Ένας θάνατος επτά ζωές Project

Transcript

1 1 ο Λύκειο Βύρωνα Σχολικό έτος: Τάξη: Α Επόπτρια: κ. Γασπαρινάτου Ένας θάνατος επτά ζωές Project Σωκράτης Βαρελογιάννης Άλκης Κόρδας Κωνσταντίνος Κουβέλης Ελευθερία Χαρίτου Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Κουβέλης ςκουβέλης 1

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή 1. Ιστορική αναδρομή 1.1 Οι μεταμοσχεύσεις στην αρχαιότητα 1.2 Οι μεταμοσχεύσεις από το 16 ο αι. εως σήμερα 1.3 Η εξέλιξη των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα 2. Μηχανήματα επέκτασης ζωής των ασθενών 2.1 Μηχάνημα τεχνητού νεφρού 2.2 Μηχανική/ Τεχνητή καρδιά 2.3 Συσκευή υποστήριξης κοιλιακής λειτουργίας 3. Η πρόοδος της Γενετικής και η πιθανή υποκατάσταση της δωρεάς από παρασκευάσματα του εργαστηρίου. 3.1 Γενετική Γενετική μηχανική 3.2 Κλωνοποίηση Θεραπευτική κλωνοποίηση Επιστημονικές εξελίξεις 3.3 Βιοηθική 4. Οι μεταμοσχεύσεις ως διαφημιστική καμπάνια Επίλογος 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων και ιστών είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ιατρικής κατά τον 20 ο αιώνα. Η μεταμόσχευση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ιατρικές κατακτήσεις, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος της ιατρικής κοινότητας θεωρούσε ένα τέτοιο γεγονός αδύνατο μερικές δεκαετίες πριν και έχει καθιερωθεί πλέον ως μία θεραπευτική πρακτική που επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος, οι οποίες για διάφορους λόγους είχαν χαθεί και σε κάποιες περιπτώσεις είχαν μερικώς αποκατασταθεί με μηχανικό τρόπο. Υπάρχει ένα πλήθος νοσημάτων τα οποία μπορούν να καταστρέψουν τα ζωτικά όργανα. Έτσι, η καρδιά, οι πνεύμονες, τα νεφρά και το ήπαρ μπορεί να υποστούν ανεπανόρθωτη βλάβη και να υπολειτουργούν. Σε κάθε τέτοια περίπτωση θα πρέπει να αντικατασταθούν αλλιώς η βλάβη ενδέχεται να είναι μοιραία. Σαφής και σοβαρή προϋπόθεση για την εφαρμογή των μεταμοσχεύσεων είναι η προσφορά οργάνων, ιστών ή κυττάρων γεγονός που αποτελεί συνέπεια της ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Η δωρεά κυττάρων, ιστών και οργάνων μετά θάνατον είναι ένα δώρο ζωής στον πάσχοντα συνάνθρωπο και αποτελεί μήνυμα ελπίδας, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Η παρούσα εργασία στοχεύει να παρουσιάσει την ιστορική αναδρομή των μεταμοσχεύσεων, τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται, την πρόοδο της Γενετικής και τη συμβολή της στις μεταμοσχεύσεις καθώς και τη συμβολή της διαφήμισης στο χώρο των μεταμοσχεύσεων. 3

4 1. Ιστορική αναδρομή Σωκράτης Βαρελογιάννης 1.1 Οι μεταμοσχεύσεις στην αρχαιότητα Πολύ πριν τις απαραίτητες επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις που θα επέτρεπαν να πραγματοποιηθεί μια μεταμόσχευση στην πράξη, μέσα από την μυθολογία καθώς και τις παραδόσεις, φαίνεται ότι η ιδέα της αντικατάστασης ενός φθαρμένου ή τραυματισμένου οργάνου με ένα υγιές, υπήρχε από την αρχαιότητα ακόμα και από τα προϊστορικά χρόνια. Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία συναντούμε αμέτρητες αναφορές στη μεταμόσχευση οργάνων με τις σημαντικότερες να βρίσκονται στο κείμενο του Γαληνού. Την ίδια περίοδο στην Ινδία ο χειρουργός Sushruta αναφέρεται ότι έκανε επιτυχείς μεταμοσχεύσεις ιστών και αυτομεταμοσχεύσεις δέρματος πραγματοποιώντας ρινοπλαστικές επεμβάσεις. Ακόμα, στην Κίνα το 2 ο αι. π.χ. ο μυθικός ήρωας Pien Chi ao, σύμφωνα με γραπτά κείμενα, πραγματοποίησε ανταλλαγή καρδιών μεταξύ δύο ανδρών από τους οποίους ο ένας είχε ισχυρό πνεύμα και αδύναμη θέληση, ενώ ο άλλος δυνατή θέληση αλλά αδύναμο πνεύμα, σε μία προσπάθεια να επιφέρει ισορροπία. Εκτός από τα αρχαία κείμενα, αναφορές στις μεταμοσχεύσεις γίνονται και στη διδασκαλία της εκκλησίας. Ο ίδιος ο Χριστός, παρενέβη και επανασυγγόλλησε το κομμένο δεξί αυτί ενός υπηρέτη. Επίσης οι Άγιοι και προστάτες της ιατρικής Κοσμάς και Δαμιανός, με θαυματουργό τρόπο, αντικατέστησαν το προσβεβλημένο από γάγγραινα ή κακοήθη όγκο πόδι ενός Ρωμαίου με εκείνο ενός Αιθίοπα που είχε χάσει πρόσφατα τη ζωή του. 1.2 Οι μεταμοσχεύσεις από το 16 ο αι. εως σήμερα Οι πρώτες μεταμοσχεύσεις που κατάφεραν να εφαρμοσθούν στην πράξη με επιτυχία ήταν οι μεταμοσχεύσεις ιστών και κυρίως δερματικού ιστού. Αυτό συνέβαινε λόγω της σχετικά εύκολης επανασύνδεσης του ιστού στον οργανισμό του λήπτη. Στα τέλη του 16 ου αι. ο Ιταλός Gasparo Tagliacozzi πραγματοποίησε επιτυχείς αυτομεταμοσχεύσεις δέρματος (δηλαδή από δέρμα προερχόμενο από τον ίδιο τον ασθενή), ενώ απέτυχε στις μεταμοσχεύσεις από άτομο σε άτομο, πράγμα που απέδωσε στη «δύναμη της μοναδικότητας του καθενός». Με αυτό τον τρόπο έδειξε από εκείνη την εποχή ότι είναι δυνατή η απόρριψη ενός οργάνου από τον ίδιο τον οργανισμό, σε περίπτωση ασυμβατότητας. Αρκετά αργότερα, στις αρχές του 19 ου αι. πραγματοποιήθηκε η πρώτη μετάγγιση αίματος από τον Βρετανό James Blundell, που μετάγγισε αίμα από έναν άντρα στη σύζυγό του για να 4

5 καλύψει τις απώλειες από τη γέννα. Η ασθενής επιβίωσε και η μετάγγιση πέτυχε κατά τύχη, αφού δεν είχε μελετηθεί ακόμα η συμβατότητα των ομάδων αίματος. Οι ομάδες αίματος Α, Β, Ο, ΑΒ κατηγοριοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τον Γερμανό Karl Landsteiner το 1901 και από τότε έγινε γνωστό ότι για να είναι επιτυχής μία μετάγγιση αίματος θα πρέπει οι ομάδες του λήπτη και του δότη να ταιριάζουν. Για την ανακάλυψή του αυτή ο Landsteiner πήρε το βραβείο Nobel το1930. Σημαντικό σταθμό στη μεταμόσχευση ιστών αποτέλεσε και η πρώτη μεταμόσχευση κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού, που πραγματοποιήθηκε το 1905 από τον Eduard Zirm στην Τσεχία. Το μεγάλο βήμα, που έδωσε τις βάσεις στις οποίες στηρίζεται η πρακτική των μεταμοσχεύσεων οργάνων μέχρι και σήμερα, ήταν η αποκατάσταση της ροής του αίματος στο μόσχευμα που εισάγεται στο λήπτη. Επιτεύχθηκε από τον Γάλλο Alexis Carrel το 1902 ο οποίος το πέτυχε αυτό με συρραφή και αναστόμωση των αγγείων, με σύνδεση δηλαδή των αγγείων του οργάνου με τα αγγεία του λήπτη. Για αυτή την πολύ σημαντική ανακάλυψή του ο Carrel κατέκτησε το βραβείο Nobel ιατρικής. Μετά την επίτευξη της αγγειοσυρραφής, άνοιξε ο δρόμος για νέα έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Τον ίδιο χρόνο, το 1902, οι Ullman και De Castello, παράλληλα μαζί τους και ο Carrel στη Γαλλία, πραγματοποίησαν τι πρώτες μεταμοσχεύσεις νεφρών σε πειραματόζωα. Τρία χρόνια αργότερα, το 1905, ο Carrel σε συνεργασία με τον Guthrie, πραγματοποίησαν μεταμόσχευση καρδιάς σε λαιμό σκύλου, η οποία κατάφερε να λειτουργήσει για περίπου 1 ώρα. Αργότερα ξεκίνησαν οι δοκιμές για μεταμοσχεύσεις οργάνων και κυρίως νεφρών από πειραματόζωα σε ανθρώπους. Μεταξύ των ετών έγιναν πειράματα με νεφρούς από χοίρους, πιθήκους και πρόβατα οι οποίοι τοποθετήθηκαν σε ανθρώπους-λήπτες με αγγειοσυρραφή. Όμως, κανένα από τα μοσχεύματα δεν μπόρεσε να λειτουργήσει φυσιολογικά και οι περισσότεροι ασθενείς απεβίωσαν μέσα σε χρονικό διάστημα από λίγων ωρών, μέχρι και εννιά ημερών μετά τη μεταμόσχευση. Το 1933, με τη μέθοδο του Carrel, o Mann, μαζί με συνεργάτες του, κατάφεραν να πραγματοποιήσουν μεταμόσχευση καρδιάς σε πειραματόζωο, η οποία διατηρήθηκε σε φυσιολογική λειτουργία μέχρι και 8 ημέρες μετά τη μεταμόσχευση. Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως λόγω των αναγκών που προέκυψαν από αυτόν, πραγματοποιήθηκαν σημαντικά βήματα στις μεταμοσχεύσεις δέρματος. 5

6 Αξιοσημείωτο είναι το έργο του Harold Gillies που ανέπτυξε μια ειδική τεχνική ώστε το δέρμα να μπορεί να αποκτήσει δικό του κύκλωμα ροής αίματος και να συνδεθεί με το αίμα του λήπτη Η πρώτη προσπάθεια μεταμόσχευσης νεφρού, από άνθρωπο σε άνθρωπο, πραγματοποιήθηκε από τον Ρώσσο Voronoy το Ήταν μεταμόσχυση από πτωματικό δότη με ομάδα αίματος Β (Rh +) σε λήπτη με ομάδα Ο (Rh +). Λόγω ασυμβατότητας, έγινε αντίδραση του ανοσοποιητικού, η οποία οδήγησε και στο θάνατο του ασθενούς 48 ώρες αργότερα. Στα τέλη της δεκαετίας το 1940 ο Peter Medawar, βοήθησε στην κατανόηση της απόρριψης μη συμβατών οργάνων. Αναγνωρίζοντας ότι η απόρριψη ενός οργάνου οφειλόταν στον ίδιο τον οργανισμό και μάλιστα στο ανοσοποιητικό σύστημα, πρότεινε μαζί με τους συναδέλφους του, Billinghum και Brent, τη χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Τα φάρμακα αυτού του είδους όμως, που υπήρχαν εκείνη την εποχή, (όπως οι κορτιζόνες) δεν ήταν αρκετά ισχυρά ώστε να είναι σίγουρη η αποδοχή του οργάνου από τον οργανισμό του λήπτη. Το 1948 πραγματοποιήθηκε από τον Hufnagel, τον Hume και τον Landsteiner μεταμόσχευση νεφρού από νεκρό άνδρα σε γυναίκα που βρισκόταν σε κωματώδη κατάσταση λόγω οξείας σωληναριακής νεκρώσεως. Ο νεφρός έπαψε να λειτουργεί μετά από τρεις ημέρες αλλά έδωσε στην ασθενή την ευκαιρία να συνέλθει από το κώμα και να επιβιώσει. Η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού πραγματοποιήθηκε το 1954 από τους J. Hartwell Harrison και Joseph Murray, μεταξύ δύο ομοζυγωτικών διδύμων, τα οποία επειδή είχαν το ίδιο γενετικό υλικό δε χρειάστηκαν ανοσοκαταστολή. Μετά την επιτυχία τους αυτή ακολούθησαν περαιτέρω προσπάθειες μεταμόσχευσης νεφρών, αλλά και άλλων οργάνων. Η ανεπάρκεια όμως της ανοσοκαταστολής, είχε ως αποτέλεσμα την αποβολή των περισσοτέρων οργάνων μέσα σε λίγες εβδομάδες. Μετά την ανακάλυψη του Medawar ότι η απόρριψη ενός οργάνου οφείλεται στο ίδιο το ανοσοποιητικό, ήταν γνωστό ότι η ανοσοκαταστολή θα ήταν η καλύτερη λύση για τη διατήρηση του οργάνου. Η έλλειψη όμως ισχυρών ανοσοκατασταλτικών επιβράδυνε την εξέλιξη στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Το 1958 ο Joseph Murray, στο νοσοκομείο Peter Bent στο Brigham εφάρμοσε πρώτος την ολική ακτινοβόληση του σώματος ως ανοσοκατασταλτική μέθοδο. Βέβαια αυτή η τακτική δεν επικράτησε λόγω των κινδύνων που προέκυπταν για τον οργανισμό από την ακτινοβολία. Πολύ σημαντική ήταν, σε αυτό τον τομέα, η ανακάλυψη του φαρμάκου 6 - mercaptopourine καθώς και η εφαρμογή της αζαθειοπρίνης, τη χρησιμότητα της οποίας πρώτος απέδειξε ο Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge R. Y. Calne. Βέβαια, αρκετά αργότερα, το 6

7 1970, η ανακάλυψη της κυκλοσπορίνης (cyclosporine) θα άνοιγε το δρόμο για τις μεταμοσχεύσεις όπως τις ξέρουμε σήμερα. Η πρώτη πειραματική μεταμόσχευση ήπατος ήταν ετεροτοπική και πραγματοποιήθηκε από τον Welch το Λίγο αργότερα έγιναν πειραματικές ορθοτοπικές μεταμοσχεύσεις ήπατος πάλι από τον ίδιο ερευνητή το 1956 καθώς και από τους Cannon και Moore λίγα χρόνια μετά. Αξιοσημείωτη είναι η συμβολή του Αμερικανού Th. Starzi ο οποίος μετά από πολλές πειραματικές απόπειρες κατάφερε να πραγματοποιήσει την πρώτη κλινική επιτυχή μεταμόσχευση του οργάνου. Οι πρώτες προσπάθειες για μεταμόσχευση παγκρέατος, ξεκινούν από πολύ παλαιότερα αλλά οι τεχνικές δυσκολίες και τα προβλήματα που προέκυψαν παρεμπόδισαν την εξέλιξη τους. Τη δεκαετία πραγματοποιήθηκαν πειραματικές απόπειρες για μεταμόσχευση παγκρέατος ή τμημάτων του σε πειραματόζωα, πολλές από τις οποίες χωρίς επιτυχία. Η πρώτη επιτυχής κλινική μεταμόσχευση παγκρέατος σε άνθρωπο ήταν ετεροτοπική και έγινε από τον Kelly το 1966, μαζί με ταυτόχρονη μεταμόσχευση νεφρού σε ασθενή που έπασχε από διαβητική νεφροπάθεια. Αυτός ο ερευνητής μεταμόσχευσε το πάγκρεας στο λαγόνιο βόθρο και αναστόμωσε τα λαγόνια αγγεία του λήπτη με την κοιλιακή αορτή και την πυλιαία φλέβα του μοσχεύματος, έχοντας προηγουμένως απολινώσει τον παγκρεατικό πόρο. Οι απόπειρες για μεταμόσχευση πνεύμονα ξεκινούν από τους Juvenell, Metras και Standaches το 1950, ενώ την πρώτη κλινική μεταμόσχευση καταφέρνει να πραγματοποιήσει ο James Hardy τον Ιούνιο του 1963 από πτωματικό δότη σε έναν ασθενή που έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα. Ο ασθενής έζησε για 18 ημέρες πριν χάσει τη ζωή του από νεφρική ανεπάρκεια. Μετά τις επιτυχείς μεταμοσχεύσεις νεφρών, ήπατος, πνευμόνων και άλλων οργάνων στόχος ήταν η επίτευξη μιας μεταμόσχευσης καρδιάς. Για πολλά χρόνια επικρατούσε η αντίληψη ότι η καρδιά ήταν ένα ιερό μέρος του σώματος που δε θα έπρεπε κανείς και σε καμία περίπτωση να επέμβει σε αυτό. Αυτή η άποψη καταρρίφθηκε το 1896, όταν ο Ludwing Rehn έραψε ένα τραύμα καρδιάς και έτσι ο ασθενής που αιμορραγούσε κατάφερε να επιβιώσει. Η πρώτη ετεροτοπική μεταμόσχευση καρδιάς (σε πειραματόζωο) έγινε το 1905 από τον Carrel. Ωστόσο, δεν υπήρξαν σημαντικά βήματα μέχρι το 1960 όταν οι Lower, Stofer και Shumway έθεσαν τις βάσεις για την κλινική εφαρμογή μεταμοσχεύσεων καρδιάς, αναπτύσσοντας μία επιτυχή τεχνική ορθοτοπικής τοποθέτησης. Ο πρωτοπόρος στις μεταμοσχεύσεις πνεύμονα James Hardy, ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να κάνει μεταμόσχευση καρδιάς σε άνθρωπο το Όμως, ξαφνικά βρέθηκε χωρίς ανθρώπινο δότη και γι αυτό χρησιμοποίησε την καρδιά ενός χιμπαντζή, η οποία λειτούργησε στην αρχή, αλλά σταμάτησε πολύ γρήγορα. Η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση καρδιάς 7

8 πραγματοποιήθηκε από τον Christiaan Barnard, στις 3 Δεκεμβρίου του 1967 στο Cape Town της Νότιας Αφρικής. Ο λήπτης κατάφερε να ζήσει μέχρι και 18 ημέρες μετά τη μεταμόσχευση. Τα χρόνια που ακολούθησαν ( ) έγιναν πάνω από εκατό μεταμοσχεύσεις καρδιάς, αλλά οι περισσότεροι ασθενείς απεβίωσαν μέσα σε διάστημα 60 ημερών. Η εφαρμογή και η χρήση της κυκλοσπορίνης (ανοσοκατασταλτικού), άλλαξε ριζικά την ιστορία των μεταμοσχεύσεων. Τη δεκαετία το 1980 τα 2/3 περίπου από τους ασθενείς στους οποίους είχε γίνει μεταμόσχευση καρδιάς, ζούσαν φυσιολογικά για πάνω από 5 χρόνια, σε αντίθεση με τους λίγους μήνες ζωής που είχαν οι παλαιότεροι ασθενείς. Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σήμερα, που η πρακτική των μεταμοσχεύσεων έχει βελτιωθεί τόσο ώστε να μπορεί να υπόσχεται σχεδόν σίγουρη επιτυχία, είναι ο πολύ μικρότερος αριθμός διαθέσιμων δωρητών και μοσχευμάτων από αυτόν των υποψήφιων ληπτών. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες άτομα που περιμένουν σε λίστες αναμονής, ενώ οι δωρητές είναι ελάχιστοι. Σε αυτό το πρόβλημα υπόσχεται να δώσει λύση ένας σχετικά νέος κλάδος της ιατρικής, αφού πιστεύεται ότι όχι στο πολύ μακρινό μέλλον θα είναι δυνατό να κατασκευασθούν μοσχεύματα στο εργαστήριο, είτε από βλαστοκύτταρα του ασθενούς, είτε από το ίδιο το ελαττωματικό όργανο. 1.3 Η εξέλιξη των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα Μερικοί σταθμοί στην ιστορία των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα: Πρώτη μεταμόσχευση νεφρού από τον καθηγητή Κ. Τούντα και συνεργάτες του στη Θεσσαλονίκη Μεταμόσχευση νεφρού από τον Καθ. Γρ. Σκαλκέα και το συνεργάτη του Ι. Χωματά Ταυτόχρονη μεταμόσχευση παγκρέατος νεφρού στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών από τους Καθηγητές κ. κ. Γρ. Σκαλκέα και Α. Κωστάκη Πρώτη μεταμόσχευση ήπατος από τον Καθηγητή κ. Α. Αντωνιάδη στη Θεσσαλονίκη Πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από τον Καρδιοχειρουργό κ. Γ. Τόλη στο θεραπευτήριο Υγεία 8

9 Πρώτη μεταμόσχευση πνεύμονα από τον Καθηγητή κ. Π. Σπύρου στη Θεσσαλονίκη Πρώτη εμφύτευση νησιδίων παγκρέατος από τον Επ. Καθηγητή κ. Β. Παπανικολάου στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Σε ότι αφορά την ελληνική πραγματικότητα σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στη χώρα μας διαπιστώνεται ότι η προσφορά οργάνων δεν άλλαξε τα τελευταία 20 χρόνια από την ίδρυση της τότε Υπηρεσίας Συντονισμού και Ελέγχου των Μεταμοσχεύσεων. Η κύρια παράμετρος που χαρακτηρίζει την προσφορά μοσχευμάτων και τις μεταμοσχεύσεις είναι ο αριθμός των αξιοποιηθέντων δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού (α.ε.π.) με καλύτερη χώρα παγκοσμίως την Ισπανίας (με 35 δότες α.ε.π.), δεύτερη την Πορτογαλία (με 31 α.ε.π.) και τρίτη πλέον την Κροατία (με 29 δότες αεπ). Η Ελλάδα είναι καθηλωμένη σε λιγότερο από 100 αξιοποιηθέντες δότες ετησίως, δηλαδή λιγότερο από 10 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού (α.ε.π.) προσφορά που είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. gr 9

10 2. Μηχανήματα επέκτασης ζωής των ασθενών Άλκης Κόρδας Η τεχνολογία στις μέρες μας υπάρχει παντού. Από το σπίτι μας μέχρι και την πιο μεγάλη κρατική επιχείρηση, είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας μας. Ευρύτατη είναι η χρήση της στην ιατρική, καθώς χωρίς την τεχνολογία τα ποσοστά θανάτων θα είχαν ανέβει κατακόρυφα. Οι μεταμοσχεύσεις θα ήταν ίσως αδύνατες χωρίς τα μηχανήματα, τα οποία εξελίσσονται χρόνο με το χρόνο. Παρακάτω λοιπόν θα αναλύσουμε τα κυριότερα από αυτά, τη χρησιμότητα τους και την εξέλιξη τους στο χρόνο. Να ξεκινήσουμε αναλύοντας περιληπτικά την χρήση τους, η οποία «περιορίζεται» στο να αντικαθιστά τα πραγματικά όργανα, όσο καιρό χρειαστεί μέχρι να βρεθεί νέο μόσχευμα. Είναι αρκετά αποτελεσματικά, αλλά ακόμα δεν έχουν καταφέρει να αντικαταστήσουν τα πραγματικά μόνιμα κι έτσι λειτουργούν μόνο προσωρινά. Λόγω της συνεχούς λειτουργίας τους παρουσιάζουν αρκετές βλάβες, κάτι που, ίσως, να τους προσδίδει ένα προσδόκιμο ζωής μικρότερο και από των ίδιων των μοσχευμάτων. Επίσης είναι αρκετά θορυβώδη, χάνοντας έτσι «μερίδιο» από την ευχρηστία τους. Τέλος, είναι αρκετά ογκώδη και κάνουν την καθημερινή χρήση τους δύσκολη, κάνοντας αυτόν που τα χρησιμοποιεί να δυσκολεύεται, όχι μόνο να κυκλοφορήσει στο ίδιο του το σπίτι, αλλά και να ντρέπεται να βγει στον δρόμο, επειδή όλοι θα τον κοιτάνε σαν κάποιο καινούργιο είδος ζωής ή σαν να είναι τρομοκράτης. Και όμως παρόλα αυτά τα μειονεκτήματα και τις δυσκολίες είναι αναγκαία για την παράταση της ζωής όσων χρειάζονται μεταμόσχευση, οι οποίοι όχι απλά δεν έχουν πρόβλημα μαζί τους, αλλά καταλαβαίνουν ότι χάρη σε αυτά απολαμβάνουν ακόμα το θείο δώρο της ζωής. 2.1 Μηχάνημα τεχνητού νεφρού Το μηχάνημα τεχνητού νεφρού λειτουργεί όπως ακριβώς και ένα κανονικό νεφρό. Καθαρίζει το αίμα από άχρηστες και βλαβερές ουσίες, οι οποίες μπορούν να βλάψουν τον οργανισμό, όταν το ίδια τα νεφρά είναι ανίκανα να το κάνουν. Η κάθαρση αυτή επιτυγχάνεται μέσω διαφόρων φίλτρων, μέσω των οποίων διέρχεται το αίμα, ενώ παράλληλα χρήσιμες, για τον νεφροπαθή, ουσίες περνούν στο αίμα πριν αυτό ξαναμπεί στον ασθενή. Όλη αυτή η διαδικασία διαρκεί 4-5 ώρες, και γίνεται ημέρα παρά ημέρα, χωρίς κίνδυνο για τον ασθενή, παρόλο που του λείπει ένα όργανο. Για να επιτευχθεί αυτή η «ανταλλαγή» αίματος, μεταξύ μηχανήματος και ασθενή, χρειάζονται ένα μηχάνημα τεχνητού νεφρού, ένα φίλτρο, το οποίο θα αναλάβει να καθαρίσει το αίμα από τις βλαβερές ουσίες και κάποιοι ειδικοί σωλήνες, οι οποίοι θα συνδέσουν τον ασθενή με το μηχάνημα, γνωστοί και ως «γραμμές». Χρειάζεται ειδική προετοιμασία από τον ασθενή, ώστε να μπορεί ο γιατρός να «τσιμπήσει» μία ή δύο φλέβες κάθε φορά, αρκετά ανθεκτικές ώστε να αντέχουν να παρέχουν αρκετό αίμα μέρα παρά μέρα. Αλλά δεν είναι τόσο απλή 10

11 διαδικασία. Ένας χειρούργος πρέπει να αναλάβει να ενώσει μία φλέβα με μια αρτηρία, για την μέγιστη παροχή αίματος στο μηχάνημα. Η προετοιμασία αυτή λέγεται φίστουλα και αν φανεί ανέφικτο να δημιουργηθεί μία ικανοποιητική, τότε πρέπει να τοποθετηθεί μόσχευμα. Δηλαδή ένας ειδικός σωλήνας, ή ακόμα και μία αποστειρωμένη φλέβα ζώου, ο οποίος θα ενώσει τη φλέβα με την αρτηρία. Αλλιώς ένας μόνιμος καθετήρας μπορεί να τοποθετηθεί σε μία μεγάλη φλέβα, όπως η σφαγίτιδα ή η μηριαία. Όμως η ποσότητα αίματος που λαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο είναι αρκετά μικρότερη συγκρινόμενη με τους δύο άλλους τρόπους. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι φλέβες του ασθενούς είναι πολύτιμες και από αυτές και την ποιότητα της χρήσης τους θα εξαρτηθεί η διάρκεια ζωής του με το τεχνητό νεφρό. 2.2 Μηχανική/ Τεχνητή καρδιά Ο σκοπός της τεχνητής καρδιάς είναι να αντικαταστήσει, προσωρινά ή μόνιμα, την πραγματική καρδιά ενός ανθρώπου. Η προσωρινή της χρήση περιορίζεται στην γεφύρωση του χρόνου, μέχρι να γίνει η μεταμόσχευση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν επιτρέπει στον ασθενή μία φυσιολογική ζωή. Σε περίπτωση που η μεταμόσχευση είναι ανέφικτη, τότε τοποθετείται μία μόνιμη μηχανική καρδιά. Παρόλο που εκ πρώτης όψεως φαίνονται παρόμοιες, η τεχνητή καρδιά δεν έχει καμία σχέση με την συσκευή υποστήριξης κοιλιακής λειτουργίας, την οποία θα αναλύσουμε παρακάτω, στο επόμενο κεφάλαιο, η οποία έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη μιας αδύναμης καρδιάς, αναλαμβάνοντας την λειτουργία μία εκ των δύο κοιλιών, ούτως ώστε εκείνη να «ξεκουραστεί» και να συνεχίσει την λειτουργία της στο μέλλον. Ο όρος «τεχνητή καρδιά» μπορεί να θεωρηθεί παραπλανητικός, καθώς μία τεχνητή καρδιά αντικαθιστά το κατώτερο μέρος της καρδιάς, δηλαδή τις κοιλίες. Παρόλο που η καρδιά είναι ουσιαστικά μία αντλία, δεν είναι τόσο απλό να προσομοιωθεί η λειτουργία της με συνθετικά υλικά. Το δύσκολο κομμάτι είναι ο «φόρτος εργασίας». Η λειτουργία της είναι, σχετικά, απλή, αλλά δεν υπάρχει κάποιο υλικό στην βιομηχανία που να μπορεί να αποφέρει το ίδιο αποτέλεσμα χωρίς να χρειάζεται κάποια συντήρηση ανά διαστήματα ή χωρίς να εμφανίσει κάποια βλάβη ή παρενέργεια στην υγεία του ασθενή μετά από ένα χρονικό διάστημα. Όταν τοποθετείται μια τεχνητή καρδιά, η βιολογική καρδιά δεν αφαιρείται. Αφαιρούνται μόνο οι κοιλίες, οι οποίες τώρα πια δεν έχουν την δυνατότητα να τροφοδοτούν με την επαρκή ποσότητα αίματος τον οργανισμό. Οι μηχανικές καρδιές παρέχουν περίπου 10 λίτρα αίματος το λεπτό, που είναι αρκετά για καθημερινές δραστηριότητες, χωρίς υπερβολές όμως. Ένα μειονέκτημα στην λειτουργία τους είναι πως δεν μπορούν να εξάγουν αίμα και από τις δύο κοιλίες ταυτόχρονα, αλλά τροφοδοτούνται πρώτα οι πνεύμονες και μετά το υπόλοιπο σώμα, αντίθετα με την πραγματική καρδιά. 11

12 Ένα συγκεκριμένο μοντέλο τεχνητής καρδιάς λειτουργεί με υδραυλική αντλία, και με την τοποθέτηση ενός γραναζιού στο εσωτερικό της, το οποίο περιστρέφεται φορές το λεπτό, προσπαθεί να επιτύχει συνεχή ροή αίματος, χωρίς διακοπές. Μία βαλβίδα επιτρέπει την μετακίνηση του υδραυλικού υγρού από την μια πλευρά της καρδιάς στην άλλη. Όταν το υγρό μετακινείται στα δεξιά επιτρέπεται η ροή αίματος στους πνεύμονες, ενώ όταν μετακινείται στα αριστερά και το υπόλοιπο σώμα τροφοδοτείται με αίμα. Αποτελείται επίσης από μια εξωτερική μπαταρία, με αρκετή χωρητικότητα ώστε να τροφοδοτεί την τεχνητή καρδιά για 4-5 ώρες, η οποία συνδέεται μέσω ενός πηνίου με μία μικρότερη εσωτερική επαναφορτιζόμενη μπαταρία και έναν επίσης εσωτερικό ελεγκτή. Λόγω της μαγνητικής επικοινωνίας της εξωτερικής μπαταρίας με τα εσωτερικά μηχανήματα, δεν υπάρχουν τομές μονίμως ανοιχτές στο σώμα. Η εσωτερική μπαταρία έχει διάρκεια λειτουργίας λεπτά, αρκετά για δραστηριότητες στις οποίες δεν μπορεί να είναι η εξωτερική μπαταρία συνδεδεμένη, όπως το μπάνιο. Ο ελεγκτής, τοποθετημένος στην κοιλιά του ασθενούς, όπως και η μπαταρία που προαναφέρθηκε, αναλαμβάνει να ρυθμίζει την λειτουργία της καρδιάς, δηλαδή να ελέγχει και να ρυθμίζει τους σφυγμούς της. Το χειρουργείο για την τοποθέτηση μίας τέτοιας καρδιάς διαρκεί περίπου 17 ώρες. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως ούτε η μεταμόσχευση μιας τεχνητής καρδιάς, ούτε ο σχεδιασμός της είναι κάτι εύκολο. Και παρόλη την τεχνολογία και την καινοτομία στον σχεδιασμό της παρέχει μόνο 6 μήνες ζωής στον ασθενή, αρκετό χρόνο για έναν ασθενή με υπόλοιπο ζωής, για παράδειγμα, ενός μήνα. Υπάρχει και ένα άλλο μοντέλο τεχνητής καρδιάς, με λειτουργία παρόμοια με του προηγούμενου, αλλά με συνεχή τροφοδοσία ενέργειας μέσω καλωδίων που εξέρχονται από το σώμα του ασθενούς. Αμέσως μετά το χειρουργείο ο ασθενής μπαίνει σε μία μονάδα εντατικής θεραπείας, και μετά από λίγο καιρό μεταφέρεται σε κανονικό δωμάτιο νοσοκομείου. Μετά από την περίοδο αυτή θα περίμενε κανείς πως ο ασθενής είναι έτοιμος, μετά από λίγες εβδομάδες, να γυρίσει σπίτι του. Ακούγεται λογικό, αλλά δεν είναι αλήθεια. Αν ο ασθενής υπέφερε από καρδιακή ανεπάρκεια πριν κάνει την μεταμόσχευση, τότε μπορεί να χρειαστεί να παραμείνει στο νοσοκομείο για ένα μήνα ή και παραπάνω αν κριθεί αναγκαίο. Ίσως χρειαστεί μηχάνημα για την αναπνοή, καθώς οι πνεύμονες του είναι αδύναμοι ακόμα και μέχρι να αποδεχτεί το σώμα το μόσχευμα θα πρέπει ο ασθενής να λαμβάνει την τροφή του μέσω σωλήνα. Οι κίνδυνοι- μειονεκτήματα είναι αναμενόμενοι, ίσως. Λόγω της επαφής με ξένο σώμα το αίμα μπορεί να αρχίσει να πήζει περισσότερο από το κανονικό, δημιουργώντας θρόμβους. Κατά τη διάρκεια του χειρουργείου μπορεί να εμφανιστεί ακατάσχετη αιμορραγία στον ασθενή, λόγω των αντιπηκτικών φαρμάκων που του χορηγούνται. Με τον δεύτερο τύπο καρδιάς ειδικά μπορεί να εμφανιστούν μολύνσεις, επειδή ο ασθενής είναι συνέχεια «ανοιχτός» και βακτήρια μπορεί να εισέρθουν στο σώμα του μέσω των τομών για τα καλώδια τροφοδοσίας της καρδιάς. Τέλος μπορεί κάποια δυσλειτουργία στα μηχανήματα να θέσει την ζωή 12

13 του ασθενούς σε κίνδυνο, όπως αδυναμία τροφοδοσίας, μη σωστή τροφοδοσία του σώματος με αίμα κλπ. 2.3 Συσκευή υποστήριξης κοιλιακής λειτουργίας Όπως προαναφέρθηκε οι συσκευές υποστήριξης κοιλιακής λειτουργίας (VADs στο εξής) διαφέρουν τελείως από τις τεχνητές καρδιές, καθώς για την εφαρμογή των δεύτερων αφαιρείται ολοκληρωτικά η καρδιά. Υπάρχουν διάφορα είδη VADs, για βραχυπρόθεσμες περιπτώσεις, μακροπρόθεσμες ή ακόμα και για να διαρκέσουν μία ολόκληρη ζωή. Έχουν σχεδιαστεί VADs για την υποβοήθηση είτε της αριστερής είτε της δεξιά κοιλίας. Ποιο συχνή είναι η χρήση των VADs για την αριστερή κοιλία, η οποία είναι υπεύθυνη να στέλνει οξυγονωμένο αίμα σε όλο το σώμα. Τα VADs για την δεξιά κοιλία, η οποία τροφοδοτεί με αίμα τους πνεύμονες, χρησιμοποιούνται σπάνια και προσωρινά, κυρίως για την υποστήριξη της καρδιάς μετά από την εισαγωγή της προηγούμενης συσκευής ή μετά από κάποιο χειρουργείο στην καρδιά και η χρήση της είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, προσωρινή. Οι συσκευές αυτές έχουν σκοπό να παρέχουν μία καλή ποιότητα ζωής στους ασθενείς, όσο αυτοί θα τις χρειάζονται. Επιτρέπονται ακόμα και τα ταξίδια με αεροπλάνο, οπότε η ζωή του ασθενούς μετά την μεταμόσχευση του μηχανήματος γίνεται ίσως και καλύτερη από πριν! Η άσκηση δεν επιτρέπεται απλά, αλλά συνιστάται, διότι οι μύες έχουν αδυνατίσει από την προηγούμενη κατάσταση του ασθενούς, οπότε το σώμα πρέπει να ενδυναμωθεί για να καταφέρει να αναρρώσει πλήρως. Αυτό σημαίνει πως θα τους «συντροφεύουν» είτε μέχρι την μεταμόσχευση καρδιάς, είτε μέχρι την ανάρρωση της βιολογικής τους καρδιάς. Οι συσκευές υποστήριξης κοιλιακής λειτουργίας λοιπόν βοηθούν την καρδιά στην άντληση αίματος. Οι αντλίες υποβοήθησης μπορεί να τοποθετηθούν μέσα στο σώμα, στην κοιλιά, ή μπορεί να είναι εξωτερικές, αλλά όχι μόνιμες. Συνήθως οι εξωτερικές χρησιμοποιούνται μέχρι την εύρεση κάποιοι μοσχεύματος ή μέχρι να τοποθετηθεί μία μόνιμη εσωτερική. Φυσικά τέτοιες συσκευές λειτουργούν με ρεύμα, οπότε είναι αναγκαία η ύπαρξη μίας ή δύο μπαταριών και ενός χειριστηρίου που αναγράφει την λειτουργία των αντλιών. Η αντλία συνδέεται με την καρδιά μέσω ενός σωλήνα. Με τον ίδιο τρόπο συνδέεται και με την αορτή ή κάποια μεγάλη αρτηρία, ώστε να γίνεται σωστή τροφοδότηση αίματος από και προς την αντλία. Τέλος ένα σωληνάκι βγαίνει εκτός σώματος, για να επικοινωνεί με τις μπαταρίες και το χειριστήριο. Παρόλο που φαίνεται «βολική» συσκευή, δεν είναι συμβατή με όλους τους ανθρώπους με καρδιακά προβλήματα. Όσοι όμως «συνδεθούν» επίσημε με ένα VAD φεύγουν σχετικά γρήγορα από το νοσοκομείο, χωρίς προβλήματα. Τα περισσότερα VADs λειτουργούν με ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, μία πηγή ηλεκτρισμού στέλνει ρεύμα στους μαγνήτες, οι οποίοι με τη σειρά τους κάνουν τις φτερωτές να γυρνάνε. Μερικά VADs αντλούν αίμα όπως η καρδιά, με μία παλμική λειτουργία, αλλά τα VADs συνεχής ροής παρέχουν συνέχεια αίμα στο 13

14 σώμα, χωρίς να ανιχνεύεται φυσιολογικός παλμός, ακόμα και καθόλου. Παρόλα αυτά τα σώμα παίρνει το αίμα που χρειάζεται, απλά ο χρήστης θα πρέπει να κουβαλάει κάποια έγγραφα μαζί του, τα οποία θα δηλώνουν πως χρησιμοποιεί ένα τέτοιο μηχάνημα, και πως η αδυναμία εύρεσης παλμού δεν σημαίνει πάντα ότι είναι νεκρός. Μερικές πρώιμες έρευνες έχουν δείξει πως τα VADs συνεχής ροής είναι πιο αποτελεσματικά, μειώνοντας την συχνότητα των επισκέψεων στα νοσοκομεία, τις παρενέργειες και παρέχοντας καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης. Ωστόσο χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθούν όλα αυτά. Παλιότερα οι συσκευές αυτές ήταν πιο ογκώδεις, και σε αρκετές περιπτώσεις ήταν δύσκολο να χωρέσουν στο στήθος κάποιου, ειδικά σε γυναίκες και παιδιά, αλλά χάρη στην τεχνολογία αυτό το πρόβλημα έχει εξαλειφθεί και τώρα περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας στην ιατρική. Δεν είναι όμως όλα ρόδινα με αυτές τις συσκευές. Θρόμβοι μπορεί να εμφανιστούν στο αίμα του ασθενή, επειδή το τελευταίο έρχεται σε επαφή με ένα ξένο σώμα, το οποίο δεν υπήρχε πριν, και αντιδρά σε αρκετές περιπτώσεις με αυτόν τον τρόπο. Εκτός του κινδύνου ακατάσχετης αιμορραγίας κατά τη διάρκεια του χειρουργείου που πραγματοποιείται για την εμφύτευση ενός VAD υπάρχει και ο κίνδυνος εξωτερικής μόλυνσης, λόγω των ανοιχτών τομών που υπάρχουν στο σώμα του ασθενή για να περνάνε τα απαραίτητα καλώδια. Ίσως το χειρότερο, για κάποιους μπορεί αναμενόμενο, είναι η αποδυνάμωση της δεξιάς κοιλίας. Εφόσον η αριστερή κοιλία έχει αντικατασταθεί από ένα VAD, παρέχει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες αίματος απ ότι έκανα η βιολογική, αυτό έχει ως αποτέλεσμα περισσότερο φόρτο «εργασίας» για την δεξιά κοιλία. Σε αρκετές περιπτώσεις το πρόβλημα λύνεται με την λήψη φαρμάκων, ενώ σε άλλες μπορεί να χρειαστεί ακόμα και εμφύτευση αντίστοιχης συσκευής για την δεξιά κοιλία για βραχυπρόθεσμη υποστήριξη. Συνοψίζοντας, τα VADs αξίζουν τα λεφτά και τον κόπο, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις βοηθούν τον ασθενή, έχοντας ταυτόχρονα λίγες παρενέργειες, οι οποίες μπορούν εύκολα να αποφευχθούν εφόσον ο ασθενής θα βρίσκεται υπό συχνή ιατρική παρακολούθηση

15 3. Η πρόοδος της Γενετικής και η πιθανή υποκατάσταση της δωρεάς από παρασκευάσματα του εργαστηρίου. Κωνσταντίνος Κουβέλης 3.1 Γενετική Η Βιολογία και η Γενετική αποτελούν σημαντικές επιστημονικές διαστάσεις της εποχής μας και αναντίρρητους επιστημονικούς κλάδους μείζονος ενδιαφέροντος. Η γενετική αποτελεί τον κλάδο της βιολογίας που επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα γύρω από τους μηχανισμούς της κληρονομικότητας και της βιοποικιλότητας. Ο όρος γενετική χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο επιστήμονα William Bateson. Η γενετική κατηγοριοποιείται στους παρακάτω κλάδους: Κλασσική γενετική, η οποία αποτελεί τη βάση όλων των άλλων κλάδων και εστιάζει στους τρόπους μεταβίβασης των γενετικών χαρακτηριστικών από γενιά σε γενιά Κυτταρογενετική που εστιάζει στη σχέση ανάμεσα στις διαδικασίες της κληρονομικότητας και τις κυτταρικές λειτουργίες Μικροβιακή γενετική που στόχος της είναι να βγάλει συμπεράσματα μεταδίδοντας κάποια χαρακτηριστικά σε μικροοργανισμούς, οι οποίοι έχουν την ιδιότητα να πολλαπλασιάζονται με ταχύτατο ρυθμό Μοριακή γενετική που έχει κοινή βάση με την κλασική γενετική αλλά ασχολείται με τη λειτουργία των γονιδίων σε μοριακό επίπεδο. Γενετική των πληθυσμών όπου εδώ μελετάται η συχνότητα που κάποια χαρακτηριστικά, κάποια γονίδια παρατηρούνται και καταγράφονται σε συγκεκριμένους πληθυσμούς. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα είδος στατιστικής μελέτης. %BA%CE%AE Η εξέλιξη της γενετικής είμαι μια μακρόχρονη πορεία και η ιστορική αυτή αναδρομή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Έτσι, η κατανόηση των μηχανισμών της κληρονομικότητας άρχισε με τον Mendel, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας της και οι θέσεις του αποτελούν κομβικό σημείο για την επιστήμη 15

16 της γενετικής. Ωστόσο, από την αρχαιότητα έχουν παρατηρηθεί προσπάθειες ερμηνείας των διαφόρων κληρονομικών χαρακτηριστικών των οργανισμών. Τόσο οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι όσο και οι αρχαίοι Έλληνες Πυθαγόρας και Αριστοτέλης ασχολήθηκαν με την μετάδοση των χαρακτηριστικών μέσα από τη διαδικασία της γονιμοποίησης. Αργότερα, το 1651, ο Άγγλος γιατρός William Harvey υποστήριξε ότι το σπέρμα μεταφέρει το κληρονομικό υλικό του αρσενικού. Στις αρχές του 19 ου αιώνα, ο Ζαν Λαμάρκ υποστήριξε ότι και τα επίκτητα χαρακτηριστικά κληρονομούνται. Τον ίδιο αιώνα, ο Κάρολος Δαρβίνος τόνισε τη σημασία που έχει η κατανόηση των μηχανισμών της κληρονομικότητας για τη μελέτη της εξέλιξης των ειδών. Έτσι, ο 20 ος αποτελεί τον αιώνα που η γενετική εξελίσσεται, μέσα από μία σειρά συναρπαστικών ανακαλύψεων γύρω από τους μηχανισμούς της κληρονομικότητας. Βασικό σημείο αναφοράς αποτελεί η ανακάλυψη της μοριακής δομής του γενετικού υλικού από τους Watson και Crick το 1953 κι από κει και πέρα η εξέλιξη προχωρά με ιλιγγιώδη ταχύτητα στις μέρες μας. Με την ανακάλυψη αυτής της δομής του γενετικού υλικού του DNA αρχίζει η ιστορία της σύγχρονης Βιολογίας, της λεγόμενης μοριακής βιολογίας. Τα τελευταία 50 χρόνια από την ανακάλυψη της δομής του DNA και μετά έχουν γίνει τεράστια άλματα σε ότι αφορά την κατανόηση του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των γονιδίων. Στη συνέχεια, η εξέλιξη της γενετικής τεχνολογίας καθώς και η ολοκλήρωση της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος εμφάνισαν ένα νέο πεδίο ενδιαφέροντος για τους επιστήμονες που καταλαβαίνουν όλο και περισσότερο τον ρόλο που παίζουν τα γονίδια του καθενός μας όχι μόνο στο ποιοι είμαστε αλλά και σε πολλά άλλα πεδία. Για αρκετές δεκαετίες η πρόοδος της μοριακής βιολογίας αφορούσε μόνο τη κατανόηση των βασικών βιολογικών φαινομένων χωρίς άμεσες προοπτικές πρακτικών εφαρμογών. Τα τελευταία όμως δεκαπέντε χρόνια είμαστε μάρτυρες μιας εκρηκτικής ανάπτυξης εφαρμογών των βασικών αυτών γνώσεων με συνέπειες που δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν. Ο ρυθμός ανάπτυξης της γενετικής τεχνολογίας είναι τέτοιος που οι κοινωνικοί ρυθμιστικοί μηχανισμοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν ώστε να δημιουργήσουν εγκαίρως το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο. Συνοψίζοντας τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να πει ότι δύο είναι, οι κύριοι αντικειμενικοί σκοποί της γενετικής έρευνας: η προσεκτική έρευνα της κληρονομικότητας και η ερμηνεία των φαινομένων της μεταβολής και της εξέλιξης των ζωντανών οργανισμών Τις βάσεις της γενετικής αποτελούν η παρατήρηση και ο πειραματισμός σε φυτά και ζώα. Τα αποτελέσματα από αυτά τα μέσα της επιστημονικής έρευνας επιτρέπουν την ερμηνεία των ίδιων φαινομένων πάνω στον άνθρωπο. Φυσικά η γενετική έρευνα, σχετικά με τον άνθρωπο, βασίζεται, κυρίως, στην 16

17 παρατήρηση, γιατί κατά κανόνα αποκλείεται ο πειραματισμός. E%AE Γενετική μηχανική Πρόκειται για το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούνται ώστε να μεταφερθεί γενετικό υλικό από έναν οργανισμό σε έναν άλλον. Οι οργανισμοί που προκύπτουν ονομάζονται γενετικά τροποποιημένοι. Οι εφαρμογές της γενετικής μηχανικής αφορούν αφενός την αντιμετώπιση των ασθενειών και κατά δεύτερο την αύξηση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής (Βιολογία Γ Λυκείου θετικής κατεύθυνσης, ΟΕΔΒ). 3.2 Κλωνοποίηση Η κλωνοποίηση είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνική που ανοίγει νέους ορίζοντες στην ιατρική επιστήμη. Πρόκειται για τη διαδικασία δημιουργίας ενός ή περισσοτέρων ακριβών αντιγράφων από ένα πρότυπο. Στο χώρο της βιολογίας αυτό το πρότυπο μπορεί να είναι ένα μόριο ή ένα γονίδιο, ένα κύτταρο, ή ακόμη και ένας πολυκύτταρος οργανισμός. Με τη μοριακή κλωνοποίηση επιδιώκεται η αντιγραφή μορίων ή γονιδίων με σκοπό την ευχερέστερη μελέτη τους ή εκμετάλλευσή τους. E%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7 Η μέθοδος της κλωνοποίησης θυμίζει την παραγωγή φωτοαντιγράφων στα φωτοτυπικά μηχανήματα και εφαρμόζεται σε φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, με σκοπό τη γενετική τους βελτίωση (ευγονική). Από ένα μόνο βελτιωμένο άτομο υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί μια σειρά οργανισμών με τα ίδια επιθυμητά χαρακτηριστικά. Η κλωνοποίηση εφαρμόζεται από το 1976 για την παραγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την τεχνική του ανασυνδυασμένου DΝΑ η κλωνοποίηση ανθρώπινων γονιδίων σε βακτήρια, με σκοπό την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων φαρμακευτικών ουσιών, όπως ινσουλίνη, ιντερφερόνες κ.ά. Η πρώτη απόπειρα κλωνοποίησης ενός ζωντανού οργανισμού έγινε το 1996, με επιτυχία και πρόκειται για το γνωστό πρόβατο την Dolly. Πραγματοποιήθηκε από τον Ian Wilmut και την ερευνητική του ομάδα στο Ινστιτούτο Roslin της Σκωτίας. Η ζωή της Dolly κυλούσε καλά, υπό την εποπτεία επιστημόνων, αλλά σύντομα παρουσίασε προβλήματα υγείας και πέθανε σε ηλικία έξι ετών. Ο πρόωρος θάνατός της προβλημάτισε την επιστημονική κοινότητα. Σημειώνουμε εδώ ότι ο 17

18 μέσος όρος ζωής ενός προβάτου είναι τα 12 χρόνια Θεραπευτική κλωνοποίηση Η κλωνοποίηση ως μια πολλά υποσχόμενη τεχνική, που ανοίγει νέους ορίζοντες στην ιατρική επιστήμη, ταξινομείται σε δύο βασικές κατηγορίες: την αναπαραγωγική και τη θεραπευτική κλωνοποίηση. Η θεραπευτική κλωνοποίηση είναι ένας νέος επιτυχημένος τρόπος, ο οποίος έχει στόχο να δημιουργήσει «κυτταρικά» αντίγραφα οργάνων, που θα μεταμοσχευτούν σε ανθρώπους που πάσχουν από νόσους και σύνδρομα για τα οποία δεν υπάρχουν θεραπείες. Με άλλα λόγια σκοπός της θεραπευτικής κλωνοποίησης είναι να δημιουργήσει µόνο έµβρυα σε πολύ αρχικό στάδιο, τα οποία στην καλλιέργεια δίνουν εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν σε οποιουδήποτε τύπου ιστό, όπως αίµα, νευρικό ιστό, μυϊκό ιστό κ.ά. Ως τέτοιο συγκεκριμένο παράδειγμα θα πρέπει να αναφέρουμε την κοπέλα από την Ισπανία που είχε καταστραμμένο πνεύμονα. Οι ειδικοί κατάφεραν να δημιουργήσουν μέσω της διαδικασίας της κλωνοποίησης βρόγχο από τμήμα της τραχείας και προχώρησαν σε κλωνοποίηση του οργάνου. Το μεγάλο όφελος ήταν πως δεν τέθηκε θέμα συμβατότητας του μοσχεύματος. Αυτό που θα πρέπει εδώ να τονιστεί είναι πως ο στόχος της θεραπευτικής κλωνοποίησης δεν είναι η δημιουργία ενός πανομοιότυπου γενετικά ανθρώπου αλλά η δημιουργία ιστών και οργάνων που θα βοηθήσουν ανθρώπους που για την ώρα είναι καταδικασμένοι. Ωστόσο πολέμιοι αυτής της μεθόδου είναι αυτοί που ισχυρίζονται πως καταστρέφεται ένα μόλις λίγων ημερών έμβρυο ενώ θα μπορούσε να εξελιχθεί και να γεννηθεί Επιστημονικές εξελίξεις στη θεραπευτική κλωνοποίηση Ο χοίρος είναι ο κατάλληλος οργανισµός για να χορηγήσει μοσχεύματα που θα χρησιμοποιηθούν σε ανθρώπους, όπως η καρδιά του που είναι παρόµοια σε μέγεθος και έχει την ίδια δύναµη εξώθησης του αίµατος µε αυτήν του ανθρώπου. Αντιλαμβανόμαστε όλοι πως μια τέτοια καινοτομική πρακτική φέρνει επανάσταση τις μεταμοσχεύσεις, ωστόσο οι επιστήμονες διατηρούν επιφυλάξεις δεδομένου του κινδύνου μεταφοράς ασθενειών από τον χοίρο στον άνθρωπο. Στις μέρες μας η μεταμόσχευση καρδιάς και νεφρών αποτελούν διαδικασίες καθημερινής ιατρικής πράξης χωρίς κανείς να αγνοεί το χρόνιο πρόβλημα εύρεσης των κατάλληλων οργάνων, 18

19 ιστοσυμβατών. Η αναμονή αυτή πολλές φορές είναι μοιραία για τη ζωή του ασθενή. Η πρακτική αυτή της μεταμόσχευσης μέσα από τη διαδικασία κλωνοποίησης των χοίρων δείχνει πως μπορεί να καλύψει το κενό και ταυτόχρονα το μόσχευμα να μην απορρίπτεται από τον ασθενή. Τίθεται το ερώτημα για το πώς η κλωνοποίηση θα μπορούσε να βοηθήσει στην έλλειψη οργάνων που απαιτούνται για τις μεταμοσχεύσεις. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία και την πρακτική ως τώρα τα εµβρυϊκά βλαστικά κύτταρα δημιουργούνται στα πρώιµα στάδια της ανάπτυξης του εµβρύου και µπορούν να καλλιεργηθούν έτσι ώστε να δημιουργήσουν οποιονδήποτε τύπο ιστού ή οργάνου. Κρίνεται απαραίτητο να εξηγήσουμε τι είναι τα βλαστοκύτταρα και ποιος είναι ο ρόλος τους. Έτσι, πρόκειται για κύτταρα τα οποία χαρακτηρίζονται από ανεξάντλητη ικανότητα διαιρέσεων, δηλαδή πολλαπλασιασμού, καθώς και από την ικανότητα να δίνουν γένεση σε όλους τους εξειδικευμένους κυτταρικούς τύπους ενός οργανισμού. Στον ανθρώπινο οργανισμό τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα υπάρχουν πολύ νωρίς κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Με άλλα λόγια τα βλαστικά κύτταρα είναι αρχέγονα κύτταρα τα οποία αποτελούν πρόδρομες μορφές όλων των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος και κάτω από κατάλληλες συνθήκες μπορούν να μετατραπούν σε όλους τους τύπους κυττάρων του οργανισμού. Δυνητικά τα βλαστοκύτταρα θα μπορούν να θεραπεύουν όλα τα όργανα τα οποία περιέχουν κύτταρα στα οποία αυτά μπορούν να μετατραπούν. Άρα, πρόκειται για κύτταρα που αναπαράγονται διαρκώς και έχουν την ικανότητα να μετατραπούν σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρου στο σώμα ενός οργανισμού (μυϊκό, οστεϊκό, νευρικό, κλπ). A%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF Οι πιθανές χρήσεις των εμβρυϊκών κυττάρων είναι οι παρακάτω: Νευρικά εγκεφαλικά κύτταρα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν για να αντιμετωπιστούν νευροεκφυλιστικές ασθένειες Δημιουργία κυττάρων αμφιβληστροειδούς και κερατοειδούς. Αντικατάσταση καταστραμμένων μυϊκών ινών και αντιμετώπιση των προβλημάτων από καρδιακά επεισόδια. 19

20 Μεταμόσχευση δέρματος χωρίς τον κίνδυνο απόρριψης Δημιουργία ηπατικών κυττάρων και αντιμετώπιση έτσι, των διαφόρων μορφών ηπατίτιδας Δημιουργία ολόκληρων οργάνων κάτω από κατάλληλες εργασιακές συνθήκες Βιοηθική Βιοηθική είναι ο κλάδος εκείνος της επιστήμης που ασχολείται με τα ηθικά προβλήματα που προέκυψαν από τις νέες ανακαλύψεις της Βιολογίας και τις εφαρμογές της Γενετικής Μηχανικής και συνίσταται στην προσπάθεια αποφυγής μη αντιστρεπτών καταστάσεων που σχετίζονται με τον χειρισμό του γενετικού υλικού. E%AE Είναι γεγονός ότι οι μεταμοσχεύσεις οργάνων αποτελούν μια μεγάλη πράξη ζωής και ελπίδας. Είναι όμως γεγονός ότι οι μεταμοσχεύσεις δεν αποτελούν μια καθαρά ιατρική πράξη. Εκείνο που σίγουρα κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει είναι το γεγονός ότι οι μεταμοσχεύσεις συνδέονται με ένα πλήθος ερωτημάτων ηθικών και δεοντολογικών που, επειδή ακριβώς άπτονται εννοιών πολύ λεπτών, όπως η ζωή, ο θάνατος, το ανθρώπινο αυτεξούσιο, η επί του σώματος μας εξουσία κ.λ.π. δεν είναι και τόσο εύκολο να απαντηθούν. Μέσα σε όλη λοιπόν αυτήν την ατμόσφαιρα, οι κοινωνίες καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήματα δύσκολα και να προβούν σε ρυθμίσεις πολύ λεπτές που και το σεβασμό στον άνθρωπο θα διασφαλίσουν και το δικαίωμα στην υγεία και τη ζωή θα προστατεύσουν και την ισορροπία των ανθρώπινων σχέσεων θα προφυλάξουν. tegory_id=&article_id=256 Τα συγκεκριμένα ερωτήματα που τίθενται και που είναι πολύ δύσκολο να απαντηθούν σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις και την πρόοδο της γενετικής και της βιοτεχνολογίας είναι τα εξής: Προκειμένου να εξασφαλίσουμε τα απαιτούμενα μοσχεύματα για ασθενείς που έχουν απόλυτη ανάγκη, θα μπορούσαμε να πάρουμε όργανα από νεογέννητα βρέφη που οι συγγενείς αναπηρίες τους (π.χ. ανεγκεφαλία) τα καθιστούν πρακτικώς μη βιώσιμα; Η ιδέα της επινοήσεως και κατασκευής τεχνητών οργάνων ή αυτή των ζωικών μοσχευμάτων (ξενομεταμοσχεύσεις) ενέχει κάποιους κινδύνους που θα έπρεπε 20

21 εκ των προτέρων να προσδιορίσουμε και ενδεχομένως να προλάβουμε το αποτέλεσμα τους; Και αν ναι, ποιοι είναι αυτοί; Η έρευνα για την παρασκευή κλωνοποιημένων οργάνων, αλλά και η διαδικασία παραγωγής τους, κατά πόσον συνοδεύονται από παράλληλη καταστροφή ανθρώπινων ζώων σε εμβρυϊκό στάδιο; Υπάρχει διάθεση η παραγωγή των οργάνων να μη συνδυάζεται με την καταστροφή της ανθρώπινης εμβρυϊκής ζωής; Πώς τελικά επιτυγχάνεται ή θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Σύμφωνα με άλλες απόψεις η θεραπευτική κλωνοποίηση γίνεται αποδεκτή, «εφ' όσον δεν υπάρχει εναλλακτική θεραπευτική ιατρική». Κατά μια έννοια, η θεραπευτική κλωνοποίηση θα πρέπει να διενεργείται μόνο εφόσον δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα μοσχεύματα. Κατά άλλη έννοια όμως, ποτέ δε θα είναι δυνατή μια εναλλακτική θεραπευτική ιατρική. Διότι, ακόμα και αν υπάρχουν διαθέσιμα μοσχεύματα, αυτά θα διατρέχουν τον κίνδυνο απόρριψης από τον οργανισμό του ατόμου. Πράγματι, στις παραδοσιακές μεταμοσχεύσεις, οι γιατροί καταπνίγουν αυτή την ανοσοποιητική αντίδραση του οργανισμού χορηγώντας στον ασθενή ισχυρά φάρμακα, τα οποία είναι υποχρεωμένος να λαμβάνει εφ' όρου ζωής. Αντίθετα, το μόσχευμα που δημιουργείται μέσω της κλωνοποίησης βλαστοκυττάρων δεν έχει αυτό το πρόβλημα, αφού θα προέρχεται από τον ίδιο ασθενή και το ανοσοποιητικό σύστημα θα το αναγνωρίζει ως δικό του. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτήν την άποψη, ακόμα και αν υπάρχουν διαθέσιμα μοσχεύματα, αυτά διατρέχουν πρόβλημα ιστοσυμβατότητας, με αποτέλεσμα η θεραπευτική κλωνοποίηση να προτιμάται ως μια λύση πιο αξιόπιστη για την υγεία του ασθενούς. Συνοψίζοντας, θα πρέπει να πούμε πως η αλματώδης ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και της γενετικής επιτρέπει στον άνθρωπο να παρεμβαίνει καθοριστικά στη φύση του. Τέτοιου είδους «επεμβάσεις» εγείρουν αμείλικτα βιολογικά, κοινωνικά, νομικά, πολιτικά, θρησκευτικά και οικονομικά ερωτήματα τα οποία επιζητούν σαφείς απαντήσεις - η ευθύνη για τις αποφάσεις είναι βαρύτατη και η διεπιστημονική γνώση της Βιοηθικής είναι αναγκαία και επιβεβλημένη. 21

22 4. Οι μεταμοσχεύσεις ως διαφημιστική καμπάνια Ελευθερία Χαρίτου Οι μεταμοσχεύσεις και η δωρεά οργάνων είναι μια έννοια η οποία έχει προκύψει από το δεύτερο μισό του αιώνα μας. Η εξέλιξη της ιατρικής είχε ως αποτέλεσμα την δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις. Δωρητής οργάνων μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε από εμάς θελήσει αρκεί όπως και λήπτης. Στην Ελλάδα ένα μεγάλο ποσοστό δωρητών είναι άτομα από τροχαία ατυχήματα τα οποία έχουν υποστεί σοβαρά εγκεφαλικά τραύματα ή είναι εγκεφαλικά νεκρά. Μπορείς να πας να δώσεις αίμα το ένα από τα δυο σου νεφρά κλπ. Τώρα όμως θα δούμε διάφορες εικόνες από μεταμοσχεύσεις που γίνονται παγκοσμίως για να πάρουμε μια ιδέα το πως είναι : Μεταμόσχευση δέρματος σε έναν άνθρωπο με βαριά εγκαύματα: οποιοσδήποτε μπορεί να δώσει αρκεί να θέλει... Η πρώτη μεταμόσχευση προσώπου: Αυτός ο άνθρωπος απέκτησε ξανά σαγόνι, στόμα και όσφρηση. 22

23 Ένα ακόμα παιδί με τεχνητή καρδία που περιμένει έναν δότη. Γιατί να μην τον βοηθήσουμε να ζήσει (το συγκεκριμένο παιδί έχει προβληθεί στην εκπομπή ''το κουτί της Πανδώρας'' και έχει πεθάνει.) Μεταμόσχευση νεφρού: Ο καθένας μας μπορεί να βοηθήσει των συνάνθρωπο του, έχουμε δυο νεφρά δεν μας χρειάζονται και τα δυο. Μπορείς να δωρίσεις το ένα σου νεφρό και να βοηθήσεις τον διπλανό σου γιατί ποτέ δεν ξέρεις μπορεί αύριο να είσαι και εσύ στην θέση του. Η χώρα μας είναι τελευταία στην δωρεά οργάνων και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι και τελευταία στις μεταμοσχεύσεις και για αυτόν τον λόγο πολλοί έλληνες φεύγουν στο εξωτερικό για να κάνουν την μεταμόσχευση τους. Έτσι η Ελλάδα έπρεπε να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα που 23

24 υπάρχει. Για τον λόγο αυτό θέσπισε έναν νόμο που αναφέρει ότι όλοι η πολίτες στην Ελλάδα είναι δωρητές οργάνων. Ακόμα, για την ευαισθητοποίηση του πολίτη, έχουν βγει στην Ελλάδα, αλλά κυρίως στο εξωτερικό, διάφορες διαφημίσεις που έχουν ως θεματική ενότητα τις μεταμοσχεύσεις. Η διαφημίσεις αυτές χωρίζονται σε διάφορες υποενότητες. Αυτό όπως και την ανάλυση κάποιων διαφημίσεων από το εξωτερικό και το εσωτερικό θα το δούμε παρακάτω. Τώρα όμως πρώτα θα δούμε την ανάλυση από ένα επεισόδιο της εκπομπής ''Το Κουτί Της Πανδώρας'' με τον Κώστα Βαξεβάνη που αναφέρεται στις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα και την άγνοια του ελληνικού πολιτισμού για το φλέγον θέμα που αφορά την δωρεά οργάνων και των μεταμοσχεύσεων. Πάμε τώρα να δούμε παρακάτω την ανάλυση της εκπομπής: ΤΟ ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ Στην εκπομπή «Το Κουτί Της Πανδώρας» θίγει το θέμα των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνου στην Ελλάδα. Αυτή η εκπομπή αναφέρει με έρευνα ότι το νοσοκομείο Ωνάσειο έκανε διακρίσεις στα μοσχεύματα. Αυτές οι διακρίσεις δεν γίνονταν ανάμεσα στους ασθενείς με βάση την οικονομική και κοινωνική τους θέση αλλά ποιος από όλους τους ασθενείς που ήταν στην λίστα αναμονής είχε μηδαμινά ποσοστά αποτυχίας της επέμβασης που θα έκανε. Επίσης απέρριπταν μοσχεύματα που δεν είχαν μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Έτσι το πολυσυζητημένο αυτό νοσοκομείο είχε 100% επιτυχία παγκοσμίως, ξεπερνώντας ακόμα και τα κορυφαία νοσοκομεία άλλων χωρών, όπως της Αμερικής και της Ισπανίας. Το νοσοκομείο αυτό έστελνε τα όργανα στο εξωτερικό την στιγμή που έλληνες λήπτες πέθαιναν. Τον Αύγουστο του 2009 έφυγαν από την Ελλάδα 5 μοσχεύματα που δεν μεταμοσχεύθηκαν σε έλληνες επειδή η ομάδα του Ωνασείου είχε φύγει για διακοπές. Αυτήν την είδηση το Ωνάσειο την παραδέχτηκε αλλά οι γιατροί υποστήριξαν πως απλά δεν ήταν συμβατά τι τραγική ειρωνεία. Εκείνη την εποχή υπήρχαν 28 άρρωστοι άνθρωποι που δεν δέχτηκαν τα 5 μοσχεύματα που έφυγαν στο εξωτερικό. Με βάση κάποια στατιστικά τουλάχιστον 2-6 έλληνες ήταν συμβατοί με τα μοσχεύματα. Η Ελλάδα ενώ είναι ικανή να μεταμοσχεύσει όργανα δεν το κάνει. Στέλνει άτομα στο εξωτερικό για να κάνουν εκεί την μεταμόσχευση τους. Συγκεκριμένα, στο λαϊκό έστελναν ασθενείς από την Ελλάδα στο εξωτερικό για μεταμοσχεύσεις ή τους έλεγαν να επιλέξουν την ιδιωτική πτέρυγα, αλλιώς θα περίμεναν για εβδομάδες, ακόμα και μήνες στην λίστα αναμονής. Εντελώς τυχαία κάποιος "έξυπνος" εκείνη την εποχή είχε βάλει ως νόμο ότι τα έξοδα για τις επεμβάσεις στο εξωτερικό και στις ιδιωτικές κλινικές ήταν όλα πληρωμένα, ενώ στα δημόσια νοσοκομεία δεν ήταν όλα πληρωμένα, παρά μόνο ένα μέρος των εξόδων. Έτσι ήταν καλύτερα ένας έλληνας λήπτης να πάει στο εξωτερικό που θα ήταν όλα πληρωμένα και θα είχε καλύτερη ιατρική κάλυψη. Για αυτόν τον λόγο πολλοί επιτήδειοι εκείνη την εποχή είχαν θησαυρίσει και είχαν φτιάξει τρανταχτή περιουσία με λεφτά του κράτους. Άλλωστε 24

25 αυτό δεν έχει γίνει πρώτη φορά στην χωρά μας. Κατά καιρούς γίνονταν και γίνεται ακόμα, σε διάφορους τομείς. Και κατά την γνώμη μου θα συνεχιστεί να γίνεται γιατί απλά δεν έχουμε μάθει να τιμωρούμαστε. Αυτό όμως είναι ένα άλλο θέμα που δεν θέλω να θίξω αυτήν την στιγμή γιατί ξεφεύγω από το θέμα που είναι ο τρόπος προώθησης και σωστής πληροφόρησης για τις μεταμοσχεύσεις και την δωρεά οργάνων στην Ελλάδα. Παρακάτω θα δούμε διάφορες διαφημίσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό, επειδή ένας έλληνας πρέπει να ξέρει. Όπως έχω αναφέρει και παραπάνω οι έλληνες δεν είναι ούτε ευαισθητοποιημένος ούτε ενημερωμένος λαός για τις μεταμοσχεύσεις και την δωρεά οργάνων. Για αυτόν το λόγο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έχουν υπάρξει πολλές διαφημίσεις με θεματική ενότητα τις μεταμοσχεύσεις και την δωρεά οργάνων. Συγκεκριμένα οι Έλληνες είμαστε στις τελευταίες θέσεις στην δωρεά οργάνων ενώ αντίθετα είμαστε πρώτοι στα τροχαία ατυχήματα τι τραγική ειρωνεία ε; Οι διαφημίσεις όμως αυτές χωρίζονται σε διάφορες υποενότητες όπως π.χ. αυτές που χτυπάνε στο συναίσθημα κ.λπ. Βασικά όλες οι διαφημίσεις χτυπάνε στο συναίσθημα απλά άλλες χτυπάνε με ποιο χιουμοριστικό τρόπο και άλλες ποιο τρυφερά κλπ. Στην ελληνική διαφήμιση βλέπουμε ότι και η Ελλάδα κάνει προσπάθεια να ανεβάσει τα ποσοστά δωρεάς οργάνων και να ανατρέψει το σκηνικό που υπάρχει γύρω της. Η συγκεκριμένη διαφήμιση μας δείχνει έναν νέο άνθρωπο ο οποίος αρνείται να δώσει τα όργανα του αλλά δεν έχει κάποιο πρόβλημα στο να πάρει μόσχευμα. Τώρα το «δώσει» και το «πάρει» είναι πολύ ψυχρά και άκαρδα αλλά η συγκεκριμένη διαφήμιση είναι πολύ σκληρή και λέει την πραγματικότητα και την κατάσταση που επικρατεί στον ελλαδικό χώρο. Κατά την γνώμη μου οι έλληνες δεν θέλουν να δωρίσουν τα όργανα τους γιατί δεν θέλουν όταν πεθάνει ο κοντινός τους άνθρωπος να φαίνονται οι ουλές. Αλλά αυτό είναι πλέον αδύνατο επειδή η επιστήμη έχει προχωρήσει τόσο πολύ που δεν υπάρχει περίπτωση να φανεί κάτι. 25

26 Επίλογος Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως οι μεταμοσχεύσεις προσφέρουν ζωή. Η δωρεά οργάνων είναι η ευγενέστερη ανθρωπιστική πράξη που μπορούμε να κάνουμε. Ας υιοθετήσουμε όλοι το σύνθημα: Είμαστε δότες οργάνων γιατί αγαπούμε το συνάνθρωπό μας και θέλουμε να προσφέρουμε ζωή στους ατυχείς αυτούς αδελφούς μας προσφέροντας τα όργανά μας όταν εμείς πια δεν τα χρειαζόμαστε. Εξάλλου, η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι κάποια στιγμή της ζωής μας ένα μόσχευμα είναι πολύ μεγαλύτερη από την πιθανότητα να δωρίσουμε τα όργανά μας μετά θάνατον. Γιατί όπως πρόσφατα είπε μια πονεμένη που δώρισε τα όργανα του νεκρού γιού της, «τα διαμάντια που είναι πολύτιμα δεν θάβονται. Τα όργανα που είναι πιο πολύτιμα από τα διαμάντια γιατί να τα θάβουμε όταν μπορούν να προσφέρουν ζωή σε τόσους συνανθρώπους μας;» 26

27 2012 1ο Γ.Ε.Λ. Βύρωνα Ένας θάνατος επτά ζωές Εργασία Σχολικού Έτους ο Τετράμηνο ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ Συνεργάστηκαν οι μαθητές: Μπον Πέτρος Ρέππας Απόστολος Χίνης Όθωνας Χρονάκης Εμμανουήλ 27

28 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι πρώτες μεταμοσχεύσεις Κρίστιαν Μπάρναρντ Σημαντικά Όργανα και Ιστοί που μεταμοσχεύονται Ειδικοί Τύποι Ιστορία των επιτυχών Μεταμοσχεύσεων Τύποι Μεταμόσχευσης Τύποι Δωρητή Κατανομή των δωρητέων οργάνων Λόγοι για τη δωρεά και Ηθικά Ζητήματα Κόστος Μεταμοσχεύσεων περί τον κόσμο Ασφάλεια Ηθικές Ανησυχίες Κίνδυνοι των Μεταμοσχεύσεων Στατιστικά Στοιχεία Μεταμοσχεύσεων Χριστιανική Θέση για τις Μεταμοσχεύσεις Μουσουλμανική Θέση για τις Μεταμοσχεύσεις Θέση του Βουδισμού για τις Μεταμοσχεύσεις Μεταμοσχεύσεις στο Μέλλον Ξενομεταμοσχεύσεις Εκτυπωτές Οργάνων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 28

29 Μπόν Πέτρος ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μεταμόσχευση οργάνου είναι η μετακίνηση ενός οργάνου από το σώμα του δωρητή, στο σώμα του ασθενή στο οποίο υπάρχει είτε ένα όργανο το οποίο έχει υποστεί βλάβη είτε δεν υπάρχει καθόλου. Η αναγεννητική μηχανική, από την άλλη, έχει δώσει την ευκαιρία σε επιστήμονες και ιατρούς να δημιουργήσουν ένα νέο όργανο από κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, πιθανότατα και από το ίδιο το όργανο το οποίο έχει υποστεί ζημιά! Τα όργανα τα οποία μπορούν να μεταμοσχευθούν, έως αυτήν τη φάση είναι η καρδιά, οι νεφροί, οι πνεύμονες, το έντερο, το πάγκρεας, το συκώτι καθώς και διάφοροι ιστοί! Σήμερα, η πιο συνηθισμένη είναι η μεταμόσχευση νεφρού, ενώ έπειτα ακολουθούν αυτή του συκωτιού και της καρδιάς. Αντίθετα με τους ιστούς, τα όργανα μπορούν να φυλαχτούν και να διατηρηθούν για 5 χρόνια! Τέλος, ο δωρητής μπορεί είτε να είναι ζωντανός ή αλλιώς εγκεφαλικά νεκρός, με την προϋπόθεση να έχουν δωριθεί εντός των 24 ων ωρών από το επεισόδιο! Πριν κάθε μεταμόσχευση ο ασθενής περνάει αρκετά τεστ. Ο λόγος για αυτές τις εξετάσεις είναι ότι μετά την διαδικασία της εγχείρησης το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή αντιδρά με το όργανο το οποίο έχει μεταμοσχευθεί, με αποτέλεσμα πολλές φορές την άρνηση του μοσχεύματος! Σε περίπτωση που γίνει αυτό, πρέπει αμέσως το μόσχευμα να απομακρυνθεί από το σώμα του ασθενή καθώς τίθεται ο ίδιος σε μεγάλο κίνδυνο! Αυτή η αντίδραση του οργανισμού μπορεί να μειωθεί με φάρμακα όπως τα «ανασοκατασταλτικά» καθώς και τον πιο κατάλληλο ταίριασμα μεταξύ δότη-λήπτη! 29

30 Οθωνας Χίνης Οι πρώτες μεταμοσχεύσεις Ελπίδα των ανθρώπων όλων των εποχών ήταν η αλλαγή των φθαρμένων οργάνων τους με νέα υγιή, για το ενδεχόμενο όχι μόνο μακροζωίας αλλά πάνω από όλα μιας καλύτερης ποιότητας ζωής. Το όραμα του παρελθόντος έχει πραγματοποιηθεί στην εποχή μας. Μεγάλη είναι η συμμετοχή στη μεταμόσχευση ήπατος του Αμερικανού Τh. Starzl, ο οποίος το 1963 μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα πραγματοποίησε την πρώτη κλινική ορθοτοπική μεταμόσχευση αυτού του οργάνου. Οι πειραματικές προσπάθειες για τη μεταμόσχευση του παγκρέατος άρχισαν πολύ πρόωρα από τις προσπάθειες για τη μεταμόσχευση ήπατος, αλλά συνάντησαν ανυπέρβλητα τεχνικά προβλήματα. Πρόβλημα όμως ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να είναι η απόρριψη, η οποία παρά τις προσπάθειες απαλλαγής της, αποτελεί μόνιμο σοβαρό κίνδυνο. Η καλπάζουσα όμως εξέλιξη της Ανοσολογίας και των άλλων συναφών ειδικοτήτων, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος και στον τομέα αυτό. Στην Ελλάδα η πρώτη μεταμόσχευση νεφρού από πτωματικό δότη πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον Καθηγητή κ. Κ. Τούντα και τους συνεργάτες του το 1968 και στην Αθήνα από τον Καθηγητή κ. Γρ. Σκαλκέα και τον βοηθό του κ. Ι. Χώματα το Η πρώτη μεταμόσχευση ήπατος έγινε στη Θεσσαλονίκη από τον Καθηγητή κ. Α. Αντωνιάδη το 1990 και την ίδια χρονιά στην Αθήνα από τον Καθηγητή κ. Ι. Παπαδημητρίου και τους συνεργάτες του. Η πρώτη μεταμόσχευση παγκρέατος, που ήταν συγχρόνως διπλή μεταμόσχευση νεφρού και παγκρέατος πραγματοποιήθηκε από τους Καθηγητές κ. κ. Γρ. Σκαλκέα και Α. Κωστάκη το 1989 στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών. Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς ολοκληρώθηκε από τον Καρδιοχειρουργό κ. Γ. Τόλη στο νοσοκομείο Υγεία το 1990 και λίγους μήνες αργότερα ξεκίνησε το πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων καρδιάς από τον καρδιοχειρουργό κ. Χρ. Λόλα στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός στην Αθήνα. Η πρώτη μεταμόσχευση πνεύμονα έγινε από τον Καθηγητή κ. Π. Σπύρου στη Θεσσαλονίκη το 1992 και η πρώτη ταυτόχρονη διπλή μεταμόσχευση καρδιάς - πνεύμονα έγινε τον ίδιο χρόνο από τον Καθηγητή κ. Π. Σπύρου και τους βοηθούς του. Η πρώτη διπλή ταυτόχρονη μεταμόσχευση ήπατος και νεφρού έγινε από τον Καθηγητή κ. Ε. Χατζηγιαννάκη στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός το 1992 και ένα 30

31 χρόνο αργότερα έγινε από τον ίδιο Καθηγητή διπλή μεταμόσχευση ήπατος και παγκρέατος. Ως το τέλος 2001, σύμφωνα με τα αποτελέσματα από το Διεθνές Αρχείο των Μεταμοσχεύσεων έγιναν μεταμοσχεύσεις οργάνων σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς σήμερα υπερβαίνουν το Κρίστιαν Μπάρναρντ Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ έχει γεννηθεί στις 8 Νοεμβρίου 1922 στην πόλη Μπόφορτ Γουέστ στην Νότια Αφρική, υπήρξε διάσημος ιατρός που πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ένα από τα τέσσερα αδέλφια του, ο Αβραάμ, απεβίωσε από καρδιακό πρόβλημα στην ηλικία των πέντε χρονών, κάτι που λέγεται πως παρότρυνε τον Μπάρναρντ προς την Ιατρική. Σταδιοδρομία Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ ολοκλήρωσε την πρακτική του στο Νοσοκομείο Groote Schuur στο Κέιπ Τάουν, ύστερα εργάστηκε σαν γιατρός γενικής ιατρικής σε μια αγροτική πόλη. Το 1951, γύρισε στο Κέιπ Τάουν, όπου δούλεψε στο City Hospital όπως και στο Τμήμα Ιατρικής του Νοσοκομείου Groote Schuur. Τελείωσε το μεταπτυχιακό, που παίρνει Master of Medicine το 1953 από το Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν. Το ίδιο έτος απέκτησε το διδακτορικό στην ιατρική (MD) από το ίδιο πανεπιστήμιο, για μια διατριβή με τίτλο «Η αντιμετώπιση της φυματιώδης μηνιγγίτιδας». Το 1956, ο Μπάρναρντ πήρε μια διετή υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στο Καρδιοχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στο χρονικό διάστημα αυτής της περιόδου ο Μπάρναρντ παίρνει την πρώτη εξειδίκευση με τον Νόρμαν Σαμγουει, που έκανε ένα μεγάλο μέρος της πρωτοποριακής έρευνας που είχε σαν αποτέλεσμα την πρώτη ανθρώπινη μεταμόσχευση καρδιάς. Το 1958 πήρε πτυχίο Master of Science στη Χειρουργική για τη διατριβή με τίτλο, «Η αορτική βαλβίδα - προβλήματα στην κατασκευή και τη δοκιμή μιας προσθετικής βαλβίδας".το ίδιο έτος του απονεμήθηκε Διδακτορικό πτυχίο. για τη διατριβή του με τίτλο «Η αιτιολογία των συγγενών εντερικής ατρησία "Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ περιγράφονται τα δύο χρόνια που πέρασε στις ΗΠΑ ως "την πιο συναρπαστική στιγμή της ζωής μου." Ο μικρότερος αδελφός Μάριους Μπάρναρντ, ο οποίος ασχολήθηκε επίσης με την ιατρική και έγινε το δεξί χέρι του Μπάρναρντ στο τμήμα της Καρδιοχειρουργικής. Με το πέρασμα του χρόνου, ο Μπάρναρντ διέπρεψε ως ένας λαμπρός χειρουργός με πολλές συνεισφορές για τη καταπολέμηση των καρδιακών παθήσεων. Εξελέγη σε καθηγητή της Χειρουργικής Επιστήμης στο Τμήμα Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν το Μεταξύ πολλών βραβείων που έλαβε κατά το χρονικό διάστημα ονομάστηκε ομότιμος καθηγητής το

32 Η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση καρδιάς Ύστερα από την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση νεφρού το 1953, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μπάρναρντ ολοκλήρωσε την πρώτη μεταμόσχευση νεφρού και στη Νότια Αφρική, τον Οκτώβριο του Ο Μπάρναρντ πειραματίστηκε για πολλά έτη με τα ζωικά μεταμοσχεύσεις καρδιάς. Πάνω από 50 σκυλιά πήραν μεταμοσχεύματα καρδιάς. Ο Μπάρναρντ είχε έναν ασθενή έτοιμο να υποβληθεί στη διαδικασία, αλλά όπως και με άλλους χειρουργούς, ήταν απαραίτητο ένας συμβατός δότης. Ο Μπάρναρντ κατόρθωσε να κερδίσει τα φώτα της παγκόσμιας δημοσιότητας όταν πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς σε άνθρωπο στις 3 Δεκεμβρίου 1967, σε νοσοκομείο του Κέιπ Τάουν. Μεταμόσχευσε την καρδιά μιας 18χρονης που απεβίωσε σε αυτοκινητικό σε έναν 53χρονο ασθενή τον Λούις Βασκάνσκιο, οποίος επέζησε για 18 ημέρες. Αυτή η πρώτη επέμβαση είχε διάρκεια εννέα ώρες και πήρε μέρος μια ομάδα τριάντα ανθρώπων. Από εκείνη την χρονική στιγμή, κάθε εγχείρηση του Μπάρναρντ πρόσφερε στους ασθενείς και περισσότερη ζωή. Ο Νταρκ βαν Ζιλ ήταν ο ασθενής του Μπάρναρντ που ξεπέρασε το ρεκόρ επιβίωσης και ύστερα από 23 χρόνια ζωής με μόσχευμα καρδιάς απεβίωσε το 1996 από διαβήτη, που δεν συνδεόταν με την επέμβαση. Δημόσια ζωή Στις 23 Ιουλίου 1993 ο Μπάρναρντ έδωσε όρκο και πίστη στην Ελλάδα και υπακοή στο ελληνικό Σύνταγμα. «Αφότου έδωσα τον όρκο του Ιπποκράτη, έχω ένα δυνατό αίσθημα έλξης για τη χώρα όπου γεννήθηκε. Ύστερα από την πρώτη μου επίσκεψη στην Ελλάδα νιώθω ότι δεν ήμουν απλά μαθητής του, αλλά συμπατριώτης του», έλεγε. 32

33 Σημαντικά όργανα και ιστοί που μεταμοσχεύονται Α. Στερεά όργανα Θωρακικά όργανα Καρδιά (Αποθανών-χορηγός μόνο) Πνεύμονας (Αποθανών-χορηγός και ζω-χορηγός) Στο σύνολο καρδιά/πνεύμονας (αποθανών-χορηγός μόνο) Κοιλιακά όργανα Συκώτι (Αποθανών-χορηγός και ζω-χορηγός) Νεφρό (Αποθανών-χορηγός και ζω-χορηγός) Πάγκρεας (Αποθανών-χορηγός και σπάνια ζω-χορηγός) Μικρό έντερο (Λεπτό έντερο) (αποθανών-χορηγός και ζω-χορηγός) Νεφρό-πάγκρεας (μερικές φορές ταυτόχρονο, μερικές φορές στις χωριστές διαδικασίες) (αποθανών-χορηγός, Ζω-χορηγός, και συνδυασμένη πέθανε/διαβίωση (νεφρό από το ζωντανό χορηγό, πάγκρεας από τον αποθανόντα χορηγό) Συνδυασμένο συκώτι-νεφρό (γενικά αποθανών-χορηγός μόνο) Συνδυασμένο συκώτι-μικρό έντερο (αποθανών-χορηγός μόνο) Άλλα όργανα Χέρι (Αποθανών-χορηγός μόνο) Κερατοειδής χιτώνας (Αποθανών-χορηγός μόνο) Β. Ιστοί, Κύτταρα και ρευστά Νησάκια Langerhans (Κύτταρα νησακιών παγκρεάτων) (αποθανών-χορηγός και ζω-χορηγός) Μυελός των οστών/ενήλικος κύτταρο μίσχων (Ζω-χορηγός και autograft) Μετάγγιση αίματος/μετάγγιση μερών αίματος (ζω-χορηγός και autograft) Σκάφη αίματος (Autograft και αποθανών-χορηγός) Βαλβίδα καρδιών (Αποθανών-χορηγός, Ζω-χορηγός και Xenograft[Pig ]) Κόκαλο (Αποθανών-χορηγός, Ζω-χορηγός, και autograft) Δέρμα (Αποθανών-χορηγός, Ζω-χορηγός, και autograft) 33

34 Ειδικοί τύποι Διασπασμένες μεταμοσχεύσεις συκωτιού Πολλές φορές, ένα συκώτι αποθανών-χορηγών μπορεί να χωριστεί μεταξύ δύο παραληπτών, ειδικά ένας ενήλικος και ένα παιδί. Αυτό γίνεται σπάνια δεδομένου ότι οι εκβάσεις είναι δυσάρεστες και για τους δύο ασθενείς. Μεταμοσχεύσεις ντόμινο Αυτή η λειτουργία πραγματοποιείται συνήθως για κυστική ίνωση δεδομένου ότι και οι δύο πνεύμονες πρέπει να αλλαχθούν και είναι μια τεχνικά πιο εύκολη λειτουργία για να αντικαταστήσει την καρδιά και τους πνεύμονες στο σύνολο. Συγκεκριμένα η εγγενής καρδιά του παραλήπτη είναι κατά κανόνα υγιής, αυτό επιτρέπει ύστερα στον ίδιος να μεταμοσχευθεί σε κάποιο που χρειάζεται μια μεταμόσχευση καρδιών. Η πρώτη αποπειραθείσα ανθρώπινη μεταμόσχευση αποθανών-χορηγών πραγματοποιήθηκε από τον ουκρανικό χειρούργο Yu Yu Voronoy στη δεκαετία του '30 η απόρριψη είχε σαν αποτέλεσμα την αποτυχία. Ο Murray ολοκλήρωσε την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση, μια μεταμόσχευση νεφρών μεταξύ των μονογενών δίδυμων, το Ο Δρ. Επιτυχία Murray με το νεφρό οδηγείται στις προσπάθειες με άλλα όργανα. Υπήρξε μια επιτυχής μεταμόσχευση πνευμόνων αποθανών-χορηγών στο α καρκίνος πνευμόνων πάσχων τον Ιούνιο 1963 από James Hardy Τζάκσον, Μισισιπής. Ο ασθενής επέζησε για δεκαοχτώ ημέρες πριν πεθαίνει της αποτυχίας νεφρών. Θ*Τχομας Starzl από το Ντένβερ που προσπαθείτε μια μεταμόσχευση συκωτιού στον ίδιο χρόνο, αλλά ήταν ανεπιτυχής μέχρι το Η καρδιά υπήρξε ένα σημαντικό βραβείο για τους χειρούργους μεταμόσχευσης. Αλλά, όπως και τα ζητήματα απόρριψης η καρδιά επιδεινώνεται λεπτά αργότερα του θανάτου έτσι οποιαδήποτε λειτουργία θα έπρεπε να εκτελεσθεί με τη μεγάλη ταχύτητα. Η πρώτη επιτυχία επιτεύχθηκε 3η Δεκεμβρίου 1967 από Christiaan Barnard Καίηπ Τάουν, Νότια Αφρική. Ο Λοuης Washkansky, ο παραλήπτης, έζησε για δεκαοχτώ ημέρες. Δεύτερος ασθενής Barnard, Ο Blaiberg, έζησε για 19 μήνες. 34

35 Ιστορία των επιτυχών μεταμοσχεύσεων 1954: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση νεφρών από Joseph Murray (Βοστόνη) 1966: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση παγκρεάτων από Richard Lillehei και William Kelly (Μινεσότα) 1967: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση συκωτιού από τον Thomas Starzl (Πίτσμπουργκ) 1967: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση καρδιών από Christiaan Barnard (Νότια Αφρική) 1981: Πρώτη επιτυχής καρδιά/μεταμόσχευση πνευμόνων από Bruce Reitz (Στάνφορντ) 1983: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση λοβών πνευμόνων από Joel βαρελοποιός (Τορόντο) 1987: Πρώτη επιτυχής ολόκληρη μεταμόσχευση πνευμόνων από Joel βαρελοποιός (ST Louis) 1995: Πρώτο επιτυχές laparoscopic nephrectomy ζωντανός-χορηγών από Lloyd Ratner και το Louis Kavoussi (Βαλτιμόρη) 1998: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση παγκρεάτων ζωντανός-χορηγών μερική από το Δαβίδ Sutherland (Μινεσότα) 1998: Πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση χεριών (Γαλλία) 35

36 Πέτρος Μπον Τύποι Μεταμόσχευσης Α) Αυτομόσχευμα Είναι το μεταμόσχευμα ιστού στον ίδιο άνθρωπο από τον οποίο πάρθηκε. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με πλεόνασμα ιστού, είτε με ιστό ο οποίος έχει την ικανότητα να αναγεννηθεί. Πολλές φορές το αυτομόσχευμα χρησιμοποιείται ώστε να θεραπευτεί είτε ο ιστός ή ο ίδιος ο άνθρωπος, πριν να επιστρέψουν τον ιστό σε αυτόν! Β) Αλλομόσχευμα Το αλλομόσχευμα είναι η μεταμόσχευση ενός οργάνου ή ιστού μεταξύ δύο μη ταυτόσημων μελών του ίδιου είδους. Τα περισσότερα ανθρώπινα μοσχεύματα ιστού και οργάνων είναι αλλομοσχεύματα. Λόγω της γενετικής διαφοροποίησης μεταξύ του οργάνου και του λήπτη, το ανοσοποιητικό σύστημα του λήπτη θα αναγνωρίσει το μόσχευμα ως ξένο και θα προσπαθήσει να το καταστρέψει και θα έχουμε ως αποτέλεσμα την άρνηση του μοσχεύματος! Αν το αλλομόσχευμα μεταφερθεί από τον δωρητή σε έναν γενετικά ταυτόσημο παραλήπτη (για παράδειγμα μεταξύ δίδυμων αδερφών), δεν θα ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα και δεν θα προκληθεί άρνηση μοσχεύματος, λόγω του ότι οι δύο είναι ανατομικά ταυτόσημοι σε αλλομοσχεύματα! Γ) Ξενομόσχευμα Το ξενομόσχευμα είναι η μεταμόσχευση οργάνων ή ιστού από το ένα είδος σε ένα άλλο! Ένα παράδειγμα είναι το μόσχευμα βαλβίδας από χοιρινή καρδιά, το οποίο είναι πολύ συχνό και αποτελεσματικό. Παρ όλα αυτά, το ξενομόσχευμα είναι ένα πολύ επικίνδυνο είδος μεταμόσχευσης, καθώς υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να απορριφτούν, να μην είναι συμβατά ή σε σοβαρότερη περίπτωση την μεταφορά ασθενειών. 36

37 Τύποι Δωρητή Οι δωρητές οργάνων μπορεί να είναι είτε ζωντανοί είτε εγκεφαλικά νεκροί. Εγκεφαλικά νεκρός σημαίνει ότι ο δότης πρέπει να έχει υποστεί έναν τραυματισμό (είτε τραυματικό ή παθολογικό) στο μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει τον καρδιακό παλμό και την αναπνοή. Μετά το θάνατο του εγκεφάλου, το άτομο μπορεί να θεωρηθεί δωρητής οργάνων. Σε αντίθεση με τα όργανα, οι περισσότεροι ιστοί (με την εξαίρεση των κερατοειδών) μπορούν να διατηρηθούν και να αποθηκευτούν για διάστημα έως πέντε ετών. Επίσης, περισσότερα από 60 μοσχεύματα μπορούν να ληφθούν από έναν και μόνο δότη ιστού. Λόγω αυτών των παραγόντων, την ικανότητα να αποθηκεύουμε ιστούς, καθώς και τον αριθμό των διαθέσιμων μοσχευμάτων από κάθε δότη ιστών οι μεταμοσχεύσεις ιστών είναι πολύ πιο συχνές από τις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Ζώντες Δότες Στους «ζώντες δότες», ο δότης παραμένει ζωντανός και δωρίζει ανανεώσιμους ιστούς, κυττάρων, ή υγρό (π.χ. αίμα, το δέρμα), ή δωρίζει ένα όργανο ή μέρος του οργάνου στο οποίο το υπόλοιπο όργανο μπορεί να αναγεννηθεί (κατά κύριο λόγο μόνο τη δωρεά νεφρού, μερική δωρεά του ήπατος, του λεπτού εντέρου). Η αναγεννητική ιατρική μπορεί μια μέρα να επιτρέψει τα εργαστηριακάκαλλιεργούμενα όργανα, χρησιμοποιώντας κύτταρα του ίδιου του ασθενούς μέσω βλαστικών κυττάρων, ή τα υγιή κύτταρα που προέρχονται από τα ασθενή όργανα. Νεκροί Δότες Νεκροί είναι οι δωρητές που έχουν κηρυχθεί εγκεφαλικά νεκροί και των οποίων τα όργανα διατηρούνται βιώσιμα από ανεμιστήρες ή άλλους μηχανισμούς, έως ότου μπορούν να αφαιρεθούν για μεταμόσχευση. Εκτός από τους εγκεφαλικούς νεκρούς δότες, οι οποίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των νεκρών δοτών για τα τελευταία είκοσι χρόνια, υπάρχει μια αυξημένη χρήση της δωρεάς μετά από καρδιακό θάνατο για να αυξηθεί το δυναμικό δωρητών, καθώς η ζήτηση για μεταμοσχεύσεις συνεχίζει να αυξάνεται. Αυτά τα όργανα έχουν κατώτερα αποτελέσματα από τα όργανα ενός κλινικά νεκρού δότη. Ωστόσο, δεδομένης της έλλειψης των κατάλληλων οργάνων και τον αριθμό των ανθρώπων που πεθαίνουν περιμένοντας, κάθε δυνητικά κατάλληλο όργανο, πρέπει να εξεταστεί. 37

38 Κατανομή των δωρητέων Οργάνων Βιώνοντας κάπως αυξημένη δημοτικότητα, αλλά εξακολουθώντας να είναι πολύ σπάνια, είναι η περίπτωση στην οποία η οικογένεια του νεκρού δότη (συχνά τιμώντας τις επιθυμίες του νεκρού) ζητά ένα όργανο που πρέπει να δοθεί σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Αν είναι ιατρικώς κατάλληλο, το σύστημα κατανομής θα παρεκτραπεί, και το όργανο θα δοθεί στο εν λόγω πρόσωπο. Ένα από τα πιο διάσημα περιστατικά αυτού του είδους ήταν το 1994 ( με την μεταμόσχευση Τσέστερ και Patti Szuber ). Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένας γονέας είχε λάβει μια καρδιά που δώρισε ο ένας από τα ίδια τα παιδιά του. Αν και η απόφαση να αποδεχθεί την καρδιά από το πρόσφατα σκοτωμένο παιδί του δεν ήταν μια εύκολη απόφαση, η οικογένεια Szuber συμφώνησε ότι να δοθεί η καρδιά του Patti στον πατέρα του, θα ήταν κάτι που εκείνος θα επιθυμούσε Λόγοι για τη δωρεά και ηθικά ζητήματα Α) Συγγενείς Δότες Ζώντες δότες που σχετίζονται με μέλη της οικογένειας ή φίλους, στους οποίους έχουν μια συναισθηματική σχέση. Ο κίνδυνος της χειρουργικής επέμβασης αντισταθμίζεται από το ψυχολογικό πλεονέκτημα να μην χάσει κάποιον που σχετίζεται με αυτόν, ή να μην τους βλέπει να υποφέρουν από τις αρνητικές συνέπειες της αναμονής σε μια λίστα. Β) Αξιόπιστες ανταλλαγές Ένα "ζεύγος ανταλλαγής" είναι μια τεχνική στην οποία ταιριάζονται πρόθυμοι ζώντες δότες με συμβατούς παραλήπτες χρησιμοποιώντας ορότυπο. Για παράδειγμα, ένας σύζυγος μπορεί να είναι πρόθυμος να δωρίσει ένα νεφρό προς τη σύντροφο του, αλλά δεν μπορεί επειδή δεν υπάρχει βιολογικό ταίριασμα. Ο νεφρός του πρόθυμου συζύγου δωρίζεται σε μια ανάλογη παραλήπτη η οποία έχει επίσης ασυμβίβαστο, αλλά πρόθυμο σύζυγο. Ο δεύτερος χορηγός πρέπει να ταιριάζει με το πρώτο παραλήπτη για να ολοκληρώσει την «ανταλλαγή ζευγαριών». Τυπικά, οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι προγραμματισμένες ταυτόχρονα σε περίπτωση που κάποιος από τους χορηγούς αποφασίσει να κάνει πίσω και τα ζευγάρια διατηρούνται ανώνυμα το ένα από το άλλο μετά τη μεταμόσχευση. 38

39 Γ) Καλός Σαμαρείτης Ο καλός Σαμαρείτης ή "αλτρουιστής» κάνει μια δωρεά σε κάποιον που δεν είναι πολύ γνωστός για το δότη. Μερικοί άνθρωποι επιλέγουν να το κάνουν αυτό από την ανάγκη να γίνουν δότες. Μερικοί δωρίζουν στο επόμενο πρόσωπο στον κατάλογο. Άλλοι χρησιμοποιούν κάποια μέθοδο της επιλογής ενός αποδέκτη βάσει κριτηρίων, που είναι σημαντικά γι' αυτούς. Οι ιστοσελίδες διευκολύνουν μια τέτοια δωρεά. Έχει προβληθεί σε πρόσφατη τηλεοπτική δημοσιογραφία ότι πάνω από το ήμισυ των μελών του Ιησού Χριστιανοί, μια θρησκευτική ομάδα από την Αυστραλία, έχουν δωρίσει τα νεφρά τους με τέτοιο τρόπο. Δ) Αλληλοσυμπληρούμενη Δωρεά Στην αλληλοσυμπληρούμενη δωρεά, οι δότες παίρνουν ένα χρηματικό ποσό ή κάποια άλλη αποζημίωση σε αντάλλαγμα για τα όργανά τους. Η πρακτική αυτή είναι συνήθης σε ορισμένα μέρη του κόσμου, νόμιμη ή όχι, και είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες που οδηγούν στον ιατρικό τουρισμό. Πρόσφατες εξελίξεις των web-sites και προσωπικές διαφημίσεις για τα όργανα μεταξύ των προεπιλεγέντων υποψηφίων έθεσαν τον πήχη ψηλότερα, όταν πρόκειται για την πώληση των οργάνων, και έχουν προκαλέσει σημαντικές ηθικές συζητήσεις πάνω στην δωρεά και την τρέχουσα κατανομή οργάνων στις ΗΠΑ. Ο Βιοηθικολόγος Jacob Μ. Appel υποστήριξε ότι η παράκληση οργάνου σε πινακίδες και στο διαδίκτυο μπορεί πραγματικά να αυξήσει τη συνολική προσφορά οργάνων. Ε) Αναγκαστική Δωρεά Υπήρξαν διάφορες κατηγορίες ότι ορισμένες αρχές αφαιρούν όργανα από ανθρώπους, τους οποίους κρίνουν ανεπιθύμητους, όπως του πληθυσμού των φυλακών. Η Παγκόσμια Ιατρική Ένωση αναφέρει ότι τα άτομα που τελούν υπό κράτηση δεν είναι σε θέση να δώσουν ελεύθερη συγκατάθεση να δωρίσουν τα όργανά τους. Σύμφωνα με την Κινέζο Αναπληρωτή Υπουργό Υγείας, Huang Jiefu, περίπου 95% του συνόλου των οργάνων που χρησιμοποιούνται για μεταμόσχευση είναι από εκτελεσθέντες κρατούμενους. Η έλλειψη προγράμματος για τη δημόσια δωρεά οργάνων στην Κίνα χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για την πρακτική αυτή. Ωστόσο, αναφορές στα κινεζικά μέσα μαζικής ενημέρωσης προκαλούν ανησυχίες, αν οι εκτελεσθέντες εγκληματίες είναι η μόνη πηγή για τα όργανα που χρησιμοποιούνται σε μεταμοσχεύσεις. Οι άνθρωποι σε άλλα μέρη του κόσμου ανταποκρίνονται σε αυτή τη διαθεσιμότητα των οργάνων, καθώς και ένας αριθμός ατόμων (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας ) έχουν επιλέξει να ταξιδέψουν στην Κίνα ή την Ινδία ως ιατρικοί τουρίστες για να λάβουν όργανα για μεταμόσχευση. 39

40 Κόστος μεταμοσχεύσεων περί τον κόσμο Μια από τις κινητήριες δυνάμεις για την παράνομη διακίνηση οργάνων και για "τον τουρισμό μεταμοσχεύσεων" είναι οι διαφορές τιμών για τα όργανα και τις χειρουργικές επεμβάσεις μεταμόσχευσης σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Σύμφωνα με την New England Journal of Medicine, ένα ανθρώπινο νεφρό μπορεί να αγοραστεί στη Μανίλα για $ $ 2000, αλλά στην αστική Λατινική Αμερική ένα νεφρό μπορεί να κοστίσει περισσότερο από $ Νεφρά στη Νότια Αφρική έχουν πωληθεί για τόσο υψηλό ποσό όπως $ Διαφορές τιμών αποτελούν την κινητήρια δύναμη των πωλήσεων οργάνων στη Νότια Αφρική, καθώς και σε άλλα μέρη του κόσμου. Στην Κίνα, μια επέμβαση μεταμόσχευσης νεφρού κοστίζει περίπου $ , του ήπατος $ , και της καρδιάς $ Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μια μεταμόσχευση νεφρού μπορεί να στοιχίσει δολάρια, μια μεταμόσχευση συκωτιού δολάρια, και μια μεταμόσχευση καρδιάς δολάρια. Έτσι, οι κινεζικές τιμές έχουν κάνει την Κίνα μια κύρια πηγή οργάνων και χειρουργικών επεμβάσεων μεταμοσχεύσεων για άλλες χώρες. Στην Ινδία, μια επέμβαση μεταμόσχευσης νεφρού αξίζει περίπου το χαμηλό ποσό των $5000. Ασφάλεια Η αποζημίωση για τους χορηγούς, επίσης, αυξάνει τον κίνδυνο της εισαγωγής νοσούντων οργάνων στους δικαιούχους, διότι αυτοί οι δωρητές συχνά προέρχονται από φτωχότερους πληθυσμούς που δεν βρίσκονται σε θέση να λάβουν υγειονομική περίθαλψη τακτικά και οι έμποροι οργάνων μπορούν να αποφύγουν τις διαδικασίες ελέγχου της νόσου. Η πλειονότητα των εν λόγω συμφωνιών περιλαμβάνουν μια σημαντική πληρωμή, αλλά όχι τη φροντίδα του δότη. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει η πιθανότητα να αποκτήσουν ιό HIV, από τις μεταμοσχεύσεις. Ηθικές Ανησυχίες Η ύπαρξη και κατανομή των οργάνων για μεταμοσχεύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ είναι σχεδόν πάντα ευεργετικό για εκείνους που τις λαμβάνουν, εγείρει πολλά ηθικά ζητήματα. Τόσο η πηγή όσο και η μέθοδος της απόκτησης του οργάνου για μεταμόσχευση είναι σημαντικά ηθικά ζητήματα που εξετάζονται. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υποστηρίζει ότι οι μεταμοσχεύσεις προάγουν την υγεία, αλλά η έννοια του «τουρισμού μεταμοσχεύσεων» έχει τη δυνατότητα να παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα ή να εκμεταλλευτεί τους φτωχούς, να έχει ανεπιθύμητες συνέπειες για την υγεία, και να παρέχει άνιση πρόσβαση σε υπηρεσίες. Ανεξάρτητα από το "δώρο ζωής", στο πλαίσιο των αναπτυσσόμενων χωρών, αυτό θα μπορούσε να είναι καταναγκαστικό. Η πρακτική του εξαναγκασμού θα μπορούσε να θεωρηθεί εκμετάλλευση του φτωχού πληθυσμού, αφού παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με τα άρθρα 3 και 4 της 40

41 Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Υπάρχει επίσης μια ισχυρή αντίθετη άποψη, ότι το εμπόριο οργάνων, αν είναι σωστά και αποτελεσματικά ρυθμιζόμενο ώστε να εξασφαλιστεί ότι ο πωλητής είναι πλήρως ενήμερος για όλες τις συνέπειες της δωρεάς, είναι μια αμοιβαίως επωφελής συναλλαγή μεταξύ δύο συναινούντων ενηλίκων, και η ίδια απαγόρευση θα αποτελούσε παραβίαση των άρθρων 3 και 29 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. 41

42 Ρέππας Απόστολος Κίνδυνοι Μεταμοσχεύσεων Οι μεταμοσχεύσεις αναμφισβήτητα μπορούν να σώσουν πολλές ανθρώπινες ζωές, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν διαφορετικά. Όμως, η διαδικασία των μεταμοσχεύσεων, μιας και δεν βρίσκεται σε απόλυτα ύψιστο επίπεδο, κρύβει πολλούς κινδύνους που μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές ασθένειες ή ακόμα και στο θάνατο. Συγκεκριμένα : Υπάρχει η πιθανότητα να μην αποδεχτεί το μεταμόσχευμα ο οργανισμός. Σε αυτή την περίπτωση, ένα καινούριο μεταμόσχευμα είναι απαραίτητο γιατί διαφορετικά ο ασθενής απειλείται με το θάνατο. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για επικίνδυνες ασθένειες. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι μερικά μεταμοσχευμένα όργανα είναι μερικώς κατεστραμμένα και τα φάρμακα που λαμβάνουν οι ασθενείς αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα και γίνονται πιο ευάλωτοι σε άλλων ειδών μολύνσεις, κάτι παρόμοιο δηλαδή με το AIDS. Επιπλέον, υπάρχει και ακόμα ένας μεγάλος αριθμός κινδύνων κατά τη διάρκεια των εγχειρήσεων. Συγκεκριμένα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προκληθούν : Πόνος Λοίμωξη κατά την τομή Χειρουργική κήλη Πνευμονία Θρόμβοι αίματος Αιμορραγία Πιθανή ανάγκη για μετάγγιση αίματος Παρενέργειες λόγω αλλεργικών αντιδράσεων στην αναισθησία Θάνατος 42

43 Μπορούν όμως να προκληθούν πολλές περιπλοκές για κάθε όργανο ξεχωριστά. Συγκεκριμένα: Για το νεφρό Υπέρταση Νεφρική ανεπάρκεια Ύπαρξη μεγάλης ποσότητας πρωτεϊνών στα ούρα Για τον πνεύμονα Διεγχειρητική σύλληψη κοιλιακής μαρμαρυγής Μετεγχειρική πνευμονική θρόμβωση αρτηρίας Βρογχοπλευριτικό συρίγγιο Υπεζωκοτική συλλογή Εμπύημα Βρογχική στένωση Περικαρδίτις Αρρυθμίες Πνευμοθώρακας Αιμόπτυση Δύσπνοια Για το συκώτι Διαρροή της χολής Υπερχολερυθριναιμία Μικρές αποφράξεις του εντέρου Στένωση των χοληφόρων Φλεβική θρόμβωση Κοιλιακή αιμορραγία Παγκρεατίτιδα Αιμορραγία δωδεκαδακτυλικού έλκους Νεφρική ανεπάρκεια Διατήρηση στομάχου Για το πάγκρεας Σπληνεκτομή Παγκρεατίτιδα Διαβήτης Για το έντερο Μικρές αποφράξεις του εντέρου Απώλεια βάρους Διάρροια 43

44 Οι μεταμοσχεύσεις μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα και διάφορα ψυχολογικά προβλήματα για τους δότες. Οι δότες μπορούν να αισθάνονται θλίψη, άγχος, θυμό ή και αγανάκτηση μετά από τη χειρουργική επέμβαση. Αυτό το γεγονός μπορεί να οδηγήσει σε κακές σχέσεις με τον παραλήπτη. 44

45 Στατιστικά στοιχεία μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες Στη σημερινή κοινωνία έχει προστεθεί ένα μεγάλο ιατρικό επίτευγμα, οι μεταμοσχεύσεις. Χάρη στις μεταμοσχεύσεις ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων κατάφερε να αντιμετωπίσει επιτυχώς κάποια προβλήματα υγείας τα οποία θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο. Παρά το γεγονός ότι με τη δωρεά οργάνων μπορούμε να σώσουμε πάρα πολλούς συνανθρώπους μας, ο αριθμός των ανθρώπων που γίνονται δωρητές οργάνων είναι υπερβολικά πολύ μικρός. Συγκεκριμένα, στην Ισπανία, η οποία αποτελεί την πρώτη χώρα στον αριθμό των δωρητών οργάνων, μόλις 35 άνθρωποι ανά εκατομμύριο πληθυσμού (α.ε.π) είναι δωρητές οργάνων. Ακολουθεί η Πορτογαλία με 31 ανθρώπους α.ε.π. και την τριάδα των χωρών με τους περισσότερους δωρητές οργάνων κλείνει η Κροατία με 29 δότες α.ε.π.. Η Ελλάδα είναι από τις χώρες με τους λιγότερους δωρητές οργάνων παγκοσμίως, καθώς υπάρχουν λίγο λιγότεροι από 100 δωρητές οργάνων το χρόνο. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα έχει λιγότερους από 10 δότες α.ε.π.. Όμως τα σχετικά υψηλά επίπεδα των δωρητών οργάνων δεν ισχύουν και στις περισσότερες χώρες της Ανατολής. Στην Ιαπωνία, το ποσοστό δωρεάς οργάνων είναι χαρακτηριστικά χαμηλότερο σε σχέση με τις χώρες της Δύσης. Αυτό το γεγονός οφείλεται σε θρησκευτικούς και πολιτιστικούς λόγους, σε αισθήματα δυσπιστίας για την ιατρική των δυτικών χωρών καθώς και σε μία αμφιλεγόμενη μεταμόσχευση οργάνων η οποία έλαβε χώρα το 1968 και είχε ως αποτέλεσμα την απαγόρευση της δωρεάς οργάνων για το χρονικό διάστημα των 30 ετών. Από το 1997 καθορίστηκε με νόμο η μεταμόσχευση οργάνων, σύμφωνα με τον οποίο νομιμοποιείται η κατάσταση του «εγκεφαλικού θανάτου» και η δυνατότητα αφαίρεσης οργάνων από νεκρούς δότες. Στην Ινδία απαγορεύεται με νόμο η πώληση οργάνων καθώς έχει αποδειχθεί ότι όσοι έχουν δωρίσει νεφρό ζουν μία ζωή κακής ποιότητας. Στη Σρι Λάνκα, μία μη κυβερνητική οργάνωση εν ονόματι Sri Lanka Eye Donation Society η οποία ιδρύθηκε το 1961 έχει προσφέρει περισσότερους από κερατοειδείς για ασθενείς από 57 χώρες. Η Σρι Λάνκα έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο προμηθευτή κερατοειδών παγκοσμίως με την ετήσια προμήθεια περίπου κερατοειδών. 45

46 Μεταμοσχευτικό Σύστημα Ισπανίας Dr. Rafael Matesanz. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων της Ισπανίας, Organización Nacional de Transplantes (ONT), είναι ένας οργανισμός που ανήκει στο Υπουργείο Υγείας και Κατανάλωσης της Ισπανίας και δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάπτυξη των ικανοτήτων που έχουν σχέση με την χρήση οργάνων, ιστών και κυττάρων για πιθανές μεταμοσχεύσεις. Διευθυντής αυτού του οργανισμού είναι ο Μετά τη δημιουργία αυτού του οργανισμού, ο αριθμός των δωρητών οργάνων στην Ισπανία αυξήθηκε από 14 δότες α.ε.π. το 1989, στους 35,3 δωρητές το Η Ισπανία, δηλαδή, από μία μέτρια χώρα στον αριθμό των δωρητών οργάνων εξελίχθηκε στη χώρα με τους περισσότερους δότες παγκοσμίως. Μεταμοσχευτικό Σύστημα Κροατίας Η Κροατία είναι μία από τις 7 χώρες που είναι μέλη του οργανισμού Eurotransplant. Στην έκταση της Κροατίας βρίσκονται 32 νοσοκομεία δωρεάς οργάνων και 5 κέντρα μεταμοσχεύσεων, ένας μεγάλος αριθμός κέντρων αν αναλογιστεί κανείς ότι ο πληθυσμός της Κροατίας είναι λίγο λιγότερος από τον μισό της Ελλάδας η οποία διαθέτει ένα μόλις κέντρο μεταμοσχεύσεων. Ο αριθμός των δωρητών οργάνων έχει σημειώσει τεράστια αύξηση από το Παρ όλα αυτά, η Κροατία συνεχίζει να βελτιώνει όσο το δυνατόν περισσότερο το σύστημα δωρεάς οργάνων και μεταμοσχεύσεων. Στην Κροατία λειτουργούν δύο συντονιστές μεταμοσχεύσεων: ο Εθνικός Συντονιστής Μεταμοσχεύσεων ο οποίος συνεργάζεται με το Υπουργείο Υγείας της Κροατίας, και 32 συντονιστές μεταμοσχεύσεων από τα κέντρα μεταμοσχεύσεων. Και οι δύο ενώνονται στο Εθνικό Δίκτυο Μεταμοσχεύσεων. 46

47 Μεταμοσχευτικό Σύστημα Ελλάδας Ενώ στις περισσότερες χώρες παγκοσμίως έχει αυξηθεί ο αριθμός των δωρητών τα τελευταία 20 χρόνια, στην Ελλάδα η προσφορά οργάνων έχει παραμείνει στάσιμη στους 10 δωρητές α.ε.π., τοποθετώντας την στην 100 θέση παγκοσμίως. Μεγάλος είναι ο αριθμός των αιτίων που έχουν οδηγήσει σε αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση. Συγκεκριμένα : Η ανεπαρκής στελέχωση και διοίκηση του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ) έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία του οργανισμού να παίξει με πλήρη επάρκεια το ρόλο δημιουργίας του. Οι γιατροί των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) συνήθως δεν καταγράφουν το θάνατο των ασθενών στην ληξιαρχική πράξη ως «εγκεφαλικό θάνατο» λόγω του φόβου τους για την επίπτωση που θα έχει αυτό στους συγγενείς των νεκρών. Οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας δεν αναφέρουν στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων τον ακριβή αριθμό των διαγνωσμένων εγκεφαλικών θανάτων. Η προσέγγιση των συγγενών των νεκρών γίνεται συνήθως μόνο από τους εργαζομένους της Μ.Ε.Θ. χωρίς τη συμμετοχή των γιατρών του Ε.Ο.Μ., με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να πείσουν τους συγγενείς να δωρίσουν τα όργανα του νεκρού κάτω από αυτήν την ψυχολογική φόρτιση. Ως αποτέλεσμα σχεδόν το 45 % των οικογενειών αρνείται την δωρεά οργάνων των νεκρών συγγενών τους. Σύμφωνα με μία έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, η οποία έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 2009, το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης δεν είναι σωστά ενημερωμένο σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις. Παρ όλα αυτά, οι υπεύθυνοι του Ε.Ο.Μ, αισθάνονται ιδιαίτερα αισιόδοξοι όσον αφορά την σχετικά αυξημένη προσφορά οργάνων στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, τα τελευταία στοιχεία είναι θετικά και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Το 2008 ήταν μία πάρα πολύ «κερδοφόρα» χρονιά όσον αφορά τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, καθώς σε σχέση με το 2007 σημείωσε τη θεαματική αύξηση του ύψους του 110 %. 47

48 Χριστιανική Θέση για τις Μεταμοσχεύσεις Η χριστιανική θρησκεία, όπως είναι φυσικό, έχει πάρει και αυτή θέση για το ζήτημα των μεταμοσχεύσεων. Συγκεκριμένα, η δωρεά οργάνων για το χριστιανισμό πρέπει να θεωρείται μία πράξη αγάπης, η οποία ξεφεύγει από τα πλαίσια του απλού κοινωνικού αλτρουισμού. Επιπλέον, η κοινότητα των χριστιανών θα πρέπει να λάβει ενεργό ρόλο στη διάδοση της ιδέας των μεταμοσχεύσεων με μία σειρά πρωτοβουλιών που με το αποτέλεσμα τους θα δίνουν την ευκαιρία μίας χριστιανικής μαρτυρίας. Παρ όλα αυτά, διάφορα ερωτηματικά προκύπτουν για τους πιστούς όσον αφορά το θέμα της δωρεάς οργάνων. Συγκεκριμένα: Έχει τη δυνατότητα ο άνθρωπος να παραβλέψει τη σωματική του ακεραιότητα, αυτό το μεγάλο δώρο του Θεού, και να αφαιρέσει διάφορα όργανα του ; Η δωρεά οργάνων είναι μία υπέρτατη έκφραση της αγάπης προς τους συνανθρώπους μας και η οποία αποτελεί μία προσπάθεια για τη συνέχιση της ζωής. Έτσι, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτοακρωτηριασμός ή ασέβεια προς το πρόσωπο του Θεού. Έχει τη δυνατότητα ο πιστός να αλλάξει τα σχέδια του Θεού για έναν ασθενή συνάνθρωπό μας αλλάζοντας του τα όργανα επειδή θεωρούμε εμείς ότι πρέπει ; Μήπως και αυτό αποτελεί ασέβεια προς το Θεό ; Ο Θεός προσέφερε στον άνθρωπο τη νοημοσύνη και τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται να σκέφτεται και να αντιμετωπίζει μόνος τα προβλήματα του. Επομένως, δεν αποτελεί ασέβεια προς το πρόσωπο του Θεού η κάθε προσπάθεια μας να σώσουμε έναν συνάνθρωπο μας ο οποίος υποφέρει από κάποια ασθένεια. Μέχρι ποιο βαθμό πρέπει να φτάνει η αγάπη μας για τον πλησίον ; Αποτελεί υποχρέωση κάθε χριστιανού να προσφέρει τα όργανα του για τους συνανθρώπους του για να σώσει μια άλλη ζωή ; 48

49 Είναι φυσικό, ότι στην περίπτωση των ζωντανών δοτών δεν μπορούν να τεθούν κάποιοι κανόνες, καθώς το να δωρίσει κάποιος το νεφρό του δεν είναι και πολύ απλή απόφαση. Το να δωρίσει όμως κάποιος τα όργανα του όταν είναι εγκεφαλικά νεκρός είναι πολύ απλό. Είναι ηθικά επιτρεπτό να παίρνουμε τα όργανα από ένα συνάνθρωπο μας που είναι εγκεφαλικά νεκρός ενώ η καρδιά του συνεχίζει να χτυπά ; Μήπως με αυτό τον τρόπο βάζουμε τέλος στη ζωή ενός συνανθρώπου μας για να σώσουμε κάποιον άλλο ; Φυσικά και είναι ηθικά επιτρεπτό καθώς με τον όρο εγκεφαλικό νεκρό, αναφερόμαστε στους ασθενείς οι οποίοι έχουν υποστεί μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση ή εγκεφαλική αιμορραγία και ως αποτέλεσμα βρίσκονται σε κώμα και διατηρούνται στη ζωή με τη βοήθεια μηχανικών μέσων. Όπως είναι φυσικό ο κυκλοφορικός θάνατος αποτελεί φυσική συνέχεια του εγκεφαλικού θανάτου. Αυτός ο χρόνος που παρεμβάλλεται είναι ο κατάλληλος για τη λήψη οργάνων και κατ επέκταση ο κατάλληλος για να συμβάλλουμε στη σωτηρία άλλων συνανθρώπων μας οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να σωθούν. Επιπλέον, όπως ο ίδιος ο Χριστός έδωσε τη ζωή του για όλους τους χριστιανούς και χρέος του κάθε χριστιανού είναι να μιμηθεί τον Θεάνθρωπο, ερωτηματικά τέτοιου τύπου δεν έχουν θέση για έναν χριστιανό πιστό. 49

50 Μουσουλμανική Θέση για τις Μεταμοσχεύσεις Στον Ισλαμισμό υπάρχουν δύο αντίθετες απόψεις για το θέμα των μεταμοσχεύσεων τις οποίες ενστερνίζονται οι πιστοί. Σύμφωνα με τον Ισλαμισμό, όπως συμβαίνει και σε όλες τις θρησκείες, το ανθρώπινο σώμα, είτε είναι ζωντανό είτε είναι νεκρό, είναι πολύ σημαντικό και γι αυτό πρέπει να καταβάλλεται σκληρή προσπάθεια τόσο για την προστασία όσο και για την διατήρηση της ανθρώπινης ζωής. Έτσι, αυτός ο άγραφος κανόνας του Ισλαμισμού έχει χρησιμοποιηθεί για να ενισχυθεί ο αριθμός των δωρεών οργάνων καθώς οι δωρητές μπορούν να βελτιώσουν ή ακόμα και να σώσουν τη ζωή των συνανθρώπων τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και το ρητό σε ένα κεφάλαιο του Κορανίου Όποιος σώσει τη ζωή ενός ανθρώπου, είναι σαν να έσωσε τη ζωή όλης της ανθρωπότητας. Ακόμα και ο ίδιος ο Αλλάχ επαινούσε σε μεγάλο βαθμό αυτούς που έσωζαν τη ζωή των συνανθρώπων τους. Από την άλλη πλευρά, ένας μεγάλος αριθμός μουσουλμάνων υποστηρίζει ότι η δωρεά οργάνων δεν πρέπει να επιτρέπεται. Θεωρούν ότι η δωρεά οργάνων υποβαθμίζει την ξεχωριστή τιμή που έχει η κάθε ανθρώπινη ζωή και γι αυτό δεν πρέπει κανείς να δωρίζει τα όργανα του για κανέναν λόγο. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η δωρεά οργάνων αποτελεί αποκλειστικά προσωπική επιλογή στον Ισλαμισμό. 50

51 Θέση του Βουδισμού για τις Μεταμοσχεύσεις Στον Βουδισμό δεν υπάρχουν εντολές όσον αφορά το θέμα της δωρεάς οργάνων. Η διαδικασία του θανάτου ενός ατόμου θεωρείται μία πολύ σημαντική στιγμή που πρέπει να αντιμετωπιστεί με απόλυτη φροντίδα και σεβασμό. Γι αυτό το λόγο, τηρούνται απόλυτα οι επιθυμίες ενός ατόμου όταν πεθαίνει και κανείς δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα όργανα του αν δεν είχε δώσει τη συγκατάθεση του κατά τη διάρκεια της ζωής του. Παρ όλα αυτά, υπάρχουν πολλοί μύθοι σύμφωνα με τους οποίους ο Βούδας προσέφερε τα όργανα του για να σωθούν άλλοι. Σύμφωνα με μία παράδοση, ο Βούδας σε μία προηγούμενη ζωή του προσέφερε το σώμα του σε μία πεινασμένη τίγρη, η οποία δεν μπορούσε να ταΐσει τα νεογνά της. Ακόμη σε έναν άλλο μύθο, αναφέρεται ότι έδωσε τα μάτια του σε κάποιον που τα χρειαζόταν. Έτσι, και τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστήμονες και γιατροί προσπαθούν να πείσουν πολλούς υποστηρικτές του Βουδισμού να γίνουν δωρητές οργάνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο λόγος του Dr Desmond Biddulph, ο οποίος είπε Τι απώλεια θα έχω άμα δώσω ένα όργανο μου μετά το θάνατο μου χαρίζοντας σε κάποιον άλλο ζωή; 51

52 Μεταμοσχεύσεις στο Μέλλον Χρονάκης Εμμανουήλ Το εκπληκτικό κατόρθωμα της μεταμόσχευσης ενός βραχίονα είναι μόνο μία ιστορική καμπή για έναν κλάδο της ιατρικής που καινοτομεί για περίπου 300 χρόνια. Παρόλο που η χρήση ζωικών οργάνων η κλωνοποιημένων ανθρώπινων οργάνων είναι ακόμα ένα όραμα για τους σύγχρονους γιατρούς,ο επόμενος στόχος των χειρούργων είναι να αναπτύξουν αξιόπιστες τεχνικές για την μεταμόσχευση νεύρων. Συγκεκριμένα, ενδιαφέρονται στο νευρικό υλικό που αποτελεί τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Η σύνδεση νεύρων θεωρείται το δυσκολότερο τεχνικό μέρος μίας μεταμόσχευσης, και είναι αυτή η δυσκολία που καθιστά την μεταμόσχευση νεύρων τέτοια δοκιμασία. Αυτήν την στιγμή διεξάγονται αρκετές κλινικές δοκιμές ανά τον κόσμο όπου νευρικά κύτταρα μεταμοσχεύονται σε πάσχοντες. Οι γιατροί ελπίζουν ότι η διαδικασία αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στην καταπολέμηση ασθενειών όπως το Parkinson,το Alzheimer και το Huntington αλλά και πολλές μορφές σκλήρωσης και τραυματισμών της σπονδυλικής στήλης. Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας έχει επικεντρωθεί στην ασθένεια του Parkinson και τα αποτελέσματα τέτοιας πειραματικής θεραπείας υπόσχονται πολλά. Όταν ασθενή νευρικά κύτταρα αποκαθιστούνται από υγιή, οι ασθενείς δείχνουν βελτίωση και η φαρμακευτική αγωγή που χρειάζονται μειώνεται. Τα υγιή κύτταρα προέρχονται από το νευρικό ιστό αποβληθέντων εμβρύων η ζώων καθώς τα εγκεφαλικά κύτταρα των ενηλίκων δεν μπορούν να επιβιώσουν την μεταφορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, διεξάγεται 4-ετής project με σκοπό να διερευνηθεί η χρήση των νευρικών κυττάρων για την θεραπεία τραυμάτων της σπονδυλικής στήλης. Το προηγούμενο έτος, αυτοί οι διερευνητές έγιναν η πρώτη ομάδα που εκτέλεσε νευρική μεταμόσχευση ώστε να θεραπεύσει άνδρα παραλυμένο από τραύμα στην ραχοκοκαλιά. Παρ όλα αυτά, η πιο κρίσιμη έρευνα διεξάγεται με σκοπό να κάνει της ήδη υπάρχουσες επεμβάσεις πιο εύκολες ώστε να διαδοθούν παγκοσμίως σε μεγαλύτερο βαθμό. Ο αριθμός των μοσχευμάτων δεν είναι ο προσδοκώμενος και για αυτό τον λόγο 52

53 δεν είναι σίγουρο ότι όποιος χρειάζεται κάποιο όργανο μπορεί να το βρει. Το όργανα στις μέρες μας προέρχονται κυρίως από σώματα εγκεφαλικά νεκρών ατόμων, και λόγω της μείωσης τον θανάτων ο αριθμός των διαθέσιμων οργάνων για μεταμόσχευση θα μειωθεί, εκτός και αν αυξηθούν οι μεταμοσχεύσεις από ανθρώπους που βρίσκονται εν ζωή. Οι σύγχρονες έρευνες αποσκοπούν στην βελτίωση των ανθρώπων που ζουν με μεταμοσχευμένο όργανο και την ζωή των δωρητών καθώς και στην πλήρη αξιοποίηση των οργάνων. Τα μοσχεύματα ήπατος θα αξιοποιούνται στο έπακρο ώστε να εκμεταλλεύεται η ιδιότητα των οργάνων να αναπλάθονται. Ένα συκώτι μπορεί να διαιρείται σε δύο μέρη και έτσι η αξία του διπλασιάζεται. Επίσης έχουν γίνει προσπάθειες για διαχωρισμό μοσχευμάτων πνεύμονα. Αν και ο πνεύμονας δεν διαθέτει την ικανότητα που έχει το ήπαρ, δύο δότες μπορούν ο καθένας να δώσει ένα μικρό κομμάτι του πνεύμονα σε ένα τρίτον με αναπνευστικό πρόβλημα όπως την Κυστική Ίνωση. Ξενομεταμοσχεύσεις Η σπανιότητα των μοσχευμάτων έχει οδηγήσει διάφορα τμήματα επιστημονικών ερευνών να προσανατολιστούν στην ανάπτυξη μεθόδων ώστε να βρεθούν εναλλακτικές θεραπείες για την ανεπάρκεια οργάνων. Έναν αιώνα μετά από την ανεπιτυχή προσπάθεια επιστημόνων να μεταμοσχεύσουν ένα νεφρό χοίρου και ένα συκώτι σε δύο γυναίκες από την Γαλλία, ο Roger Barker διερευνά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο πολλά υποσχόμενος και ο άκρως αμφιλεγόμενος τομέας των ξενομεταμοσχεύσεων, η μεταμόσχευση ιστού από ένα είδος σε άλλο. Τελικά, ο Ben Hanson περιγράφει την ανάπτυξη μιας τεχνητής συσκευής σχεδιασμένη να συμπαρίσταται στις καρδιακές λειτουργίες, η οποία αναπτύσσεται στο Leeds της Αγγλίας. Μαζί με την τεχνολογία των βλαστοκυττάρων, οι ξενομεταμοσχεύσεις και τα τεχνητά όργανα υπόσχονται να ανοίξουν νέες οδούς οι οποίες παλαιότερα θεωρούνταν τελείως πλασματικές, αλλά μπορεί να διαφυλαχτούν πολλά προνόμια για την υγεία των ανθρώπων. Δοκιμασίες και ανάπτυξη στις ξενομεταμοσχεύσεις Η έλλειψη οργάνων και ιστών για δωρεά καθιστά τις ξενομεταμοσχεύσεις μια ρεαλιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας οργάνων και διαφόρων νοσημάτων. Στο ευρύτερο πλαίσιο των ξενομεταμοσχεύσεων, οι επιστήμονες και ιατροί οραματίζονται ότι στο μέλλον ακέραια όργανα(καρδιά, νεφρά)οι ιστοί(παγκρεατικοί ή νευρικοί ιστοί)θα είναι δυνατό να μεταμοσχεύονται από χοίρους σε ανθρώπινους αποδέκτες. Κάποιος θα αναρωτηθεί γιατί από χοίρους; Οι χοίροι διαθέτουν όργανα παρεμφερή στα ανθρώπινα και είναι ιδιαίτερα εύκολη η αναπαραγωγή και η εκτροφή 53

54 τους. Γι' αυτό το λόγο τα γουρούνια αποτελούν τον πλέον κατάλληλο δότη για τις ξενομεταμοσχεύσεις. Αυτές οι ιδιότητες διευκολύνουν την έρευνα για την απόρριψη ξενομοσχευμάτων, και έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη μερικών γενετικά τροποποιημένων χοίρων. Η μεταμόσχευση ιστών από ένα είδος σε άλλο μαστίζεται από δύο μείζονα προβλήματα, τα οποία αποτελούν το επίκεντρο της έρευνας πολλών εργαστηρίων. Το πρώτο πρόβλημα είναι η ανοσοποιητική απόρριψη και το δεύτερο είναι το ρίσκο της ζωωτικής μόλυνσης(νοσήματα που μπορούν να διαδοθούν από τα ζώα στους ανθρώπους). Η μη αποδοχή μεταμοσχευμένων ιστών έχει αποδειχθεί ένα μέγιστο εμπόδιο σε όλες τις πειραματικές έρευνες μέχρι σήμερα. Ο χοιρινός ιστός έχει παρουσιάσει έναν αριθμό συγκεκριμένων επίτοπων (πρωτεΐνες και υδατάνθρακες στην επιφάνεια των κυττάρων) που πυροδοτούν μία απότομη αντίδραση από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Στην περίπτωση της ακέραιης μεταμόσχευσης οργάνων, η διαδικασία της απόρριψης από τον ξενιστή είναι υπερτονισμένη και λαμβάνει χώρα εντός ολίγων λεπτών η ακόμα και δευτερολέπτων. Οι κύριοι διευθέτες αυτής της απορριπτικής διαδικασίας δημιουργούν εκ των προτέρων ανθρώπινα αντισώματα, τα οποία αντιδρούν με τα επίτοπα στο μόσχευμα, οδηγώντας σε γρήγορη και μη αναστρέψιμη ζημιά των αρτηριών, σε ισχαιμία(ανεπαρκής μεταφορά οξυγόνου)και συνεπώς στον θάνατο του μοσχεύματος. Με σκοπό να ξεπεραστεί το πρόβλημα αυτό, δυνατά φάρμακα που περιορίζουν το ανοσοποιητικό πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Τέτοιοι μέθοδοι στις ξενομεταμοσχεύσεις χρειάζεται να είναι πιο επιθετικοί από αυτούς που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος. Στρατηγικές στοχεύουν στην τροποποίηση του χοιρινού μοσχεύματος ώστε να γίνει λιγότερο ευπαθές από το ανοσοποιητικό και συνεπώς επιτυχές στην μεταμόσχευση. Αυτές οι στρατηγικές περιλαμβάνουν γενετική τροποποίηση του χοιρινού ιστού,είτε για να εκφράσουν τους παράγοντες που καταπιέζουν το ανοσοποιητικό του ξενιστή ή για να αφαιρέσουν τα επίτοπα που λειτουργούν στην ανοσοποιητική απόρριψη. Στην πρώτη περίπτωση, έχει επιτευχθεί παράγοντας χοιρινό ιστό ικανό να πιέσει τους ανασταλτές του ανθρώπινου συμπληρωματικού καταρράκτη, μια σειρά πρωτεϊνών των οποίων η ενεργοποίηση σε αντίξοες ανοσοποιητικές αντιδράσεις οδηγούν σε απώλεια ιστού. Αυτή η δουλειά, της οποίας πρωτοπόρος υπήρξε ο David White, και οι συνάδελφοι του στο Imutran, μια εταιρεία που αρχικά είχε το κέντρο της στο Cambridge. Η δεύτερη στρατηγική, την οποία ανέλαβε κυρίως ο David Cooper και ο David Sachs στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, περιλαμβάνει την αφαίρεση του μείζονος ανοσοποιογενετικού επίτοπου στον ιστό του χοίρου, με το όνομα alpha1,3-galactosyltransferase. Χρησιμοποιώντας αυτήν την προσέγγιση, η επιβίωση των μοσχευμάτων έχει παρατεθεί στις πειραματικές έρευνες αλλά δεν είναι με κανένα τρόπο μακροπρόθεσμη. Έως σήμερα, οι επιτυχείς μεταμοσχεύσεις με μπαμπουίνους ως αποδέκτες χοιρινών μοσχευμάτων παρέτειναν την ζωή των μοσχευμάτων για κάποιους μήνες αντί για χρόνια, αλλά για κανέναν λόγο δεν πρέπει να αποθαρρυνθούν οι επιστήμονες καθώς 54

55 δεν πρέπει να εξαιρέσουμε την πιθανότητα ότι κάποια μέρα τα τροποποιημένα ζωικά όργανα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις ιατρικές κλινικές. Το δεύτερο μείζον πρόβλημα που αναφέρεται στις ξενομεταμοσχεύσεις είναι η εξάπλωση της μόλυνσης, η οποία στο πιο απλό της επίπεδο μπορεί να είναι σε μορφή βακτηρίου ή ιών που βρίσκονται συχνά σε ζώα εκτρεφόμενα σε φάρμες. Αυτό συγκεκριμένα είναι ένα πρόβλημα για τους αποδέκτες τους οποίους το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ήδη αποδυναμωμένο από το άγχος μίας διεισδυτικής εγχείρησης και από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη απόρριψης από το μόσχευμα. Το ρίσκο μίας τέτοιας μόλυνσης μπορεί να μειωθεί δραματικά εάν το ζώο έχει μεγαλώσει σε ειδικές συνθήκες καραντίνας. Ένας ποιό σοβαρός λόγος ανησυχίας, σχετίζεται με ιούς που μπορούν να μεταδοθούν από το γουρούνι και να προκαλέσουν ασθένειες στον άνθρωπο. Συγκεκριμένα, μία τάξη ιών γνωστών ως χοιρινοί ενδογενείς παλαιοι (retroviruses)(pervs)δεν προκαλούν ασθένειες στα γουρούνια αλλά μπορούν να εξαπλωθούν στον ανθρώπινο αποδέκτη. Τέτοια μόλυνση μπορεί θεωρητικά να πυροδοτήσει μία μέχρι στιγμής άγνωστη ασθένεια όπως έγινε και με τον ιό ΗΙV αλλά βασισμένοι σε μία έρευνα που διεξήχθη σε 160 ασθενείς που εκτέθηκαν σε ζωντανό χοιρινό ιστό, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τέτοιο ρίσκο. Πληροφορίες αναφερόμενες το 1999 από τον Khazal Paradis και των συναδέλφων του στο Imutran απέδειξαν αδιαμφισβήτητα, ότι παρά την παρουσία επιβιώντων χοιρινών κυττάρων ακόμα και χρόνια μετά την μεταμόσχευση, δεν υπάρχουν στοιχεία μόλυνσης ή ασθενείας σε ανθρώπινους αποδέκτες. Σε αντίθεση με επακόλουθες έρευνες, ιδιαιτέρως από τον Luc van der Laan και των συναδέλφων του στην Καλιφόρνια, έχουν περιλάβει μεταμόσχευση χοιρινού ιστού σε σιαμαία ποντίκια με ανοσολογική ανεπάρκεια για να δείξει ότι τα PERVs μπορούν να εξαπλωθούν σε όλη την έκταση του σώματος του ξενιστή. Σε αυτά τα ποντίκια δεν υπάρχουν δείγματα ασθένειας αλλά φυσικά το γεγονός ότι τα PERV μπορούν να αποδράσουν και να εξαπλωθούν υπό τέτοιες συνθήκες γίνεται λόγος ανησυχίας. Εκτυπωτές οργάνων Παράλληλα με την προσπάθεια να επιτύχουν στον τομέα των ξενομεταμοσχεύσεων, οι γιατροί και οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει κάποιους άλλους τρόπους για να ανακουφίσουν την μεγάλη ζήτηση μοσχευμάτων. Μέσα σε αυτούς τους τρόπους είναι η εκτύπωση οργάνων. Ναι, ακριβώς, το μέλλον των μεταμοσχεύσεων μπορεί να βασιστεί σε μηχανήματα που θα εκτυπώνουν όργανα η ιστούς κατά παραγγελία και σε μεγάλες ποσότητες. Τα όργανα θα παράγονται από 3D εξειδικευμένους ''εκτυπωτές'' μέσα σε ένα χρονικό διάστημα ίσο με 7 ώρες το οποίο μοιάζει μηδαμινό και ασήμαντο σε σύγκριση με τους μήνες η τα χρόνια που περιμένουν στην σειρά εκατομμύρια ασθενείς και πολλοί πεθάνουν αναμένοντας. Αυτοί οι εκτυπωτές θα χρησιμοποιούν ζωντανά κύτταρα αντί για μελάνι και θα καθιστούν εφικτά σενάρια επιστημονικής φαντασίας όπως η παρακάτω σκηνή. 55

56 "Ένα ολοκαίνουριο ροζ και ζωτικό νεφρό να αναδύεται μέσα από την επιφάνεια ενός εκτυπωτή και να εισάγεται στο σώμα του ασθενούς.'' Σύμφωνα με τον Δόκτορα Anthony Atala, διευθυντή του Ινστιτούτου Αναγεννητικής (Regenerative) Φαρμακευτικής κάποια μέρα η ανθρωπότητα θα θεωρεί την εκτύπωση οργάνων σύνηθες και καθημερινό φαινόμενο. Ο ίδιος κατέπληξε το κοινό στο ΤΕD (Τechnology Entertainment and Design conference)όταν φορώντας χειρουργικά γάντια περιεργαζόταν μια περίεργη ουσία παρόμοια με μούχλα και με σχήμα νεφρού που προερχόταν από έναν τριών διαστάσεων εκτυπωτή. Το όργανο ήταν απλά ένα προσομοίωμα, όχι λειτουργικό νεφρό με αρτηρίες και φλέβες αλλά είχε σκοπό να δείξει πόσο εύκολα πραγματικά όργανα μπορούν να παράγονται κάποια μέρα. Πέρα από το γεγονός ότι η εκτύπωση οργάνων καταπλήσσει,καθώς δείχνει ότι πλησιάζουμε όλο και πιο κοντά στον κόσμο που ονειρεύτηκε ο H.G. Wells και άλλοι νομπελίστες και σεναριογράφοι, αυτή η μορφή μαγείας είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη και υπηρετεί όλες τις πρακτικές ανάγκες των ασθενών. Την περασμένη δεκαετία ο αριθμός των ασθενών που βρίσκονταν στις λίστες αναμονής μοσχευμάτων διπλασιάστηκε, ενώ ο αριθμός των μοσχευμάτων παραμένει σταθερός. Όπως δηλώνει ο Atala, ''Ασθενείς σε όλον τον κόσμο πεθαίνουν κάθε μέρα λόγω της έλλειψης οργάνων'' Ο Atala στην παρουσίαση του έδειξε πώς θα λειτουργεί ο εκτυπωτής και αναφέρθηκε και σε άλλες διαδικασίες αιχμής που αναπτύσσονται για τους ασθενείς που χρειάζονται μόσχευμα αλλά και σε παθόντες που υποφέρουν από εγκαύματα. Συγκεκριμένα οι γιατροί θα αποσπούν ένα μικρό μέρος από τον ιστό του ασθενή ως δείγμα για το εκτυπωμένο όργανο ώστε να προχωρήσει η διαδικασία καλλιέργειας των κυττάρων. Ένα scanner θα αναλύει τα χαρακτηριστικά του οργάνου, στρώμα με στρώμα χρησιμοποιώντας εικονική ανάλυση και 3D ανακατασκευή. Αυτά τα δεδομένα θα μεταφέρονται στον εκτυπωτή για να παράγει το όργανο στο επιθυμητό σχήμα και μέγεθος. Όταν ο αριθμός των τεχνητών κυττάρων φτάσει τον απαιτούμενο, αυτά θα αναμειγνύονται με βιοδιασπώμενο ζελέ για να δέσουν και να τρέφονται και τοποθετούνται στην αντίστοιχη κασέτα με μελάνι ενός συμβατικού εκτυπωτή. Ο εκτυπωτής οργάνων είναι ακόμα χρόνια μακριά πριν να θεωρείται βιώσιμη επιλογή για τους γιατρούς ειδικευμένους στις μεταμοσχεύσεις. Άλλο ένα είδος εκτυπωτή που αναπτύσσεται αυτήν την στιγμή θα λειτουργεί με σκοπό να θεραπεύει πλήρως πληγές με μεγάλη έκταση και βάθος. Το μηχάνημα θα αναλύει την πληγή σχηματικά και θα αναπτύσσει κύτταρα για να αναπληρώσει την ζημία. Η διαδικασία αναγέννησης και θεραπείας των πληγών θα πραγματοποιείται σε ζήτημα δευτερολέπτων και έτσι θα αποτρέπονται περαιτέρω επιπλοκές όπως η ανάγκη για μοσχεύματα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τέτοιες πρόοδοι θα ανεβάσουν υπερβολικά το προσδόκιμο ζωής και συνεπώς τον πληθυσμό της γης και το ποσοστό των ηλικιωμένων ατόμων. Οι αρνητικές συνέπειες είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα. Ο Atala ισχυρίζεται πως μια τέτοια μηχανή θα μπορεί να αναδημιουργεί ένα ολόκληρο άκρο. Εάν οι επιστήμονες καταφέρουν να υλοποιήσουν τον εκτυπωτή τότε δεν θα χρειάζεται ποία να ανησυχούμε για μηχανικά μέλη η όργανα. 56

57 Συνοψίζοντας, το μέλλον των μεταμοσχεύσεων φαντάζει λαμπρό εάν εξαιρέσουμε τα διάφορα ηθικά ζητήματα που πιθανόν θα αναδυθούν. Οι ξενομεταμοσχεύσεις, τα μηχανικά όργανα, οι εκτυπωτές οργάνων και η ανάπτυξη τεχνικών για μεταμόσχευση αρτηριών και δέρματος θα αλλάξουν τα δεδομένα των μεταμοσχεύσεων και ίσως γενικά όλης της Ιατρικής επιστήμης. Η ριζοσπαστική ιδέα μιας μηχανής επί τόπου αναγέννησης και αναπλήρωσης κυττάρων μπορεί να εκπληρώσει το όνειρο όλων των γιατρών ανά τους αιώνες, να παράγουν ένα φάρμακο ή να βρουν μια μέθοδο που να μπορεί να γιατρέψει κάθε ασθένεια, την πανακήα. Εκτός από την πανακής, οι γιατροί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια σύγχρονη και βέβαια πραγματική φιλοσοφική λίθο που θα καθιστά αιώνια ζωή μέσω της συνεχή ανανέωσης των κυττάρων. Τέτοιες τεχνικές βέβαια απαιτούν γνώση σε άλλους τομείς πέραν τον τομέα των μεταμοσχεύσεων όπως αυτού της ανατομίας και της ιατρική που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα όπως η πλήρης γνώση για την λειτουργία του εγκεφάλου. 57

58 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ s/leaflets/islam_and_organ_donation.asp s/leaflets/buddhism_and_organ_donation.asp

59 ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΙΑΡΑ ΕΓΚΙ ΣΙΜΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ ΚΑΛΟΥΤΣΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΠΕΡΩΝΗΣ ΕΛΕΝΑ ΚΟΥΤΕΛΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: ΔΙΑΣΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΠΟΥ ΕΙΔΙΚΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ. ΟΙ ΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ. ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ. ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ. 59

60 1.ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΙΑΡΑ ΟΙ «7 ΣΟΦΟΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Η πρόοδος της καρδιοχειρουργικής εξελλίσσεται και με τον ιδιο τροπο εξελίσσεται και η παροχή των υπηρεσιων Υγείας του Δημοσιου και του Ιδιωτικού φορέα στην Ελλάδα, σε ολόκληρο το φάσμα τους και αυτό θα πρέπει να το πιστοποιήσουμε έτσι ώστε όλοι οι Έλληνες και όλοι οι απόδημοι αδερφοί μας,εάν βρεθούν στην Ελλάδα και χρειαστεί την παροχή υπηρεσιών Υγείας στην πατρίδα μας,να μπορούν να προστρέξουν άνετα και χωρίς φόβο και πάθος.εδώ θα πρέπει να προσθεθεί το γεγονός ότι οι Έλληνες καρδιοχειρουργοί και χειρουργοί διαπρέπουν στην Ελλάδα, έχοντας την εμπειρία, τελευταίας τεχνολογίας εξοπλισμούς και τις γνώσεις που αποκτούν στα δημόσια συνέδρια,ενώ οι χειρουργικές επεμβάσεις που πραγματοποιούν είναι αξιοπρόσεκτες και οι επιτυχία τους δεδομένη. Οι «7 Σοφοί της καρδιοχειρουργικής» δηλαδή οι Dr Alain Carpentrier από, o Denton Cooley, o Dr Adib Jatene, o Dr Donald Ross, o Albert Starr, o Dr Juro Wada, ο Sir Magdhi Yacoob και ο οποίος είναι γνωστός στο κοινό λόγω της επιτυχημένης καρδιοχειρουργικής επέμβασης στον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου και στην συμμετοχή του σε καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις στο IASO GENERAL στην Ελλάδα. Τα Συνοπτικά βιογραφικά των «7 Σοφών της Καρδιοχειρουργικής». Alain Frédéric Carpentier Ο Alain Carpentier διευθύνει το Department of Cardiovascular Surgery στο Hospital Européen Georges Pompidou στο Παρίσι. Δημοσίευσε μια εργασία που εφαρμόζετε και είναι ορόσημων για την επισκευή μητροειδών βαλβίδων με τον τίτλο «The French Connection.». Είναι ο καινοτόμος μιας βαλβίδας ιστού, με τίτλο cardiomyoplasty και επίσης έχει δημιουργήσει και πολλές άλλες techinques. Ο Alain Carpentier έχει βραβευθεί με πολυάριθμα βραβεία σε όλο τον κόσμο, ο Δρ. Το Carpentier είναι «ένας από τους πρώτιστους ιατρούς φιλάνθρωπους στον κόσμο, ιδρύοντας ένα αρχαιότερο καρδιακό κέντρο στο Βιετνάμ μια δεκαετία πριν όπου πάνω από περιπτώσεις ανοικτός-καρδιών εκτελούνται τώρα ετησίως.» 60

61 Denton A. Cooley Ο Denton Α. Cooley ίδρυσε το Texas Heart Institute το Είναι ένας παγκόσμια - διάσημος χειρούργος που έχει λάβει περισσότερες από 100 τιμητικές διακρήσεις, και έχει καινοτομήσει πολλές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην καρδιαγγειακή χειρουργική επέμβαση και διενέργησε την πρώτη επιτυχής ανθρώπινη μεταμόσχευση καρδιάς στις Ηνωμένες Πολιτείες το Το 1969 έγινε ο πρώτος χειρούργος καρδιών για την εμφύτευση μιας τεχνητή καρδιά στο άτομο. Είναι καινοτόμος στις τεχνικές χειρουργικών επεμβάσεων και είναι ένας από τους παραγωγικότερους και ειδικευμένους χειρούργους σήμερα. Ο Δρ. Cooley και η ομάδα του έχουν εκτελέσει περισσότερες από εγχειρήσεις ανοικτής-καρδιάς. Adib Jatene Ο Adib Jatene ήταν ο πρώτος physisian που εισαγάγει τη θωρακική χειρουργική επέμβαση στο Regiao, στην Βραζιλία και ήταν εκείνος που έκανε το πρώτο πρότυπό του, μιας τεχνητής καρδιάς. Ο Dr.Jatene έχει τις αρχικές συνεισφορές στον τομέα της βιομηχανικής, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης μιας μηχανής τεχνητής καρδιάς-πνευμόνων, το bubble oxygenator, για τις βαλβιδικές προσθέσεις, και τους βηματοδότες. Ανέπτυξε την τεχνική για την ανατομική διόρθωση της μετάθεσης των μεγάλων αρτηριών, σήμερα γνωστής ως λειτουργία Jatene ή switch operation. Υπηρέτησε σαν Υπουργός της Υγείας του State of Sao Paolo, είναι μέλος πολλών επιστημονικών οργανώσεων σε όλο τον κόσμο, και έχει λάβει τα πολυάριθμα βραβεία σε περισσότερες από 10 χώρες. Donald Nixon Ross Ο Donald Ross, είναι ένας consultant στο Guy s Hospital στο Λονδίνο, και διορίστηκε το 1970 ως διευθυντής του τμήματος χειρουργικής επέμβασης στο Institute of Cardiology of the National Heart Hospital στο Λονδίνο. Ξόδεψε ένα τεράστιο ποσό χρόνου του επιτυγχάνοντας μια ασφαλή συσκευή καρδιάς-πνευμόνων. Κατά τη 61

62 διάρκεια των προηγούμενων 25 ετών, η έρευνά του έχει κατευθυνθεί προς τη χρήση των ανθρώπινων βαλβίδων και των βιολογικά αποτελεσμένων βαλβίδων για την αντικατάσταση βαλβίδων καρδιών. Καινοτόμησε την τεχνική αορτικού ομογράφου βαλβίδων στους ανθρώπους το Ένα άλλο σημαντικό επίτευγμα ήταν επαν-μεταμόσχευση η πνευμονική βαλβίδα του ασθενή στην αορτική θέση. Σήμερα, η homographic αντικατάσταση βαλβίδων και η λειτουργία του Ross είναι μέρος του χειρουργικού armentarium. Ο Δρ. Ο Ross είναι consultant σε έξι χειρουργικά κολλέγια και έχει λάβει πολλές τιμές που του έχουν απονέμει πολυάριθμες χώρες. Albert Starr Ο Albert Starr εισήγαγε τη χειρουργική επέμβαση ανοικτής-καρδιάς στα Pacific Northwest των Ηνωμένων Πολιτειών και με το Lowell Edwards αναπτύσσει τις πρώτες προσθετικές μητροειδές βαλβίδες. Το 1960 εκτέλεσε την πρώτη κλινικά επιτυχή αντικατάσταση μητροειδών βαλβίδων στον κόσμο, που συμβάλλει στις χειρουργικές τεχνικές για τις συγγενείς καρδιακές παθήσεις. Ο Δρ. Starr καινοτόμησε την εργασία στην τηλεμετάδοση των σημάτων βηματοδοτών στις αρχές του 1970 και με τον Gary Grunkemeier ανέπτυξε ένα μακροπρόθεσμο ακόλουθο σύστημα της χειρουργικής επέμβασης βαλβιδικών και στεφανιαίων αρτηριών. Ο Δρ. Ο Starr είναι ο προηγούμενος President of the Society of Thoracic Surgeons, είναι ο πρώτος καρδιακός χειρούργος που έλαβε το Distinguished Scientist Award of the American College of Cardiology, και το 2001 προτάθηκε για βαθμό στην Legion d'honeur au grade de Chevalier Award στο Παρίσι. 62

63 Juro Wada Ο Juro Wada έχει εφεύρει πολλά νέα χειρουργικά όργανα για τη χειρουργική επέμβαση στήθους και ανοικτής-καρδιάς όπως το Wada Stethescope, καρδιακό fibrillator και defibrillator, βαλβίδα καρδιών Wada-Cutter, καθώς επίσης και το collapsible hyperbaric chambers. Επιπλέον, ανέπτυξε τη Sternal-Turnover procedure για τη διόρθωση της θωρακικής παραμόρφωσης χοανών που προσέλκυσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Εκτέλεσε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιών στην Ιαπωνία το 1968, η 30η στον κόσμο. Στο 1973 ο Δρ Wada έγινε επίτιμος πολίτης του κράτους του State of Tennessee και από το 1988 είναι διευθυντής του J. Wada Commemorative Heart and Lung Institute στο Τόκιο. Είναι μέλος American Association for Thoracic Surgery, της Asian Society for Cardiovascular Surgery, του Cardiothoracic Surgery Network και της Society of Thoracic Surgeons. Magdi Yacoub Ο Sir Magdi Habib Yacoub δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Σικάγου πριν μετέβη προς τη Μεγάλη Βρετανία όπου έγινε consultant cardiothoracic surgeon το Harefield Hospital ( ) και Διευθυντής της Ιατρικής έρευνας και της Εκπαίδευσης (από το 1992). Διορίστηκε καθηγητής στο National Heart and Lung Institute το Έχει εκτελέσει περισσότερες μεταμοσχεύσεις καρδιών, συμπεριλαμβανομένης της Domino Procedure, από τον καθένα στον κόσμο. Ήταν το 1992 όταν χρίστηκε Sir από Α.Μ. την βασίλισσα Elizabeth ΙΙ. Ο Sir Magdi Habib Yacoub είναι μέλος 18 Διεθνών Ενώσεων και Κολλεγίων και έχει λάβει πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένου του Clement Prize Thomas Award of the Royal College of Surgeons στην Αγγλία και το σημαντικό βραβείο Lifetime Outstanding Achievemnet Award. 63

64 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΟΡΓΑΝΩΝ Η «Έξυπνη» καρδιά χαρίζει ελπίδες σε χιλιάδες ασθενείς TΗΕ ΤΙΜΕS, Του Αdam Sage Σχεδόν είκοσι χρόνια αφιέρωσε στη δημιουργία της τεχνητής καρδιάς ο κορυφαίος Γάλλος καρδιοχειρουργός Αλέν Καρπεντιέρ. Συνεργάστηκε μάλιστα και με μηχανικούς που κατασκευάζουν τα αεροσκάφη Αirbus για την ανάπτυξή της, με ενθαρρυντικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα σε ζώα. «Αν δείξετε τα γραφικά της καρδιάς σε έναν καρδιοχειρουργό θα πει ότι πρόκειται για ανθρώπινη καρδιά, όμως, όχι, δεν είναι αληθινή, είναι τεχνητή», τόνισε ο Καρπεντιέρ κατά την παρουσίαση της «έξυπνης», όπως αποκαλείται, καρδιάς. «Δεν το αντέχεις να βλέπεις νέους ανθρώπους, ετών, να πεθαίνουν από εμφράγματα και να μην υπάρχουν τεχνητά όργανα διαθέσιμα για να ζήσουν». Ελπίδα στους ασθενείς που χρειάζονται μεταμόσχευση καρδιάς δίνει μια νέα ανακάλυψη Γάλλων επιστημόνων. Η έξυπνη καρδιά που χτυπά όπως και η αληθινή θα είναι έτοιμη να εμφυτευτεί δοκιμαστικά σε ασθενείς μέσα σε τρία χρόνια. ***** Καρδιακές βαλβίδες από ανθρώπινα βλαστοκύτταρα Η «δημιουργία οργάνων είναι το μέλλον της μεταμόσχευσης», λέει με βεβαιότητα στα «ΝΕΑ» ο «μαέστρος» της καρδιοχειρουργικής σερ Μαγκντί Γιακούμπ. Ήδη το περασμένο έτος ο καθηγητή Καρδιολογίας στο Ιmperial College του Λονδίνου και Καρδιοθωρακικής Χειρουργικής στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς και Πνευμόνων του Ηνωμένου Βασιλείου δημιούργησε μαζί με την ομάδα του καρδιακές βαλβίδες από ανθρώπινα βλαστοκύτταρα. Το στοίχημα όμως που έχει βαλθεί να κερδίσει είναι η καλλιέργεια ολόκληρης καρδιάς στο εργαστήριο. Και όπως λέει ο «ο βασιλιάς της καρδιάς», ίσως χρειαστεί μία δεκαετία μέχρις ότου δημιουργηθούν οι πρώτοι... κλώνοι. Ο σερ Μαγκντί Γιακούμπ προσπαθεί επί χρόνια να δώσει οριστικό τέλος στο πρόβλημα της έλλειψης μοσχευμάτων, τα οποία είναι δώρο... ζωής για εκατοντάδες χιλιάδες καρδιοπαθείς που αργοσβήνουν περιμένοντας έναν συμβατό δότη. Έτσι εξηγείται και η επιμονή του όταν μιλάει για τη γενναιοδωρία των 64

65 ανθρώπων που δωρίζουν τα όργανα των αγαπημένων συγγενών τους ή φίλων, βάζοντας στην άκρη τις όποιες ευαισθησίες. Ο 72χρονος καρδιοχειρουργός έχει πραγματοποιήσει τις περισσότερες καρδιομεταμοσχεύσεις στον κόσμο,και οι επιτυχημένες επεμβάσεις του ξεπερνούν τις ! Παρ όλα αυτά, παραδέχεται πως εώς και σήμερα αισθάνεται το μέγεθος της ευθύνης όταν φοράει την πράσινη ποδιά και μπαίνει στο χειρουργείο. «Όταν αφήνεται μια ζωή στα χέρια σου είναι μεγάλη ευθύνη. Η νευρικότητα όμως είναι ένα συναίσθημα που δεν χωράει σε μια τέτοια στιγμή. Η κάθε περίπτωση με απορροφά και το μόνο που σκέφτομαι είναι η επιτυχία της επέμβασης». Ο σερ Γιακούμπ δεν αποδέχεται το τίτλο του «βασιλιά» καιτόνιζει πως σήμερα σε όλον τον κόσμο υπάρχουν πολλοί επιτυχημένοι καρδιοχειρουργοί, ενώ υπογραμμίζει πως είναι χρέος του να εκπαιδεύσει άλλους γιατρούς, οι οποίοι στο μέλλον θα δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό στον κλάδο των μεταμοσχεύσεων και της Καρδιοχειρουργικής. Προσθέτει όμως πως αισθάνεται προνομιούχος, απλώς επειδή είχε την δυνατότητα να βοηθήσει χιλιάδες ανθρώπους αλλά και να ανακαλύψει νέες ιδέες. «Το να παράγει κανείς από το τίποτα ομορφιά είναι εξαιρετικής σημασίας. Οι τέχνες και η επιστήμη είναι αφιερωμένες ακριβώς σε αυτό τον σκοπό». Πηγές: Apodimos.com με βασικές πληροφορίες από το 7wisemen.com και από το ygeia.tanea.gr ΑΥΞΕΝΤΙΟΣ ΚΑΛΑΓΚΟΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 11 ΧΡΟΝΙΑ ΕΧΕΙ ΔΩΣΕΙ ΖΩΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΣΕ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΜΟΙΒΗ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΠΟΥ ΞΑΝΑΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΧΕΙΛΗ ΤΟΥΣ.. Ο καρδιοχειρουργός Αυξέντιος Καλαγκός, Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ του Μαγκντί Γιακούμπ, αποτελεί ένα ζωντανό μήνυμα ελπίδας ότι η ανθρωπιά δεν έχει χαθεί. Το όνομά του έχει συνδεθεί 65

66 με τη σωτηρία πολλών καρδιοπαθών στο Λίβανο, στη Γεωργία, στη Σερβία, στην Κύπρο, στην Ινδία, στο Μαρόκο, στην Αλγερία, στο Μαυρίκιο, στη Μοζαμβίκη, στην Ερυθραία, στο Κιργιστάν, στη Μαδαγασκάρη, στη Βενεζουέλα, στην Ουκρανία και στην Μποτσουάνα. Ο Ελληνας καρδιοχειρουργός Αυξέντιος Καλαγκός δεν απέκτησε τυχαία τον τίτλο του «γιατρού των φτωχών παιδιών». Στα 23 του αποφοίτησε από την αμερικάνικη ιατρική σχολή της Κωνσταντινούπολης και στα 40 του έγινε τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Γενεύης. Αργότερα ήταν ο καλύτερος μαθητής του καρδιοχειρουργού Μαγκντί Γιακούμπ. Ιδρυτής του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Καρδιές για όλους», ο Έλληνας γιατρός από την Πόλη,μαζί με την ομάδα του, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να χειρουργεί καθημερινά δωρεάν όλα τα παιδιά στις φτωχές συνοικίες του κόσμου, μόνο και μόνο για να ξαναδεί το χαμόγελο στα χείλη τους. «Μπορεί να ακουστεί κοινότυπο, αλλά είναι αλήθεια: η μόνη μου ανταμοιβή είναι το χαμόγελο των παιδιών που έχω σώσει και η χαρά που νιώθουν οι οικογένειές τους. Αυτά μου αρκούν» λέει περήφανος μιλώντας στην «Espresso». Ζει στην Υεμένη, αλλά οπουδήποτε στο κόσμο κι αν τον χρειαστούν,δηλώνει το παρώνδουλεύει 18 ώρες την ημέρα, όμως,όπως λέει,δεν κοιτάει ποτέ το ρολόι του: «Στην Υεμένη, που είναι η βάση μου, χειρουργώ κάθε μήνα περίπου σαράντα με πενήντα περιστατικά. Οταν ταξιδεύω για φιλανθρωπικό σκοπό, είμαι ικανός να χειρουργήσω περίπου πενήντα περιστατικά μέσα σσε δέκα μέρες, για να αυξήσω τον αριθμό των παιδιών που περιμένουν μήνες και χρόνια να υποβληθούν σε επέμβαση. Υπερβαίνω τις δυνάμεις μου. Δουλεύω περίπου δεκαοχτώ ώρες την ημέρα και τα Σαββατοκύριακα». «Πιστεύω στον Θεό». Ο πρώτος άνθρωπος που του έδειξε το δρόμο της φιλανθρωπίας-όπως μας αποκαλύπτει ο ίδιοςείναι ο πατέρας του, κορυφαίος παθολόγος στην Κωνσταντινούπολη: «Από τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι ότι ο πατέρας μου μου έλεγε να αφουγκράζομαι τον πόνο των ανθρώπων και ειδικά αυτών που ζούνε στη φτώχεια». Ερχεται όμως κάποια στιγμή στη ζωή, όπως μας λέει ο κ. Καλανγκός, που όλοι οι άνθρωποι νιώθουν πως κάποια πράγματα είναι υπεράνω των δυνάμεών τους: «Θυμάμαι πριν από εννιά χρόνια είχα χειρουργήσει ένα δύσκολο περιστατικό στη Μοζαμβίκη. Ενα παιδί 3 ετών με καρδιακή ανεπάρκεια, το οποίο όμως απεβίωσε τρεις ημέρες μετά την επέμβαση και ενώ νοσηλευόταν στην εντατική μονaάδα. Οταν πήγα να συζητήσω τις αιτίες του θανάτου με τη μητέρα του, έμαθα έκπληκτος ότι αυτή η γυναίκα ήταν έγκυος 7 μηνών και μόλις πριν από δύο μήνες είχε χάσει και τον σύζυγό της. Είχε, λοιπόν, πουλήσει τα πάντα για να μπορέσει να μεταφέρει το άρρωστο παιδί της από το χωριό στην πρωτεύουσα, στο ιατρικό μας κέντρο, ενώ ταυτόχρονα την είχαν εγκαταλείψει φίλοι και συγγενείς. Το κλάμα και ο πόνος αυτής της γυναίκας που δεν είχε χρήματα ούτε για να θάψει το παιδί της με έκαναν να καταλάβω, με τον πιο σκληρό τρόπο, τι σημαίνει ζωή. 66

67 Της έδωσα αμέσως όλα μου τα χρήματα, όλο μου το μισθό και ζήτησα από τον διευθυντή του ιατρικού κέντρου να της δώσει δουλειά στο μαγειρείο της μονάδας, όπως και έγινε. Σήμερα είναι ευτυχισμένη. Γέννησε τελικά δύο παιδάκια και συνεχίζει μέχρι σήμερα να δουλεύει στο ίδιο κέντρο. Είναι αυτές οι συνθήκες στις χώρες του Τρίτου Κόσμου που μου δίνουν την εντύπωση πως ορισμένα πράγματα εξακολουθούν να είναι "υπεράνω των δυνάμεών μου", όμως ποτέ δεν λυγίζω. Βέβαια, για να αλλάξουν οι συνθήκες ζωής και το βιοτικό επίπεδο σε αυτές τις χώρες πρέπει οι μεγάλες δυνάμεις να δουν διαφορετικά τις αιτίες της φτώχειας». ΕΧΕΙ ΒΡΑΒΕΥΤΕΙ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΦΟΡΕΣ ΑΠΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΑ,ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΙΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ. «Σας λέω μετά λόγου γνώσεως πως όλα αυτά τα χρόνια όσο ακριβώς προχώρησα σε επιστημονικό και σε φιλανθρωπικό επίπεδο, άλλο τόσο προσπαθώ να είμαι ταπεινός, και αυτό είναι το μεγαλύτερο ιδανικό στη ζωή». Ο ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΎΡΓΟΣ ΝΙΚΌΛΑΟΣ Ι. ΡΟΎΜΠΟΣ Ο νέος καρδιοχειρουργός «μας» είναι γέννημα-θρέμμα της Μελβούρνης, ενώ η καταγωγή και από τους δύο γονείς του είναι η Μεσσηνία και συγκεκριμένα τα Κάτω Μηνάγια το χωριό του πατέρα, οι Ράχες το χωριό της μητέρας. Οι υπερήφανοι και πανευτυχείς γονείς, Ιωάννης και Ρούλα Ρούμπου, πήραν το δρόμο της μετανάστευσης για την Πέμπτη Ήπειρο τη δεκαετία του 60. Είναι και αυτοί από τις πολλές μονάδες της τότε χρυσής νεολαίας της πατρίδας μας(παππούδες και γιαγιάδες τώρα αυτής της σημερινής χρυσής νεολαίας μας) που ήρθε σε αυτή την χώρα και τράβηξεπολλά για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της, κατόρθωσε να κερδίσει επάξια αυτή τηνέξωθεν καλή μαρτυρία, που είναι η σπουδαιότερη κατάκτηση για τον άνθρωπο. Ο καρδιοχειρουργός «μας» είναι απ τους τυχερούς,διότι με τους γονείς του και τα αδέλφια του, Θεόδωρο και Μαρία, μπόρεσε να ταξιδέψει στην Ελλάδα δύο φορές για μικρό χρονικό διάστημα, ταξίδια σε μικρή ηλικία να δει και να αγαπήσει τη χώρα καταγωγής του και ειδικά την καταπληκτική Μεσσηνία μας. Τη βασική παιδεία του άρχισε στο Δημοτικό Σχολείο Elwood. Τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έλαβε από το Brighton Grammar School. Παρακολούθησε μαθήματα Ελληνικών στο απογευματινό σχολείο των θείων του, Γεωργίου και Αναστασίας Ρούμπου, «Πυθαγόρας». Άρχισε με υποτροφία τις τριτοβάθμιες σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Monash. Κατά την πανεπιστημιακή του διαδρομή,δεν είχε χάσιμο χρόνου. Όχι μόνο δεν μετέφερε μαθήματα από το ένα πανεπιστημιακό έτος στο άλλο, αλλά περνούσε τις εξεταστικές περιόδους με πάρα πολύ καλή βαθμολογία. Το αξιοπρόσεκτο είναι ότι δεν ήταν μπροστάρης μόνο στην πανεπιστημιακή του πορεία, αλλά μπροστάρης και σοτυς κοινούς οικογενειακούς προγραμματισμούςγια δημιουργία και προκοπή. Αρκετοί ομογενείς της Μελβούρνης θα θυμούνται που είχαν καλέσει τον τότε μαθητή Γυμνασίου και αργότερα φοιτητή της Ιατρικής Σχολής, «τον Νικολάκη»όπως τον αποκαλούσαν τότε όλοι, και αυτός με την τεράστια Video camera στην πλάτη να τρέχει και με υπομονή, αλλά και με εκείνο το χαρακτηριστικό χαμόγελό του, να προσπαθεί να τους ευχαριστήσει όλους και να καταγράφειτις τότε ευχάριστες στιγμές της ζωής τους. 67

68 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΘΙΜΙΔΗΣ Ο Γιώργος Ανθιμίδης, Γενικός Χειρουργός, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Τμήμα Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ειδικεύτηκε στη Χειρουργική και έλαβε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Εξειδίκευσης στην Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία στην κατεύθυνση της Κλινικής Έρευνας με βαθμό «ΑΡΙΣΤΑ». Είναι συγγραφέας σε πάνω από 170 εργασίες στο διεθνή αλλά και ελληνικό περιοδικό ιατρικό τύπο καθώς και σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια, ενώ συμμετείχε στο 93rd Annual Clinical Congress (American College of Surgeons, October 7-11, 2007, NewOrleans, LA). Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών ταυτόχρονα πραγματοποιεί ομιλίες σε συνέδρια και ημερίδες, λαμβάνει μέρος στη διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων πανελλήνιων συνεδρίων της ελληνικής εταιρείας χειρουργικής παχέος εντέρου πρωκτού και της Χειρουργικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος. Σήμερα ο Γιώργος Ανθιμίδης ζει στη Θεσσαλονίκη, διατηρεέ ιδιωτικό ιατρείο και χειρουργεί με βάση τις αρχές του του Department of Surgery, Washington University, School of Medicine, St. Louis, Missouriκαιτου Michael E. DeBakey Department of Surgery, Baylor College of Medicine, Houston, Texas. ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΡΟΧΙΔΗΣ Ο χειρουργός Διονύσης Βροχίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου το 1994 με βαθμό λίαν καλώς. Την ίδια χρονιά πήγε στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, όπου και ολοκλήρωσε master στη φυσιολογία του ήπατος. Εκεί ξεκίνησε και τη διδακτορική του διατριβή με γενικό θέμα μεταμόσχευση ήπατος σε επίμυες. Κατόπιν επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στην Ελληνική Αεροπορία. Το 1998 πραγματοποίησε τον υποχρεωτικό χρόνο υπηρεσίας υπαίθρου στο νομό Χαλκιδικής.Κατόπιν μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Ύστερα από 5 χρόνια στο πανεπιστήμιο Brown του Rhode Island έλαβε τον τίτλο της Γενικής Χειρουργικής. Στη συνέχεια μετακόμισε στο Montreal του Καναδά όπου έλαβε το 2007 από το Πανεπιστήμιο McGill (12o στον κόσμο σε σειρά αξιολόγησης) τον τίτλο του ειδικού χειρουργού Ήπατος, Χοληφόρων, Παγκρέατος και Μεταμοσχεύσεων. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα. Ο χειρουργός Διονύσης Βροχίδης έχει εκτελέσει περισσότερες από 3000 επεμβάσεις ύστερα από την αποφοίτητσή του από την Ιατρική Σχολή. Περίπου 1000 από αυτές αφορούν στο ήπαρ, στα χοληφόρα, στο πάγκρεας και στις μεταμοσχεύσεις. Επιπλέον, έχει δημοσιεύσει ή ανακοινώσει σε επιστημονικά συνέδρια πάνω από εκατόν πενήντα ερευνητικές εργασίες. Έχει λάβει από το πανεπιστήμιο Brown 5 τιμητικές διακρίσεις για τη συνεισφορά του στην εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής και των ειδικευόμενων χειρουργικής. Τέλος, συμμετέχει σε 20 περίπου επιστημονικές εταιρείες.έχει διατελέσει Assistant Instructor in Surgery στο πανεπιστήμιο Brown, RI, USA, καθώς και πανεπιστημιακός επιστημονικός συνεργάτης της Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι Adj. Professor in Surgery στο πανεπιστήμιο McGill, QC, Canada. Επιπλέον, ιδιωτεύει ως χειρουργός ήπατος-χοληφόρωνπαγκρέατος στη Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης από τις αρχές του

69 2.ΕΛΕΝΗ ΚΑΛΟΥΤΣΑ Βίντεο από το YouTube Αρχίζω την εργασία μου παραθέτοντας σας αυτό το βίντεο! Το οποίο καλεί τον θεατή να γίνει δωρητής οργάνων. Υπό τον ήχο της συγκηνιτηκής μουσικής δείχνει έναν άνθρωπο πεσμένο στην άσφαλτο μέτα από ένα δυστύχημα που είχε με την μηχανή. Ο άνθρωπος αυτός θεωρείται εγκεφαλικά νεκρός, αλλά επτά ζωές, επτά ελπίδες, επτά ονείρα ζωής που περιμένουν στη σειρά χρόνια, κρέμονται απ'αυτόν. Ποιός μας διαβεβαιώνει ότι αυτός ο άνθρωπος δεν είναι καθολικός; Αν ειναι, άλλες επτά ζωές ''χάθηκαν'' μαζί του. 'Αλλες επτά ελπίδες έσβησαν. Γιατί να υπάρχουν αυτές οι αντιλήψεις στην καθολική λατρεία; Εφόσον όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίδιοι και ίσοι; Ο Θεός είναι ένας και ο ίδιος άλλωστε είχε πει ''αγαπάτε αλλοίλους''. Δεν έχουν το ψυχικό σθένος να καταγγείλουν απερίφραστα τον εγκεφαλικό θάνατο και τις μεταμοσχεύσεις. Υποθέτουν, μάλλον εικάζουν, ότι ένας, που θα ζήσει κάτι περισσότερο με όργανο από δολοφονημένο άνθρωπο, είτε είναι άπιστος είτε είναι πιστός, θα αναγνωρίσει το θεϊκό μεγαλείο της αγάπης με την ευκαιρία που του δίδεται για καλύτερη ποιότητα ζωής. Θα αρχίσει να αναθεωρεί και ενδεχομένως, να γίνει "ιεραπόστολος" της αγάπης. Ποιάς όμως αγάπης; Αυτής που δολοφονεί έναν άνθρωπο για να ζήσει ένας άλλος; Αν αυτό δεν είναι απάτη, τότε ποια είναι; Έχοντας αυτή την αντίληψη ξεχνούν για ακόμη μία φορά το "ο Θεός θάνατον ουκ εποίησεν". Δεν σκοτώνει ο Θεός τον άνθρωπο για να κάνει καλά έναν άλλο. Ο άνθρωπος σκοτώνει τον εγκεφαλικά νεκρό, τον αφήνει να πεθάνει, για να ζήσει περισσότερο ένας άλλος. Ο άνθρωπος, και όχι ο Θεός, έχει τον τελευταίο, αλλά και τον πρώτο, λόγο εδώ στη γη. Ο,τι δήποτε άλλο το αντιμετωπίζει με συγκατάβαση, με συμπάθεια, με κατανόηση, για προσχηματικούς και μόνο λόγους. Γιατί, όμως δεν τον αφήνουμε να πεθάνει ή γιατί, αφού έτσι κι αλλιώς θα πεθάνει, να μη του πάρουμε τα όργανα που θα κάνουν άλλους καλά; Η απάντησή τους όμως σε αυτό και συγκεκριμένα ενός καθολικού ιατρού που ερωτήθει ήταν: ''...ως γιατρός και εγω, ο γιατρός δεν πρέπει να θεραπεύει έχοντας σαν...φάρμακο ''κατόπιν φόνου '' τα όργανα από άλλον άνθρωπο. Πρέπει, να φροντίσει οποιοδήποτε θεραπευτικό μέσο μπορεί να χρησιμοποιήσει για το ίδιο τον ασθενή. Όχι όμως παίρνοντας όργανα από έναν άλλο άνθρωπο, και ασθενή, που ακόμη είναι ζωντανός. Όσο ζει ο άνθρωπος οφείλουμε να φροντίζουμε αυτό τον ίδιο, τον ίδιο άρρωστο άνθρωπο. Αν δεν μπορούμε τίποτα άλλο να του προσφέρουμε, τότε τον αφήνουμε να αποβιώσει διότι αυτή είναι δυστυχώς η μοίρα όλων μας. Ποιος θα μας κατηγορήσει για παράλειψη καθήκοντος; 69

70 'Οσον αφορά την στάση της ορθόδοξης εκκλησίας απέναντι στις μεταμοσχεύσεις, τα πατερικά κείμενα και στην όλη διαδικασία της εκκλησίας δεν αναφέρεται τίποτα όσον αφορά τις μεταμοσχεύσεις, καθώς αυτό το θέμα δεν απασχόλησε την πατερική σκέψη, εφόσον, στην εποχή εκείνη δεν υπήρχε θέμα περί μεταμοσχεύσεων οργάνων. Ωσόσο, όμως, μπορούμε να βρούμε κάποια παράλληλλα θέματα και από εκεί να βασιστούμε και να προσδιορίσουμε τη στάση της ορθόδοξης εκκλησίας. Το θέμα των μετα μοσχεύσεων αντιμετωπίζεται από πολλές πλευρές. Γι'αυτό χωρίζεται σε επίπεδα: Το πρώτο επίπεδο είναι αλτρουιστικό και ψυχολογικό. Υποστηρίζει ότι η αγάπη για τους συνανθρώπους μας θα'πρεπε να μας οδηγήσει και μέχρι την θυσία και τη προσφορά των οργάνων μας για να ζήσει κάποιος άλλος συνάνθρωπός μας που βασανίζεται. Ακόμα το να βλέπει κάποιος τα μάτια του παιδιού του σ'έναν άλλον άνθρωπο και να μπορεί μέσα απ'αυτόν να αντικρίσει τη συνέχιση της ζωής του παιδιού του, είναι θέμα ψυχολογικό που μπορεί να δικαιολογήσει την προσφορά μοσχεύματος σε άλλους ανθρώπους. Το δεύτερο επίπεδο είναι το κοινωνικό. Η προσφορά οργάνων λύει κοινωνικά προβλήματα και αντιμετωπίζει διάφορες κοινωνικές ανάγκες. Όπως γνωρίζουμε σήμερα οι παθήσεις των οργάνων σε οικογενειάρχες και νέους ανθρώπους δημιουργούν πολλά προβλήματα. Ακόμα ξέρουμε πως με τις δωρεές οργάνων ανακουφίζονται οι συγγενείς των ταλαιπωρημένων ανθρώπων. Όταν ξαφνικά βρίσκεται δότης και δίνεται στον ασθενή η δυνατότητα να παραμείνει στη ζωή, αλλά και να ηρεμίσει τόσο ο ίδιος όσο και το περιβάλλον του, τότε καταλαβαίνουμε την έννοια της προσφοράς. Το τρίτο επίπεδο είναι το βιοηθικό, που συνίσταται στους δεοντολογικούς κανόνες μέσα από τους οποίους θα υπάρχη σωστή συνεργασία μεταξύ δότου και λήπτου μοσχευμάτων. Καθώς πολλά πράγματα μπορεί να κάνει κανείς στην ζωή για την βελτίωση των κοινωνικών, οικογενειακών και ατομικών συνθηκών. Το πρόβλημα όμως αρχίζει από το κατά πόσον αυτές οι επιλογές είναι επιτρεπτές από τους γενικούς ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες. Για παράδειγμα, η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών δεν μπορεί να γίνεται σε βάρος της ελευθερίας και του προσώπου. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Έτσι και στο θέμα των μεταμοσχεύσεων πρέπει να εξετάζεται οπωσδήποτε η βιοηθική πλευρά και να τίθενται ηθικοδεοντολογικοί κανόνες. Σε αυτό το θέμα εμπλέκονται η νομική και η ιατρική επιστήμη, και βέβαια διάφοροι Παγκόσμιοι Οργανισμοί. Το τέταρτο επίπεδο είναι το νομικό. Έχοντας ως δεδομένο ότι η παρουσία του ανθρώπου στην κοινωνία και η επικοινωνία του με τους συνανθρώπους του σχετίζονται και με τους νόμους της 70

71 Πολιτείας, οι οποίοι προσπαθουν να διασφαλίσουν την προσωπικότητα του ανθρώπου, καθώς και την αποφυγή πολλών παρανόμων ενεργειών. Είναι φυσικό, σε ένα τέτοιο σοβαρό ζήτημα να εισέρχεται και ο νομικός παράγοντας. Έτσι, με την νομοθεσία πρέπει να διασφαλίζεται η δικαιοπρακτική ικανότητα του δότη, η ελεύθερη γραπτή συγκατάθεσή του, η ακεραιότητα της σωματικής ζωής του δότη μετά την αφαίρεση των ιστών, ο τρόπος της αφαιρέσεως των ιστών και των οργάνων, ο καθορισμός του σκοπού της αφαιρέσεως ιστού και οργάνων που πρέπει να είναι θεραπευτικός και επιστημονικός και όχι εμπειρικός, η επιβεβαίωση ότι ο δότης έχει υποστή το λεγόμενο εγκεφαλικό θάνατο κλπ. Όλα αυτά είναι απαραίτητα να εξετάζονται με τον καταρτισμό και την ψήφιση νόμων, αμέσως μετά την συνεργασίας ιατρών, νομικών και άλλων παραγόντων που εμπλέκονται σε τέτοια ζητήματα. Το πέμπτο επίπεδο είναι ιατρικό. Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων γίνονται ενώ ακόμη ο άνθρωπος διατηρείται, έστω με μηχανική υποστήριξη στην ζωή καθώς είναι εγκεφαλικά νεκρός πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ενώ όλα τα οργανά του δουλεύουν κανονικά, ο εγκεγαλός του θεωρείται νεκρός, το οποίο έχει σαν συνέπεια,και τ υπόλοιπα οργανά του να είναι για τον ίδιο άχρηστα, εωώ για κάποιον άλλον σωτήρια. Οπότε, σε αυτό το σημείο τίθεται το πρόβλημα του θανάτου, δηλαδή πότε έρχεται ο θάνατος, πότε η ιατρική επιστήμη προσδιορίζει το γεγονός του θανάτου, γιατί κανενας άνθρωπος, πόσο μάλλον ένας ιατρός(που μέλημά του είναι να σώζει ζωές,) δεν θέλει να αισθάνεται δολοφόνος. Πράγματι, η ιατρική επιστήμη εξετάζει το πρόβλημα αυτό και ετέθησαν διάφορες λύσεις όπως το "μή ανατάξιμο κώμα", η διάγνωση της νεκρώσεως του "εγκεφαλικού στελέχους" κλπ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ και κατά. Σαφώς πρέπει να διευκρινισθούν οι όροι κλινικός καρδιακός θάνατος, εγκεφαλικός θάνατος και βιολογικός θάνατος. Και αυτό είναι σημαντικό, αν σκεφθή κανείς ότι υπάρχει διάσταση μεταξύ των ιατρών γύρω από το θέμα πότε επέρχεται ο θάνατος. Δηλαδή, η άποψη ότι η νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους ταυτίζεται με τον βιολογικό θάνατο, δεν πρέπει να θεωρήται δεδομένη. Το έκτο επίπεδο είναι το θεολογικό, και φυσικά αυτό ενδιαφέρει περισσότερο από όλα την Εκκλησία. Άλλωστε ο κόσμος σήμερα αναμένει την άποψη της Συνόδου πάνω σε βασικά ζητήματα που συνδέονται με τις μεταμοσχεύσεις. Ο Καθηγητής Αθανάσιος Αβραμίδης έθεσε μερικά τέτοια ερωτήματα, για τα οποία αναμένεται απάντηση από την Εκκλησία. Γράφει: "Στα συνειδησιακά λοιπόν ερωτήματα σχετικά με το α) πού εδράζεται το κέντρο της ζωής, στην καρδιά ή τον εγκέφαλο; β) πού η ψυχή; όπως και γ) πότε "βγαίνει" η ψυχή από τον άνθρωπο; υπάρχει σήμερα απάντηση εκ μέρους της Εκκλησίας;" 71

72 Όλα αυτά είναι ερωτήματα που αναζητούν απαντήσεις, είναι θέματα τα οποία επιδέχονται αντιμετώπιση και βέβαια αυτό πρέπει να γίνεται μέσα από την μελέτη της πατερικής διδασκαλίας. Οι Βασικές Θέσεις της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας προς την ηθική των μεταμοσχεύσεων παρουσιάζουν ατέλειες, ασάφειες και αρκετά λάθη. Αποδεικνύεται, επίσης ότι η ενασχόληση με την στιγμή του θανάτου και με τα άπειρα προς αυτήν προβλήματα ουδόλως συνιστά «σχολαστικισμό» π.χ ο Αρχιμ. Νικόλαος Χατζηνικολάου υποστηρίζει πως η στιγμή του θανάτου ενδιαφέρει τους ανθρώπους οι οποίοι ασχολούνται με σχολαστικισμό προς το θέμα αυτό. Αυτός προσωπικά δεν ασχολείται με αυτό το θέμα, γιατί έχει ξεκαθαρίσει, πως ο εγκεφαλικά νεκρός είναι νεκρός. Σε αντίθεση, ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος πιστεύει πως την ώρα που χωρίζεται η ψυχή από το σώμα, τότε γίνονται πολλά πράγματα, και το μυστήριο του αποχωρισμού είναι φοβερό και άγνωστο τώρα για τα ανθρώπινα δεδομένα. Γι'αυτό κανένας δεν θα'πρεπε να επεμβαίνει βίαια σε έναν άνθρωπο του οποίου δεν λειτουργούν μερικές εγκεφαλικές λειτουργίες καθώς, εφόσον λειτουργεί η καρδιά του υπάρχει ακόμη η ψυχή. Γενικά όμως, η εκκλησία υποστηρίζει πως η σωτηρία του ανθρώπου είναι ένα μυστήριο, είναι δωρεά Θεού ίσως και είναι και ένα θαύμα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία ζητά από εμάς τους πιστούς της, να είναι ο λόγος μας ''κρυστάλλινος''. Δεν μπορεί να συμβεί αυτό όμως, καθώς υπάρχουν ασάφειες, και μάλιστα πολλές, οι οποίες δεν επιτρέπουν στους πιστούς να αποκτήσουν καθαρή αντίληψη προς όλα αυτά τα τόσο σοβαρά θέματα. Η Εκκλησία σέβεται και εμπιστεύεται την ιατρική έρευνα και την κλινική πράξη. Αν και δεν είναι αρμοδία, θα μπορούσε να δεχθεί την διεθνώς ομόφωνη άποψη, ότι ο εγκεφαλικός θάνατος ταυτίζεται με το αμετάκλητο βιολογικό τέλος του ανθρώπου. Πολλοί ιεράρχες της εκκλησίας έχουν υποστιρήξει πως για θέματα, τα οποία είναι ιατρικής αρμοδιότητας, είναι καλύτερα να μην αναμιγνύεται η Εκκλησία. 72

73 3.ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΠΕΡΩΝΗΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ Η μεταμόσχευση είναι μία ιατρική πράξη όπου όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη σε έναν πάσχοντα άνθρωπο με τελικού σταδίου ανεπάρκεια κάποιου οργάνου. Η μεταμόσχευση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί σήμερα ως μία θεραπευτική πρακτική, επιτρέποντας την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή χαθεί και σε μερικές περιπτώσεις είχαν μερικώς υποκατασταθεί με μία μηχανικού τύπου μέθοδο. Προϋπόθεση είναι η προσφορά αυτών μετά από ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την αποδοχή της ιδέας της δωρεάς, η οποία αποτελεί ένα δώρο ζωής στον συνάνθρωπο. Η δωρεά οργάνων και οι μεταμοσχεύσεις δημιουργούν πολλά προβλήματα και αμφισβητήσεις. Σημαντικό ρόλο παίζουν παράγοντες οι οποίοι έχουν να κάνουν με τις πολιτιστικές και προσωπικές αξίες και θρησκευτικές πεποιθήσεις, όπως και το επίπεδο εκπαίδευσης και πληροφόρησης. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στην χωρά μας είναι η έλλειψη μοσχευμάτων. Δυστυχώς κατέχουμε την τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τον αριθμό των δοτών συμπαγών οργάνων. Κάθε χρόνο καταγράφονται επτά δότες ανά ένα εκατομμύριο κατοίκων. Στην πρώτη θέση με πολλή μεγάλη επιτυχία βρίσκεται η Ισπανία με 35 δότες ανά ένα εκατομμύριο κατοίκων. Οι κυριότερες αιτίες έλλειψης μοσχευμάτων θεωρούνται στην : ελλιπής ενημέρωση και διαπαιδαγώγηση του κοινού ανεπαρκής ενημέρωση και εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού μη αναγνώριση των δυνητικών δοτών από το προσωπικό των κλινικών. μη ενημέρωση από το ιατρικό προσωπικό των Μ.Ε.Θ του οικογενειακού περιβάλλοντος μη συγκατάθεση των συγγενών Η πρόοδος των μεταμοσχεύσεων αποτελεί μια διαδικασία μακρόχρονης έρευνας και συνεργασίας. Τα τελευταία χρόνια χάρης στα επιτυχή αποτελέσματα συνέλαβαν οι πρόοδοι στην διερεύνηση των ανοσολογικών μηχανισμών της απόρριψης και της ανοχής του μοσχεύματος, η παρασκευή νέων φαρμάκων, η βελτίωση μεθόδων συντήρησης των μοσχευμάτων, αλλά και η ανάπτυξη νέων 73

74 χειρουργικών τεχνικών και μέσων αναισθησιολογικής αντιμετώπισης και εντατικής θεραπείας των ασθενών ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗΣ Στην φύση η πιο απλή μορφή ιστού από έναν οργανισμό σε άλλον, αποτελεί η κύηση. Η μετάγγιση αίματος και η μεταφύτευση δοντιών θεωρούνται από τις πρώτες μορφές μεταμόσχευσης. Το 1908 πραγματοποιήθηκε η πρώτη αυτομεταμόσχευση Στον 2 Παγκόσμιο Πόλεμο, σημειώθηκαν οι πρώτες μεταμοσχεύσεις δέρματος Το 1954 οι Murray και Harrison έκαναν την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση νεφρού σε δυο δίδυμα αδέρφια, στο Πανεπιστήμιο του Ηarvard USΑ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, οι Shumway και Lower ολοκλήρωσαν τις χειρουργικές μεθόδους για την μεταμόσχευση καρδιάς σε σκύλους, όπου το 1967, πραγματοποίησε την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση καρδιάς σε άνθρωπο. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και αρχές της δεκαετίας του 1970, ο R. Calne και ο Τ. Starz εφάρμοσαν την μεταμόσχευση ήπατος σε σκύλους και ύστερα σε άνθρωπο. Το άρχισαν να γίνονται οι πρώτες πειραματικές προσπάθειες για μεταμόσχευση μυελού των οστών. Η ανακάλυψη του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας συνέβαλλαν σημαντικά στην πρόοδο των μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών. Η μεταμόσχευση κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού άρχισε να απασχολεί τους επιστήμονες από τις αρχές του 19ου αιώνα. Η πρώτη μεταμόσχευση από πτωματικό μόσχευμα έγινε το 1937 και το 1945 ιδρύεται η πρώτη τράπεζα οφθαλμών. Η μεταμόσχευση ήπατος ξεκίνησε το Η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση σε άνθρωπο έγινε το 1968 από τον Calne. Η πρώτη μεταμόσχευση παγκρέατος έγινε το 1967 και από το 1988, οπότε τελειώνουν οι πειραματικές προσπάθειες, θεωρείται ότι αποτελεί εναλλακτική μορφή θεραπείας. 74

75 Μείζονος σημασίας αποτελεί η προσπάθεια για μεταμόσχευση νησιδίων του παγκρέατος, που ξεκίνησε το Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο είχε γίνει το 1967 στη Νότια Αφρική από τον Christian Barnard όπου ο μεταμοσχευμένος έζησε για 18 ημέρες και πέθανε από πνευμονία. Το 1968 η δεύτερη μεταμόσχευση από τον ίδιο είχε ως αποτέλεσμα ο ασθενής να ζήσει για 18 μήνες. Σήμερα η μεταμόσχευση καρδιάς παρ όλα τα ιατροκοινωνικά προβλήματα που δημιούργησε αποτελεί πια μια αποδεκτή θεραπευτική μέθοδο. Η πρώτη κλινική μεταμόσχευση πνεύμονα έγινε το Σήμερα είναι αρκετά διαδεδομένη η διπλή μεταμόσχευση καρδιάς πνευμόνων. Η μεταμόσχευση νεφρού αποτελεί το πιο διαδεδομένο είδος μεταμόσχευσης και σήμερα πραγματοποιείται σε πάρα πολλές χώρες ανά τον κόσμο. o Η ιστορία της μεταμόσχευσης νεφρού ξεκινά το 1902 όταν ο Ullman αναφέρει αντιμετώπιση της ουραιμίας με μεταμόσχευση νεφρού. Το 1953 ανακοινώνονται τα αποτελέσματα επιτυχούς μεταμόσχευσης νεφρού με καλή νεφρική λειτουργία. Και το 1954 στη Βοστόνη γίνεται η πρώτη προσπάθεια μεταμόσχευσης νεφρού μεταξύ μονοωογενών διδύμων αδερφών από τον J. Murray. Σήμερα είναι εφικτή η μεταμόσχευση πολλαπλών οργάνων ταυτόχρονα. Παράλληλα σημαντικό βήμα για την πρόοδο των μεταμοσχεύσεων αποτέλεσε η κατανόηση της έννοιας της ιστοσυμβατότητας, καθώς η επιβίωση ενός αλλομοσχεύματος εξαρτάται σημαντικά από τη συμβατότητα των αντιγόνων του δότη και του λήπτη. Η ανακάλυψη των ομάδων αίματος, το 1900, από τον Landsteiner, ο προσδιορισμός των λευκοκυττάρων ως φορέων των αντιγόνων το 1940 από τον Ρ. Μedawar, η ανακάλυψη του μεγάλου συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας στην δεκαετία του 1950 και τέλος η τεκμηρίωση από τον Dausset στο Παρίσι, το 1970, ότι τα ανθρώπινα λεμφοκύτταρα είχαν στην επιφάνεια τους τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας θεωρούνται οι κυριώτεροι σταθμοί στον προσδιορισμό της ιστοσυμβατότητας και στην επιτυχία των μεταμοσχεύσεων. 75

76 4.ΕΓΚΙ ΣΙΜΑΚΟΥ Κλωνοποίηση Κλωνοποίηση είναι η διαδικασία δημιουργίας ενός ή περισσοτέρων ακριβών αντιγράφων από ένα πρότυπο. Στο χώρο της Βιολογίας αυτό το πρότυπο μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα μόριο (λ.χ. DNA ή RNA) ή ένα γονίδιο,ένα κύτταρο (λ.χ. βακτήριο, λεμφοκύτταρο), ή ακόμη και ένα πολυκύτταρο οργανισμό. Με τη μοριακή κλωνοποίηση επιδιώκεται η αντιγραφή μορίων ή γονιδίων με σκοπό την ευχερέστερη μελέτη τους ή εκμετάλλευσή τους. Με την κλωνοποίηση μικροοργανισμών επιδιώκεται η παραγωγή πολλαπλών αντιγράφων ενός μικροοργανισμού, στον οποίο έχει εισαχθεί ένα ευνοϊκό για τα προϊόντα του γονίδιο. 76

77 Η κλωνοποίηση πολυκύτταρων οργανισμών στους οποίους έχουν εισαχθεί με τη μεθόδο του ανασυνδυασμένου DNA ανθρώπινα γονίδια (όπως η περίπτωση της Dolly), πέραν του επιστημονικού ενδιαφέροντος μπορεί να αποβεί μια πολύτιμη πηγή φαρμακευτικών πρωτεϊνών, όπως η ινσουλίνη. Η εφαρμογή της διαδικασίας αυτής στον άνθρωπο (αναπαραγωγική κλωνοποίηση) αντιμετωπίζει προβλήματα ηθικής, ωστόσο είναι επιτρεπτή για θεραπευτικούς σκοπούς. Αν και με τον όρο κλωνοποίηση αναφερόμαστε συνήθως στην τεχνητή διαδικασία παραγωγής αντιγράφων, η ίδια διαδικασία συναντάται και στη φύση πολύ συχνά στους μονογονικά αναπαραγόμενους μικροοργανισμούς (δημιουργία πανομοιότυπων μεταξύ τους μικροοργανισμών που έχουν προκύψει από τον ίδιο αρχικό) και αρκετά σπανιότερα στους πολυκύτταρους οργανισμούς που αναπαράγονται αμφιγονικά. Η κλωνοποίηση είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνική που ανοίγει νέους ορίζοντες στην ιατρική επιστήμη. Θα μπορούσε όμως να μετατρέψει τη ζωή μας σε εφιάλτη. Μια σειρά από σκέψεις για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα επιτεύγματα της σύγχρονης βιοτεχνολογίας. Η ολοκλήρωση της χαρτογράφησης της αλυσίδας του ανθρώπινου DNA είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής μας. Ακούστηκε ότι χάρις σε αυτή δεν θα υπάρχει πια θάνατος, πράγμα αδιανόητο και παράλληλα τραγικό, αλλά χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας και της γενετικής ο άνθρωπος πιστεύει ότι θα τα καταφέρει. Ακόμα, ο άνθρωπος θα μπορούσε να προλαμβάνει κάποιες από τις πιο επικίνδυνες ασθένειες όπως για παράδειγμα τον καρκίνο, την λευχαιμία και άλλες νόσους οι οποίες δεν μπορούν εύκολα να καταπολεμηθούν. Επιπλέον, θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ανθρώπους όμοιους από ένα μόνο κύτταρο, με την επονομαζόμενη διαδικασία της "Κλωνοποίησης". Μόλις πρωτοακούστηκε ότι οι επιστήμονες βρήκαν ένα τρόπο με τον οποίο θα μπορέσουμε να "κλωνοποιήσουμε" θηλαστικά ή και ανθρώπους από ένα μόνο κύτταρο, πολλοί πίστεψαν ότι αυτό είναι ένα από τα κόλπα των ΜΜΕ για να ανέβει η ακροαματικότητα. Λίγες μέρες αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι οι επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν κλώνους-γενετικά αντίγραφα. Μετά από ρεπορτάζ που έγιναν πάνω στην κλωνοποίηση οι πολίτες είναι απαισιόδοξοι για τα αποτελέσματά της, σε αντίθεση με τους γιατρούς οι οποίοι είναι αισιόδοξοι. Η κλωνοποίηση φέρνει στο μυαλό των ανθρώπων τερατογενέσεις και άλλα φρικιαστικά σενάρια που έχουν δει σε ταινίες θρίλερ. Ένα όνειρο του Χίτλερ ήταν να δημιουργήσει την επονομαζόμενη Αρία φυλή, μια φυλή ανθρώπων, όμοιων μεταξύ τους που τα χαρακτηρίστηκα τους θα ήταν τα ίδια που θα είχε ένας κλασσικός τύπος Γερμανού δηλαδή ψιλοί, ξανθοί, οι οποίοι θα υπάκουαν στις εντολές του με σκοπό την κατάκτηση του κόσμου. Αλλά αυτό ήταν ένα απλό όνειρο το οποίο δεν έγινε πραγματικότητα. Η πρώτη απόπειρα κλωνοποίησης ενός ζωντανού οργανισμού έγινε το 1996, με επιτυχία, σε ένα προβατάκι που το ονόμασαν Dolly. Πραγματοποιήθηκε από τον Ian Wilmut και την ερευνητική του ομάδα στο Ινστιτούτο Roslin της Σκωτίας. Η ζωή τις Dolly κυλούσε καλά, υπό την εποπτεία επιστημόνων, αλλά σύντομα παρουσίασε πρόβληματα υγείας και πέθανε σε ηλικία έξι ετών. Ο πρόωρος θάνατός της προβλημάτισε την επιστημονική κοινότητα. Σημειώνουμε εδώ ότι ο μέσος όρος ζωής ενός προβάτου είναι τα 12 χρόνια Η κλωνοποίηση χωρίζεται σε δύο κατηγορίες την αναπαραγωγική κλωνοποίηση και την θεραπευτική κλωνοποίηση. 77

78 Η θεραπευτική κλωνοποίηση είναι ένας νέος κλάδος της κλωνοποίησης, ο οποίος έχει στόχο να δημιουργήσει αντίγραφα οργάνων, που θα μεταμοσχευτούν σε ανθρώπους που πάσχουν από ανίατες αρρώστιες. Παραδείγματος χάρη στο πάγκρεας ή στο συκώτι. Αυτό ακούγεται κάπως παράλογο διότι έτσι τίθεται το εξής ερώτημα "πώς θα κλωνοποιήσουμε όργανα αφού δεν καταφέραμε να κλωνοποιήσουμε άνθρωπο;". Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα γουρούνια έχουν πολλές γενετικές ομοιότητες και όργανα που μπορούν να γίνουν συμβατά με τον ανθρώπινο οργανισμό, έτσι διαμέσου της κλωνοποίησης των γουρουνιών θα έχουμε κλωνοποιημένα όργανα. Αλλά υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα με τα γουρούνια. Έχουν πολύ σάκχαρο και έτσι τα όργανα που θα ληφθούν θα έχουν υψηλά επίπεδα σακχάρου και αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα, γιατί ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων πάσχει από σάκχαροδιαβήτη. Οι επιστήμονες δεν έρχονται αντιμέτωποι με τις μεγάλες δυσκολίες των πειραμάτων τους μόνο, αλλά και με τις διάφορες θρησκείες οι οποίες είναι κάθετα αντίθετες με την ιδέα της κλωνοποίησης. Οι θρησκευτικές δοξασίες είναι αντίθετες με τους επιστήμονες διότι υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Ύψιστο και Παντοδύναμο Θεό, με την Θεία Του πνοή. Έδηξαν την έντονη αντίθεση τους κάνοντας διαμαρτυρίες με αποτέλεσμα να επέμβουν οι Ανώτατες Αρχές σε πολλές περιπτώσεις διότι είχε δημιουργηθεί σάλος. Ορισμένες θρησκείες, όπως ο Βουδισμός και ο Κομφουκιανισμός, λένε πως αν ο άνθρωπος θα κλωνοποίησει όμοιο του, θα έλθει το τέλος του κόσμου, επειδή ο άνθρωπος μπόρεσε να γίνει όμοιος του Θεού και Εκείνος θα καταστρέψει τον κόσμο. Αυτό είναι λάθος. Ήδη τα ΜΜΕ ανέφεραν ότι οι Κορεάτες έκαναν μια επιτυχή κλωνοποίηση και απ' ότι βλέπουμε δεν έγινε τίποτα από αυτά που φοβόταν. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι τώρα πια τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τον άνθρωπο στο να επιτύχει τον στόχο του. Όλοι όμως ελπίζουμε προς όφελός του. Γι' αυτό πρέπει να υπάρχει εργαστηριακός έλεγχος και κοινή αποδοχή βασικών κανόνων βιοηθικής που σύντομα θα πρέπει να θεσπίσουμε. Οι κίνδυνοι για το κλωνοποιημένο ζώο δεν έχουν σχέση μόνο με τα προβλήματα κατά τον τοκετό. Οι συχνότερες ανωμαλίες που έχουν περιγραφεί σε κλωνοποιημένα ζώα είναι οι ακόλουθες: Τα ζώα αυτά έχουν συνήθως πολύ μεγάλο μέγεθος κατά το εμβρυϊκό στάδιο Εχουν προβλήματα στον πλακούντα Σοβαρά προβλήματα στους πνεύμονες και στην καρδία Ανωμαλίες του εγκεφάλου Ανωμαλίες των νεφρών Ανωμαλίες του ανοσοποιητικού συστήματος που αποτελεί το βασικό σύστημα άμυνας του οργανισμού τέλος, Παρά το γεγονός ότι στα ζώα είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν, εντούτοις έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στη συμπεριφορά και στη ψυχολογία των κλωνοποιημένων ζώων 78

79 Η κλωνοποίηση οργανισμών είναι ένα θέμα επίμαχο, με πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές τόσο στον τομέα της αναπαραγωγής όσο και στον τομέα της θεραπείας. Το 1997 είχε γίνει η πρώτη κλωνοποίηση ζώου με το γνωστό πρόβατο Dolly. Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε ονομάζεται πυρηνική μεταμόσχευση. Δύο κουτάβια ράτσας Μπιγκλ κλωνοποιήθηκαν από βλαστοκύτταρα λιπώδους ιστού στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ στη Νότιο Κορέα. Η RNL Bio Co. Ltd, φαρμακευτική εταιρεία που ειδικεύεται σε θεραπευτικές διαδικασίες με βάση τα βλαστικά κύτταρα ενηλίκων, ανακοίνωσε ότι κλωνοποίησε δύο κουτάβια από δωρητή ράτσας Μπιγκλ για πρώτη φορά παγκοσμίως. 79

80 80