Μαντείο της Δωδώνης. Πριν την επίσκεψη

Transcript

1

2

3 1 Μαντείο της Δωδώνης Πριν την επίσκεψη Αλήθεια ποιος δεν θα ήθελε να ξέρει το μέλλον του; Από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν τρόπους να ανακαλύψουν αυτό που κρύβει το αύριο. Να πάρουν συμβουλές για όσα πράγματα τους απασχολούν. Πού νομίζετε ότι αναζητούσε ο άνθρωπος πληροφορίες στην αρχαιότητα για το μέλλον του και πού τις αναζητά σήμερα; Μαθαίνω για το μέλλον μου από:

4 2 Στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι αναζητούσαν το μέλλον τους από: τους Μάντεις τα Μαντεία Ο Κάλχας (δεξιά) επιβλέπει τη θυσία της Ιφιγένειας. (Τοιχογραφία στην Πομπηία) Ο Τειρεσίας εμφανίζεται στον Οδυσσέα. Τα κυριότερα μαντεία ήταν αφιερωμένα στον Δία ή τον Απόλλωνα. Το αρχαιότερο μαντείο ήταν του Δία στη Δωδώνη. Φημισμένο ήταν και το μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου η ιέρεια Πυθία έδινε τους χρησμούς.

5 3 Με οδηγό τον μάντη Κάλχα θα μάθουμε για το μαντείο της Δωδώνης. Πρώτα, όμως, ο μάντης θέλει να μαντέψει, αν θυμάστε κάποιες πληροφορίες από το προηγούμενο μάθημά μας. Πού βρίσκεται το μαντείο; Σε ποιον νομό ανήκει η περιοχή που βρίσκεται το μαντείο; Αναπαράσταση του Μαντείου Δωδώνης στο τέλος του 3ου αιώνα π.χ. Σε κόκκινο κύκλο η θέση της ιερής οικίας (Σχέδιο Β. Χαρίσης) Ποιον αρχαίο θεό και ποια θεά λάτρευαν στην περιοχή; Ποιο άλλο μνημείο γνωρίζετε στην ίδια περιοχή; Μπορείτε να το δείξετε;

6 4 Απαντήσατε με επιτυχία στις ερωτήσεις του μάντη! Σειρά έχει τώρα ο μάντης Κάλχας, να σας ξεναγήσει στο μαντείο της Δωδώνης. Προηγουμένως, όμως, θα σας αναφέρει τα διάφορα είδη μαντικής που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα. Ο μάντης Κάλχας δεν σας δίνει τη λύση. Σας αφήνει να την μαντέψετε. Ταιριάξτε τις πληροφορίες με τα είδη μαντείας που υπάρχουν στο σχήμα που ακολουθεί. Οι αρχαίοι Έλληνες: 1) έδιναν σημασία στην κατεύθυνση που πετούσαν τα πουλιά, στο ύψος, αλλά και τον τρόπο του πετάγματός τους. 2) επικοινωνούσαν με τους νεκρούς τους, για να τους φανερώσουν απόκρυφα ή μελλοντικά πράγματα. 3) παρατηρούσαν τη φλόγα που έκαιγε στον βωμό του θυσιαστηρίου. 4) εξέταζαν τα εντόσθια των ζώων που είχαν θυσιαστεί. 5) μελετούσαν τα όνειρα, για να πάρουν συμβουλές από τους θεούς. Οιωνοσκοπία Σπλαχνοσκοπία Είδη μαντικής Πυρομαντεία Ονειρομαντεία Νεκρομαντεία

7 5 Ο μάντης Κάλχας αναζητά στη μυθολογία την ίδρυση του μαντείου. Η μας πληροφορεί ότι από τη Θήβα της Αιγύπτου ξεκίνησαν δύο μαύρα περιστέρια. Το ένα πήγε στη Λιβύη, όπου χτίστηκε το ιερό του Άμμωνα Δία. Το άλλο ήλθε στη Δωδώνη και κάθισε επάνω σε μία βελανιδιά, το ιερό δένδρο του Δία. Εκεί με ανθρώπινη ομιλία έδειξε το σημείο, όπου έπρεπε να ιδρυθεί το μαντείο του θεού. Στη Δωδώνη, η πρώτη λατρεία ήταν αυτή της θεάς Γης. Αργότερα, λατρευόταν ο Δίας με τη γυναίκα του, τη Διώνη. Στη συνέχεια, προστέθηκε και η λατρεία της κόρης τους, της Αφροδίτης, καθώς και της Θέμιδας. Και οι πληροφορίες συνεχίζονται... Ο μάντης θα μας ενημερώσει για τους πολλούς τρόπους μαντείας, που χρησιμοποίησαν οι ιερείς του μαντείου της Δωδώνης, για να ερμηνεύσουν τα θεϊκά σημάδια.

8 6 Ερμήνευαν το κελάηδημα ή το πέταγμα των πουλιών που φώλιαζαν πάνω στη βελανιδιά. Μαντείες από το θρόισμα των φύλλων της ιερής βελανιδιάς. Τρόποι μαντικής Μάντευαν από το κελάρυσμα των νερών της ιερής πηγής. Έδιναν χρησμούς από τους ήχους που έκαναν οι χάλκινοι λέβητες που στέκονταν πάνω σε τρίποδες γύρω από το ιερό δένδρο, τη βελανιδιά. Ακόμη, έδιναν χρησμούς από τον ήχο που έκαναν τα δοχεία - κουδούνια, όταν τα φυσούσε ο αέρας. Σε ποιον τρόπο μαντικής αναφέρεται η διπλανή εικόνα;

9 7 Αργότερα, οι χάλκινοι λέβητες αντικαταστάθηκαν από μια μαντική συσκευή, αυτήν που βλέπετε στη διπλανή εικόνα. Οι προσκυνητές έδιναν την ερώτησή τους γραμμένη σε ένα έλασμα (φύλλο μαλακού μετάλλου). Η απάντηση, όμως, τους δινόταν προφορικά. Τι θα ρωτούσαν άραγε το μαντείο; Εδώ γράφουμε τις απαντήσεις μας. Ερώτηση 1 η Ερώτηση 2 η

10 8 Σκεφτήκατε ποτέ πώς ήταν αρχικά και πώς κατασκευάστηκε στη συνέχεια το μαντείο της Δωδώνης; Ο μάντης Κάλχας θα μας πληροφορήσει για τις περιόδους οικοδόμησης του μαντείου της Δωδώνης. Η ιερή βελανιδιά που φυτεύτηκε στη θέση της αρχαίας βελανιδιάς στο ιερό του μαντείου της Δωδώνης.

11 9 Στην αρχική του μορφή και για πολλούς αιώνες, το Ιερό ήταν υπαίθριο και οι διάφορες μαντείες δίνονταν γύρω από το ιερό δένδρο (βελανιδιά). Περίοδοι οικοδόμησης του μαντείου της Δωδώνης Το μαντείο σταμάτησε να λειτουργεί τον 4ο αι. μ.χ., επί της βασιλείας του Θεοδόσιου Α. Τότε κόπηκε από τη ρίζα το ιερό δέντρο, η βελανιδιά. Το ιερό εγκαταλείφθηκε και πάνω στα ερείπιά του χτίστηκαν δύο χριστιανικές εκκλησίες. Σήμερα στο ιερό του μαντείου της Δωδώνης υπάρχει μια βελανιδιά που φυτεύτηκε στη θέση της αρχαίας βελανιδιάς. Κατά τον 4 ο αι. π.χ. κατασκευάσθηκε ένας μικρός απλός ναός, που περιέκλειε την προφητική βελανιδιά. Αργότερα ο ναός απόκτησε περίβολο και στοές. Επειδή κατοικούσε σε αυτόν ο Δίας, ονομάστηκε Ιερά οικία.

12 10 Μπράβο παιδιά!!! Βρήκατε τις απαντήσεις. Και δεν ήταν εύκολα τα ερωτήματα. Μπορείτε τώρα να συνεχίσετε με μια επίσκεψη στον χώρο του μαντείου της Δωδώνης. Εκεί σας περιμένουν και άλλες εκπλήξεις...

13 11 Μαντείο της Δωδώνης Επίσκεψη στο πεδίο Μαντείο της Δωδώνης Επιτέλους, φτάσαμε... Η χαρά μας είναι μεγάλη!!! Παρατηρούμε καλά τον χώρο γύρω μας. Τα μάτια μας δεκατέσσερα Και περπατάμε, για να τον γνωρίσουμε...

14 12 Κρατάμε στα χέρια μας Πρώτον: Δύο Σχεδιαγράμματα του χώρου του ιερού της Δωδώνης Κτίσμα 1: Το θέατρο Κτήριο 2: Οικία ιερέων Κτήριο 3: Βουλευτήριο Κτήριο 4: Πρυτανείο Κτήριο 5: Ναός Αφροδίτης Κτήριο 6: Ναός Θέμιδας Κτήρια 7: Ιερή Οικία, Ναός του Δία Κτήρια 9, 10: Ναοί της Διώνης Κτήριο 10: Ναός του Ηρακλή Κτήριο11: Χριστιανικός ναός

15 13 Δεύτερον: Καρτέλες με πληροφορίες για κάποια μνημεία του ιερού χώρου της Δωδώνης. 1 η καρτέλα Το θέατρο της Δωδώνης είναι το μεγαλύτερο της Ελλάδας και έχει κτιστεί στην πλαγιά του λόφου. 2 η καρτέλα Δίπλα στο θέατρο βρίσκεται το αρχαίο στάδιο της Δωδώνης, όπου γίνονταν αθλητικοί αγώνες προς τιμή του Δία. 3 η καρτέλα Στην κορυφή του λόφου είναι η αρχαία ακρόπολη, που χρησίμευε ως καταφύγιο των κατοίκων σε ώρα κινδύνου. 4 η καρτέλα Η Ιερή Οικία, ο ναός του Δία, είναι ένα απλό, μικρό οικοδόμημα αλλά πολύ σημαντικό, γιατί περιέβαλε την προφητική βελανιδιά. 5 η καρτέλα Ο αρχαιότερος ναός που αφιερώθηκε στη Διώνη βρίσκεται κοντά στην Ιερή Οικία. Αργότερα κατασκευάσθηκε νέος ναός μακρύτερα από τον ναό του Δία. 6 η καρτέλα Κοντά στην Ιερή οικία (ναό του Δία) είναι και ο ναός που είχε αφιερωθεί στη Θέμιδα. 7 η καρτέλα Ο ναός της Αφροδίτης βρίσκεται κοντά στον ναό της Θέμιδας.

16 14 Και τώρα μαντέψτε πού βρίσκονται στον ιερό χώρο της Δωδώνης τα εξής κτήρια: 1. Θέατρο, 2. Στάδιο, 3. Ακρόπολη. 4. Ιερά Οικία, Ναός του Δία, 5. Ναοί της Διώνης, 6. Ναός της Θέμιδας, 7. Ναός της Αφροδίτης.

17 15 Μαντείο της Δωδώνης Μετά την επίσκεψη Η επίσκεψή μας στο μαντείο πήρε τέλος. Είδατε από κοντά το αρχαιότερο μαντείο που ήταν αφιερωμένο στον Δία. Έχουμε, όμως, και άλλα πράγματα να πούμε και να μάθουμε... Οι μάντεις-ιερείς, που θεωρούνταν εκπρόσωποι του θεού, έδιναν απάντηση στα ερωτήματα όλων αυτών που επισκέπτονταν το μαντείο. Η απάντηση αυτή λεγόταν χρησμός. Παίρνοντας χρησμό από το Mαντείο του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ. Σύμφωνα με τον μύθο, από την ιερή βελανιδιά του μαντείου της Δωδώνης πήρε η θεά Αθηνά το κομμάτι ξύλου που έβαλε στην πλώρη του καραβιού των Αργοναυτών, την «Αργώ». Το καράβι αυτό είχε την ικανότητα να προφητεύει το μέλλον. Η Αργώ, πίνακας του Λορέντζο Κόστα Στο μαντείο της Δωδώνης είχε έρθει ο Οδυσσέας, για να πάρει χρησμό σχετικά με την επιστροφή του στην Ιθάκη. Ο Οδυσσέας αγναντεύει το πέλαγος και νοσταλγεί την πατρίδα του.

18 16 Θα θυμάστε από τη μυθολογία ότι το γνωστότερο μαντείο της αρχαίας Ελλάδας ήταν το μαντείο των Δελφών, όπου λατρευόταν ο θεός Απόλλωνας. Οι χρησμοί της Πυθίας ήταν διφορούμενοι. Σήμαιναν, δηλαδή, διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με το πώς θα ερμήνευε ο καθένας τα λόγια της Πυθίας. Μπορούμε να διαβάσουμε μερικούς τέτοιους χρησμούς... Και να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε γιατί είναι διφορούμενοι. Στο μαντείο των Δελφών η Πυθία έδινε τους χρησμούς.

19 17 Οι διφορούμενοι χρησμοί της Πυθίας 1. Στην αρχή του πελοποννησιακού πολέμου, οι Σπαρτιάτες ρώτησαν το μαντείο αν θα νικήσουν. Η Πυθία απάντησε διφορούμενα: «Αν πολεμήσετε με όλη τη δύναμή σας, θα νικήσετε». 2. Όταν οι Πέρσες βάδιζαν προς την Αθήνα (480 π.χ.), οι Αθηναίοι ζήτησαν τη συμβουλή του μαντείου. Η Πυθία συμβούλευσε ότι η πόλη θα σωθεί από τα ξύλινα τείχη της. Οι Αθηναίοι νόμισαν ότι έπρεπε να χτίσουν ξύλινα τείχη γύρω από την Ακρόπολη και να οχυρωθούν εκεί. Ο Θεμιστοκλής, όμως, ένας από τους στρατηγούς της Αθήνας, έπεισε τον υπόλοιπο λαό της πόλης ότι τα ξύλινα τείχη της πόλης ήταν ο στόλος της. 3. Ο βασιλιάς των Λυδών Κροίσος, όταν ρώτησε το μαντείο, αν θα κέρδιζε πολεμώντας με τους Πέρσες, πήρε την εξής απάντηση: «Αν ο Κροίσος διαβεί τον Άλυ, θα καταστρέψει ένα μεγάλο κράτος». Ανάμεσα στα δύο βασίλεια ήταν το ποτάμι Άλυς. Ο Κροίσος ερμήνευσε τον χρησμό όπως του άρεσε, έκανε τον πόλεμο, αλλά νικήθηκε. 4. Ο Φίλιππος της Μακεδονίας ζήτησε από το μαντείο των Δελφών χρησμό για τις εκστρατείες του. Και η Πυθία έδωσε την εξής απάντηση: «Να πολεμάς με αργυρές λόγχες και θα νικήσεις τους πάντες». Και βέβαια, λέγοντας «αργυρές λόγχες», εννοούσε τα αργύρια (χρήματα) για εξαγορά των εχθρών του.

20 18 Να διαβάσετε τους διφορούμενους χρησμούς και τις αινιγματικές προτάσεις της Πυθίας. Δοκιμάστε να βάλετε σε διαφορετικό σημείο το κόμμα και θα καταλάβετε γιατί οι χρησμοί της Πυθίας ήταν διφορούμενοι. 1. Σε πλούσιο μέλλοντα πατέρα, που ρώτησε αν το παιδί του θα γεννηθεί αρσενικό ή θηλυκό, η Πυθία απάντησε: «Αγόρι όχι κορίτσι». 2. Σε πολεμιστή που ήθελε να μάθει αν θα σωθεί ή θα σκοτωθεί στον πόλεμο, η Πυθία του έδωσε τον εξής χρησμό: «Ήξεις αφήξεις ουκ εν τω πολέμω θνήξεις». (Λεξιλόγιο: ήξεις = θα πας, αφήξεις = θα φτάσεις, ουκ = όχι, δεν, εν τω πολέμω = στον πόλεμο, θνήξεις = θα πεθάνεις)

21