ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ

Transcript

1

2

3

4

5 ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ

6 Ποινικός Κώδικας - 14η έκδοση Λεωνίδας Κοτσαλής ISBN Σύμφωνα με το Ν. 2121/93 για την Πνευματική Ιδιοκτησία απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου, η αποθήκευσή του σε βάση δεδομένων, η αναμετάδοσή του σε ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή και η φωτοανατύπωσή του με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. ΔΗΛΩΣΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ Το περιεχόμενο του παρόντος έργου έχει τύχει επιμελούς και αναλυτικής επιστημονικής επεξεργασίας. Ο εκδοτικός οίκος και οι συντάκτες δεν παρέχουν διά του παρόντος νομικές συμβουλές ή παρεμφερείς συμβουλευτικές υπηρεσίες, ουδεμία δε ευθύνη φέρουν για τυχόν ζημία τρίτου λόγω ενέργειας ή παράλειψης που βασίστηκε εν όλω ή εν μέρει στο περιεχόμενο του παρόντος έργου. Εκδοτική Επιμέλεια: Ερικαίτη Τρύφωνα Art Director: Σπύρος Καντάκος Υπεύθυνος Παραγωγής: Ανδρέας Μενούνος Φωτοστοιχειοθεσία: Γιάννης Δεδούσης Παραγωγή: NB Production ΑΜ021118M23 Μαυρομιχάλη Αθήνα Τ F info@nb.org Αθήνα: Μαυρομιχάλη Τ Πειραιάς: Φίλωνος Τ Πάτρα: Κανάρη Τ Θεσσαλονίκη: Φράγκων Τ , ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΕΒΕ

7 Λεωνίδας Κοτσαλής Ομ. Καθηγητής Ποινικού ικαίου Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ Ενημέρωση μέχρι τον Ν 4571/ η έκδοση

8 Penal Code - 14th edition Leonidas Kotsalis, Professor Emer. of Criminal Law, University of Athens Abstract: Pocket size Code, a handy and practical edition, in paperback format for easy daily use. It is updated to include laws no 4249/2014, 4254/2014, 4258/2014, 4262/2014, 4267/2014, 4268/2014, 4274/2014, 4285/2014, 4312/2014, 4315/2014, 4322/2015, 4337/2015, 4356/2015, 4411/2016, 4443/2016, 4478/2017, 4509/2017, 4531/2018 and 4571/2018 which brought along extensive, substantial changes in several articles of the Code. It also includes a detailed table of contents and a handy alphabetical index. ISBN COPYRIGHT All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior permission of NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A., or as expressly permitted by law or under the terms agreed with the appropriate reprographic rights organisation. Enquiries concerning reproduction which may not be covered by the above should be addressed to NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. at the address above. DISCLAIMER The content of this work is intended for information purposes only and should not be treated as legal advice. The publication is necessarily of a general nature; NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. makes no claim as to the comprehensiveness or accuracy of the information provided; Information is not offered for the purpose of providing individualized legal advice. Professional advice should therefore be sought before any action is undertaken based on this publication. Use of this work does not create an attorney-client or any other relationship between the user and NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A. or the legal professionals contributing to this publication. 23 Mavromichali str Athens Greece T F info@nb.org 2018, NOMIKI BIBLIOTHIKI S.A.

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα 14η έκδοση του έργου «Ποινικός Κώδικας» κατέστη αναγκαία λόγω της ψήφισης του N 4571/2018 «Επείγουσες ρυθμίσεις για την υποβολή δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 186/ ), ο οποίος επέφερε τροποποιήσεις στα άρθρα 110Α και 407 ΠΚ. Σημειώνεται ότι οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα είναι επίσης ενημερωμένες με τους νόμους 4249/2014, 4254/2014, 4258/2014, 4262/2014, 4267/2014, 4268/2014, 4274/2014, 4285/2014, 4312/2014, 4315/2014, 4322/2015, 4337/2015, 4356/2015, 4411/2016, 4443/2016, 4478/2017, 4509/2017 και 4531/2018, με τους οποίους επήλθαν εκτεταμένες και ουσιαστικές αλλαγές σε πολλά άρθρα του Κώδικα. Το έργο συμπληρώνεται με την Εισηγητική Έκθεση του ΠΚ, αναλυτικά περιεχόμενα, καθώς και εύχρηστο αλφαβητικό ευρετήριο. Η έκδοση εντάσσεται στη νέα γενιά Κωδίκων της Νομικής Βιβλιοθήκης σε μικρό σχήμα τσέπης, οι οποίοι είναι ευέλικτοι και πρακτικοί, με εύκαμ πτο εξώφυλλο για καθημερινή και εύκολη χρήση. Με τη μορφή αυτή, ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει για τον μελετητή και εφαρμοστή του δικαίου μία πολύ χρήσιμη, πλήρως ενημερωμένη και εύκολα μεταφερόμενη έκδοση. Αθήνα, Νοέμβριος 2018 Λεωνίδας Κοτσαλής 7

10

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο παρών Κώδικας αποτυπώνει με δωρική λιτότητα και αυστηρή ακρίβεια το κείμενο του Ποινικού Κώδικα. Έχουν συμπεριληφθεί όλες οι τροποποιήσεις και προσθήκες έως και το N 4571/2018 «Επείγουσες ρυθμίσεις για την υποβολή δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 186/ ). Εξάλλου παρατίθεται στο τέλος αυτούσια η Εισηγητική Έκθεση του Θεμιστοκλή Τσάτσου, Υπουργού Δικαιοσύνης το θέρος του 1950, όταν δηλαδή το Σχέδιο Νόμου «περί κυρώσεως του Ποινικού Κώδικος» κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων. Η έκδοση αυτή αποβλέπει να παρουσιάσει μια πλήρως ενημερωμένη καταγραφή του Ποινικού μας Κώδικα, όπως ισχύει σήμερα, αφού το εν λόγω νομοθέτημα συμπληρώνει ήδη περισσότερα από 60 χρόνια ζωής (ετέθη σε ισχύ την με τον Ν 1492 της ) και ενεργούς συμμετοχής στις κοινωνικές αντιπαραθέσεις, στις πολιτικές περιδινήσεις και στις πολιτειακές μεταβολές και εξελίξεις της χώρας μας. Η συμβολή του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα στην εδραίωση του ποινικού δόγματος και της ποινικής δικαιοσύνης στη χώρα μας είναι αναμφισβήτητη. Θεωρία και νομολογία εργάσθηκαν και εργάζονται στη βάση και στο πλαίσιο αυτού του σπουδαίου νομοθετήματος, έργο εξαίρετων νομικών και προϊόν μακράς, εργώδους και νηφάλιας προσπάθειας και σκέψης. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε το 1911 με την πρώτη νομοπαρασκευαστική Επιτροπή (Πρόεδρος: Τιμ. Ηλιόπουλος, Μέλη: Α. Μιχαλακόπουλος, Π. Γιωτόπουλος), που συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, πέρασε μέσα από τη δίνη δύο παγκόσμιων πολέμων και από μια αλληλοδιαδοχή εσωτερικών πολιτικών και κοινωνικών ερίδων και πολιτειακών μεταβολών και κατέληξε στο τέλος της δεκαετίας του 40 σε συγκεκριμένο σχέδιο, το οποίο με την Εισηγητική Έκθεση της 16ης Μαΐου 1950 του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης Θεμιστοκλή Τσάτσου, προωθήθηκε στη Βουλή για ψήφιση. Η κύρωση έγινε με τον Ν 1492 της 17 Αυγούστου 1950 και η εφαρμογή του άρχισε την

12 Σε αυτή τη μακρόχρονη προσπάθεια με μεγάλα διαλείμματα (αναγκαστικά εξαιτίας των πολέμων) και διαδοχικά σχέδια (1924/1929, 1933/1935/1937, 1944/1947) σημαντικοί εκπρόσωποι του ακαδημαϊκού χώρου, του δικαστικού χώρου και της πρακτικής συνέβαλαν με τις δυνάμεις τους στην προετοιμασία και προώθηση των επιμέρους σχεδίων. Θα πρέπει να αναφερθούν τρεις ξεχωριστές μορφές του ποινικού δόγματος: οι τακτικοί Καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Τιμολέων Ηλιόπουλος και Νικόλαος Χωραφάς και ο τακτικός Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Τζωρτζόπουλος. Οι Τ. Ηλιόπουλος και Χ. Τζωρτζόπουλος έδωσαν το σαφές στίγμα τους στην πρώτη φάση των νομοπαρασκευαστικών εργασιών, ενώ ο Ν. Χωραφάς σφράγισε τη δεύτερη και τελική φάση των σχετικών εργασιών. Ιδιαίτερα το Γενικό Μέρος του Ποινικού Κώδικα απηχεί την πνευματική και δογματική ρώμη του Νικόλαου Χωραφά. Στα εξήντα οκτώ χρόνια εφαρμογής του Ποινικού Κώδικα έγιναν πολλές μεταβολές και προσθήκες. Οι σύγχρονες εξελίξεις αντεγκληματικής πολιτικής, οι νέες μορφές εγκληματικής συμπεριφοράς, η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών κυρώσεων, η προώθηση του στόχου της επανένταξης του ατόμου που υπέπεσε σε ποινικό αδίκημα, τροφοδότησαν πολλές από τις επενεχθείσες μεταβολές. Εντούτοις και σήμερα, εξετάζοντας τον Ποινικό Κώδικα, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε τον φιλελεύθερο, ανθρωποκεντρικό, δικαιοκρατικό του χαρακτήρα. Και είναι αυτά ακριβώς τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα του Ποινικού Κώδικα και αποτελούν το λόγο για περισυλλογή, σύνεση, νηφαλιότητα σε κάθε νέα μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Είναι άξιο επαίνου το ότι ο ισχύων Ποινικός Κώδικας, που παρουσιάστηκε επίσημα το 1950 και τέθηκε σε ισχύ σχεδόν αμέσως μετά, δεν κλονίσθηκε στο στέρεο δικαιοκρατικό του χαρακτήρα από την προηγηθείσα δεκαετία, η οποία έφερε τη χώρα μας στην κυριολεξία στο χείλος του γκρεμού. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή. Η σύγκλιση του ηπειρωτικού και του αγγλοσαξονικού δικαιικού χώρου και στο πεδίο του Ποινικού Δικαίου γίνεται αισθητή και στη χώρα μας και στο νομικό μας σύστημα. Ιδιαίτερα μέσω των Αποφάσεων, των Οδηγιών της ΕΕ ως και των Διεθνών Συμβάσεων, επιχειρείται διείσδυση και συνακόλουθα ανάταξη του δογματι- 10

13 κού μας οικοδομήματος. Εδώ η πρόκληση είναι τεράστια για όλους μας: αφενός συμπόρευση και ενσωμάτωση συγχρόνων εξελίξεων και αφετέρου διατήρηση και εμπέδωση δικαιοκρατικών ερεισμάτων και θεσμών και δογματικών καταβολών. Γιατί, βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ποινικό δόγμα αποτελεί εγγύηση της ασφάλειας δικαίου και έτσι του κράτους δικαίου. Ευχαριστώ θερμά τον εκδοτικό οίκο «Νομική Βιβλιοθήκη» και ιδιαίτερα τη Λίλα και τον Αντώνη Καρατζά και τους συνεργάτες τους, ιδιαίτερα την Ερικαίτη Τρύφωνα, δικηγόρο, για την άψογη συνεργασία και υπεύθυνη συμβολή της κατά την προετοιμασία του παρόντος Κώδικα. Λεωνίδας Κοτσαλής 11

14

15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 9 ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΔ 283/1985 ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ποινικός νόμος Ι. Χρονικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων [Άρθρα 1-4] 19 II. Τοπικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων [Άρθρα 5-11] 20 ΙΙΙ. Σχέση του Κώδικα με ειδικούς νόμους και επεξήγηση όρων του [Άρθρα 12-13] 23 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η αξιόποινη πράξη Ι. Γενικές διατάξεις [Άρθρα 14-19] 25 ΙΙ. Ο άδικος χαρακτήρας της πράξης [Άρθρα 20-25] 26 ΙΙΙ. Ο καταλογισμός της πράξης [Άρθρα 26-35] 27 IV. Εγκληματίες ελαττωμένης ικανότητας προς καταλογισμό [Άρθρα 36-41] 29 13

16 ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Απόπειρα και συμμετοχή Ι. Απόπειρα [Άρθρα 42-44] 31 ΙΙ. Συμμετοχή [Άρθρα 45-49] 32 ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ποινές, μέτρα ασφάλειας, αποζημίωση Ι. Κύριες ποινές [Άρθρα 50-58] 33 ΙΙ. Παρεπόμενες ποινές [Άρθρα 59-68] 35 ΙΙΙ. Μέτρα ασφάλειας [Άρθρα 69-76] 39 IV. Αποζημίωση [Άρθρα 77-78] 49 ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιμέτρηση της ποινής Ι. Γενικοί κανόνες [Άρθρα 79-87] 50 ΙΙ. Εγκληματίες υπότροποι και καθ έξη [Άρθρα 88-93] 57 III. Συρροή εγκλημάτων [Άρθρα 94-98] 60 ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αναστολή της ποινής υπό όρο και απόλυση υπό όρο Ι. Αναστολή εκτέλεσης της ποινής υπό όρο [Άρθρα ] 62 ΙΙ. Απόλυση του καταδίκου υπό όρο [Άρθρα Γ] 67 ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Λόγοι που εξαλείφουν το αξιόποινο Ι. Παραγραφή [Άρθρα ] 79 14

17 II. Παραίτηση από την έγκληση [Άρθρα ] 81 ΟΓΔΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ειδικές διατάξεις για ανηλίκους [Άρθρα ] 82 ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Προσβολές του πολιτεύματος [Άρθρα Δ] 93 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Προδοσία της χώρας [Άρθρα ] 97 ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά ξένων κρατών [Άρθρα ] 100 ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της ελεύθερης άσκησης των πολιτικών δικαιωμάτων Ι. Εγκλήματα κατά πολιτικών σωμάτων και της Κυβέρνησης [Άρθρα ] 102 ΙΙ. Εγκλήματα κατά τις εκλογές [Άρθρα ] 105 ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας [Άρθρα Α] 106 ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιβουλή της Δημόσιας Τάξης [Άρθρα ] 111 ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιβουλή της θρησκευτικής ειρήνης [Άρθρα ]

18 ΟΓΔΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα που ανάγονται στη στρατιωτική υπηρεσία και στην υποχρέωση για στράτευση [Άρθρα ] 124 ΕΝΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα σχετικά με το νόμισμα [Άρθρα Α] 126 ΔΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα σχετικά με τα υπομνήματα [Άρθρα ] 130 ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα σχετικά με την απονομή της Δικαιοσύνης [Άρθρα ] 133 ΔΩΔΕΚΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα σχετικά με την Υπηρεσία [Άρθρα Β] 137 ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα [Άρθρα ] 152 ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών, των τηλεφωνικών επικοινωνιών και κατά των κοινωφελών εγκαταστάσεων [Άρθρα ] 158 ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της ζωής [Άρθρα ] 163 ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σωματικές βλάβες [Άρθρα Β] 165 ΔΕΚΑΤΟ ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Μονομαχία [Άρθρα ]

19 ΔΕΚΑΤΟ ΟΓΔΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της προσωπικής ελευθερίας [Άρθρα ] 170 ΔΕΚΑΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής [Άρθρα ] 178 ΕΙΚΟΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα σχετικά με το γάμο και την οικογένεια [Άρθρα ] 191 ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της τιμής [Άρθρα ] 193 ΕΙΚΟΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Παραβίαση απορρήτων [Άρθρα ] 196 ΕΙΚΟΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας [Άρθρα Α] 200 ΕΙΚΟΣΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εγκλήματα κατά των περιουσιακών δικαιωμάτων [Άρθρα Α] 208 ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επαιτεία και αλητεία [Άρθρα ] 215 ΕΙΚΟΣΤΟ ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πταίσματα Ι. Γενικές διατάξεις [Άρθρα ] 216 ΙΙ. Τα ειδικότερα πταίσματα [Άρθρα ]

20 ΕΙΚΟΣΤΟ ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τελικές διατάξεις [Άρθρα ] 226 ΤΡΙΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Μεταβατικές διατάξεις [Άρθρα ] 227 ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 234 ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

21 Εγκλήματα κατά ελεύθερης άσκησης πολιτικών δικαιωμάτων επιτροπής τους τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. ΙΙ. Εγκλήματα κατά τις εκλογές Άρθρο 161. Βία κατά εκλογέων. Όποιος με βία ή απειλές βίας παρεμποδίζει κάποιον εκλογέα από την ενάσκηση του εκλογικού του δικαιώματος ή επιβάλλει την ενάσκησή του ή την ψηφοφορία υπέρ ή κατά κάποιου υποψηφίου σε εκλογές βουλευτών ή νομαρχιακών, δημοτικών ή κοινοτικών αρχών τιμωρείται με φυλάκιση. Το δικαστήριο μπορεί εκτός από την ποινή να επιβάλλει και στέρηση των αξιωμάτων και των θέσεων του άρθρου 63, αριθμ. 1. Άρθρο 162. Εξαπάτηση εκλογέων. Όποιος με ψευδείς ειδήσεις ή συκοφαντικές διαδόσεις που ανάγονται στο πρόσωπο κάποιου υποψηφίου ή με άλλο τρόπο εξαπατά εκλογέα είτε για να μην ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, είτε για να μεταβάλλει το εκλογικό του φρόνημα σε κάποια από τις εκλογές που αναφέρονται στο άρθρο 161 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή. Άρθρο 163. Παραβίαση της μυστικότητας της ψηφοφορίας. Όποιος, σε μυστική εκλογή, κατορθώνει με οποιονδήποτε τρόπο να μάθει είτε ο ίδιος είτε τρίτος την ψήφο που έδωσε ο εκλογέας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους. Άρθρο 164. Νόθευση της εκλογής. 1. Όποιος ψηφίζει χωρίς να έχει το δικαίωμα σε κάποια από τις εκλογές του άρθρου 161 ή ψηφίζει κατ επανάληψη ή δίνει πολλαπλή ψήφο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο και με πρόθεση προκαλεί την παραγωγή μη γνήσιου αποτελέσματος της εκλογής, ή όποιος νοθεύει το γνήσιο αποτέλεσμά της, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Αν ο υπαίτιος εκτελούσε υπηρεσία κατά την εκλογή, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. 2. Το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 161 εφαρμόζεται και σ αυτή την περίπτωση. Άρθρο 165. Δωροδοκία κατά τις εκλογές. 1. Όποιος σχετικά με κάποια από τις εκλογές του άρθρου 161, από την προκήρυξή της και έως το πέρας της ψηφοφορίας προτείνει, παρέχει ή υπόσχεται σε εκλο- 105

22 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ γέα δώρα ή οποιαδήποτε άλλα ωφελήματα που δεν του οφείλονται ως αντάλλαγμα για να παραλείψει την άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος ή για να το ασκήσει με ορισμένο τρόπο τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή. Το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 161 εφαρμόζεται και σ αυτήν την περίπτωση. 2. Με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και χρηματική ποινή τιμωρείται ο εκλογέας που σχετικά με κάποια από τις εκλογές του άρθρου 161 και κατά το χρόνο που προβλέπεται στην προηγούμενη παράγραφο δέχεται την παροχή ή υπόσχεση δώρων ή άλλων ωφελημάτων που δεν του οφείλονται ή απαιτεί τέτοια ως αντάλλαγμα, για να παραλείψει την άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος ή για να το ασκήσει με ορισμένον τρόπο. Άρθρο 166. Διατάραξη της εκλογής. Όποιος με πρόθεση παρεμποδίζει τη διεξαγωγή κάποιας εκλογής που αναφέρει το άρθρο 161 ή τη διαταράσσει προκαλώντας θόρυβο ή αταξία ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους. ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας Άρθρο 167. Αντίσταση. 1. Όποιος μεταχειρίζεται βία ή απειλή βίας για να εξαναγκάσει κάποια αρχή ή υπάλληλο να ενεργήσουν πράξη που ανάγεται στα καθήκοντά τους ή να παραλείψουν νόμιμη πράξη, καθώς και όποιος βιαιοπραγεί κατά υπαλλήλου ή προσώπου που έχει προσληφθεί ή άλλου υπαλλήλου που έχει προστρέξει για να τον υποστηρίξει ενώ διαρκεί η νόμιμη ενέργειά του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Σε κάθε περίπτωση αποκλείεται η μετατροπή ή η αναστολή της ποινής. 2. Αν οι πράξεις που προβλέπει η προηγούμενη παράγραφος έγιναν από πρόσωπο που οπλοφορεί ή φέρει αντικείμενα με τα οποία μπορεί να προκληθεί σωματική βλάβη ή έχει καλυμμένα ή αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του ή έγιναν από περισσότερους, καθώς και αν το πρόσωπο κατά του οποίου στράφηκε η πράξη διέτρεξε σοβαρό προσωπικό κίνδυνο επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη. 106

23 Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας Άρθρο 168. Προσβολές κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας. 1. Όποιος βιαιοπραγεί κατά του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας ή εκείνου που ασκεί την προεδρική εξουσία τιμωρείται με κάθειρξη. 2. Όποιος προσβάλλει την τιμή του Προέδρου της Δημοκρατίας ή εκείνου που ασκεί την προεδρική εξουσία ή τον δυσφημεί δημόσια ή όταν είναι παρών τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. 3. Το αξιόποινο των εγκλημάτων των παραγρ. 1 και 2 παραγράφεται μετά έξι μήνες. Άρθρο 169. Απείθεια. Με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών τιμωρείται όποιος, ύστερα από νόμιμη πρόσκληση, αρνείται σε κάποιον από τους υπαλλήλους του άρθρου 13, παρ. α, χωρίς αντίσταση την υπηρεσία ή συνδρομή που οφείλεται κατά το νόμο ή την είσοδο σε οποιοδήποτε μέρος για να επιχειρηθεί κάποια νόμιμη υπηρεσιακή ενέργεια. Άρθρο 170. Στάση. 1. Όποιος με πρόθεση συμμετέχει σε δημόσια συνάθροιση πλήθους που διαπράττει με ενωμένες δυνάμεις κάποια από τις πράξεις του άρθρου 167 τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών. 2. Οι υποκινητές της στάσης, καθώς και εκείνοι που μεταχειρίστηκαν σωματική βία ή απειλές σωματικής βίας ή βιαιοπράγησαν, τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, αν άλλη διάταξη νόμου δεν τιμωρεί την πράξη με βαρύτερη ποινή. Άρθρο 171. Θρασύτητα κατά της αρχής. 1. Όποιος μετέχει σε δημόσια συνάθροιση στο ύπαιθρο που απαγορεύτηκε νόμιμα από την αρμόδια αρχή τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών ή με χρηματική ποινή. 2. Όταν πλήθος συγκεντρωμένο στο ύπαιθρο κληθεί νόμιμα από τον αρμόδιο πολιτικό ή στρατιωτικό υπάλληλο να διαλυθεί, καθένας από τους συγκεντρωμένους που δεν απομακρύνεται από τη συνάθροιση μετά την τρίτη πρόσκληση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. Άρθρο 172. Ελευθέρωση φυλακισμένου. 1. Όποιος με πρόθεση ελευθερώνει φυλακισμένο ή άλλον που κρατείται με διαταγή της αρχής τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. (Όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παρ. 4 του Ν 2479/1997.) 107

24 Α ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 2. Όποιος γίνεται από αμέλεια υπαίτιος κάποιας από αυτές τις πράξεις τιμωρείται με φυλάκιση, αν ήταν για οποιονδήποτε λόγο υπόχρεος να φυλάξει εκείνον που απέδρασε. Μένει εντελώς ατιμώρητος αν με δική του προσπάθεια συλληφθεί, μέσα σε δεκαπέντε ημέρες, αυτός που απέδρασε. (Όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 24 παρ. 1 του Ν 3772/2009.) Άρθρο 173. Απόδραση κρατουμένου. 1. Αν αποδράσει φυλακισμένος ή άλλος κρατούμενος με διαταγή της αρμόδιας αρχής τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους. Η παραπάνω ποινή εκτελείται ολόκληρη μετά την έκτιση της ποινής που επιβλήθηκε ή θα επιβληθεί για την πράξη για την οποία ήταν κρατούμενος αυτός που απέδρασε. 2. Οποιοσδήποτε άλλος συμμετείχε στην απόδραση τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. Αν ο συμμετέχων στην απόδραση έχει την ιδιότητα του σωφρονιστικού ή αστυνομικού υπαλλήλου, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. (Όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παρ. 5 του Ν 2479/1997 και προστέθηκε εδάφιο στην παρ. 2 με το άρθρο 24 παρ. 2 του Ν 3772/2009.) Άρθρο 173Α. Παραβίαση περιορισμού κατ οίκον με ηλεκτρονική επιτήρηση. 1. Όποιος, κατά το χρόνο που τελεί υπό ηλεκτρονική επιτήρηση, με πρόθεση: α) αφαιρεί, καταστρέφει, φθείρει ή με οποιονδήποτε τρόπο επεμβαίνει στη συσκευή ή στο σύστημα ηλεκτρονικής επιτήρησης ή β) με οποιονδήποτε τρόπο αλλοιώνει τα συναφή με την επιτήρηση δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος, κατά το χρόνο που τελεί υπό ηλεκτρονική επιτήρηση, εκμεταλλευόμενος βλάβη ή μη ορθή λειτουργία της συσκευής ή του συστήματος ηλεκτρονικής επιτήρησης, διαφεύγει από την επιτήρηση των αρμοδίων αρχών. Η ποινή των παραπάνω αδικημάτων εκτελείται ολόκληρη μετά την έκτιση της ποινής που επιβλήθηκε ή θα επιβληθεί για την πράξη για την οποία ο ηλεκτρονικά επιτηρούμενος ήταν κρατούμενος. 2. Οποιοσδήποτε συμμετέχει στις παραπάνω πράξεις τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. Αν ο συμμετέχων έχει την ιδιότητα του σωφρονιστικού ή αστυνομικού υπαλλήλου ή του αρμόδιου για την ηλεκτρονική επιτήρηση υπαλλήλου, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι οκτώ ετών. (Όπως το άρθρο προστέθηκε με το άρθρο 1 παρ. Γ του Ν 4205/2013.) 108

25 Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας Άρθρο 174. Στάση κρατουμένων. 1. Φυλακισμένοι ή άλλοι κρατούμενοι με διαταγή της αρχής που με ενωμένες δυνάμεις: α) επιχειρούν βίαια να αποδράσουν, β) επιτίθενται με έργα κατά των υπαλλήλων της φυλακής ή του κρατητηρίου ή κατά εκείνων στους οποίους έχει ανατεθεί η φύλαξη ή η επίβλεψη, γ) επιχειρούν με τη βία ή με απειλή να εξαναγκάσουν κάποιον από αυτούς σε πράξη ή παράλειψη τιμωρούνται με κάθειρξη μέχρι δέκα χρόνια. (Όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παρ. 6 του Ν 2479/1997.) 2. Όποιος από αυτούς βιαιοπραγήσει κατά κάποιου από τα παραπάνω πρόσωπα τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα χρόνια. (Όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παρ. 7 του Ν 2479/1997.) 3. Οι παραπάνω ποινές εκτίονται ολόκληρες μετά την έκτιση της ποινής που επιβλήθηκε ή που θα επιβληθεί για την πράξη για την οποία ήταν κρατούμενος ο υπαίτιος. Άρθρο 175. Αντιποίηση. 1. Όποιος με πρόθεση αντιποιείται την άσκηση κάποιας δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής υπηρεσίας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή. 2. Η διάταξη αυτή εφαρμόζεται και για την αντιποίηση της άσκησης δικηγορίας, καθώς επίσης και για την αντιποίηση άσκησης υπηρεσίας λειτουργού της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού ή άλλης θρησκείας γνωστής στην Ελλάδα. Άρθρο 176. Όποιος δημόσια και χωρίς δικαίωμα φορεί στολή ή άλλο διακριτικό σημείο δημοσίου, δημοτικού, κοινοτικού ή θρησκευτικού λειτουργού από εκείνους που αναφέρει η παρ. 2 του άρθρου 175 ή παράσημο ή τίτλο που δεν δικαιούται να φέρει νόμιμα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών ή με χρηματική ποινή. Άρθρο 177. Παραβίαση κατάσχεσης. Όποιος με πρόθεση καταστρέφει, βλάπτει ή υφαιρεί κατασχεμένο πράγμα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Άρθρο 178. Παραβίαση σφραγίδων που έθεσε η αρχή. Όποιος με πρόθεση και αυθαίρετα θραύει ή βλάπτει σφραγίδα που έθεσε η αρχή για την κατάσχεση ή για τη φύλαξη κλεισμένων πραγμάτων ή εγγράφων 109

26 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ή για τη βεβαίωση της ταυτότητάς τους ή ματαιώνει με οποιονδήποτε τρόπο μια τέτοια σφράγιση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Άρθρο 179. Παραβίαση φύλαξης της αρχής. Όποιος με πρόθεση καταστρέφει, βλάπτει ή με οποιονδήποτε τρόπο αφαιρεί από την εξουσία της αρχής έγγραφα ή άλλα πράγματα που βρίσκονται στη φύλαξή της ή που αυτή τα παρέδωσε στη φύλαξη άλλου τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Άρθρο 180. Βλάβη επίσημων κοινοποιήσεων. Με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή τιμωρείται όποιος με πρόθεση και αυθαίρετα αφαιρεί, βλάπτει ή παραμορφώνει τις επίσημες κοινοποιήσεις που η αρχή έχει δημόσια τοιχοκολλήσει ή εκθέσει. Άρθρο 181. Προσβολή συμβόλων του ελληνικού Κράτους. Όποιος, για να εκδηλώσει μίσος ή περιφρόνηση, αφαιρεί, καταστρέφει, παραμορφώνει ή ρυπαίνει την επίσημη σημαία του Κράτους ή έμβλημα της κυριαρχίας του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο (2) ετών. Άρθρο 182. Παραβίαση περιορισμών διαμονής. 1. Με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών τιμωρείται όποιος παραβιάζει τους περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί νόμιμα στην ελευθερία της διαμονής και τις σχετικές υποχρεώσεις του. (Όπως η παρούσα διάταξη αριθμήθηκε ως παρ. 1 με το άρθρο 23 παρ. 3 του Ν 4055/2012.) 2. Αλλοδαπός ο οποίος απελάθηκε σε εκτέλεση απόφασης δικαστηρίου, αν παραβιάσει την απαγόρευση επιστροφής του στη χώρα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών, η οποία δεν μετατρέπεται σε χρηματική ποινή σε καμία περίπτωση και για οποιονδήποτε λόγο, ούτε αναστέλλεται με οποιονδήποτε τρόπο σύμφωνα με τα άρθρα 99 έως 104. Η άσκηση ενδίκων μέσων δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα. (Όπως η παρ. 2 προστέθηκε με το άρθρο 23 παρ. 3 του Ν 4055/2012. Έναρξη ισχύος άρθρο 113 Ν 4055/2012.) 3. Με την ποινή της παρ. 1 του παρόντος άρθρου τιμωρείται όποιος, κατόπιν υποβολής του σε κατ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονική επιτήρηση, παραβιάζει περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί νόμιμα στην ελευθερία της διαμονής του και τις σχετικές υποχρεώσεις του. (Όπως η παρ. 3 προστέθηκε με το άρθρο 1 παρ. Δ του Ν 4205/2013.) 110

27 Επιβουλή της Δημόσιας Τάξης 182Α Άρθρο 182Α. Με φυλάκιση από ένα έως τρία έτη τιμωρείται ο κατηγορούμενος, ο οποίος παραβιάζει τους περιοριστικούς όρους που του έχουν επιβληθεί με δικαστική απόφαση ή με βούλευμα, ως προς την ελευθερία διαμονής και άλλες υποχρεώσεις του, σε υποθέσεις για τις κακουργηματικού χαρακτήρα αξιόποινες πράξεις της εγκληματικής οργάνωσης, τρομοκρατικών πράξεων, πορνογραφίας ανηλίκων, νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, εφόσον έχει αρχίσει η εκδίκαση της υπόθεσης στο ακροατήριο και δεν έχει αυτή περατωθεί. Η ποινή που επιβάλλεται στον παραβιάσαντα τους όρους φυγόδικο κατηγορούμενο, δεν μετατρέπεται, ούτε αναστέλλεται και η τυχόν ασκηθείσα έφεση, σε κάθε περίπτωση, δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα. (Όπως το άρθρο προστέθηκε με το άρθρο 102 παρ. 1 του Ν 4139/2013.) ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιβουλή της Δημόσιας Τάξης Άρθρο 183. Διέγερση. Όποιος με οποιονδήποτε τρόπο προκαλεί ή διεγείρει δημόσια σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νόμιμων διαταγών της αρχής τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Άρθρο 184. Όποιος δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο προκαλεί ή διεγείρει σε διά πραξη κακουργήματος ή πλημμελήματος τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Άρθρο 185. Όποιος εγκωμιάζει δημόσια και με οποιονδήποτε τρόπο έγκλημα * που διαπράχθηκε και έτσι εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. * Άρθρο 186. Πρόκληση και προσφορά για την εκτέλεση κακουργήματος ή πλημμελήματος. 1. Όποιος προκαλεί ή παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο κάποιον να διαπράξει ορισμένο κακούργημα, καθώς και όποιος προσφέρεται ή αποδέχεται τέτοια πρόκληση ή προσφορά, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. * Ορθότερα, «κακούργημα». 111

28

29

30