171 Μπαμπινιώτη - Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας - Β' έκδοση 2005

Transcript

1 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 1 αρκεβούζιον Τρίτη, 28 Φεβρουαρίου :49 πμ Το Αρκεβούζιο ήταν ένα παλαιό πυροβόλο όπλο, τύπου τυφεκίου που εμφανίσθηκε στις αρχές του 15ου αιώνα και χρησιμοποιήθηκε μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα. Ήταν ενα βαρύ εμπροσθογεμές τυφέκιο που στηρίζονταν στον ώμο και πυροδοτούνταν με εξωτερική σφύρα (λύκο) που προηγουμένως προσαρμόζονταν σ αυτή αναμμένη θρυαλλίδα. Αργότερα αυτή αντικαταστάθηκε με σύστημα πυροδότησης δια σπινθήρων που προκαλούνταν από οδοντωτό τροχό πάνω σε τεμάχιο πυρίτου που γινόταν είτε με ελατήριο είτε με μοχλό. Το αρκεβούζιο ήταν ο πρόδρομος των σημερινών τυφεκίων που παρεχώρησε περί το 1570 τη θέση του στο λεγόμενο μουσκέτο, το οποίο είχε ήδη αρχίσει να εμφανίζεται από το Οι ακτηρίδες (κοντάκια) των αρκεβουζίων έφεραν υπέροχες διακοσμήσεις από ελεφαντοστό και μάργαρο (σιντέφι). Τα δε καλλίτερα του είδους αυτού τυφεκίων κατασκευάζονταν στη Γερμανία, στο Πεδεμόντιο, και την Λομβαρδία Φράσεις 171 Μπαμπινιώτη - Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας - Β' έκδοση 2005 Ο Φαίδων Κουκουλές επικαλείται πως ο Ι. Τζέτζης στα «Σχόλια στον Λυκόφρονα» στ. 1000, αναφέρει ότι οι Βυζαντινοί ονόμαζαν αρκοβουζιανό την μαϊμού, τον πίθηκο που επεδείκνυαν στα συμπόσια Έχουμε εδώ φανερή επίδραση από την αρκούδα (ρίζα αρκ-), ζώο που επίσης διασκέδαζε χορεύοντας τους πανηγυριώτες συρόμενο από τη μύτη από γύφτους. Αργότερα στο αρτζιμπούρτζι προστέθηκε η λέξη λουλάς για να ενταθεί εκφραστικά η σύγχυση. Ο λουλας (βλ. λεξη) αναμειγνυεται παραλογως Ας με συγχωρήσει οι κ.κ. Καθηγητές αλλά οποιαδήποτε άσχετη λέξη θα μπορούσε να προστεθεί εκεί πχ. λέξη γάτα ή ποτήρι ή κουκουνάρα (άρες μάρες κουκουνάρες), γιατί διαλέχτηκε ο λουλάς; Πως ο αγγελιαφόρος arats-havoth συνδέθηκε με το Τριώδιο, έγινε αρτσιμπούρτζι και απέκτησε το νόημα της ακαταστασίας! το "μπούρτζι" που βρέθηκε! Είχα ακούσει πως κάποιοι οπλαρχηγοί του 1821 απειλούσαν οτι "θα πάρουμε τα αρτσιμπούρτζια μας και τον λουλά μας και θα..." αναφερόμενοι προφανώς στον οπλισμό τους. Τετοιες εκδηλωσεις ηταν συχνες γιατι τοτε το γκουβερνο δεν πλήρωνε μισθους και συντάξεις.(η συσχετιση με σημερινα γεγονοτα είναι συμπτωματικη).

2 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 2 συντάξεις.(η συσχετιση με σημερινα γεγονοτα είναι συμπτωματικη). Συμπέρασμα Μετά από όλα αυτά πιθανολογώ ότι η έκφραση σημαίνει τον οπλισμό και την μετακίνησή του ή χρήση του, και επομένως την απειλή, την οχλαγωγία, την ένοπλη σύρραξη, την αναστάτωση. Σχετικά: "Τα τσαμασύρια", Τα "σέα και τα μέα", "Τζάτζαλα μάντζαλα", "συμπράκαλα" Ο διάδοχος Διάδοχος του αρκεβουζιου υπήρξε το μουσκέτο (mousquet ) από το Ιταλικό moschetta = βέλος της αρμπαλέτας (τοξοβαλίστρας), κυριολεκτικά όμως σημάνει μικρή μύγα (mosca). Οι τουφεκιοφόροι που έφεραν μουσκέτα ονομάζονταν μουσκετερς (Mousquaiterres) Αποτελουσαν τις σωματοφυλακες των αρχόντων του καιρού τους. Επεπνευσαν το Αλεξανδρο Δουμα να γράψει το μυθιστορημά του "Οι τρεις σωματοφύλακες" (Les Trois Mousquetaires) που ηταν τέσσαρες. Σ ολο το εργο ξιφομαχουν κατά κορον χωρις να ριξουν ουτε μια βολη μουσκετου. Εικόνες 1 χρηση αρκεβουζιου 2 Οι τρεις σωματοφύλακες (και ενας δώρο) Γαλλικα : Les trois Mousquetaires. 3 Aρκοβουζιεροι

3 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 3 Aρκοβουζιεροι 3 Το arquebus ή harkbus ή hackbut από το ολλανδικό haakbus, μεταγλωττίστηκε στα ελληνικά σε "αρκεβούζιο". Σημαίνει "όπλο με γάντζο". Ήταν ένα πρωτόγονο πυροβόλο που χρησιμοποιήθηκε από τον 15ο ως τον 17ο αιώνα. Ο γάντζος ήταν ένα απαραίτητο σιδερένιο δίχαλο (βέργα ή σωλήνας ~1,5 μέτρο σχήματος Υ) στο οποίο ακουμπούσε το ασήκωτο αρκεβούζιο για να κάνει δυνατή την σκόπευση. Ο αρκομπουζιέρος κουβαλούσε και το αρκεβούζιο και το δίχαλο. Αργιλές ἤ ναργιλές Οδηγιες δια λύσιν -αρμολὀγησιν εις απταιστον τουρκικήν Το ναργιλες προηλθε από παρακουσμα της αιτιατικής: "τον αργιλέ" ακούστηκε "το ναργιλέ". 4 Αργιλέδες εν δράσει

4 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 4 5 αρτζιμπουρτζι = αρκεβούζι (Κωνσταντινουπολη -Τοπκαπι) Αναφορές

5 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 5 Αναφορές [63] Κν. αρκεβούζιον Αλλη εκδοχη Τρείς τούρκικες λέξεις κατά παράταξιν: Irz Προφ. ιρτζ τιμή, υποληψη, σεμνοτης irzina dokunmak = αγγιζω, βλάπτω την υποληψη, διαπομπευω. Burc Προφ. μπουρτζ πυργος (πβλ. Μπούρτζι στο Ναυπλιο) προερχεται από το πυργος που δανειστηκαν οι πάντες Bourg = Luxenbourg, Strasbourg, Borough Marlboro lüle Ο λουλάς

6 ΑΣ11 ΔΙΑΦΟΡΑ Page 6 Σημασια:Ο λουλας είναι εξαρτημα του ναργιλέ βλ. ΕΙΚΟΝΑ Εγκυλοπαιδικα :Μεσα στον λουλά μπαινει το τουμπεκι (ενιοτε προστιθεται και χασις) και αναβεται. Ετυμολογία : Από τουρκικό lüle (βοστρυχος, κοτσιδα) αλλα και το εξαρτημα του αργιλέ. Ο αργιλες από το αργιλος=πηλός. Η λέξη λουλέ χωρις μεταβολες του τελεικου ε σε α, αφησε το επώνυμο Λουλές (Κώστας Λουλές, Βουλευτής Λάρισσας με το ΚΚΕ) Πβλ. Ρεμπέτικο : Όταν αναβει ο λουλάς Εσυ δεν πρέπει να μιλάς Στην Ανατολη ο αργιλες ηταν συνηθης. Απαιτει καθησιο, ραχάτι και αραλικι ή και φυλακή. Είναι ο αχωριστος συντραφος του ρεμπετη και του χασικλη (αναμιξη χασισιου στο τουμπεκι). Γι αυτό μιλαει και το άλλο γνωστο ρεμπέτικο: -Βρε κυρ-γιάννη σαν πεθάνεις Το λουλά τι θα τον κάνεις; -Το λουλά και το καλαμι Θα τον κανω προσκεφάλι. Αν συνθεσουμε αυτές τις τρεις λεξεις σε μια φράση εχουμε ιρτζ μπουρζ και λουλας Χανεται η υποληψή (ιρτζ) σου, πας στη φυλακη (μπουρτζ) και φουμερνεις το λουλα (αχρηστευεσαι, καταντας χασικλης) Πβλ. το αντιστοιχο στιχακι Οποια δεν καθεται καλα Και κανει εργολαβια Στο γαιδαρο και στον παπα Και στην αστυνομια Που σημαινει διαπομευση, αφορισμος, φυλακη. Μια αντιστοιχη λοιπον απειλη ισως να ηταν και το θα γίνει α[ι]ρτζι, μπουρτζι και λουλας.