµαι Καµωµένος-η-ο Κατηφορίζω Κουρέλι, το Μαυρισµένος-η-ο Μαχαιρώνω Μελοποιώ Νάζι, το Νεανικός-ή-ό Ξεκάθαρος-η-ο Πάντες, οι Πεθαίνω Πικραίνοµαι Πονεµένος-η-ο Προσωποποιώ Σηµαδεύω Σκουπίζω Συνείδηση, η Σωθικά, τα Τσέπη, η Υλοποιούµαι Φέρσιµο, το Φλούδα, η Χάραµα, το Χωρίζω 213