ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β 6, 4-8, 9-10)

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β 6, 4-8, 9-10)"

Κλεόπατρος Λύτρας
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΡΙΝΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ 17/3/2019 ΜΑΚΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΜΒΑΛΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β 6, 4-8, 9-10) Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ ἔλαττον τὸ δ ἴσον, καὶ ταῦτα ἤ κατ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἤ πρὸς ἡμᾶς Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει τοῦτο δ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἤ ὀλίγον Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τό τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς. Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὒτ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. 1

2 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Στο παραπάνω κείμενο να βρείτε στο πρώτο απόσπασμα το σημείο που αναφέρεται στα παραδείγματα του μέσου και να το αποδώσετε νοηματικά. (Mονάδες: 6) Α2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες: 1. Το αντικειμενικό μέσο ισχύει και για την ηθική αρετή. 2. Κάθε ειδικός επιδιώκει την υποκειμενική μεσότητα. 3. Η τέχνη είναι ακριβέστερη από τη φύση. 4. Η αρετή σε αντίθεση με τη φύση στοχεύει στο μέσον. (Mονάδες: 4) Β1. «Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ...οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς»: Με ποια κριτήρια είναι δυνατός, κατά το χωρίο αυτό, ο καθορισμός του μέσου και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μεσότητας, ανάλογα με το κριτήριο καθορισμού της; (Μονάδες: 10) B2. Πώς συσχετίζονται από τον Αριστοτέλη οι έννοιες: ἐπιστήμη (τέχνη)-ἀρετή-φύσις; Β3. Να επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις που σας δίνονται: 1. Ο Αριστοτέλης πίστευε ακράδαντα πως γνώρισμα του αληθινού φιλοσόφου είναι να έχει το κουράγιο ακόμη Α. «καὶ τὰ δημόσια ἀναιρεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆς ἀληθείας» Β. «καὶ τὰ ἡδέα αἱρεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆς ἀληθείας» Γ. «καὶ τὰ οἰκεῖα ἀναιρεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆς ἀληθείας» 2. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιώντας στίχους από την Οδύσσεια έκανε έναν δριμύ υπαινιγμό στους Α. πολιτικούς Β. σοφιστές Γ. συκοφάντες 3. Στο Β' βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων ο Αριστοτέλης ασχολείται με Α. τις ηθικές αρετές Β. τις διανοητικές αρετές Γ. τις ηθικές και τις διανοητικές αρετές 2

3 4. Ο Αριστοτέλης ονόμασε ἐπιθυμητικόν το μέρος της ψυχής που έχει σχέση Α. με τις αρετές που αφορούν το λογικό μας. Β. με τη σοφία ή τη φρόνηση Γ. με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου 5. Ο Αριστοτέλης αναχωρεί από την Αθήνα για δεύτερη φορά, επειδή: Α. στεναχωρήθηκε για την είδηση του θανάτου του Αλεξάνδρου. Β. κατηγορήθηκε για ασέβεια με αφορμή ένα ποίημα σε μορφή παιάνα που είχε γράψει για τον φίλο του, τον Ερμία. Γ. κατηγορήθηκε για συνομωσία εναντίον του Φιλίππου, του βασιλιά της Μακεδονίας. Β4. Να βρείτε με ποιες λέξεις του πρωτότυπου κειμένου παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις και στη συνέχεια να γράψετε ένα ουσιαστικό ετυμολογικά συγγενές στα νέα ελληνικά: εδώδιμος, ύπαρχος, τροχιά, ταγός, σύνθημα. Β5. Στο παρακάτω απόσπασμα η έλλειψη κάλλους συσχετίζεται με την ασυμμετρία. Αφού αναφερθείτε στη σημασία της συμμετρίας να συγκρίνετε την άποψη του Πλάτωνα με την αντίστοιχη του Αριστοτέλη για το μέσον, λαμβάνοντας υπόψη ότι σε αυτό στοχεύει τόσο η τέχνη όσο και η ηθική αρετή. «Αλλά και μια φύση άμουση και αφιλόκαλη πού αλλού θα πούμε πως τραβά φυσικά παρά στην ασυμμετρία. Πού αλλού βέβαια; Νομίζεις όμως πως η αλήθεια έχει περισσότερη σχέση με τη συμμετρία ή την ασυμμετρία; Με τη συμμετρία. Πρέπει λοιπόν εκτός από τ άλλα να ζητούμε μια διάνοια προικισμένη από τη φύση έτσι που ν αγαπά τη συμμετρία και τη χάρη και που η έμφυτη προδιάθεσή της θα την οδηγά εύκολα προς το καθαυτό ον. Πώς όχι; Αλλά στάσου μήπως σου περνά κάπως η ιδέα, πως όλες αυτές οι ιδιότητες που απαριθμήσαμε, δεν είναι και συνέπεια η μία της άλλης και απαραίτητες για την ψυχή που πρόκειται να μεταλάβει, όσο παίρνει αρκετά από το ον; Και πολύ μάλιστα απαραίτητες». Πλάτων, Πολιτεία, 486 d-487a. (Μετάφραση: Ι. Ν. Γρυπάρης) 3

4 ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Στο έργο Λακεδαιμονίων Πολιτεία ο Ξενοφώντας ασχολείται κυρίως με το παιδαγωγικό σύστημα της Σπάρτης που είναι θεμελιωμένο στις αρχές της νομοθεσίας του Λυκούργου. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα εξηγεί τους λόγους του μεγαλείου της και αναφέρεται στο θεσμό των πέντε εφόρων καθώς και στα μέτρα που έλαβε ο Λυκούργος για να αποφεύγουν οι Σπαρτιάτες τον ανέντιμο βίο. Ἔφοροι οὖν ἱκανοὶ μέν εἰσι ζημιοῦν ὃν ἂν βούλωνται, κύριοι δ ἐκπράττειν παραχρῆμα, κύριοι δὲ καὶ ἄρχοντας μεταξὺ [καὶ] καταπαῦσαι καὶ εἶρξαί γε καὶ περὶ τῆς ψυχῆς εἰς ἀγῶνα καταστῆσαι. Τοσαύτην δὲ ἔχοντες δύναμιν οὐχ ὥσπερ αἱ ἄλλαι πόλεις ἐῶσι τοὺς αἱρεθέντας ἀεὶ ἄρχειν τὸ ἔτος ὅπως ἂν βούλωνται, ἀλλ ὥσπερ οἱ τύραννοι καὶ οἱ ἐν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν ἐπιστάται, ἤν τινα αἰσθάνωνται παρανομοῦντά τι, εὐθὺς παραχρῆμα κολάζουσι. Πολλῶν δὲ καὶ ἄλλων ὄντων μηχανημάτων καλῶν τῷ Λυκούργῳ εἰς τὸ πείθεσθαι τοῖς νόμοις ἐθέλειν τοὺς πολίτας, ἐν τοῖς καλλίστοις καὶ τοῦτό μοι δοκεῖ εἶναι, ὅτι οὐ πρότερον ἀπέδωκε τῷ πλήθει τοὺς νόμους πρὶν ἐλθὼν σὺν τοῖς κρατίστοις εἰς Δελφοὺς ἐπήρετο τὸν θεὸν εἰ λῷον καὶ ἄμεινον εἴη τῇ Σπάρτῃ πειθομένῃ οἷς αὐτὸς ἔθηκε νόμοις. Ἐπεὶ δὲ ἀνεῖλε τῷ παντὶ ἄμεινον εἶναι, τότε ἀπέδωκεν, οὐ μόνον ἄνομον ἀλλὰ καὶ ἀνόσιον θεὶς τὸ πυθοχρήστοις νόμοις μὴ πείθεσθαι. Ἄξιον δὲ τοῦ Λυκούργου καὶ τόδε ἀγασθῆναι, τὸ κατεργάσασθαι ἐν τῇ πόλει αἱρετώτερον εἶναι τὸν καλὸν θάνατον ἀντὶ τοῦ αἰσχροῦ βίου καὶ γὰρ δὴ ἐπισκοπῶν τις ἂν εὕροι μείους ἀποθνῄσκοντας τούτων τῶν ἐκ τοῦ φοβεροῦ ἀποχωρεῖν αἱρουμένων. Ὡς τἀληθὲς εἰπεῖν καὶ ἕπεται τῇ ἀρετῇ σῴζεσθαι εἰς τὸν πλείω χρόνον μᾶλλον ἢ τῇ κακίᾳ. Λεξιλόγιο ἐκπράττω (τὴν ζημίαν): εισπράττω χρηματική ποινή ἀναιρῶ (ἐπὶ θεῶν): χρησμοδοτώ πυθόχρηστος: αυτός που επικυρώθηκε από το μαντείο των Δελφών (Ξενοφῶντος, Λακεδαιμονίων Πολιτεία ) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο που σας δίνεται: «Ἔφοροι οὖν ἱκανοὶ μέν εἰσι... εὐθὺς παραχρῆμα κολάζουσι». 4

Γ2. Με βάση τα δεδομένα του κειμένου να αναφέρετε ποια διαδικασία ακολούθησε ο Λυκούργος προτού παραδώσει τους νόμους του στην πόλη και ποια θεωρούσε ως τη σημαντικότερη αρετή για τη ζωή των

5 Γ2. Με βάση τα δεδομένα του κειμένου να αναφέρετε ποια διαδικασία ακολούθησε ο Λυκούργος προτού παραδώσει τους νόμους του στην πόλη και ποια θεωρούσε ως τη σημαντικότερη αρετή για τη ζωή των Σπαρτιατών. Γ3α. «Πολλῶν δὲ καὶ ἄλλων ὄντων μηχανημάτων οἷς αὐτὸς ἔθηκε νόμοις»: να βρείτε τα επίθετα θετικού και συγκριτικού βαθμού που υπάρχουν στο χωρίο και στη συνέχεια να γράψετε τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό. (Μονάδες: 4) Γ3β. «οἷς αὐτὸς ἔθηκε νόμοις»: να μεταφερθεί η πρόταση στον άλλο αριθμό. (Μονάδες: 1) Γ3γ. «ἐπεὶ δὲ ἀνεῖλε τῷ παντὶ ἄμεινον εἶναι, τότε ἀπέδωκεν, οὐ μόνον ἄνομον ἀλλὰ καὶ ἀνόσιον θεὶς τὸ πυθοχρήστοις νόμοις μὴ πείθεσθαι»: από το χωρίο που σας δίνεται να εντοπίσετε τα ρήματα και να τα μεταφέρετε στον ίδιο τύπο του ενεστώτα. (Μονάδες: 2) Γ3δ. «Ὡς τἀληθὲς εἰπεῖν καὶ ἕπεται τῇ ἀρετῇ σῴζεσθαι εἰς τὸν πλείω χρόνον μᾶλλον ἢ τῇ κακίᾳ»: να βρείτε τους ρηματικούς τύπους της περιόδου και στη συνέχεια να γράψετε το β ενικό προστακτικής αορίστου στην ίδια φωνή. Γ4α. «Ὡς τἀληθὲς εἰπεῖν καὶ ἕπεται τῇ ἀρετῇ σῴζεσθαι εἰς τὸν πλείω χρόνον μᾶλλον ἢ τῇ κακίᾳ»: Να εντοπίσετε τη σύγκριση στην παραπάνω πρόταση επισημαίνοντας τον α και β όρο σύγκρισης και τον τρόπο εκφοράς του, καθώς και τη συγκριτική λέξη. Στη συνέχεια να αναδιατυπώσετε τον β όρο σύγκρισης με άλλο ισοδύναμο τρόπο. Γ4β. «Πολλῶν δὲ καὶ ἄλλων ὄντων μηχανημάτων καλῶν τῷ Λυκούργῳ εἰς τὸ πείθεσθαι τοῖς νόμοις ἐθέλειν τοὺς πολίτας, ἐν τοῖς καλλίστοις καὶ τοῦτό μοι δοκεῖ εἶναι, ὅτι οὐ πρότερον ἀπέδωκε τῷ πλήθει τοὺς νόμους πρὶν ἐλθὼν σὺν τοῖς κρατίστοις εἰς Δελφοὺς ἐπήρετο τὸν θεὸν εἰ λῷον καὶ ἄμεινον εἴη τῇ Σπάρτῃ πειθομένῃ οἷς αὐτὸς ἔθηκε νόμοις»: να βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος και την εκφορά τους. (Μονάδες: 4) Γ4γ. «καὶ γὰρ δὴ ἐπισκοπῶν τις ἂν εὕροι μείους ἀποθνῄσκοντας τούτων τῶν ἐκ τοῦ φοβεροῦ ἀποχωρεῖν αἱρουμένων»: Να βρείτε τον υποθετικό λόγο που λανθάνει και να τον αναλύσετε. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 5

Σχετικά έγγραφα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β 6, 4-8, 9-10)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΡΙΝΑ - ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ 17/3/2019 ΜΑΚΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΜΒΑΛΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια