ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟ ΟΚΙΜΙΟ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Ορισµός

Transcript

1 ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟ ΟΚΙΜΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Ορισµός Βιβλιογραφία. 2. Απόψεις διαφόρων συγγραφέων για το δοκίµιο Ε. Π. Παπανούτσος J. Hofmiller Θ. Νάκας. Ν. Μαρωνίτης Γ. Θεοτοκάς 3. Η επικοινωνιακή ταυτότητα του δοκιµίου 4. Τα χαρακτηριστικά του οκιµίου 5. Είδη δοκιµίου: α)στοχαστικό (υποκειµενικό) β) Αποδεικτικό (αντικειµενικό) γ) ιάκριση κατά του Scholes και Klaus: 1. δοκίµιο πειθούς (αποδεικτικό δοκίµιο) 2. αφηγηµατικό δοκίµιο 3. δραµατικό δοκίµιο 4. στοχαστικό δοκίµιο 6. οκίµιο και άλλα γραµµατειακά είδη: α) Επιστηµονικός λόγος β) Ρητορικός και λογοτεχνικός λόγος γ) ηµοσιογραφικός λόγος 7. Οµοιότητες οκιµίου Επιστηµονικών κειµένων 8. ιαφορές οκιµίου - Επιστηµονικών κειµένων α) οκίµιο β) επιστηµονικά κείµενα Gutton J.A., A Dictionary of Literary Terms, Penguin Books 1976 ηµητρίου Μ., Λεξικό όρων (τόµ. 5), εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα ρακόπουλος., - Ρώµας Χ.Γ., Το δοκίµιο, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα. Μαρκαντωνάτου Γ. - Σακελλαριάδη Γ., Λεξικό Λογοτεχνικών όρων, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, Αθήνα 1980 Νάκας Θ., Ο Montaigne και το δοκίµιο, εκδ. Κάλβος, Αθήνα 1981 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Η ιδασκαλία του δοκιµίου, Λευκωσία 1986 Περιοδικό: «ιαβάζω», Το δοκίµιο, τεύχος 117 Shipley: Dictionary of World Literacy Terms Scholes and Klaus, Στοιχεία του δοκιµίου, εκδ. Κωνσταντινίδη, Θεσ/νίκη 1985

2 ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟ ΟΚΙΜΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Ορισµός: Το δοκίµιο ορίζεται ως «πεζό κείµενο περιορισµένης συνήθως έκτασης, που πραγµατεύεται συγκεκριµένο θέµα (από διάφορους χώρους: κοινωνία, επιστήµη, τέχνη, πολιτική κλπ) χωρίς να το εξαντλεί και το οποίο αποδίδει µε σαφήνεια τις απόψεις του γράφοντος». Οι Scholes και Klaus στα «Στοιχεία του δοκιµίου» κατατάσσουν το δοκίµιο στα λογοτεχνικά είδη µαζί µε το πεζογράφηµα, το θεατρικό έργο και το ποίηµα, επισηµαίνοντας παράλληλα ότι «η πειθώ βρίσκεται στο κέντρο όλων των δοκιµίων, άλλοτε φανερά και άλλοτε συγκεκαλυµµένα». 2. Απόψεις διαφόρων συγγραφέων για το δοκίµιο Ε. Π. Παπανούτσος Το να πεις τι είναι ένα δοκίµιο δεν είναι τόσο εύκολο. Ευκολότερο θα ήταν να πεις τι δεν είναι: συγκεκριµένα, δεν είναι οπωσδήποτε µια έκθεση και προπαντός δεν είναι µια πραγµατεία. Το δοκίµιο και η πραγµατεία διαφέρουν, βέβαια, εκτός από την έκταση (το δοκίµιο είναι ένα είδος µε µικρή, κατά κανόνα, έως µέση έκταση) και ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνονται (της πραγµατείας είναι πιο ειδικό, κι αυτός είναι ο λόγος που συστηµατικοί φιλόσοφοι ή και επιστήµονες καταφεύγουν συχνά στο δοκίµιο όταν θέλουν να εκλαϊκεύσουν ή να δώσουν µεγάλη δηµοσιότητα στις ιδέες τους ή στα πορίσµατά τους). Το δοκίµιο προϋποθέτει µεγαλύτερη συµµετοχή του αναγνώστη, θέτει σε κίνηση τόσο τη σκέψη όσο και τη φαντασία του, απευθύνεται τόσο στη νόηση όσο και στο συναισθηµατικό του κόσµο, επιζητεί όχι µόνο να τον πληροφορήσει αλλά και να τον συγκινήσει και να τον τέρψει. Το δοκίµιο απευθύνεται όχι µόνον στις γνώσεις (τη µόρφωση) αλλά και στην καλαισθησία και το γούστο του αναγνώστη. Αν η πραγµατεία ή η µελέτη τον µορφώνει, το δοκίµιο τον καλλιεργεί. J. Hofmiller Ποιος άραγε έκανε την ελληνική µετάφραση: «δοκίµιο»; Η λέξη είναι επιτυχηµένη, όπως και η πρωτογενής γαλλική: essai. Στη σκέψη των δόκιµων συγγραφέων που τη χρησιµοποίησαν, σηµαίνει ένα σύντοµο, γρήγορα γραµµένο, ευπρόσιτο στο πλατύ κοινό κείµενο, που αποτελεί µιαν απόπειρα να προσεγγίσει κανείς σε αρκετό βαθµό, ένα θέµα κριτικής, επιστήµης, τέχνης, ηθών κτλ. µε γνώση και καλλιέπεια, χωρίς όµως να το εξαντλεί - γιατί τούτο θα απαιτούσε συστηµατική και διεξοδική διερεύνηση, εποµένως µια πολυσέλιδη «πραγµατεία» (tractatus, traite, treatise). Στην «πραγµατεία» περιµένεις και ανέχεσαι πολλά πράγµατα: όγκο σελίδων, βάρος εννοιών, περίπλοκη, κουραστική γραφή. Στο δοκίµιο όχι όµως. Αυτό πρέπει να είναι σύντοµο, ευσύνοπτο. ( Ίσως γι αυτό ο Σεφέρης ονόµασε τις φιλολογικοκριτικές µελέτες του «δοκιµές», όχι δοκίµια). Εύληπτο και καλογραµµένο. Eξού και η µεγάλη κοινωνική του χρησιµότητα. ιδάσκει και ταυτόχρονα τέρπει πολυάριθµους αναγνώστες διαφόρων µορφωτικών επιπέδων. Ιδιαίτερα το χαίρονται οι «απλούστεροι». Πλουτίζει τις γνώσεις, οξύνει τις κρίσεις, καλλιεργεί την ευαισθησία τους.

3 Θ. Νάκας Το δοκίµιο, στην ακαδηµαϊκή του τουλάχιστον εκδοχή, βρίσκεται στο διάµεσο της λογοτεχνίας και της πληροφορίας. Η σύνταξή του είναι λιγότερο ελεύθερη από εκείνην του λογοτεχνήµατος, αλλά πιο προσωπική από εκείνην της πληροφοριακής ανακοίνωσης. Τέλος, το δοκίµιο είναι κατά βάση λόγος διδακτικός, καθώς δεν επικαλείται την ανιδιοτέλεια της τέχνης, αλλά ούτε και την ουδετερότητα της επιστήµης. Αν δεν κινδύνευα να παρεξηγηθώ, θα έλεγα ότι η δοκιµιακή έκφραση είναι κατεξοχήν παράδειγµα ιδεολογικής οµολογίας για θέµατα και προβλήµατα επίµαχα και ριψοκίνδυνα.. Ν. Μαρωνίτης Το δοκίµιο πρέπει να εκφράζει ένα ύφος, µια εσωτερική ζωή, µια ευαισθησία, µια προσωπική στάση απέναντι στα πράγµατα, µια ατοµικότητα. Γ. Θεοτοκάς Στο δοκίµιο αποφασιστικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα του συγγραφέα, αυτή είναι που δίνει το κύρος σε ό,τι λέγεται, που προσφέρει συνήθως το παράδειγµα, αλλά και τη ζωντάνια στην έκφραση και το ανεπανάληπτο ύφος. Η πραγµατικότητα παρουσιάζεται φιλτραρισµένη µέσα από τις εµπειρίες και τα προσωπικά βιώµατα του συγγραφέα. «Εδώ είναι οι ιδέες µου µε τις οποίες δεν προσπαθώ καθόλου να σας δώσω να γνωρίσετε τα πράγµατα αλλά τον εαυτό µου» έλεγε ο Montaigne. Η παράσταση του κόσµου την οποία µας προσφέρει το δοκίµιο είναι ίσως λιγότερο επιστηµονική και περισσότερο καλλιτεχνική. [...] Η αλήθεια είναι ότι το δοκίµιο είναι ένα είδος νόθο από τη γέννησή του ένα «υβρίδιο», κάτι µεταξύ επιστήµης ή φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. 3. Η επικοινωνιακή ταυτότητα του δοκιµίου Ποµπός: δοκιµιογράφος (επιστήµονας, λογοτέχνης, δηµοσιογράφος κ.α.) έκτης: ευρύ κοινό που έχει κάποιο µορφωτικό επίπεδο, αλλά δε διαθέτει εξειδικευµένες γνώσεις και πληροφόρηση για το θέµα. Είδος λόγου : το δοκίµιο είναι ένα είδος πεζού λόγου, µε µέση συνήθως έκταση, που είναι δύσκολο να οριοθετηθεί, γιατί συνδυάζει στοιχεία επιστηµονικού και του λογοτεχνικού λόγου και παίρνει ποικίλες µορφές. Μπορούµε να πούµε ότι κινείται στο χώρο ενός συνεχούς που ορίζεται από τη µία πλευρά από τον επιστηµονικό λόγο και από την άλλη πλευρά από τη λογοτεχνία. Θεµατική : το δοκίµιο καλύπτει µια ευρεία θεµατική. Μπορεί να αναφέρεται σε ζητήµατα φιλοσοφίας, ηθικής, ιστορίας, πολιτικής, λογοτεχνίας, γλώσσας, εκπαίδευσης, καθώς επίσης και σε ζητήµατα γενικού ενδιαφέροντος από το χώρο των θετικών επιστηµών π.χ. της φυσικής, της ιατρικής, της βιολογίας κτλ. Σκοπός: το δοκίµιο αποτελεί µια απόπειρα για την προσέγγιση ενός θέµατος. Ο δοκιµιογράφος θέτει κάποια ερωτήµατα και, επιστρατεύοντας τις γνώσεις, τις σκέψεις και την εµπειρία του, προσπαθεί να δώσει στα ερωτήµατα αυτά µια επαρκή, έστω και προσωρινή, απάντηση. Απώτερος στόχος του είναι να εκθέσει τις ιδέες του, να µοιραστεί τον προβληµατισµό του µε τον αναγνώστη, Επιδιώκει, λοιπόν, µε το κείµενό του να πληροφορήσει τον αναγνώστη, να τον προβληµατίσει, να τον πείσει, να τον διδάξει δηλαδή µε την ευρύτερη έννοια. Ο δοκιµιογράφος, ωστόσο, δεν απευθύνεται µόνο στη νόηση αλλά και στο συναισθηµατικό κόσµο του αναγνώστη, επιζητεί να τον συγκινήσει και να τον τέρψει. 4. Τα χαρακτηριστικά του οκιµίου

4 Το δοκίµιο είναι µια απόπειρα ανολοκλήρωτης πραγµάτευσης ενός αξιόλογου αισθητικού, ηθικού, κοινωνικού, πολιτικού, ακόµη και επιστηµονικού θέµατος. ε στέκεται στο επικαιρικό και το προσωρινό, αλλά (και όταν συµβαίνει κάτι αναγκαίο) ανάγεται στο µόνιµο και το γενικό - από τη λεπτοµέρεια προχωρεί στη γενική θεώρηση και την εποπτεία. Ο τόνος του εξαρτάται από το σκοπό του συγγραφέα και µπορεί να είναι απολογητικός, εξοµολογητικός, διδακτικός, σοβαρός, χιουµοριστικός, φιλοσοφικός, σατιρικός κ.λ.π. Στόχος του δεν είναι τόσο να δώσει αναµφισβήτητες απαντήσεις, όσο και να προβληµατίσει µε τη στοχαστική διάθεση, «το διανοούµενο λόγο», του δοκιµιογράφου και έµµεσα να διδάξει. Το ύφος του είναι απολύτως προσωπικό, επειδή είναι προϊόν προσωπικής πνευµατικής και αισθητικής ωριµότητας. Έχει µέση έκταση, καθώς περιορίζεται σε ορισµένες µόνο πλευρές ενός θέµατος. Προσφέρει αισθητική απόλαυση τόσο µε τη λογική όσο και µε τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας. Γλώσσα δοκιµίου Ξεφεύγει από τον καθηµερινό προφορικό λόγο, παρουσιάζει πιο λόγια µορφή, αντίστοιχη µ αυτή που συναντάµε σε επιστηµονικά κείµενα. Μορφολογικά στοιχεία του δοκιµίου: τεχνικές οµαλής µετάβασης εκφραστικά µέσα που χαρακτηρίζουν ένα επιστηµονικό και διανοούµενο λόγο (π.χ. επιρρήµατα) που φανερώνουν µια ορισµένη στάση του οµιλητή απέναντι σ αυτό που λέει (πιθανώς, ενδεχοµένως, βεβαίως...) ή την οπτική γωνία απ την οποία αντιµετωπίζει το θέµα (οικονοµικά, πολιτικά...) περίπλοκη σύνταξη - πιο σύνθετη δοµή των προτάσεων αφηρηµένο λεξιλόγιο επιγραµµατική και αποφθεγµατική διατύπωση δεν αποκλείεται και κάποια προφορικότητα στην έκφραση και οικειότητα στο ύφος. Συµπερασµατικά το δοκίµιο χαρακτηρίζεται από: α. από επιστηµονική λιτότητα και ακρίβεια, χωρίς να πέφτει σε εκφραστική ξηρότητα και β. από γλώσσα λυρική, φορτισµένη συναισθηµατικά που κρατά την εικονοπλαστική της δύναµη. Επειδή, λοιπόν, το δοκίµιο ταλαντεύεται ανάµεσα στο επιστηµονικό και λογοτεχνικό λόγο, χρησιµοποιεί την αναφορική / λογική γλώσσα και την ποιητική / συγκινησιακή γλώσσα. οκιµιακός λόγος α) Κείµενο Απόσπασµα: Το πνεύµα µου είναι δύστροπο και µελαγχολικό και γλιστράει πάνω απ τις ευχαριστήσεις που συναντάει για ν αδραχτεί και να στραφεί απ τις ατυχίες. σαν τις µύγες που δεν µπορούν να σταθούν πάνω σ ένα σώµα καλά γυαλισµένο και λειασµένο, µα που κάθονται κι αναπαύονται στα δύσκολα κι ανώµαλα µέρη, και σαν τις βδέλλες που ορέγονται και ρουφούν µόνο το κακό αίµα. Εξ άλλου, υποχρέωσα τον εαυτό µου να τολµώ να πω ότι τολµώ να κάνω, και µε πειράζει ακόµα και να βάζω στο νου µου σκέψεις ανοµολόγητες. Οι χειρότεροι απ τους τρόπους µου και τις πράξεις µου δε µου φαίνονται τόσο άσκηµοι, όσο µου φαίνεται άσκηµο και δειλό να µην τολµώ να τους οµολογήσω. Η δυσκολία για τον καθένα µας είναι η εξοµολόγηση, ενώ θα πρεπε να ναι η πράξη. Θα τολµούσες ευκολότερα να λαθέψεις αν δε σε συγκρατούσε κάπως το κουράγιο που θα χρειαζόταν για να οµολογήσεις. Αυτός που θα ήταν υποχρεωµένος να τα πει όλα, θα χε ακόµα υποχρέωση να µην κάνει τίποτα απ ότι είναι αναγκασµένος να κρατήσει κρυφό. Ο Θεός να δώσει αυτή η ελευθεροστοµία µου να οδηγήσει τους ανθρώπους µας στην ελευθερία, πάνω απ αυτές τις δειλές και προσποιητές αρετές που γεννιούνται απ τις ατέλειες µας, και να µπορέσει να τους τραβήξει ως το σωστό δρόµο, έστω κι αν πρόκειται να µε νοµίσουν για χωρίς µέτρο άνθρωπο. Πρέπει να βλέπεις το κουσούρι σου και να σπουδάζεις για να µπορείς να το εκφράσεις. Όσοι το κρύβουν απ τους άλλους, το κρύβουν απ τον ίδιο τον εαυτό τους, κι αν τύχει να το δουν, τους φαίνεται πως δεν είναι αρκετά κρυµµένο, το αποδιώχνουν, το µασκαρεύουν στην ίδια τους τη συνείδηση.

5 Του σώµατος τα δεινά γίνονται πιο φανερά πληθαίνοντας. Ανακαλύπτουµε πως είναι αρθριτικά αυτό που λέγαµε κρυολόγηµα ή στραµπούληγµα. Τα δεινά της ψυχής όσο πιο δυνατά, τόσο πιο σκοτεινά είναι, όσο πιο άρρωστος είσαι τόσο πιο λίγο το αισθάνεσαι. Να γιατί πρέπει κάθε λίγο να φέρνεις στο φως, µε ανελέητο χέρι, να τα ανοίγεις και να τα ξεριζώνεις µέσα απ τα σωθικά σου. Όπως µε τις καλές πράξεις έτσι και µε τα αδικήµατα, η απλή εξοµολόγηση σ ανακουφίζει κάποτε. Είναι τάχα η ασκήµια του λάθους που µας κάνει περιττή την υποχρέωση να οµολογήσουµε; Montaigne Ερωτήσεις. 1. Ποια από τα χαρακτηριστικά του δοκιµίου µπορούµε να επισηµάνουµε στο απόσπασµα του Μονταίνι; [ ο δοκιµιογράφος περιδιαβάζει ελεύθερα το χώρο των ιδεών; έχει σκοπό να µας πληροφορήσει; εκθέτει απλώς τις ιδέες του; θέλει να µας διασκεδάσει να µας πείσει ή να µας συγκινήσει;] 2. Τι από τα παρακάτω εννοεί ο Μονταίνι µε τη φράση: «Οι χειρότεροι απ τους τρόπους µου και τις πράξεις µου δε µου φαίνονται τόσο άσκηµοι, όσο µου φαίνεται άσκηµο και δειλό να µην τολµώ να τους οµολογήσω». α) Ακόµη και οι χειρότερες πράξεις είναι προτιµότερες από τα άσκηµα λόγια. β)οι κακές πράξεις και οι κακοί τρόποι δεν είναι και τόσο κακοί όσο φαίνονται. γ) Χειρότερο και από τους κακούς τρόπους και τις πράξεις είναι η δειλία να µην τολµάς να τους οµολογήσεις. Εργασία: Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «πρέπει να βλέπεις το κουσούρι σου και να το σπουδάζεις, για να µπορείς να το εκφράσεις». Έχεις ποτέ σκεφτεί ποιο είναι το δικό σου κουσούρι ; Με ποιους τρόπους το αντιµετωπίζεις; Το εξοµολογείσαι σε άλλους ή όχι ; Για ποιους λόγους διστάζεις να το εξοµολογηθείς ; Πιστεύεις ότι η εξοµολόγηση µπορεί να σε ανακουφίσει και να σε βοηθήσει να απαλλαγείς από τα ελαττώµατά σου; Με βάση τα βιώµατά σας πάνω στο θέµα να εκφράσετε ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήµατά σας σε ένα κείµενο µε εξοµολογητικό τόνο. 5. Είδη δοκιµίου: Α. Στοχαστικό (υποκειµενικό) Προσεγγίζει τη λογοτεχνία 1. Πρόθεση: Ελεύθερος στοχασµός: ο δοκιµιογράφος περιδιαβαίνει ελεύθερα πάνω σε ένα θέµα και εκφράζει τις προσωπικές του παρατηρήσεις, εκτιµήσεις και προβληµατισµούς, που τα αντλεί από τη γενική πείρα της ζωής του, τις γνώσεις, τις σκέψεις και τη φαντασία του (εξοµολογητικός τόνος), µε απώτερο στόχο να προκαλέσει αισθητική συγκίνηση. 2. Γλώσσα: Ποιητική / συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας: συνειρµικό παιχνίδι µε τις λέξεις, τις εικόνες, τις ιδέες που συµβολοποιούνται, υποβάλλοντας παρά πείθοντας. 3. Μέσα πειθούς: Επίκληση στο συναίσθηµα (έµµεση πειθώ). 4. Οργάνωση: Συνειρµική: διαισθητική ανάπτυξη των ιδεών. εν είναι εύκολο να ανιχνεύσουµε τη σχέση θέση - απόδειξη, ενδιαφέρει περισσότερο η ύφανση του λόγου και όχι η λογική που διέπει το δοκίµιο. Η συνεκτικότητα στηρίζεται στη συνειρµική σύνδεση των παραγράφων. 5. Σκοπιά: Υποκειµενική: προσωπική σκοπιά, ελευθερία ερµηνείας του θέµατος, παράθεση υποκειµενικών κρίσεων που σχετίζονται µε την παρατήρηση ή τη φαντασία. Β. Αποδεικτικό (αντικειµενικό) Προσεγγίζει τον επιστηµονικό λόγο 1. Πρόθεση: Απόδειξη µιας θέσης: ο δοκιµιογράφος κρίνει ή εκλαϊκεύει επιστηµονικά θέµατα διασαφηνίζοντας κάποια σηµεία τους που δεν είναι κατανοητά, πληροφορεί, ερµηνεύει, αποδεικνύει, µεταδίδει στο ευρύ κοινό γνώσεις, φιλτραρισµένες από την προσωπικότητα του. 2. Γλώσσα: Αναφορική / κυριολεκτική / λογική χρήση της γλώσσας: ακρίβεια στη διατύπωση. 3. Μέσα πειθούς: Επίκληση στη λογική 4. Οργάνωση: Λογική διάταξη - δόµηση του λόγου. 5. Σκοπιά: Αντικειµενική: τεκµηρίωση µε βάση τις γνώσεις.

6 Σηµείωση: Κατά τους Scholes και Klaus το δοκίµιο µπορεί να χωρισθεί: 1. δοκίµιο πειθούς (αποδεικτικό δοκίµιο) 2. αφηγηµατικό δοκίµιο 3. δραµατικό δοκίµιο 4. στοχαστικό δοκίµιο 6. οκίµιο και άλλα γραµµατειακά είδη: α) Επιστηµονικός λόγος Πραγµατεία: η σχετικά εκτενής γραπτή έκθεση µιας επιστηµονικής έρευνας και των πορισµάτων στα οποία κατάληξε. Μελέτη: γραπτή εργασία που προκύπτει από συστηµατική έρευνα ενός θέµατος και αποτελεί µεθοδική έκθεση των πορισµάτων της ιατριβή: εξέταση ενός επιστηµονικού θέµατος από όλες τις απόψεις του µε τρόπο εξαντλητικό, χωρίς να αφήνει πουθενά κανένα κενό ή χάσµα. Είναι µια µεθοδική διείσδυση στο βάθος ολόκληρου του θέµατος. Μονογραφία: έρευνα σε ένα απόλυτα εξειδικευµένο και αυτοτελές θέµα. β)ρητορικός και λογοτεχνικός λόγος ιδαχή: λόγος µε πρόθεση νουθεσίας αλλά και προσπάθεια άµεσου επηρεασµού του αναγνώστη ή ακροατή. Αποτελεί διακριτικό γνώρισµα της εκκλησιαστικής (όπως και της πολιτικής και όποιας άλλης ρητορικής). Ηµερολόγιο: είδος αυτοβιογραφίας που στηρίζεται στη χρονολογική καταγραφή προσωπικών βιωµάτων καθώς και κρίσεων, παρατηρήσεων στα καθηµερινά γεγονότα. Επιστολή: γραπτή επικοινωνία µεταξύ δύο ανθρώπων που βρίσκονται µακριά ο ένας από τον άλλο. ιάλογος: (ανήκει περισσότερο στο λογοτεχνικό είδος) συζήτηση µεταξύ δύο η περισσότερων προσώπων, τα οποία µε τη σειρά τους εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήµατά τους. γ) ηµοσιογραφικός λόγος Άρθρο: δηµοσίευµα σε εφηµερίδα ή σε περιοδικό που πραγµατεύεται ένα ειδικό, επίκαιρο θέµα γενικού ενδιαφέροντος. Το κύριο άρθρο που δηµοσιεύεται στην πρώτη σελίδα αναφέρεται στο σπουδαιότερο θέµα της ηµέρας, ενώ τα δευτερεύοντα άρθρα, που αφορούν διάφορα θέµατα, ασκούν κριτική επιδοκιµαστική ή αποδοκιµαστική σε διάφορα πρόσωπα, γεγονότα ή καταστάσεις. Επιφυλλίδα: ένας τύπος δηµοσιογραφικού κειµένου που αναφέρεται σε διάφορα θέµατα φιλολογικά, επιστηµονικά, πολιτικά κ.λ.π. και γράφεται από πρόσωπο ειδικό στο θέµα. Ο επιφυλλιδογράφος µπορεί να ξεκινήσει από ένα επίκαιρο θέµα, αλλά δε µένει προσκολληµένος στο επίκαιρο, προχωρεί σε παρατηρήσεις και σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος. Χρονογράφηµα: δηµοσιογραφικό κείµενο µε επίκαιρο χαρακτήρα, που σχολιάζει µε εύθυµο τρόπο και παιγνιώδη, ειρωνική διάθεση ποικίλα κοινωνικά πολιτιστικά ή πολιτικά θέµατα. 7. Οµοιότητες

7 οκιµίου Επιστηµονικών κειµένων Θέµατα: επιστηµονικά, ηθικά, πολιτικά, αισθητικά κ.λ.π. Μέθοδος: αποδεικτική Υλικό: επιστηµονικό Πρόθεση (διδακτική): επιζητούν να διασαφηνίσουν και να καταδείξουν την αλήθεια ή το ψεύδος κάποιου θέµατος, του οποίου το κύρος αµφισβητείται, και να εξακριβώσουν µεθοδικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα µιας ιδέας, ώστε να διασαφηνιστεί πλήρως. 8. ιαφορές οκιµίου - Επιστηµονικών κειµένων α) οκίµιο 1.Υποκειµενισµός (έκθεση προσωπικών απόψεων) 2.Εξαντλητική εξέταση, περιορισµένη έκταση 3.Το αισθητικό αποτέλεσµα αποτελεί αυτοσκοπό, η µορφή µετρά όσο και η ουσία 4.Απευθύνεται σε όλους, τόσο στη νόηση του δέκτη όσο και στο συναισθηµατικό κόσµο, πληροφορεί, αλλά και συγκινεί, τέρπει. β) Επιστηµονικά κείµενα 1.Αντικειµενικότητα (επιστηµονικά δεδοµένα) 2.Εξέταση ενός θέµατος µε τρόπο εξαντλητικό, µεθοδικό και συστηµατικό, µεγάλη συνήθως έκταση. 3. Λογική χρήση της γλώσσας και χρήση ειδικής ορολογίας 4.Απευθύνεται σε εξειδικευµένο κοινό, που ζητά έγκυρη ενηµέρωση, αναφέρεται στη νόηση του αναγνώστη και τον µορφώνει.